sa uyển
Phật Quang Đại Từ Điển
(沙畹) Emanuel Edouard Chavannes, 1865-1918 Học giả Đông phương học người Pháp. Năm 1889, ông ở Công sứ quán Pháp tại Bắc kinh, Trung quốc, chuyên nghiên cứu về học thuật. Sau, ông trở về Pháp. Năm 1893, ông làm Giáo sư Đại học công lập Pháp quốc, năm 1902 được suy cử làm hội viên viện Học sĩ. Từ năm 1903 về sau, ông tự lực biên tập tạp chí Đông phương học nghệ Thông báo (Toung pao). Khoảng năm 1895 đến năm 1905, ông ấn hành Sử kí dịch chú (Les Mémoires Historiques de Se-ma-Ta’ien), 5 quyển. Năm 1907, ông lại đến Trung quốc nghiên cứu các bài minh khắc trên các bia, rồi xuất bản Mission Archéologique dans la Chine Setentrionale, tome 5, 1909- 1915, Le T’ai Chan, 1910, Documents Chinois Découvert par Aurel Stien dans les Sables Turkestan Oriental, 1913… Ông có trình độ Phật học rất sâu, trong thiên Phật tượng điêu khắc trong Mission Archéologique dans la Chine Setentrionale bộ thứ 2 nói trên, ngoài việc thu chép các đồ bản giải thích về các hang động Vân cương, Long môn, chùa Thạch quật ở huyện Củng, núi Thiên quật…, ông còn dịch ra tiếng Pháp tác phẩm: Đại đường Tây vực cầu pháp cao tăng truyện (Mémoires sur les Religieux éminents qui allérent chercher la Loi dans les Pays d’Occident, 1849) và dịch chung với ông S. Lévis tác phẩm Nhập trúc kí của ngài Ngộ không (Voyages des pélerines Bouddhistes, L’Itinéraire d’Ou-kong, 1895); ông dịch ra tiếng Pháp qua bản dịch tiếng Anh của S.Beal tác phẩm Tống văn sứ Tây vực kí (Voyages de Song Yun dans l’UdyànaetleGandhàra, 1903), tác phẩm Ngũ bách thí dụ soạn tập (Cinq cent contes et apologues extraits du Tripiỉaka chinois, 1910-1911). Dịch chung với ông S.Lévis tác phẩm: Hộ pháp thập lục La hán (Les Seize Arhats Protecteurs de la Loi, 1916)… Về Ma ni giáo thì ông có soạn chung với ông P. Pelliot tác phẩm: Trung quốc phát hiện Ma ni giáo di văn khảo thích (Traité Manichéenne Retrouvé en Chine, 1913). [X. Âu mĩ Phật giáo; Sử tịch giải đề; T’oung Pao, 1918].