三種佛眼 ( 三tam 種chủng 佛Phật 眼nhãn )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（名數）佛眼有三種：一金剛薩埵所變之佛眼尊，瑜祇經說之。瑜祇經金剛吉祥大成就品曰：「時金剛薩埵對一切如來前，忽然現作一切佛母身，住大白蓮，身作白月暉，兩目微笑，二手住臍，如入奢摩他，從一切支分出生十凝誐沙俱胝佛，一一佛皆作禮敬本出生，於剎那間，一時化作一字頂輪王，皆執輪印，頂放光明，倨傲目視，現大神通，還來禮敬本所出生一切佛母。」二大日所變之佛眼尊，安置胎藏界徧智院者是也。大日經曰：「次於其北維，導師諸佛母，晃曜真金色，縞素以為衣，徧照如日光，正受住三昧。」大日經疏五曰：「次於大勤勇北，至北維置虛空眼，即毘盧遮那佛母也。」三釋迦所變之佛眼尊，胎藏界釋迦院所圖之能寂母是也。大日經疏五曰：「次於世尊北邊，安置佛眼，亦是釋迦牟尼佛母，此方譯為能寂母也。」此中常為佛眼法而修之者，依瑜祇經所說金剛薩埵變身之佛眼尊也。
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 名danh 數số ） 佛Phật 眼nhãn 有hữu 三tam 種chủng 。 一nhất 金kim 剛cang 薩tát 埵đóa 所sở 變biến 之chi 佛Phật 眼nhãn 尊tôn ， 瑜du 祇kỳ 經kinh 說thuyết 之chi 。 瑜du 祇kỳ 經kinh 金kim 剛cang 吉cát 祥tường 大đại 成thành 就tựu 品phẩm 曰viết ： 「 時thời 金kim 剛cang 薩tát 埵đóa 對đối 一nhất 切thiết 如Như 來Lai 。 前tiền ， 忽hốt 然nhiên 現hiện 作tác 一nhất 切thiết 佛Phật 母mẫu 。 身thân ， 住trụ 大đại 白bạch 蓮liên ， 身thân 作tác 白bạch 月nguyệt 暉huy 兩lưỡng 目mục 微vi 笑tiếu ， 二nhị 手thủ 住trụ 臍tề ， 如như 入nhập 奢Xa 摩Ma 他Tha 。 從tùng 一nhất 切thiết 支chi 分phần 出xuất 生sanh 十thập 凝ngưng 誐nga 沙sa 俱câu 胝chi 佛Phật ， 一nhất 一nhất 佛Phật 皆giai 作tác 禮lễ 敬kính 本bổn 出xuất 生sanh 於ư 剎sát 那na 間gian 。 一nhất 時thời 化hóa 作tác 一nhất 字tự 頂đảnh 輪Luân 王Vương 皆giai 執chấp 輪luân 印ấn ， 頂đảnh 放phóng 光quang 明minh ， 倨 傲ngạo 目mục 視thị 現hiện 大đại 神thần 通thông 。 還hoàn 來lai 禮lễ 敬kính 本bổn 所sở 出xuất 生sanh 一nhất 切thiết 佛Phật 母mẫu 。 」 二nhị 大đại 日nhật 所sở 變biến 之chi 佛Phật 眼nhãn 尊tôn ， 安an 置trí 胎thai 藏tạng 界giới 徧biến 智trí 院viện 者giả 是thị 也dã 。 大đại 日nhật 經kinh 曰viết ： 「 次thứ 於ư 其kỳ 北bắc 維duy ， 導đạo 師sư 諸chư 佛Phật 母mẫu ， 晃hoảng 曜diệu 真chân 金kim 色sắc ， 縞cảo 素tố 以dĩ 為vi 衣y ， 徧biến 照chiếu 如như 日nhật 光quang 正chánh 受thọ 住trụ 三tam 昧muội 。 」 大đại 日nhật 經kinh 疏sớ 五ngũ 曰viết ： 「 次thứ 於ư 大đại 勤cần 勇dũng 北bắc ， 至chí 北bắc 維duy 置trí 虛hư 空không 眼nhãn ， 即tức 毘Tỳ 盧Lô 遮Già 那Na 佛Phật 母mẫu 也dã 。 」 三tam 釋Thích 迦Ca 所sở 變biến 之chi 佛Phật 眼nhãn 尊tôn ， 胎thai 藏tạng 界giới 釋Thích 迦Ca 院viện 所sở 圖đồ 之chi 能năng 寂tịch 母mẫu 是thị 也dã 。 大đại 日nhật 經kinh 疏sớ 五ngũ 曰viết ： 「 次thứ 於ư 世Thế 尊Tôn 北bắc 邊biên ， 安an 置trí 佛Phật 眼nhãn 亦diệc 是thị 釋Thích 迦Ca 牟Mâu 尼Ni 佛Phật 。 母mẫu ， 此thử 方phương 譯dịch 為vi 能năng 寂tịch 母mẫu 也dã 。 」 此thử 中trung 常thường 為vi 佛Phật 眼nhãn 法pháp 而nhi 修tu 之chi 者giả ， 依y 瑜du 祇kỳ 經kinh 所sở 說thuyết 金kim 剛cang 薩tát 埵đóa 變biến 身thân 之chi 佛Phật 眼nhãn 尊tôn 也dã 。