憨 山Sơn 老Lão 人Nhân 夢Mộng 遊Du 集Tập
Quyển 0041
( 侍Thị 者Giả ) 福Phước 善Thiện 日Nhật 錄Lục ( 門Môn 人Nhân ) 通Thông 炯 編Biên 輯
憨# 山Sơn 老Lão 人Nhân 夢Mộng 遊Du 集Tập 卷quyển 第đệ 四tứ 十thập 四tứ
侍thị 。 者giả 。 福phước 。 善thiện 。 日nhật 錄lục 。
門môn 。 人nhân 。 通thông 。 炯# 。 編biên 輯# 。
嶺lĩnh 南nam 弟đệ 子tử 。 劉lưu 起khởi 相tương/tướng 。 重trọng/trùng 較giảo 。
大đại 學học 綱cương 目mục 決quyết 疑nghi 題đề 辭từ
余dư 十thập 九cửu 棄khí 筆bút 研nghiên 。 三tam 十thập 入nhập 山sơn 絕tuyệt 文văn 字tự 。 五ngũ 十thập 被bị 譴khiển 。 蒙mông 。 恩ân 放phóng 嶺lĩnh 外ngoại 。 於ư 今kim 十thập 四tứ 年niên 矣hĩ 。 往vãng 來lai 持trì 鉢bát 五ngũ 羊dương 。 諸chư 子tử 謬mậu 推thôi 為vi 知tri 言ngôn 。
時thời 時thời 過quá 從tùng 問vấn 道đạo 。 余dư 卒tuất 無vô 以dĩ 應ưng 。 若nhược 虗hư 來lai 實thật 往vãng 。 愧quý 矣hĩ 愧quý 矣hĩ 。 間gian 有hữu 以dĩ 禪thiền 視thị 者giả 。 余dư 則tắc 若nhược 啞á 人nhân 喫khiết 黃hoàng 檗# 耳nhĩ 。 己kỷ 酉dậu 秋thu 日nhật 。 偶ngẫu 乞khất 食thực 來lai 。 諸chư 子tử 具cụ 香hương 齋trai 於ư 法pháp 社xã 。 余dư 得đắc 捧phủng 腹phúc 。 是thị 諸chư 子tử 果quả 我ngã 也dã 。 食thực 訖ngật 。 請thỉnh 益ích 。 余dư 但đãn 吐thổ 粥chúc 飯phạn 氣khí 耳nhĩ 。 含hàm 羞tu 而nhi 別biệt 。 舟chu 還hoàn 曹tào 溪khê 。 思tư 諸chư 子tử 飽bão 我ngã 。 非phi 一nhất 日nhật 矣hĩ 。 竟cánh 莫mạc 醻# 嘗thường 。 有hữu 以dĩ 顏nhan 子tử 問vấn 仁nhân 章chương 請thỉnh 者giả 。 余dư 咿# 嗚ô 而nhi 已dĩ 。 即tức 有hữu 言ngôn 不bất 能năng 徧biến 。 徧biến 亦diệc 不bất 能năng 盡tận 。 而nhi 求cầu 悅duyệt 可khả 眾chúng 心tâm 者giả 。 談đàm 不bất 易dị 也dã 。 以dĩ 諸chư 子tử 之chi 食thực 難nan 消tiêu 。 腹phúc 猶do 果quả 然nhiên 。 舟chu 中trung 睡thụy 足túc 。 聞văn 侍thị 者giả 讀đọc 大đại 學học 。 聒# 我ngã 疑nghi 焉yên 。 因nhân 取thủ 經kinh 一nhất 章chương 。 按án 綱cương 目mục 。 設thiết 問vấn 答đáp 以dĩ 自tự 決quyết 。 且thả 引dẫn 顏nhan 子tử 問vấn 仁nhân 章chương 。 以dĩ 參tham 會hội 之chi 。 如như 鼓cổ 刀đao 然nhiên 。 兩lưỡng 半bán 餉hướng 而nhi 卒thốt 業nghiệp 。 讀đọc 之chi 不bất 成thành 句cú 。 非phi 文văn 也dã 。 諦đế 思tư 自tự 幼ấu 讀đọc 孔khổng 子tử 書thư 。 求cầu 直trực 指chỉ 心tâm 法pháp 。 獨độc 授thọ 顏nhan 子tử 以dĩ 真chân 傳truyền 的đích 訣quyết 。 餘dư 則tắc 引dẫn 而nhi 不bất 發phát 。 向hướng 不bất 知tri 聖thánh 人nhân 心tâm 印ấn 。 盡tận 揭yết 露lộ 於ư 二nhị 百bách 五ngũ 言ngôn 之chi 間gian 。 微vi 矣hĩ 微vi 矣hĩ 。 豈khởi 無vô 目mục 耶da 。 嗟ta 嗟ta 。 余dư 年niên 六lục 十thập 四tứ 矣hĩ 。 而nhi 今kim 乃nãi 知tri 。 可khả 謂vị 晚vãn 矣hĩ 。 恐khủng 其kỳ 死tử 也dã 。 終chung 於ư 冺# 冺# 。 故cố 急cấp 以dĩ 告cáo 諸chư 子tử 。 諸chư 子tử 年niên 或hoặc 過quá 余dư 半bán 。 未vị 半bán 者giả 。 幸hạnh 而nhi 聞văn 此thử 。 可khả 謂vị 蚤tảo 矣hĩ 。 如như 良lương 馬mã 見kiến 鞭tiên 影ảnh 。 一nhất 息tức 千thiên 里lý 。 有hữu 若nhược 鵝nga 王vương 擇trạch 乳nhũ 。 豈khởi 不bất 以dĩ 此thử 為vi 粥chúc 飯phạn 氣khí 耶da 。 是thị 特đặc 有hữu 感cảm 於ư 一nhất 飯phạn 而nhi 發phát 。 願nguyện 諸chư 子tử 持trì 此thử 以dĩ 餉hướng 天thiên 下hạ 之chi 餓ngạ 者giả 。 非phi 敢cảm 言ngôn 博bác 施thí 也dã 。 己kỷ 酉dậu 中trung 秋thu 前tiền 二nhị 日nhật 。 方phương 外ngoại 悳# 清thanh 書thư 於ư 須tu 陽dương 峽# 之chi 舟chu 中trung 。
大đại 學học 之chi 道đạo 在tại 明minh 明minh 悳# 在tại 親thân 民dân 在tại 止chỉ 於ư 至chí 善thiện
大đại 學học 者giả 。 謂vị 此thử 乃nãi 沒một 量lượng 大đại 人nhân 之chi 學học 也dã 。 道đạo 字tự 。 猶do 方phương 法pháp 也dã 。 以dĩ 天thiên 下hạ 人nhân 見kiến 的đích 小tiểu 。 都đô 是thị 小tiểu 人nhân 。 不bất 得đắc 稱xưng 為vi 大đại 人nhân 者giả 。 以dĩ 所sở 學học 的đích 都đô 是thị 小tiểu 方phương 法pháp 。 即tức 如như 諸chư 子tử 百bách 家gia 。 奇kỳ 謀mưu 異dị 數số 。 不bất 過quá 一nhất 曲khúc 之chi 見kiến 。 縱túng/tung 學học 得đắc 成thành 。 只chỉ 成thành 得đắc 個cá 小tiểu 人nhân 。 若nhược 肯khẳng 反phản 求cầu 自tự 己kỷ 本bổn 有hữu 心tâm 性tánh 。 一nhất 旦đán 悟ngộ 了liễu 。 當đương 下hạ 便tiện 是thị 大đại 人nhân 。 以dĩ 所sở 學học 者giả 大đại 。 故cố 曰viết 大đại 學học 。 大đại 學học 方phương 法pháp 不bất 多đa 些# 子tử 。 不bất 用dụng 多đa 知tri 多đa 見kiến 。 只chỉ 是thị 三tam 件# 事sự 便tiện 了liễu 。 第đệ 一nhất 要yếu 悟ngộ 得đắc 自tự 己kỷ 心tâm 體thể 。 故cố 曰viết 在tại 明minh 明minh 悳# 。 其kỳ 次thứ 要yếu 使sử 天thiên 下hạ 人nhân 。 個cá 個cá 都đô 悟ngộ 得đắc 與dữ 我ngã 一nhất 般ban 。 大đại 家gia 都đô 不bất 是thị 舊cựu 時thời 知tri 見kiến 。 斬trảm 新tân 作tác 一nhất 番phiên 事sự 業nghiệp 。 無vô 人nhân 無vô 我ngã 。 共cộng 享hưởng 太thái 平bình 。 故cố 曰viết 在tại 親thân 民dân 。 其kỳ 次thứ 為vì 己kỷ 為vi 民dân 。 不bất 可khả 草thảo 草thảo 半bán 途đồ 而nhi 止chỉ 。 大đại 家gia 都đô 要yếu 做tố 到đáo 徹triệt 底để 處xứ 。 方phương 纔tài 罷bãi 手thủ 。 故cố 曰viết 在tại 止chỉ 於ư 至chí 善thiện 。 果quả 能năng 學học 得đắc 者giả 三tam 件# 事sự 。 便tiện 是thị 大đại 人nhân 。 兩lưỡng 個cá 明minh 字tự 。 要yếu 理lý 會hội 得đắc 有hữu 分phần/phân 曉hiểu 。 且thả 第đệ 二nhị 個cá 明minh 字tự 。 乃nãi 光quang 明minh 之chi 明minh 。 是thị 指chỉ 自tự 己kỷ 心tâm 體thể 。 第đệ 一nhất 個cá 明minh 字tự 。 有hữu 兩lưỡng 意ý 。 若nhược 就tựu 明minh 悳# 上thượng 說thuyết 自tự 己kỷ 工công 夫phu 。 便tiện 是thị 悟ngộ 明minh 之chi 明minh 。 謂vị 明minh 悳# 是thị 我ngã 本bổn 有hữu 之chi 性tánh 。 但đãn 一nhất 向hướng 述thuật 而nhi 不bất 知tri 。 恰kháp 是thị 一nhất 個cá 迷mê 人nhân 。 只chỉ 說thuyết 自tự 家gia 沒một 了liễu 頭đầu 。 馳trì 求cầu 不bất 得đắc 。 一nhất 日nhật 忽hốt 然nhiên 省tỉnh 了liễu 。 當đương 下hạ 知tri 得đắc 本bổn 頭đầu 自tự 在tại 。 原nguyên 不bất 曾tằng 失thất 。 人nhân 人nhân 自tự 性tánh 本bổn 來lai 。 光quang 明minh 廣quảng 大đại 自tự 在tại 。 不bất 少thiểu 絲ti 毫hào 。 但đãn 自tự 己kỷ 迷mê 了liễu 。 都đô 向hướng 外ngoại 面diện 他tha 家gia 屋ốc 裏lý 討thảo 分phần/phân 曉hiểu 。 件# 件# 去khứ 學học 他tha 說thuyết 話thoại 。 將tương 謂vị 學học 得đắc 的đích 有hữu 用dụng 。 若nhược 一nhất 旦đán 悟ngộ 了liễu 自tự 己kỷ 本bổn 性tánh 光quang 光quang 明minh 明minh 。 一nhất 些# 不bất 欠khiếm 缺khuyết 。 此thử 便tiện 是thị 悟ngộ 明minh 了liễu 自tự 己kỷ 本bổn 有hữu 之chi 明minh 悳# 。 故cố 曰viết 明minh 明minh 悳# 。 悟ngộ 得đắc 明minh 悳# 。 立lập 地địa 便tiện 是thị 聖thánh 人nhân 。 此thử 就tựu 工công 夫phu 為vì 己kỷ 分phần/phân 上thượng 說thuyết 。 若nhược 就tựu 親thân 民dân 分phần/phân 上thượng 說thuyết 。 第đệ 一nhất 個cá 明minh 字tự 。 乃nãi 是thị 昭chiêu 明minh 之chi 明minh 。 乃nãi 曉hiểu 諭dụ 之chi 意ý 。 又hựu 是thị 揭yết 示thị 之chi 義nghĩa 。 如như 揭yết 日nhật 月nguyệt 於ư 中trung 天thiên 。 即tức 是thị 大đại 明minh 之chi 明minh 。 二nhị 意ý 都đô 要yếu 透thấu 徹triệt 。 問vấn 。 如như 何hà 是thị 至chí 善thiện 。 答đáp 。 自tự 古cổ 以dĩ 來lai 。 人nhân 人nhân 知tri 見kiến 。 只chỉ 曉hiểu 得đắc 在tại 善thiện 惡ác 兩lưỡng 條điều 路lộ 上thượng 走tẩu 。 只chỉ 管quản 教giáo 人nhân 改cải 惡ác 遷thiên 善thiện 。 此thử 是thị 舊cựu 來lai 知tri 見kiến 。 有hữu 何hà 奇kỳ 特đặc 。 殊thù 不bất 知tri 善thiện 惡ác 兩lưỡng 頭đầu 。 乃nãi 是thị 外ngoại 來lai 的đích 對đối 待đãi 之chi 法pháp 。 與dữ 我ngã 自tự 性tánh 本bổn 體thể 。 了liễu 不bất 干can 涉thiệp 。 所sở 以dĩ 世thế 人nhân 作tác 惡ác 的đích 可khả 改cải 為vi 善thiện 。 則tắc 善thiện 人nhân 可khả 變biến 而nhi 為vi 惡ác 。 足túc 見kiến 善thiện 不bất 足túc 恃thị 也dã 。 以dĩ 善thiện 不bất 到đáo 至chí 處xứ 。 雖tuy 善thiện 不bất 善thiện 。 故cố 學học 人nhân 站# 立lập 不bất 住trụ 。 以dĩ 不bất 是thị 到đáo 家gia 去khứ 處xứ 。 非phi 可khả 止chỉ 之chi 地địa 。 以dĩ 此thử 看khán 來lai 。 皆giai 是thị 舊cựu 日nhật 知tri 見kiến 習tập 氣khí 耳nhĩ 。 今kim 言ngôn 至chí 善thiện 。 乃nãi 是thị 悟ngộ 明minh 自tự 性tánh 本bổn 來lai 。 無vô 善thiện 無vô 惡ác 之chi 真chân 體thể 。 只chỉ 是thị 一nhất 段đoạn 光quang 明minh 。 無vô 內nội 無vô 外ngoại 。 無vô 古cổ 無vô 今kim 。 無vô 人nhân 無vô 我ngã 。 無vô 是thị 無vô 非phi 。 所sở 謂vị 獨độc 立lập 而nhi 不bất 改cải 。 此thử 中trung 一nhất 點điểm 著trước 不bất 得đắc 。 蕩đãng 無vô 纖tiêm 塵trần 。 若nhược 以dĩ 善thiện 破phá 惡ác 。 惡ác 去khứ 善thiện 存tồn 。 此thử 猶do 隔cách 一nhất 層tằng 。 即tức 此thử 一nhất 善thiện 字tự 。 原nguyên 是thị 客khách 塵trần 。 不bất 是thị 本bổn 主chủ 。 故cố 不bất 是thị 至chí 極cực 可khả 止chỉ 之chi 地địa 。 只chỉ 須tu 善thiện 惡ác 兩lưỡng 忘vong 。 物vật 我ngã 迹tích 絕tuyệt 。 無vô 依y 倚ỷ 。 無vô 明minh 昧muội 。 無vô 去khứ 來lai 。 不bất 動động 不bất 搖dao 。 方phương 為vi 到đáo 家gia 時thời 節tiết 。 到đáo 此thử 。 在tại 己kỷ 不bất 見kiến 有hữu 可khả 明minh 之chi 悳# 在tại 民dân 不bất 見kiến 有hữu 可khả 新tân 之chi 民dân 。 渾hồn 然nhiên 一nhất 體thể 。 乃nãi 是thị 大đại 人nhân 境cảnh 界giới 。 無vô 善thiện 可khả 名danh 。 乃nãi 名danh 至chí 善thiện 。 知tri 此thử 始thỉ 謂vị 知tri 止chỉ 。
知tri 止chỉ 而nhi 後hậu 有hữu 定định 定định 而nhi 后hậu 能năng 靜tĩnh 。 一nhất 節tiết 。
定định 字tự 。 乃nãi 指chỉ 自tự 性tánh 本bổn 體thể 。 寂tịch 然nhiên 不bất 動động 。 湛trạm 然nhiên 常thường 定định 。 不bất 待đãi 習tập 而nhi 后hậu 定định 者giả 。 但đãn 學học 人nhân 不bất 達đạt 本bổn 體thể 本bổn 來lai 常thường 定định 。 乃nãi 去khứ 修tu 習tập 強cường/cưỡng 要yếu 去khứ 定định 。 只chỉ 管quản 將tương 生sanh 平bình 所sở 習tập 知tri 見kiến 。 在tại 善thiện 惡ác 兩lưỡng 頭đầu 。 生sanh 滅diệt 心tâm 上thượng 求cầu 定định 。 如như 猢# 孫tôn 入nhập 布bố 袋đại 。 水thủy 上thượng 按án 葫# 蘆lô 。 似tự 此thử 求cầu 定định 。 窮cùng 年niên 也dã 不bất 得đắc 定định 。
何hà 以dĩ 故cố 。 病bệnh 在tại 用dụng 生sanh 滅diệt 心tâm 。 存tồn 善thiện 惡ác 見kiến 。 不bất 達đạt 本bổn 體thể 。 專chuyên 與dữ 妄vọng 想tưởng 打đả 交giao 滾# 。 所sở 謂vị 認nhận 賊tặc 為vi 子tử 。 大đại 不bất 知tri 止chỉ 耳nhĩ 。 苟cẩu 能năng 了liễu 達đạt 本bổn 體thể 。 當đương 下hạ 寂tịch 然nhiên 。 此thử 是thị 自tự 性tánh 定định 。 不bất 是thị 強cưỡng 求cầu 得đắc 的đích 定định 。 只chỉ 如như 六lục 祖tổ 大đại 師sư 。 開khai 示thị 學học 人nhân 用dụng 心tâm 云vân 。 不bất 思tư 善thiện 。 不bất 思tư 惡ác 。 如như 何hà 是thị 上thượng 座tòa 。 本bổn 來lai 面diện 目mục 。 學học 人nhân 當đương 下hạ 一nhất 刀đao 兩lưỡng 段đoạn 。 立lập 地địa 便tiện 見kiến 自tự 性tánh 。 狂cuồng 心tâm 頓đốn 歇hiết 。 此thử 後hậu 再tái 不bất 別biệt 求cầu 。 始thỉ 悟ngộ 自tự 家gia 一nhất 向hướng 原nguyên 不bất 曾tằng 動động 。 此thử 便tiện 是thị 知tri 止chỉ 而nhi 后hậu 有hữu 定định 的đích 樣# 子tử 。 又hựu 云vân 。 汝nhữ 但đãn 善thiện 惡ác 。 都đô 莫mạc 思tư 量lượng 。 自tự 然nhiên 得đắc 見kiến 心tâm 體thể 。 此thử 便tiện 是thị 知tri 止chỉ 的đích 樣# 子tử 。 所sở 以dĩ 學học 人nhân 貴quý 要yếu 知tri 止chỉ 。 知tri 止chỉ 自tự 然nhiên 定định 。 靜tĩnh 字tự 與dữ 定định 字tự 不bất 同đồng 。 定định 是thị 自tự 性tánh 定định 體thể 。 此thử 靜tĩnh 乃nãi 是thị 對đối 外ngoại 面diện 擾nhiễu 擾nhiễu 不bất 靜tĩnh 說thuyết 。 與dữ 定định 體thể 遠viễn 甚thậm 。 何hà 也dã 。 以dĩ 學học 人nhân 一nhất 向hướng 妄vọng 想tưởng 紛phân 飛phi 。 心tâm 中trung 不bất 得đắc 暫tạm 息tức 。 只chỉ 管quản 在tại 知tri 見kiến 上thượng 強cường/cưỡng 勉miễn 遏át 捺nại 。 將tương 心tâm 主chủ 靜tĩnh 。 不bất 知tri 求cầu 靜tĩnh 愈dũ 切thiết 。 而nhi 亂loạn 想tưởng 益ích 熾sí 。 必tất 不bất 能năng 靜tĩnh 。
何hà 以dĩ 故cố 。 蓋cái 為vi 將tương 心tâm 覓mịch 心tâm 。 轉chuyển 覓mịch 轉chuyển 遠viễn 。 如như 何hà 得đắc 一nhất 念niệm 休hưu 息tức 耶da 。 以dĩ 從tùng 外ngoại 求cầu 入nhập 。 如như 人nhân 叫khiếu 門môn 不bất 開khai 。 翻phiên 與dữ 守thủ 門môn 人nhân 作tác 鬧náo 。 鬧náo 到đáo 卒thốt 底để 。 若nhược 真chân 主chủ 人nhân 不bất 見kiến 面diện 。 畢tất 竟cánh 打đả 鬧náo 。 不bất 得đắc 休hưu 息tức 。 若nhược 得đắc 主chủ 人nhân 從tùng 中trung 洞đỗng 開khai 重trọng/trùng 門môn 。 則tắc 守thủ 門môn 者giả 亦diệc 疾tật 走tẩu 無vô 影ảnh 。 而nhi 求cầu 入nhập 者giả 真chân 見kiến 主chủ 人nhân 。 則tắc 求cầu 見kiến 之chi 心tâm 。 亦diệc 歇hiết 滅diệt 無vô 有hữu 矣hĩ 。 此thử 謂vị 狂cuồng 心tâm 歇hiết 處xứ 為vi 靜tĩnh 耳nhĩ 。 若nhược 不bất 真chân 見kiến 本bổn 體thể 。 到đáo 底để 決quyết 不bất 能năng 靜tĩnh 。 故cố 曰viết 定định 而nhi 后hậu 能năng 靜tĩnh 。 安an 字tự 。 乃nãi 是thị 安an 穩ổn 平bình 貼# 之chi 義nghĩa 。 又hựu 如như 安an 命mạng 之chi 安an 。 謂vị 自tự 足túc 而nhi 不bất 求cầu 餘dư 也dã 。 因nhân 一nhất 向hướng 求cầu 靜tĩnh 不bất 得đắc 。 雜tạp 念niệm 紛phân 紛phân 。 馳trì 求cầu 不bất 息tức 。 此thử 心tâm 再tái 無vô 一nhất 念niệm 之chi 安an 。 而nhi 今kim 既ký 悟ngộ 本bổn 體thể 。 馳trì 求cầu 心tâm 歇hiết 。 自tự 性tánh 具cụ 足túc 。 無vô 欠khiếm 無vô 餘dư 。 安an 安an 貼# 貼# 。 快khoái 活hoạt 自tự 在tại 。 此thử 等đẳng 安an 閒nhàn 快khoái 活hoạt 。 乃nãi 是thị 狂cuồng 心tâm 歇hiết 處xứ 而nhi 得đắc 。 故cố 曰viết 靜tĩnh 而nhi 後hậu 能năng 安an 。 慮lự 字tự 不bất 是thị 妄vọng 想tưởng 思tư 慮lự 之chi 慮lự 。 亦diệc 不bất 是thị 憂ưu 慮lự 之chi 慮lự 。 乃nãi 是thị 不bất 慮lự 之chi 慮lự 。 故cố 曰viết 。 易dị 無vô 思tư 也dã 。 無vô 慮lự 也dã 。 寂tịch 然nhiên 不bất 動động 。 感cảm 而nhi 遂toại 通thông 天thiên 下hạ 之chi 故cố 。 又hựu 曰viết 百bách 慮lự 而nhi 一nhất 致trí 。 又hựu 曰viết 。 不bất 慮lự 而nhi 徧biến 。 正chánh 是thị 者giả 個cá 慮lự 字tự 。 謂vị 未vị 悟ngộ 時thời 。 專chuyên 在tại 妄vọng 想tưởng 思tư 慮lự 上thượng 求cầu 。 即tức 一nhất 件# 事sự 。 千thiên 思tư 萬vạn 慮lự 。 到đáo 底để 沒một 用dụng 。 也dã 慮lự 不bất 到đáo 。 多đa 思tư 多đa 慮lự 。 於ư 心tâm 轉chuyển 見kiến 不bất 安an 。 今kim 既ký 悟ngộ 明minh 此thử 心tâm 安an 然nhiên 自tự 在tại 。 舉cử 心tâm 動động 念niệm 。 圓viên 滿mãn 洞đỗng 達đạt 。 天thiên 下hạ 事sự 物vật 了liễu 然nhiên 目mục 前tiền 。 此thử 等đẳng 境cảnh 界giới 不bất 是thị 聰thông 明minh 知tri 見kiến 算toán 計kế 得đắc 的đích 。 乃nãi 是thị 自tự 心tâm 本bổn 體thể 光quang 明minh 炤chiếu 耀diệu 。 自tự 然nhiên 具cụ 足túc 的đích 。 故cố 曰viết 安an 而nhi 後hậu 能năng 慮lự 。 得đắc 字tự 。 不bất 是thị 得đắc 失thất 之chi 得đắc 。 乃nãi 是thị 不bất 滲# 漏lậu 之chi 義nghĩa 。 聖thánh 人nhân 泛phiếm 應ưng 曲khúc 當đương 。 羣quần 情tình 畢tất 炤chiếu 。 一nhất 毫hào 不bất 謬mậu 。 徹triệt 見kiến 底để 原nguyên 。 一nhất 一nhất 中trung 節tiết 。 故cố 謂vị 之chi 得đắc 。 非phi 是thị 有hữu 所sở 得đắc 也dã 。 初sơ 未vị 明minh 明minh 悳# 時thời 。 專chuyên 用dụng 妄vọng 想tưởng 思tư 慮lự 。 計kế 較giảo 籌trù 度độ 。 縱túng/tung 是thị 也dã 不bất 得đắc 。
何hà 以dĩ 故cố 。 非phi 真chân 實thật 故cố 。 今kim 以dĩ 自tự 性tánh 光quang 明minh 。 齊tề 觀quán 竝tịnh 炤chiếu 。 羣quần 情tình 異dị 態thái 。 通thông 歸quy 一nhất 理lý 。 故cố 能năng 曲khúc 成thành 而nhi 不bất 遺di 。 此thử 非phi 有hữu 所sở 得đắc 。 蓋cái 以dĩ 不bất 慮lự 之chi 慮lự 。 無vô 得đắc 之chi 得đắc 。 故cố 曰viết 慮lự 而nhi 后hậu 能năng 得đắc 。 言ngôn 非phi 偶ngẫu 爾nhĩ 合hợp 節tiết 。 特đặc 由do 慮lự 而nhi 合hợp 故cố 。
古cổ 之chi 欲dục 明minh 明minh 德đức 於ư 天thiên 下hạ 者giả 。 一nhất 節tiết 。
此thử 釋thích 上thượng 本bổn 末mạt 先tiên 后hậu 之chi 序tự 。 以dĩ 驗nghiệm 明minh 明minh 德đức 親thân 民dân 之chi 實thật 效hiệu 也dã 。 就tựu 成thành 己kỷ 工công 夫phu 上thượng 說thuyết 。 則tắc 以dĩ 明minh 明minh 悳# 為vi 本bổn 。 新tân 民dân 為vi 末mạt 。 蓋cái 從tùng 根căn 本bổn 說thuyết 到đáo 枝chi 末mạt 上thượng 去khứ 。 今kim 就tựu 成thành 物vật 上thượng 說thuyết 。 故cố 從tùng 枝chi 末mạt 倒đảo 說thuyết 到đáo 根căn 本bổn 處xứ 來lai 。 以dĩ 前tiền 從tùng 一nhất 心tâm 知tri 止chỉ 上thượng 。 做tố 到đáo 慮lự 而nhi 能năng 得đắc 。 到đáo 此thử 則tắc 天thiên 下hạ 事sự 物vật 。 皆giai 歸quy 我ngã 方phương 寸thốn 矣hĩ 。 今kim 欲dục 要yếu 以dĩ 我ngã 既ký 悟ngộ 之chi 明minh 悳# 。 以dĩ 揭yết 示thị 天thiên 下hạ 之chi 人nhân 。 願nguyện 使sử 人nhân 人nhân 共cộng 悟ngộ 。 蓋cái 欲dục 字tự 即tức 是thị 願nguyện 力lực 。 謂vị 我ngã 今kim 既ký 悟ngộ 此thử 明minh 悳# 之chi 性tánh 。 此thử 性tánh 乃nãi 天thiên 下hạ 人nhân 均quân 賦phú 共cộng 稟bẩm 者giả 。 豈khởi 忍nhẫn 自tự 知tri 而nhi 棄khí 人nhân 哉tai 。 故cố 我ngã 願nguyện 揭yết 示thị 與dữ 天thiên 下hạ 之chi 人nhân 。 使sử 其kỳ 同đồng 悟ngộ 同đồng 證chứng 。 但đãn 恐khủng 負phụ 此thử 願nguyện 者giả 。 近cận 於ư 迂# 濶# 。 難nạn/nan 取thủ 速tốc 效hiệu 。 且thả 天thiên 下hạ 至chí 廣quảng 。 豈khởi 可khả 一nhất 蹴xúc 而nhi 徧biến 。 故cố 姑cô 且thả 先tiên 從tùng 一nhất 國quốc 做tố 將tương 去khứ 。 所sở 謂vị 知tri 遠viễn 之chi 近cận 。 若nhược 一nhất 國quốc 見kiến 效hiệu 。 則tắc 天thiên 下hạ 易dị 化hóa 矣hĩ 。 昔tích 堯# 都đô 平bình 陽dương 。 舜thuấn 宅trạch 百bách 揆quỹ 。 湯thang 七thất 十thập 里lý 。 文văn 王vương 百bách 里lý 。 皆giai 古cổ 之chi 欲dục 明minh 明minh 悳# 於ư 天thiên 下hạ 之chi 君quân 也dã 。 孰thục 不bất 從tùng 願nguyện 力lực 來lai 。 余dư 故cố 曰viết 。 欲dục 願nguyện 力lực 也dã 。 身thân 為vi 天thiên 下hạ 國quốc 家gia 之chi 本bổn 。 經kinh 文văn 向hướng 後hậu 。 總tổng 歸quy 結kết 在tại 修tu 身thân 上thượng 。 可khả 見kiến 修tu 身thân 是thị 要yếu 緊khẩn 的đích 事sự 。 而nhi 此thử 一nhất 件# 事sự 。 最tối 難nạn/nan 理lý 會hội 。 豈khởi 是thị 將tương 者giả 血huyết 肉nhục 之chi 軀khu 。 束thúc 斂liểm 得đắc 謹cẩn 慎thận 端đoan 莊trang 。 如như 童đồng 子tử 見kiến 先tiên 生sanh 時thời 。 即tức 此thử 就tựu 可khả 治trị 國quốc 乎hồ 。 豈khởi 是thị 身thân 上thượng 件# 件# 做tố 得đắc 模mô 樣# 好hảo/hiếu 看khán 。 如như 戲hí 場tràng 上thượng 子tử 弟đệ 相tương 似tự 。 即tức 此thử 可khả 以dĩ 平bình 天thiên 下hạ 乎hồ 。 故cố 修tu 身thân 全toàn 在tại 心tâm 上thượng 工công 夫phu 說thuyết 。 只chỉ 如như 顏nhan 子tử 問vấn 仁nhân 。 孔khổng 子tử 告cáo 以dĩ 克khắc 己kỷ 復phục 禮lễ 為vi 仁nhân 。 此thử 正chánh 是thị 真chân 正chánh 修tu 身thân 的đích 樣# 子tử 。 隨tùy 告cáo 之chi 曰viết 。 一nhất 日nhật 克khắc 己kỷ 復phục 禮lễ 。 天thiên 下hạ 歸quy 仁nhân 。 此thử 便tiện 是thị 真chân 正chánh 治trị 國quốc 平bình 天thiên 下hạ 的đích 實thật 事sự 。 若nhược 不bất 信tín 此thử 段đoạn 克khắc 己kỷ 是thị 修tu 身thân 實thật 事sự 。 如như 何hà 顏nhan 子tử 請thỉnh 問vấn 其kỳ 目mục 。 孔khổng 子tử 便tiện 告cáo 之chi 以dĩ 四tứ 勿vật 乎hồ 。 且thả 四tứ 勿vật 。 皆giai 修tu 身thân 之chi 事sự 也dã 。 克khắc 己kỷ 乃nãi 心tâm 地địa 為vi 仁nhân 之chi 工công 夫phu 也dã 。 克khắc 己kỷ 為vi 仁nhân 。 即tức 明minh 明minh 悳# 也dã 。 天thiên 下hạ 歸quy 仁nhân 。 即tức 新tân 民dân 也dã 。 為vi 仁nhân 由do 己kỷ 。 此thử 己kỷ 乃nãi 真chân 己kỷ 。 即tức 至chí 善thiện 之chi 地địa 。 故cố 顏nhan 子tử 隳huy 聰thông 明minh 。 黜truất 肢chi 體thể 。 心tâm 齋trai 坐tọa 忘vong 。 皆giai 由do 己kỷ 之chi 實thật 效hiệu 。 至chí 善thiện 之chi 地địa 也dã 。 夫phu 人nhân 之chi 一nhất 身thân 。 作tác 障chướng 礙ngại 者giả 。 見kiến 聞văn 知tri 覺giác 而nhi 已dĩ 。 所sở 謂vị 視thị 聽thính 言ngôn 動động 。 皆giai 古cổ 今kim 天thiên 下hạ 。 人nhân 人nhân 舊cựu 有hữu 之chi 知tri 見kiến 。 為vi 仁nhân 須tu 是thị 把bả 舊cựu 日nhật 的đích 知tri 見kiến 一nhất 切thiết 盡tận 要yếu 剗sản 去khứ 。 重trọng/trùng 新tân 別biệt 做tố 一nhất 番phiên 生sanh 涯nhai 始thỉ 得đắc 。 不bất 是thị 夾giáp 帶đái 著trước 舊cựu 日nhật 宿túc 習tập 之chi 見kiến 。 可khả 得đắc 而nhi 入nhập 。 以dĩ 舊cựu 日nhật 的đích 見kiến 聞văn 知tri 覺giác 。 都đô 是thị 非phi 禮lễ 。 雜tạp 亂loạn 顛điên 倒đảo 。 一nhất 毫hào 用dụng 不bất 著trước 。 故cố 剜oan 心tâm 摘trích 膽đảm 。 拈niêm 出xuất 箇cá 勿vật 字tự 。 勿vật 是thị 禁cấm 令linh 驅khu 逐trục 之chi 詞từ 。 謂vị 只chỉ 將tương 舊cựu 日nhật 的đích 視thị 聽thính 言ngôn 動động 。 盡tận 行hành 屏bính 絕tuyệt 。 全toàn 不bất 許hứa 再tái 犯phạm 。 再tái 犯phạm 即tức 為vi 賊tặc 矣hĩ 。 此thử 最tối 嚴nghiêm 禁cấm 之chi 令linh 也dã 。 顏nhan 子tử 一nhất 聞văn 。 當đương 下hạ 便tiện 領lãnh 會hội 。 遂toại 將tương 聰thông 明minh 隳huy 了liễu 。 將tương 肢chi 體thể 黜truất 了liễu 。 一nhất 切thiết 屏bính 去khứ 。 單đơn 單đơn 坐tọa 。 坐tọa 而nhi 忘vong 。 忘vong 到đáo 無vô 可khả 忘vong 處xứ 。 翻phiên 身thân 跳khiêu 將tương 起khởi 來lai 。 一nhất 切thiết 見kiến 聞văn 知tri 覺giác 。 全toàn 不bất 似tự 舊cựu 時thời 的đích 人nhân 。 乃nãi 是thị 從tùng 新tân 自tự 己kỷ 別biệt 修tu 造tạo 出xuất 一nhất 箇cá 人nhân 身thân 來lai 一nhất 般ban 。 如như 此thử 豈khởi 不bất 是thị 新tân 人nhân 耶da 。 自tự 己kỷ 既ký 新tân 。 就tựu 推thôi 此thử 新tân 以dĩ 化hóa 民dân 。 而nhi 民dân 無vô 不bất 感cảm 化hóa 而nhi 新tân 之chi 者giả 。 此thử 所sở 謂vị 一nhất 日nhật 克khắc 己kỷ 復phục 禮lễ 。 天thiên 下hạ 歸quy 仁nhân 。 正chánh 修tu 身thân 之chi 效hiệu 也dã 。 不bất 如như 此thử 。 何hà 以dĩ 修tu 身thân 為vi 治trị 國quốc 平bình 天thiên 下hạ 之chi 本bổn 耶da 。 心tâm 乃nãi 本bổn 體thể 。 為vi 主chủ 。 意ý 乃nãi 妄vọng 想tưởng 思tư 慮lự 。 屬thuộc 客khách 。 此thử 心tâm 意ý 之chi 辨biện 也dã 。 今kim 要yếu 心tâm 正chánh 。 須tu 先tiên 將tương 意ý 根căn 下hạ 一nhất 切thiết 思tư 慮lự 妄vọng 想tưởng 。 一nhất 齊tề 斬trảm 斷đoạn 。 如như 斬trảm 亂loạn 絲ti 。 一nhất 念niệm 不bất 生sanh 。 則tắc 心tâm 體thể 純thuần 一nhất 無vô 妄vọng 。 故cố 謂vị 之chi 賊tặc 。 蓋cái 心tâm 邪tà 由do 意ý 不bất 誠thành 。 今kim 意ý 地địa 無vô 妄vọng 。 則tắc 心tâm 自tự 正chánh 矣hĩ 。 故cố 曰viết 。 欲dục 正chánh 其kỳ 心tâm 。 先tiên 誠thành 其kỳ 意ý 。 知tri 與dữ 意ý 。 又hựu 真chân 妄vọng 之chi 辨biện 也dã 。 意ý 乃nãi 妄vọng 想tưởng 。 知tri 屬thuộc 真chân 知tri 。 真chân 知tri 即tức 本bổn 體thể 之chi 明minh 悳# 。 一nhất 向hướng 被bị 妄vọng 想tưởng 障chướng 蔽tế 。 不bất 得đắc 透thấu 露lộ 。 故cố 真chân 知tri 暗ám 昧muội 受thọ 屈khuất 。 而nhi 妄vọng 想tưởng 專chuyên 權quyền 。 譬thí 如như 權quyền 奸gian 挾hiệp 天thiên 子tử 以dĩ 令linh 諸chư 侯hầu 。 如như 今kim 要yếu 斬trảm 奸gian 邪tà 。 必tất 請thỉnh 上thượng 方phương 之chi 劒kiếm 。 非phi 真chân 命mạng 不bất 足túc 以dĩ 破phá 僭# 竊thiết 。 故cố 曰viết 。 欲dục 誠thành 其kỳ 意ý 。 先tiên 致trí 其kỳ 知tri 。 知tri 乃nãi 真chân 主chủ 。 一nhất 向hướng 昏hôn 迷mê 不bất 覺giác 。 今kim 言ngôn 致trí 者giả 。 猶do 達đạt 也dã 。 譬thí 如như 忠trung 臣thần 志chí 欲dục 除trừ 奸gian 。 不bất 敢cảm 自tự 用dụng 。 必tất 先tiên 致trí 奸gian 邪tà 之chi 狀trạng 。 達đạt 於ư 其kỳ 主chủ 。 使sử 其kỳ 醒tỉnh 悟ngộ 。 故cố 謂vị 之chi 致trí 。 若nhược 真chân 主chủ 一nhất 悟ngộ 。 則tắc 奸gian 邪tà 自tự 不bất 容dung 其kỳ 作tác 祟túy 矣hĩ 。 故cố 曰viết 。 欲dục 誠thành 其kỳ 意ý 。 先tiên 致trí 其kỳ 知tri 。 物vật 即tức 外ngoại 物vật 。 一nhất 向hướng 與dữ 我ngã 作tác 對đối 者giả 。 乃nãi 見kiến 聞văn 知tri 覺giác 視thị 聽thính 言ngôn 動động 所sở 取thủ 之chi 境cảnh 。 知tri 即tức 真chân 知tri 。 乃nãi 自tự 體thể 本bổn 明minh 之chi 智trí 光quang 。 此thử 一nhất 知tri 字tự 。 是thị 迷mê 悟ngộ 之chi 原nguyên 。 以dĩ 迷mê 則tắc 內nội 變biến 真chân 知tri 為vi 妄vọng 想tưởng 。 故cố 意ý 不bất 誠thành 。 不bất 誠thành 故cố 不bất 明minh 。 外ngoại 取thủ 真chân 境cảnh 為vi 可khả 欲dục 。 故cố 物vật 不bất 化hóa 。 不bất 化hóa 故cố 為vi 礙ngại 。 是thị 則tắc 此thử 一nhất 知tri 字tự 。 為vi 內nội 外ngoại 心tâm 境cảnh 。 真chân 妄vọng 迷mê 悟ngộ 之chi 根căn 宗tông 。 古cổ 人nhân 云vân 。 知tri 之chi 一nhất 字tự 。 眾chúng 妙diệu 之chi 門môn 。 眾chúng 禍họa 之chi 門môn 是thị 也dã 。 今kim 撥bát 亂loạn 反phản 正chánh 。 必tất 內nội 仗trượng 真chân 知tri 之chi 力lực 。 以dĩ 破phá 妄vọng 想tưởng 。 外ngoại 用dụng 真chân 知tri 之chi 炤chiếu 。 以dĩ 融dung 妄vọng 境cảnh 。 格cách 即tức 禹vũ 格cách 三tam 苗miêu 之chi 格cách 。 謂vị 我ngã 以dĩ 至chí 誠thành 感cảm 通thông 。 彼bỉ 即tức 化hóa 而nhi 歸quy 我ngã 。 所sở 謂vị 至chí 誠thành 貫quán 金kim 石thạch 。 感cảm 豚đồn 魚ngư 。 格cách 也dã 。 且thả 知tri 有hữu 真chân 妄vọng 不bất 同đồng 。 故cố 用dụng 亦diệc 異dị 。 而nhi 格cách 亦diệc 有hữu 二nhị 。 以dĩ 妄vọng 知tri 用dụng 妄vọng 想tưởng 。 故cố 物vật 與dữ 我ngã 相tương/tướng 扞# 格cách 。 此thử 格cách 為vi 鬬đấu 格cách 之chi 格cách 。 如như 云vân 與dữ 接tiếp 為vi 搆câu 。 日nhật 與dữ 心tâm 鬬đấu 是thị 也dã 。 以dĩ 真chân 知tri 用dụng 至chí 誠thành 。 故cố 物vật 與dữ 我ngã 相tương/tướng 感cảm 通thông 。 此thử 格cách 乃nãi 感cảm 格cách 之chi 格cách 。 如như 云vân 格cách 其kỳ 非phi 心tâm 是thị 也dã 。 且thả 如như 驢lư 鳴minh 蛙# 噪táo 窗song 前tiền 草thảo 。 皆giai 聲thanh 色sắc 之chi 境cảnh 。 與dữ 我ngã 作tác 對đối 為vi 扞# 格cách 。 而nhi 宋tống 儒nho 有hữu 聞văn 驢lư 鳴minh 蛙# 噪táo 。 見kiến 窗song 前tiền 草thảo 而nhi 悟ngộ 者giả 。 聲thanh 色sắc 一nhất 也dã 。 向hướng 之chi 與dữ 我ngã 扞# 格cách 者giả 。 今kim 則tắc 化hóa 為vi 我ngã 心tâm 之chi 妙diệu 境cảnh 矣hĩ 。 物vật 化hóa 為vi 知tri 。 與dữ 我ngã 為vi 一nhất 。 其kỳ 為vi 感cảm 格cách 之chi 格cách 。 復phục 何hà 疑nghi 。 問vấn 。 真chân 知tri 無vô 物vật 可khả 對đối 。 如như 何hà 感cảm 格cách 於ư 物vật 。 答đáp 。 真chân 知tri 其kỳ 實thật 內nội 外ngoại 洞đỗng 然nhiên 。 無vô 物vật 可khả 對đối 。 而nhi 感cảm 物vật 之chi 理lý 。 最tối 難nạn/nan 措thố 口khẩu 。 易dị 曰viết 。 寂tịch 然nhiên 不bất 動động 。 感cảm 而nhi 遂toại 通thông 天thiên 下hạ 之chi 故cố 。 寂tịch 然nhiên 不bất 動động 。 知tri 體thể 也dã 。 天thiên 下hạ 之chi 故cố 。 外ngoại 物vật 也dã 。 感cảm 而nhi 遂toại 通thông 。 格cách 物vật 也dã 。 感cảm 通thông 云vân 者giả 。 不bất 是thị 真chân 知tri 鑽toàn 到đáo 物vật 裏lý 去khứ 。 以dĩ 真chân 知tri 蕩đãng 然nhiên 。 無vô 物vật 當đương 前tiền 故cố 也dã 。 真chân 妄vọng 心tâm 境cảnh 。 不bất 容dung 兩lưỡng 立lập 。 外ngoại 物vật 如như 黑hắc 暗ám 。 真chân 知tri 如như 白bạch 日nhật 。 若nhược 白bạch 日nhật 一nhất 昇thăng 。 羣quần 暗ám 頓đốn 滅diệt 。 殆đãi 約ước 消tiêu 化hóa 處xứ 說thuyết 感cảm 通thông 耳nhĩ 。 以dĩ 暗ám 感cảm 明minh 。 則tắc 明minh 成thành 暗ám 。 今kim 以dĩ 明minh 感cảm 暗ám 。 則tắc 暗ám 自tự 謝tạ 而nhi 明minh 獨độc 立lập 。 故cố 雖tuy 感cảm 而nhi 本bổn 不bất 相tương 到đáo 。 而nhi 重trọng/trùng 在tại 明minh 也dã 。 物vật 體thể 本bổn 虗hư 。 以dĩ 妄vọng 取thủ 著trước 。 故cố 作tác 障chướng 礙ngại 。 今kim 以dĩ 真chân 知tri 獨độc 炤chiếu 。 則tắc 解giải 處xứ 洞đỗng 然nhiên 。 無vô 物vật 可khả 當đương 情tình 矣hĩ 。 以dĩ 寂tịch 然nhiên 不bất 動động 之chi 真chân 知tri 。 達đạt 本bổn 來lai 無vô 物vật 之chi 幻huyễn 物vật 。 斯tư 則tắc 知tri 不bất 待đãi 感cảm 而nhi 自tự 炤chiếu 。 物vật 不bất 待đãi 通thông 而nhi 自tự 融dung 。 兩lưỡng 不bất 相tương 解giải 。 微vi 矣hĩ 微vi 矣hĩ 。 故cố 學học 人nhân 獨độc 貴quý 在tại 真chân 知tri 。 真chân 知tri 一nhất 立lập 。 則tắc 明minh 悳# 自tự 明minh 。 元nguyên 無vô 一nhất 毫hào 造tạo 作tác 。 大đại 學học 工công 夫phu 。 所sở 以dĩ 言ngôn 明minh 。 言ngôn 知tri 。 而nhi 修tu 齊tề 治trị 平bình 。 皆giai 是thị 物vật 也dã 。
問vấn 。 始thỉ 綱cương 領lãnh 。 說thuyết 明minh 悳# 。 親thân 民dân 。 止chỉ 至chí 善thiện 。 分phân 明minh 是thị 三tam 件# 事sự 。 今kim 條điều 目mục 上thượng 。 只chỉ 說thuyết 明minh 明minh 悳# 於ư 天thiên 下hạ 。 終chung 歸quy 到đáo 致trí 知tri 格cách 物vật 上thượng 。 若nhược 一nhất 件# 事sự 。 是thị 何hà 意ý 。 答đáp 。 聖thánh 人nhân 此thử 意ý 最tối 妙diệu 。 千thiên 古cổ 無vô 人nhân 會hội 得đắc 。 此thử 中trung 八bát 件# 事sự 。 單đơn 單đơn 只chỉ 重trọng/trùng 在tại 一nhất 箇cá 知tri 字tự 。 此thử 知tri 字tự 即tức 明minh 悳# 。 乃nãi 本bổn 體thể 也dã 。 前tiền 云vân 。 第đệ 一nhất 箇cá 明minh 字tự 。 有hữu 二nhị 意ý 。 吾ngô 向hướng 所sở 解giải 致trí 知tri 格cách 物vật 。 乃nãi 用dụng 前tiền 悟ngộ 明minh 一nhất 意ý 。 工công 夫phu 已dĩ 在tại 知tri 止chỉ 中trung 。 止chỉ 字tự 即tức 寂tịch 然nhiên 不bất 動động 之chi 知tri 體thể 。 知tri 止chỉ 知tri 字tự 。 即tức 第đệ 一nhất 箇cá 明minh 字tự 乃nãi 工công 夫phu 。 此thử 一nhất 段đoạn 已dĩ 知tri 致trí 至chí 極cực 處xứ 。 知tri 體thể 既ký 極cực 。 則tắc 誠thành 意ý 正chánh 心tâm 修tu 身thân 之chi 能năng 事sự 畢tất 矣hĩ 。 如như 此thử 則tắc 明minh 悳# 與dữ 新tân 民dân 。 分phân 明minh 兩lưỡng 事sự 。 今kim 欲dục 明minh 明minh 悳# 於ư 天thiên 下hạ 。 乃nãi 用dụng 第đệ 二nhị 揭yết 示thị 昭chiêu 明minh 之chi 意ý 。 則tắc 致trí 知tri 格cách 物vật 。 亦diệc 可khả 就tựu 新tân 民dân 上thượng 說thuyết 。 且thả 知tri 止chỉ 而nhi 后hậu 有hữu 定định 。 是thị 已dĩ 立lập 。 謂vị 知tri 所sở 止chỉ 。 則tắc 自tự 己kỷ 脚cước 跟cân 已dĩ 立lập 定định 矣hĩ 。 慮lự 而nhi 后hậu 能năng 得đắc 。 是thị 已dĩ 達đạt 。 謂vị 已dĩ 於ư 一nhất 切thiết 事sự 物vật 。 通thông 達đạt 而nhi 不bất 遺di 。 目mục 前tiền 無vô 一nhất 毫hào 障chướng 礙ngại 。 則tắc 法pháp 法pháp 皆giai 真chân 。 豈khởi 非phi 已dĩ 達đạt 耶da 。 其kỳ 所sở 以dĩ 立lập 。 所sở 以dĩ 達đạt 。 皆giai 仗trượng 真chân 知tri 之chi 力lực 也dã 。 故cố 今kim 做tố 新tân 民dân 的đích 工công 夫phu 。 就tựu 將tương 我ngã 已dĩ 悟ngộ 之chi 真chân 知tri 。 致trí 達đạt 於ư 萬vạn 物vật 之chi 中trung 。 萬vạn 物vật 既ký 蒙mông 我ngã 真chân 知tri 一nhất 炤chiếu 。 則tắc 如như 紅hồng 爐lô 點điểm 雪tuyết 。 烈liệt 日nhật 消tiêu 霜sương 。 不bất 期kỳ 化hóa 而nhi 自tự 化hóa 矣hĩ 。 故cố 云vân 。 致trí 知tri 在tại 格cách 物vật 。 物vật 自tự 化hóa 。 故cố 謂vị 之chi 格cách 。 彼bỉ 物vật 既ký 格cách 。 則tắc 我ngã 之chi 明minh 悳# 。 自tự 然nhiên 炤chiếu 明minh 於ư 天thiên 下hạ 。 民dân 不bất 期kỳ 新tân 而nhi 自tự 新tân 矣hĩ 。 所sở 謂vị 立lập 人nhân 達đạt 人nhân 也dã 。 如như 此thử 則tắc 明minh 悳# 新tân 民dân 。 只chỉ 是thị 一nhất 事sự 。 三tam 綱cương 領lãnh 者giả 。 一nhất 而nhi 三tam 。 三tam 而nhi 一nhất 也dã 。 故cố 此thử 八bát 事sự 。 只chỉ 了liễu 明minh 明minh 悳# 於ư 天thiên 下hạ 一nhất 句cú 。 且thả 從tùng 家gia 國quốc 而nhi 後hậu 及cập 天thiên 下hạ 者giả 。 知tri 遠viễn 之chi 近cận 也dã 。 明minh 甚thậm 。 問vấn 。 如như 何hà 格cách 物vật 。 就tựu 能năng 平bình 得đắc 天thiên 下hạ 。 答đáp 。 且thả 道đạo 所sở 格cách 之chi 物vật 是thị 何hà 物vật 。 即tức 天thiên 地địa 萬vạn 物vật 。 盡tận 在tại 裏lý 許hứa 。 豈khởi 除trừ 了liễu 天thiên 地địa 萬vạn 物vật 外ngoại 。 別biệt 尋tầm 箇cá 物vật 來lai 格cách 耶da 。 若nhược 格cách 物vật 平bình 不bất 得đắc 天thiên 下hạ 。 如như 何hà 孔khổng 子tử 說thuyết 一nhất 日nhật 克khắc 己kỷ 復phục 禮lễ 。 天thiên 下hạ 歸quy 仁nhân 。 且thả 道đạo 天thiên 下hạ 又hựu 是thị 何hà 物vật 。 歸quy 仁nhân 畢tất 竟cánh 歸quy 向hướng 何hà 處xứ 去khứ 。 參tham 參tham 。 問vấn 。 致trí 知tri 格cách 物vật 。 與dữ 克khắc 己kỷ 復phục 禮lễ 天thiên 下hạ 歸quy 仁nhân 。 如như 何hà 消tiêu 會hội 。 答đáp 。 克khắc 己kỷ 即tức 致trí 知tri 。 復phục 禮lễ 即tức 格cách 物vật 。 天thiên 下hạ 歸quy 仁nhân 即tức 物vật 格cách 。 問vấn 。 學học 人nhân 不bất 會hội 。 答đáp 。 己kỷ 是thị 物vật 。 克khắc 是thị 致trí 知tri 。 復phục 禮lễ 則tắc 己kỷ 化hóa 。 化hóa 己kỷ 豈khởi 非phi 格cách 物vật 耶da 。 天thiên 下hạ 歸quy 仁nhân 。 何hà 等đẳng 太thái 平bình 氣khí 象tượng 。 是thị 謂vị 物vật 格cách 。 問vấn 。 正chánh 心tâm 致trí 知tri 。 何hà 辨biện 。 答đáp 。 正chánh 心tâm 乃nãi 四tứ 勿vật 。 先tiên 將tương 視thị 聽thính 言ngôn 動động 。 絕tuyệt 其kỳ 非phi 禮lễ 。 但đãn 可khả 修tu 身thân 正chánh 己kỷ 。 不bất 能năng 化hóa 物vật 。 若nhược 致trí 知tri 專chuyên 在tại 格cách 物vật 。 則tắc 達đạt 人nhân 。 其kỳ 功công 最tối 大đại 。 所sở 以dĩ 大đại 學học 。 重trọng/trùng 在tại 致trí 知tri 。 問vấn 。 格cách 物vật 物vật 格cách 先tiên 後hậu 之chi 旨chỉ 。 答đáp 。 前tiền 八bát 事sự 著trước 先tiên 字tự 。 總tổng 歸quy 重trọng/trùng 在tại 末mạt 後hậu 致trí 知tri 上thượng 此thử 是thị 說thuyết 工công 夫phu 。 今kim 從tùng 物vật 格cách 說thuyết 至chí 平bình 天thiên 下hạ 。 著trước 後hậu 字tự 。 亦diệc 是thị 提đề 起khởi 知tri 字tự 。 要yếu 顯hiển 向hướng 後hậu 七thất 事sự 。 都đô 是thị 知tri 字tự 的đích 效hiệu 驗nghiệm 耳nhĩ 。 學học 人nhân 要yếu 在tại 此thử 知tri 字tự 上thượng 著trước 眼nhãn 。 前tiền 云vân 。 致trí 知tri 格cách 物vật 者giả 。 是thị 感cảm 物vật 以dĩ 達đạt 其kỳ 知tri 。 此thử 格cách 字tự 。 乃nãi 感cảm 格cách 之chi 格cách 。 今kim 言ngôn 物vật 格cách 而nhi 後hậu 知tri 至chí 者giả 。 是thị 藉tạ 物vật 以dĩ 驗nghiệm 知tri 體thể 。 意ý 謂vị 彼bỉ 物vật 。 但đãn 有hữu 一nhất 毫hào 不bất 消tiêu 化hóa 處xứ 。 便tiện 是thị 知tri 不bất 到đáo 至chí 極cực 處xứ 。 必tất 欲dục 物vật 消tiêu 化hóa 盡tận 了liễu 。 纔tài 極cực 得đắc 此thử 真chân 知tri 。 如như 此thử 則tắc 物vật 格cách 之chi 格cách 。 乃nãi 來lai 格cách 之chi 格cách 。 所sở 謂vị 神thần 之chi 格cách 思tư 的đích 格cách 字tự 。 正chánh 是thị 天thiên 下hạ 歸quy 仁nhân 之chi 意ý 。 物vật 都đô 來lai 格cách 。 方phương 是thị 知tri 之chi 效hiệu 驗nghiệm 。 所sở 以dĩ 格cách 物vật 。 物vật 格cách 。 學học 人nhân 須tu 要yếu 討thảo 分phần/phân 曉hiểu 。 若nhược 物vật 都đô 來lai 格cách 了liễu 。 則tắc 一nhất 路lộ 格cách 去khứ 。 直trực 到đáo 天thiên 下hạ 平bình 方phương 纔tài 罷bãi 手thủ 。 聖thánh 人nhân 意ý 旨chỉ 了liễu 然nhiên 明minh 白bạch 。 只chỉ 是thị 要yếu 真chân 實thật 工công 夫phu 做tố 出xuất 。 乃nãi 見kiến 下hạ 落lạc 。 問vấn 。 自tự 天thiên 子tử 以dĩ 至chí 於ư 庶thứ 人nhân 。 壹nhất 是thị 皆giai 以dĩ 修tu 身thân 為vi 本bổn 。 既ký 云vân 只chỉ 一nhất 知tri 字tự 。 如như 何hà 歸quy 到đáo 修tu 身thân 上thượng 。 答đáp 。 不bất 從tùng 修tu 身thân 上thượng 做tố 起khởi 。 不bất 道đạo 向hướng 虗hư 空không 裏lý 做tố 。 所sở 以dĩ 聖thánh 人nhân 。 分phân 明minh 示thị 汝nhữ 。 克khắc 己kỷ 復phục 禮lễ 天thiên 下hạ 歸quy 仁nhân 。 以dĩ 己kỷ 即tức 己kỷ 身thân 。 乃nãi 是thị 我ngã 最tối 親thân 之chi 一nhất 物vật 。 比tỉ 外ngoại 物vật 不bất 同đồng 。 克khắc 己kỷ 乃nãi 是thị 我ngã 致trí 知tri 先tiên 致trí 在tại 己kỷ 身thân 一nhất 物vật 上thượng 。 若nhược 將tương 自tự 己kỷ 此thử 物vật 格cách 了liễu 。 然nhiên 後hậu 格cách 天thiên 地địa 萬vạn 物vật 。 何hà 難nạn/nan 之chi 有hữu 。 故cố 通thông 以dĩ 修tu 身thân 為vi 本bổn 。 問vấn 。 格cách 有hữu 三tam 義nghĩa 。 謂vị 扞# 格cách 。 感cảm 格cách 。 來lai 格cách 。 答đáp 。 三tam 義nghĩa 通thông 由do 一nhất 人nhân 而nhi 發phát 也dã 。 請thỉnh 以dĩ 喻dụ 明minh 。 昔tích 杞# 梁lương 之chi 妻thê 善thiện 哭khốc 。 夫phu 死tử 哭khốc 之chi 。 初sơ 哭khốc 則tắc 里lý 人nhân 惡ác 其kỳ 聲thanh 。 厭yếm 其kỳ 人nhân 。 故cố 聞văn 其kỳ 哭khốc 則tắc 掩yểm 耳nhĩ 。 見kiến 其kỳ 人nhân 則tắc 閉bế 目mục 。 以dĩ 其kỳ 哭khốc 。 異dị 乎hồ 人nhân 之chi 哭khốc 也dã 。 其kỳ 妻thê 亦diệc 不bất 以dĩ 里lý 人nhân 厭yếm 惡ác 而nhi 不bất 哭khốc 。 哭khốc 之chi 既ký 久cửu 。 里lý 人nhân 不bất 覺giác 而nhi 哀ai 痛thống 之chi 。 亦diệc 哭khốc 。 哭khốc 則tắc 忘vong 其kỳ 厭yếm 惡ác 也dã 。 厭yếm 惡ác 忘vong 。 則tắc 心tâm 轉chuyển 而nhi 憐lân 之chi 矣hĩ 。 其kỳ 妻thê 亦diệc 不bất 以dĩ 其kỳ 人nhân 憐lân 己kỷ 而nhi 不bất 哭khốc 。 終chung 哭khốc 之chi 不bất 休hưu 。 久cửu 則tắc 通thông 里lý 人nhân 人nhân 皆giai 善thiện 哭khốc 矣hĩ 。 人nhân 人nhân 皆giai 善thiện 哭khốc 。 則tắc 忘vong 其kỳ 哀ai 痛thống 。 而nhi 不bất 見kiến 若nhược 人nhân 之chi 為vi 哭khốc 者giả 。 人nhân 人nhân 善thiện 哭khốc 。 哭khốc 久cửu 則tắc 通thông 里lý 以dĩ 成thành 俗tục 。 俗tục 成thành 則tắc 人nhân 人nhân 皆giai 謂vị 自tự 能năng 哭khốc 矣hĩ 。 人nhân 人nhân 自tự 能năng 哭khốc 。 則tắc 視thị 杞# 梁lương 之chi 妻thê 。 猶do 夫phu 人nhân 也dã 。 不bất 異dị 己kỷ 而nhi 與dữ 之chi 周chu 旋toàn 密mật 邇nhĩ 。 則tắc 無vô 不bất 忘vong 也dã 。 且thả 杞# 梁lương 之chi 妻thê 之chi 哭khốc 。 非phi 哭khốc 其kỳ 夫phu 也dã 。 哭khốc 其kỳ 天thiên 也dã 。 天thiên 乃nãi 終chung 身thân 所sở 依y 賴lại 者giả 。 失thất 則tắc 不bất 容dung 不bất 哭khốc 也dã 。 慟đỗng 則tắc 終chung 天thiên 之chi 恨hận 也dã 。 以dĩ 知tri 天thiên 不bất 容dung 己kỷ 。 故cố 哭khốc 亦diệc 不bất 已dĩ 。 奚hề 以dĩ 人nhân 厭yếm 惡ác 而nhi 可khả 已dĩ 耶da 。 藉tạ 使sử 通thông 里lý 之chi 人nhân 。 日nhật 日nhật 而nhi 詢tuân 之chi 。 哭khốc 更cánh 哀ai 也dã 。 殆đãi 非phi 有hữu 意ý 欲dục 人nhân 憐lân 己kỷ 也dã 。 豈khởi 詢tuân 而nhi 能năng 止chỉ 之chi 。 即tức 自tự 刃nhận 在tại 前tiền 。 鼎đỉnh 鑊hoạch 在tại 後hậu 。 威uy 而nhi 止chỉ 之chi 不bất 能năng 也dã 。 何hà 耶da 。 以dĩ 此thử 天thiên 外ngoại 無vô 可khả 哭khốc 者giả 矣hĩ 。 初sơ 哭khốc 而nhi 人nhân 惡ác 之chi 者giả 。 以dĩ 哭khốc 之chi 痛thống 。 特đặc 異dị 於ư 人nhân 也dã 。 扞# 格cách 也dã 。 哭khốc 久cửu 而nhi 人nhân 人nhân 皆giai 痛thống 者giả 。 以dĩ 哭khốc 之chi 痛thống 。 切thiết 於ư 人nhân 心tâm 。 故cố 人nhân 人nhân 皆giai 自tự 痛thống 。 非phi 痛thống 杞# 也dã 。 感cảm 格cách 也dã 。 蓋cái 久cửu 而nhi 通thông 里lý 善thiện 哭khốc 以dĩ 成thành 俗tục 。 則tắc 不bất 知tri 哭khốc 痛thống 自tự 杞# 出xuất 。 抑ức 視thị 梁lương 妻thê 直trực 類loại 己kỷ 焉yên 耳nhĩ 。 斯tư 則tắc 來lai 格cách 也dã 。 此thử 言ngôn 雖tuy 小tiểu 。 可khả 以dĩ 喻dụ 大đại 。
此thử 。 憨# 山sơn 大đại 師sư 所sở 著trước 大đại 學học 綱cương 領lãnh 決quyết 疑nghi 也dã 。 大đại 師sư 居cư 曹tào 溪khê 。 章chương 逢phùng 之chi 士sĩ 。 多đa 負phụ 筆bút 問vấn 道đạo 。 大đại 師sư 現hiện 舉cử 子tử 身thân 。 而nhi 為vi 說thuyết 法Pháp 。 今kim 年niên 過quá 吳ngô 門môn 舉cử 似tự 謙khiêm 益ích 曰viết 。 老lão 人nhân 遊du 戲hí 筆bút 墨mặc 。 猶do 有hữu 童đồng 心tâm 。 要yếu 非phi 衲nạp 衣y 下hạ 事sự 也dã 。 子tử 其kỳ 謂vị 何hà 。 益ích 聞văn 張trương 子tử 韶thiều 少thiểu 學học 於ư 龜quy 山sơn 。 闚khuy 見kiến 未vị 發phát 之chi 中trung 。 及cập 造tạo 徑kính 山sơn 。 以dĩ 格cách 物vật 物vật 格cách 宗tông 旨chỉ 。 言ngôn 下hạ 扣khấu 擊kích 。 頓đốn 領lãnh 微vi 旨chỉ 。 晚vãn 宋tống 稱xưng 氣khí 節tiết 者giả 。 皆giai 首thủ 子tử 韶thiều 。 繇# 今kim 觀quán 之chi 。 子tử 韶thiều 抗kháng 辨biện 經kinh 筵diên 。 晚vãn 謫# 橫hoạnh/hoành 浦# 。 執chấp 書thư 倚ỷ 立lập 雙song 趺phu 隱ẩn 然nhiên 。 視thị 少thiếu 年niên 氣khí 節tiết 。 殆đãi 如như 雪tuyết 泥nê 鴻hồng 爪trảo 。 非phi 有hữu 得đắc 於ư 徑kính 山sơn 之chi 深thâm 。 而nhi 能năng 然nhiên 乎hồ 。 今kim 之chi 為vi 子tử 韶thiều 者giả 。 願nguyện 力lực 不bất 同đồng 。 其kỳ 以dĩ 世thế 諦đế 而nhi 宣tuyên 正Chánh 法Pháp 。 則tắc 一nhất 也dã 。 扁# 鵲thước 聞văn 秦tần 人nhân 愛ái 小tiểu 兒nhi 。 即tức 為vi 小tiểu 兒nhi 醫y 。 今kim 世thế 尚thượng 舉cử 子tử 。 故cố 大đại 師sư 現hiện 舉cử 子tử 身thân 。 而nhi 為vi 說thuyết 法Pháp 。 何hà 謂vị 非phi 衲nạp 衣y 下hạ 事sự 乎hồ 。 子tử 韶thiều 嘗thường 云vân 。 每mỗi 聞văn 徑kính 山sơn 老lão 人nhân 所sở 舉cử 因nhân 緣duyên 。 如như 千thiên 門môn 萬vạn 戶hộ 。 一nhất 踏đạp 而nhi 開khai 。 今kim 之chi 舉cử 子tử 。 能năng 作tác 如như 是thị 觀quán 。 大đại 師sư 金kim 剛cang 眼nhãn 睛tình 。 一nhất 一nhất 從tùng 筆bút 頭đầu 點điểm 出xuất 矣hĩ 。
萬vạn 曆lịch 丁đinh 巳tị 四tứ 月nguyệt 虞ngu 山sơn 幅# 巾cân 弟đệ 子tử 錢tiền 謙khiêm 益ích 焚phần 香hương 敬kính 題đề
憨# 山Sơn 老Lão 人Nhân 夢Mộng 遊Du 集Tập 卷quyển 第đệ 四tứ 十thập 四tứ