sự lí tam thiên
Phật Quang Đại Từ Điển
(事理三千) Cũng gọi Lưỡng trùng tam thiên, Lưỡng chủng tam thiên, Lý cụ tam thiên sự dụng tam thiên, Lý tạo tam thiên biến tạo tam thiên, Lýtạo tam thiên sự tạo tam thiên, Tính cụ tam thiên tu cụ tam thiên. Tông Thiên Thai đem Lí cụ tam thiên và Sự tạo tam thiên hợp chung lại gọi là Sự lý tam thiên. Cứ theo Thập bất nhị môn chỉ yếu sao quyển thượng của ngài Tứ Minh Tri Lễ soạn, thì Lí chỉ cho lí tính thực tướng, Cụ nghĩa là xưa nay vốn sẵn đủ. Lí cụ tam thiên nghĩa là vạn hữu xưa nay vốn mỗi mỗi đầy đủ 3 nghìn các pháp, chứ chẳng phải do ngườitrờiquỉ súc tạo ra. Sự chỉ cho sự tướng sum la sai biệt;Tạo đồng nghĩavới Cụ. Sự tạo tam thiên nghĩa là 3 nghìn các pháp do tâm tùy theo các duyên nhiễm tịnh mà biến hóa sinh khởi, mỗi mỗi pháp đều hiển hiện rõ ràng và có các tướngtrạng sum la sai biệt. Ngoài ra, Sự lí tam thiên là do phương tiện phối hợp đối chiếu danh mục, đối lại với Lí cụ tam thiên mà lập danh tướng Sự tạo tam thiên, hợp cả 2 lại tức là Sự lí tam thiên,chứ không phải nói tất cả 6 nghìn pháp, đó là vì lí thể không sai khác, sự lí chẳng phải 2, cho nên chỉ có 1 Tam thiên duy nhất. Lại nữa, trong 4 giáo Tạng, Thông, Biệt, Viên do tông Thiên thai lập ra, nếu nói theo quan điểm của Biệt giáo thì các pháp sự, lí rõ ràng có khác, nhưng nói theo quan điểm của Nhất thừa Viên giáo thì 7 đại: Đất, nước, lửa, gió, không, kiến,thứccho đếncác pháptrong Thập giới tam thiên, đương thể của mỗi mỗi pháp chính là lí tính thực tướng. Bởi thế, các pháp tuy muôn tượng sum la nhưng lại dung nhiếp lẫn nhau, 1 tức tất cả, tất cả tức 1, cho nên tông Thiên Thai đồng thời có thuyết Tam thiên viên cụ và Tam đế viên dung, cả 2 đều tồn tại 1 cách vô ngại, đây là chỗ tột cùng trong giáo nghĩa tông Thiên thai. [X. Chỉ quán phụ hành truyền hoằng quyết Q.5, phần 3]. (xt. Sự LýBất Nhị).