廣Quảng 釋Thích 菩Bồ 提Đề 心Tâm 論Luận
Quyển 3
蓮Liên 華Hoa 戒Giới 菩Bồ 薩Tát 造Tạo 宋Tống 施Thí 護Hộ 譯Dịch
廣Quảng 釋Thích 菩Bồ 提Đề 心Tâm 論Luận 卷quyển 第đệ 三tam
蓮liên 華hoa 戒giới 菩Bồ 薩Tát 造tạo
西tây 天thiên 譯dịch 經kinh 三Tam 藏Tạng 。 傳truyền 法pháp 大đại 師sư 賜tứ 紫tử 沙Sa 門Môn 臣thần 施thí 護hộ 等đẳng 奉phụng 。 詔chiếu 譯dịch 。
復phục 次thứ 此thử 中trung 次thứ 第đệ 應ưng 修tu 彼bỉ 諸chư 禪thiền 定định 。 謂vị 若nhược 得đắc 離ly 欲dục 愛ái 所sở 有hữu 喜hỷ 樂lạc 。 內nội 心tâm 清thanh 淨tịnh 。 住trụ 正chánh 相tương 應ứng 。 有hữu 尋tầm 有hữu 伺tứ 。 是thị 初sơ 禪thiền 定định 。 又hựu 復phục 此thử 中trung 無vô 尋tầm 唯duy 伺tứ 。 名danh 中trung 間gian 禪thiền 。 初sơ 禪thiền 地địa 愛ái 若nhược 得đắc 離ly 已dĩ 。 所sở 有hữu 喜hỷ 樂lạc 內nội 心tâm 清thanh 淨tịnh 。 住trụ 正chánh 相tương 應ứng 。 是thị 二nhị 禪thiền 定định 。 二nhị 禪thiền 地địa 愛ái 若nhược 得đắc 離ly 已dĩ 。 樂nhạo/nhạc/lạc 捨xả 正chánh 知tri 住trụ 正chánh 相tương 應ứng 。 是thị 三tam 禪thiền 定định 。 三tam 禪thiền 地địa 愛ái 若nhược 得đắc 離ly 已dĩ 。 捨xả 念niệm 相tương 應ứng 。 是thị 四tứ 禪thiền 定định 。 所sở 有hữu 無vô 色sắc 定định 等đẳng 。 行hành 相tương 應ứng 知tri 。 是thị 中trung 諸chư 所sở 緣duyên 相tương/tướng 。 如như 應ứng 分phân 別biệt 。 於ư 所sở 緣duyên 中trung 。 令linh 心tâm 堅kiên 固cố 。 如như 理lý 所sở 作tác 。 以dĩ 慧tuệ 觀quán 察sát 。 智trí 光quang 明minh 生sanh 破phá 無vô 明minh 種chủng 。 畢tất 竟cánh 得đắc 斷đoạn 即tức 正chánh 相tương 應ứng 。 異dị 此thử 皆giai 是thị 外ngoại 道đạo 所sở 修tu 。 非phi 正chánh 三tam 摩ma 地địa 。 不bất 能năng 斷đoạn 煩phiền 惱não 。
如như 諸chư 經kinh 說thuyết 。 所sở 有hữu 正chánh 修tu 三tam 摩ma 地địa 時thời 。 若nhược 我ngã 想tưởng 生sanh 。 是thị 即tức 還hoàn 復phục 發phát 起khởi 煩phiền 惱não 。
爾nhĩ 時thời 住trụ 心tâm 當đương 如như 止chỉ 水thủy 。 入nhập 三tam 摩ma 地địa 。 相tương 應ứng 觀quán 行hành 。
如như 楞lăng 伽già 經kinh 說thuyết 。 總tổng 略lược 而nhi 言ngôn 。 正chánh 慧tuệ 觀quán 行hành 唯duy 心tâm 靜tĩnh 住trụ 外ngoại 無vô 分phân 別biệt 。 若nhược 住trụ 真Chân 如Như 所sở 緣duyên 是thị 心tâm 應ưng 過quá 。 心tâm 若nhược 過quá 已dĩ 彼bỉ 無vô 對đối 礙ngại 而nhi 亦diệc 應ưng 過quá 。 無vô 對đối 礙ngại 中trung 若nhược 相tương 應ứng 住trụ 是thị 大Đại 乘Thừa 觀quán 。 彼bỉ 無vô 發phát 悟ngộ 最tối 勝thắng 寂tịch 靜tĩnh 。 即tức 勝thắng 無vô 我ngã 智trí 無vô 對đối 礙ngại 觀quán 。
此thử 中trung 意ý 者giả 。 如như 實thật 觀quán 察sát 。 心tâm 外ngoại 必tất 無vô 色sắc 法pháp 分phân 別biệt 。 是thị 即tức 最tối 上thượng 。 相tương 應ứng 勝thắng 行hành 。 若nhược 爾nhĩ 識thức 之chi 與dữ 色sắc 。 云vân 何hà 有hữu 異dị 。 或hoặc 不bất 異dị 者giả 識thức 亦diệc 應ưng 有hữu 對đối 礙ngại 義nghĩa 耶da 不bất 然nhiên 如như 夢mộng 分phần/phân 位vị 所sở 見kiến 不bất 實thật 。 是thị 故cố 識thức 外ngoại 如như 實thật 伺tứ 察sát 。 極cực 微vi 量lượng 色sắc 。 取thủ 不bất 可khả 得đắc 。 以dĩ 不bất 可khả 得đắc 故cố 。 如như 是thị 成thành 唯duy 識thức 。 無vô 復phục 一nhất 切thiết 外ngoại 義nghĩa 可khả 有hữu 。 唯duy 心tâm 靜tĩnh 住trụ 外ngoại 無vô 分phân 別biệt 。 於ư 伺tứ 察sát 中trung 以dĩ 離ly 色sắc 法pháp 故cố 有hữu 所sở 得đắc 相tương/tướng 。 而nhi 為vi 得đắc 者giả 畢tất 。 竟cánh 無vô 所sở 得đắc 。 是thị 故cố 於ư 諸chư 色sắc 法pháp 。 應ưng 觀quán 無vô 色sắc 。 彼bỉ 若nhược 唯duy 心tâm 無vô 實thật 能năng 取thủ 。 亦diệc 無vô 所sở 取thủ 。 是thị 二nhị 取thủ 性tánh 。 實thật 不bất 可khả 得đắc 。 離ly 取thủ 捨xả 故cố 即tức 心tâm 無vô 二nhị 。 如như 是thị 伺tứ 察sát 。 亦diệc 無vô 二nhị 相tướng 。 於ư 真Chân 如Như 所sở 緣duyên 中trung 是thị 心tâm 亦diệc 過quá 。 彼bỉ 所sở 取thủ 相tương/tướng 亦diệc 復phục 過quá 已dĩ 。 二nhị 無vô 對đối 礙ngại 。 於ư 是thị 無vô 二nhị 智trí 中trung 住trụ 如như 實thật 義nghĩa 。 所sở 言ngôn 唯duy 心tâm 過quá 已dĩ 二nhị 無vô 對đối 礙ngại 。 是thị 智trí 於ư 中trung 而nhi 亦diệc 應ưng 離ly 。 是thị 故cố 自tự 性tánh 他tha 性tánh 中trung 諸chư 有hữu 生sanh 性tánh 。 而nhi 不bất 可khả 得đắc 。 如như 應ưng 伺tứ 察sát 諸chư 眾chúng 生sanh 性tánh 亦diệc 不bất 和hòa 合hợp 。 若nhược 取thủ 若nhược 捨xả 二nhị 不bất 實thật 性tánh 悉tất 應ưng 遠viễn 離ly 。 當đương 知tri 一nhất 切thiết 。 物vật 性tánh 諸chư 有hữu 取thủ 著trước 。 於ư 無vô 二nhị 智trí 中trung 。 皆giai 應ưng 捨xả 離ly 。 於ư 無vô 對đối 礙ngại 無vô 二nhị 智trí 中trung 若nhược 如như 是thị 住trụ 。 即tức 於ư 一nhất 切thiết 。 法pháp 如như 實thật 覺giác 。 了liễu 無vô 有hữu 自tự 性tánh 。 彼bỉ 即tức 能năng 入nhập 最tối 上thượng 實thật 性tánh 。 入nhập 無vô 分phân 別biệt 三tam 摩ma 地địa 門môn 。 又hựu 若nhược 於ư 是thị 無vô 對đối 礙ngại 無vô 二nhị 智trí 中trung 相tương 應ứng 住trụ 者giả 。 是thị 即tức 最tối 上thượng 實thật 性tánh 中trung 住trụ 。 是thị 大Đại 乘Thừa 見kiến 。 如như 是thị 亦diệc 見kiến 最tối 上thượng 實thật 性tánh 。 以dĩ 見kiến 最tối 上thượng 實thật 性tánh 故cố 。 即tức 於ư 一nhất 切thiết 。 法pháp 慧tuệ 眼nhãn 觀quán 空không 。 智trí 光quang 明minh 中trung 。 皆giai 如như 實thật 見kiến 。
如như 諸chư 經kinh 說thuyết 。 云vân 何hà 見kiến 勝thắng 義nghĩa 諦đế 。 謂vị 一nhất 切thiết 法pháp 無vô 見kiến 。 此thử 中trung 如như 是thị 。 所sở 言ngôn 無vô 見kiến 者giả 。 是thị 勝thắng 意ý 樂nhạo/nhạc/lạc 真chân 實thật 無vô 見kiến 。 非phi 如như 世thế 間gian 諸chư 生sanh 盲manh 者giả 及cập 瞑minh 目mục 人nhân 。 緣duyên 闕khuyết 故cố 或hoặc 不bất 作tác 意ý 故cố 而nhi 皆giai 不bất 見kiến 。 彼bỉ 等đẳng 有hữu 性tánh 顛điên 倒đảo 種chủng 子tử 悉tất 不bất 能năng 斷đoạn 。 此thử 即tức 不bất 然nhiên 。 又hựu 如như 入nhập 無vô 想tưởng 定định 。 後hậu 或hoặc 出xuất 時thời 還hoàn 復phục 生sanh 起khởi 有hữu 性tánh 取thủ 著trước 。 貪tham 等đẳng 根căn 本bổn 諸chư 煩phiền 惱não 聚tụ 而nhi 不bất 解giải 脫thoát 。 所sở 言ngôn 有hữu 性tánh 取thủ 著trước 貪tham 等đẳng 根căn 本bổn 煩phiền 惱não 行hành 相tương/tướng 。 如như 聖thánh 二nhị 諦đế 等đẳng 經kinh 說thuyết 。 若nhược 復phục 有hữu 言ngôn 入nhập 無vô 分phân 別biệt 。 總tổng 持trì 法Pháp 門môn 。 無vô 分phân 別biệt 法pháp 。 中trung 離ly 色sắc 等đẳng 相tương/tướng 。 以dĩ 決quyết 定định 慧tuệ 。 於ư 無vô 色sắc 中trung 。 觀quán 無vô 所sở 得đắc 亦diệc 無vô 作tác 意ý 。 是thị 勝thắng 義nghĩa 樂nhạo/nhạc/lạc 。 非phi 如như 無vô 想tưởng 定định 等đẳng 。 於ư 諸chư 色sắc 等đẳng 取thủ 著trước 法pháp 中trung 作tác 意ý 而nhi 離ly 。 是thị 故cố 當đương 知tri 。 如như 前tiền 所sở 說thuyết 。 諸chư 色sắc 等đẳng 中trung 作tác 意ý 離ly 相tương/tướng 。 若nhược 無vô 正chánh 慧tuệ 即tức 不bất 能năng 斷đoạn 疑nghi 惑hoặc 種chủng 子tử 。 譬thí 如như 世thế 間gian 。 火hỏa 若nhược 存tồn 時thời 諸chư 物vật 燒thiêu 然nhiên 。 云vân 何hà 能năng 離ly 思tư 之chi 一nhất 法pháp 。 若nhược 不bất 調điều 止chỉ 。 所sở 有hữu 邪tà 。
由do 此thử 當đương 知tri 。 所sở 有hữu 奢xa 摩ma 他tha 諸chư 所sở 緣duyên 中trung 。 心tâm 住trụ 堅kiên 固cố 如như 理lý 所sở 作tác 。 以dĩ 慧tuệ 伺tứ 察sát 智trí 光quang 明minh 生sanh 。 明minh 現hiện 暗ám 除trừ 智trí 生sanh 障chướng 滅diệt 。 如như 人nhân 二nhị 目mục 隨tùy 量lượng 無vô 差sai 。 於ư 諸chư 分phần/phân 位vị 照chiếu 明minh 無vô 異dị 。 智trí 光quang 明minh 出xuất 。 亦diệc 復phục 如như 是thị 。 非phi 光quang 明minh 中trung 有hữu 冥minh 暗ám 性tánh 。 明minh 暗ám 二nhị 法pháp 互hỗ 相tương 違vi 故cố 。 當đương 知tri 三tam 摩ma 地địa 中trung 。 離ly 冥minh 暗ám 性tánh 亦diệc 復phục 如như 是thị 。 若nhược 不bất 爾nhĩ 者giả 。 云vân 何hà 能năng 住trụ 心tâm 一nhất 境cảnh 相tướng 。 是thị 故cố 若nhược 於ư 三tam 摩ma 呬hê 多đa 中trung 。 如như 實thật 了liễu 知tri 。 即tức 能năng 一nhất 向hướng 隨tùy 順thuận 正chánh 慧tuệ 。 此thử 中trung 所sở 說thuyết 悉tất 不bất 相tương 違vi 。
復phục 次thứ 三tam 摩ma 呬hê 多đa 中trung 。 應ưng 以dĩ 慧tuệ 觀quán 都đô 無vô 色sắc 相tướng 。 於ư 一nhất 切thiết 法pháp 。 悉tất 無vô 所sở 得đắc 。 彼bỉ 諸chư 相tướng 應ưng 分phần/phân 位vị 相tương/tướng 中trung 。 無vô 所sở 進tiến 趣thú 無vô 所sở 發phát 悟ngộ 。 若nhược 自tự 若nhược 他tha 。 悉tất 見kiến 無vô 性tánh 。 有hữu 性tánh 分phân 別biệt 戲hí 論luận 相tương/tướng 等đẳng 一nhất 切thiết 息tức 滅diệt 。 如như 是thị 即tức 於ư 正chánh 慧tuệ 所sở 觀quán 無vô 相tướng 性tánh 中trung 而nhi 得đắc 相tương 應ứng 。 有hữu 心tâm 分phân 別biệt 悉tất 不bất 能năng 立lập 。 即tức 彼bỉ 無vô 性tánh 。 亦diệc 不bất 可khả 得đắc 。 若nhược 於ư 是thị 中trung 。 或hoặc 謂vị 有hữu 性tánh 而nhi 可khả 見kiến 者giả 。 是thị 見kiến 應ưng 止chỉ 。 如như 是thị 止chỉ 已dĩ 。 若nhược 於ư 無vô 性tánh 分phân 別biệt 轉chuyển 者giả 。 此thử 亦diệc 不bất 然nhiên 。 設thiết 使sử 有hữu 性tánh 三tam 時thời 相tương 應ứng 。 以dĩ 慧tuệ 眼nhãn 觀quán 無vô 相tướng 無vô 得đắc 。 又hựu 何hà 止chỉ 邪tà 。 如như 實thật 義nghĩa 者giả 。 有hữu 性tánh 無vô 性tánh 。 不bất 應ưng 分phân 別biệt 。 一nhất 性tánh 異dị 性tánh 。 亦diệc 不bất 可khả 分phân 別biệt 。 是thị 中trung 若nhược 離ly 性tánh 與dữ 無vô 性tánh 二nhị 分phần 別biệt 者giả 。 悉tất 能năng 照chiếu 達đạt 諸chư 分phân 別biệt 空không 。 即tức 彼bỉ 能năng 照chiếu 及cập 所sở 照chiếu 性tánh 。 亦diệc 無vô 所sở 有hữu 。 如như 是thị 乃nãi 得đắc 。 最tối 上thượng 最tối 勝thắng 。 無vô 分phân 別biệt 相tướng 應ưng 。 此thử 中trung 若nhược 住trụ 。 如như 是thị 相tương 應ứng 。 即tức 一nhất 切thiết 分phân 別biệt 。 悉tất 能năng 斷đoạn 滅diệt 。 所sở 有hữu 煩phiền 惱não 障chướng 。 智trí 障chướng 而nhi 亦diệc 能năng 斷đoạn 。 於ư 彼bỉ 煩phiền 惱não 障chướng 不bất 生sanh 不bất 滅diệt 性tánh 中trung 。 而nhi 性tánh 等đẳng 顛điên 倒đảo 根căn 本bổn 悉tất 除trừ 。
如như 聖thánh 二nhị 諦đế 等đẳng 經kinh 說thuyết 。 如như 是thị 相tương 應ứng 行hành 中trung 。 一nhất 切thiết 性tánh 等đẳng 分phân 別biệt 斷đoạn 已dĩ 。 普phổ 盡tận 性tánh 等đẳng 顛điên 倒đảo 無vô 明minh 自tự 性tánh 。 煩phiền 惱não 障chướng 根căn 本bổn 即tức 斷đoạn 。 彼bỉ 根căn 本bổn 斷đoạn 已dĩ 諸chư 煩phiền 惱não 障chướng 。 而nhi 悉tất 能năng 斷đoạn 。
又hựu 如như 聖thánh 二nhị 諦đế 經kinh 中trung 。 問vấn 妙Diệu 吉Cát 祥Tường 菩Bồ 薩Tát 言ngôn 。 云vân 何hà 能năng 得đắc 。 煩phiền 惱não 調điều 伏phục 。 云vân 何hà 而nhi 能năng 。 了liễu 知tri 煩phiền 惱não 。 妙diệu 吉cát 祥tường 言ngôn 。 勝thắng 義nghĩa 諦đế 中trung 。 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。 彼bỉ 一nhất 切thiết 法pháp 。 無vô 生sanh 性tánh 中trung 。 世thế 俗tục 皆giai 是thị 不bất 實thật 顛điên 倒đảo 。 應ưng 當đương 止chỉ 息tức 一nhất 切thiết 。 性tánh 等đẳng 所sở 起khởi 顛điên 倒đảo 思tư 惟duy 分phân 別biệt 。 若nhược 彼bỉ 思tư 惟duy 。 分phân 別biệt 不bất 止chỉ 息tức 者giả 即tức 有hữu 我ngã 共cộng 相tương 。 既ký 有hữu 我ngã 共cộng 相tương 即tức 起khởi 立lập 諸chư 見kiến 。 若nhược 見kiến 起khởi 立lập 即tức 煩phiền 惱não 轉chuyển 。 天thiên 子tử 若nhược 能năng 了liễu 知tri 。 勝thắng 義nghĩa 諦đế 中trung 一nhất 切thiết 法pháp 。 畢tất 竟cánh 無vô 生sanh 。 即tức 勝thắng 義nghĩa 諦đế 具cụ 十thập 種chủng 無vô 顛điên 倒đảo 。 若nhược 勝thắng 義nghĩa 諦đế 中trung 無vô 顛điên 倒đảo 。 即tức 無vô 分phân 別biệt 。 若nhược 無vô 分phân 別biệt 。 得đắc 滅diệt 相tương 應ứng 。 若nhược 滅diệt 相tương 應ứng 彼bỉ 我ngã 共cộng 相tương 即tức 不bất 能năng 得đắc 。 若nhược 我ngã 共cộng 相tương 既ký 不bất 能năng 得đắc 。 而nhi 彼bỉ 諸chư 見kiến 。 不bất 能năng 起khởi 立lập 。 乃nãi 至chí 勝thắng 義nghĩa 諦đế 中trung 涅Niết 槃Bàn 之chi 見kiến 。 亦diệc 復phục 不bất 起khởi 。 由do 如như 是thị 故cố 。 即tức 於ư 無vô 生sanh 行hành 中trung 一nhất 切thiết 煩phiền 惱não 。 畢tất 竟cánh 調điều 伏phục 。 天thiên 子tử 當đương 知tri 。 諸chư 煩phiền 惱não 於ư 勝thắng 義nghĩa 諦đế 。 無Vô 礙Ngại 智Trí 中trung 。 畢tất 竟cánh 空không 畢tất 竟cánh 無vô 相tướng 。 畢tất 竟cánh 無vô 性tánh 。 如như 是thị 知tri 者giả 。 是thị 為vi 了liễu 知tri 煩phiền 惱não 。 天thiên 子tử 譬thí 如như 毒độc 蛇xà 。 為vi 咒chú 所sở 害hại 。 彼bỉ 煩phiền 惱não 種chủng 。 亦diệc 復phục 如như 是thị 。 天thiên 子tử 又hựu 問vấn 。 云vân 何hà 為vi 煩phiền 惱não 種chủng 。 妙diệu 吉cát 祥tường 言ngôn 天thiên 子tử 彼bỉ 勝thắng 義nghĩa 諦đế 畢tất 竟cánh 無vô 生sanh 。 性tánh 中trung 若nhược 於ư 一nhất 切thiết 法pháp 。 起khởi 分phân 別biệt 時thời 。 此thử 即tức 是thị 為vi 。 諸chư 煩phiền 惱não 種chủng 。 由do 是thị 起khởi 諸chư 性tánh 等đẳng 顛điên 倒đảo 。 於ư 顛điên 倒đảo 中trung 不bất 能năng 照chiếu 達đạt 。 是thị 故cố 若nhược 於ư 所sở 斷đoạn 法pháp 中trung 一nhất 切thiết 顛điên 倒đảo 。 悉tất 能năng 斷đoạn 者giả 。 所sở 有hữu 智trí 障chướng 能năng 正chánh 決quyết 定định 而nhi 悉tất 除trừ 遣khiển 。 智trí 障chướng 斷đoạn 已dĩ 無vô 相tướng 續tục 性tánh 。 譬thí 如như 日nhật 光quang 。 出xuất 時thời 離ly 諸chư 雲vân 翳ế 。 於ư 一nhất 切thiết 處xứ 。 照chiếu 明minh 無vô 礙ngại 。 而nhi 彼bỉ 智trí 光quang 清thanh 淨tịnh 照chiếu 明minh 。 若nhược 色sắc 若nhược 心tâm 一nhất 切thiết 自tự 。 性tánh 亦diệc 復phục 如như 是thị 。 諸chư 物vật 實thật 性tánh 決quyết 定định 常thường 住trụ 。 於ư 無vô 相tướng 續tục 性tánh 中trung 。 真chân 實thật 了liễu 如như 一nhất 切thiết 物vật 性tánh 如như 實thật 義nghĩa 者giả 。 此thử 中trung 物vật 性tánh 。 云vân 何hà 能năng 以dĩ 。 言ngôn 詞từ 宣tuyên 說thuyết 。 是thị 故cố 於ư 彼bỉ 。 勝thắng 義nghĩa 世thế 俗tục 諦đế 中trung 。 如như 如như 所sở 說thuyết 如như 實thật 了liễu 知tri 。 一nhất 切thiết 色sắc 相tướng 。 及cập 諸chư 物vật 性tánh 已dĩ 。 即tức 得đắc 一Nhất 切Thiết 智Trí 。 如như 是thị 所sở 說thuyết 。 斷đoạn 障chướng 等đẳng 義nghĩa 。 是thị 證chứng 一Nhất 切Thiết 智Trí 最tối 上thượng 勝thắng 道đạo 。 非phi 彼bỉ 聲Thanh 聞Văn 等đẳng 道đạo 。 彼bỉ 諸chư 顛điên 倒đảo 不bất 能năng 盡tận 除trừ 。 亦diệc 復phục 不bất 能năng 。 正Chánh 斷Đoạn 二nhị 障chướng 。
如như 楞lăng 伽già 經kinh 說thuyết 。 大đại 慧tuệ 。 彼bỉ 聲Thanh 聞Văn 人nhân 。 起khởi 別biệt 異dị 因nhân 有hữu 所sở 住trụ 著trước 。 彼bỉ 見kiến 法pháp 已dĩ 取thủ 為vi 涅Niết 槃Bàn 自tự 謂vị 得đắc 佛Phật 。 而nhi 不bất 能năng 見kiến 。 法pháp 無vô 我ngã 理lý 。 大đại 慧tuệ 。 此thử 非phi 解giải 脫thoát 。 如như 是thị 聲Thanh 聞Văn 。 人nhân 自tự 智trí 所sở 證chứng 。 未vị 真chân 出xuất 離ly 。 謂vị 得đắc 出xuất 離ly 。 異dị 見kiến 轉chuyển 故cố 而nhi 彼bỉ 所sở 作tác 非phi 此thử 相tương 應ứng 。 彼bỉ 所sở 行hành 道Đạo 。 非phi 真chân 解giải 脫thoát 。 世Thế 尊Tôn 但đãn 說thuyết 一Nhất 乘Thừa 之chi 法pháp 。 不bất 說thuyết 聲Thanh 聞Văn 等đẳng 道đạo 。 彼bỉ 聲Thanh 聞Văn 人nhân 。 但đãn 於ư 蘊uẩn 中trung 觀quán 察sát 無vô 我ngã 。 而nhi 彼bỉ 所sở 得đắc 。 謂vị 人nhân 無vô 我ngã 。 此thử 中trung 不bất 然nhiên 。 應ưng 觀quán 三tam 界giới 一nhất 切thiết 唯duy 識thức 。 若nhược 說thuyết 識thức 外ngoại 有hữu 義nghĩa 得đắc 無vô 我ngã 者giả 。 如như 是thị 即tức 於ư 無vô 二nhị 智trí 無vô 我ngã 中trung 。 而nhi 不bất 得đắc 入nhập 。 以dĩ 他tha 性tánh 得đắc 入nhập 故cố 。 若nhược 他tha 性tánh 得đắc 入nhập 者giả 。 彼bỉ 即tức 非phi 入nhập 唯duy 識thức 性tánh 故cố 。
又hựu 如như 此thử 經Kinh 聖thánh 出xuất 世thế 品phẩm 中trung 說thuyết 。
復phục 次thứ 佛Phật 子tử 當đương 知tri 。 三tam 界giới 唯duy 心tâm 。 所sở 現hiện 是thị 心tâm 。 亦diệc 無vô 中trung 邊biên 可khả 得đắc 。 若nhược 言ngôn 有hữu 邊biên 即tức 有hữu 所sở 生sanh 。 若nhược 言ngôn 有hữu 中trung 即tức 有hữu 所sở 住trụ 。 一nhất 切thiết 皆giai 是thị 。 分phân 別biệt 相tương/tướng 故cố 。 若nhược 心tâm 無vô 中trung 邊biên 。 是thị 故cố 能năng 入nhập 彼bỉ 無vô 二nhị 智trí 。 如như 是thị 入nhập 者giả 。 是thị 真chân 實thật 入nhập 。
此thử 中trung 有hữu 問vấn 。 若nhược 如như 是thị 者giả 。 諸chư 相tướng 應ưng 分phần/phân 位vị 當đương 云vân 何hà 生sanh 。 答đáp 由do 彼bỉ 清thanh 淨tịnh 勝thắng 願nguyện 力lực 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 發phát 起khởi 大đại 悲bi 。 普phổ 為vì 眾chúng 生sanh 。 作tác 利lợi 益ích 事sự 。 從tùng 彼bỉ 願nguyện 力lực 。 出xuất 生sanh 勝thắng 上thượng 諸chư 布bố 施thí 等đẳng 明minh 白bạch 善thiện 行hành 。 彼bỉ 即tức 真chân 實thật 。 清thanh 淨tịnh 所sở 生sanh 。 又hựu 復phục 菩Bồ 薩Tát 大đại 悲bi 。 若nhược 一nhất 切thiết 眾chúng 生sanh 。 未vị 能năng 盡tận 入nhập 諸chư 法pháp 無vô 性tánh 。 清thanh 淨tịnh 智trí 中trung 。 菩Bồ 薩Tát 乃nãi 至chí 隨tùy 入nhập 輪luân 迴hồi 。 亦diệc 復phục 不bất 染nhiễm 輪luân 迴hồi 過quá 失thất 。 而nhi 豈khởi 住trụ 於ư 彼bỉ 無vô 發phát 悟ngộ 寂tịch 靜tĩnh 法pháp 中trung 。 如như 經kinh 頌tụng 云vân 。
無vô 對đối 礙ngại 中trung 見kiến 。 最tối 勝thắng 無vô 我ngã 智trí 。
是thị 故cố 若nhược 於ư 無vô 二nhị 相tương/tướng 中trung 說thuyết 無vô 二nhị 語ngữ 。 是thị 為vi 最tối 勝thắng 。 即tức 勝thắng 義nghĩa 諦đế 中trung 真chân 勝thắng 意ý 樂nhạo/nhạc/lạc 。 於ư 無vô 二nhị 無vô 對đối 礙ngại 智trí 中trung 。 畢tất 竟cánh 無vô 我ngã 。 無vô 有hữu 自tự 性tánh 。 即tức 得đắc 所sở 見kiến 相tương 應ứng 。 彼bỉ 所sở 有hữu 見kiến 無vô 別biệt 異dị 見kiến 。 一nhất 切thiết 無vô 分phân 別biệt 及cập 無vô 發phát 悟ngộ 。 一nhất 切thiết 寂tịch 靜tĩnh 。 又hựu 問vấn 若nhược 爾nhĩ 云vân 何hà 。 能năng 起khởi 諸chư 相tướng 應ưng 行hành 。 答đáp 不bất 然nhiên 若nhược 或hoặc 有hữu 見kiến 彼bỉ 實thật 。 不bất 能năng 隨tùy 順thuận 勝thắng 義nghĩa 。
何hà 以dĩ 故cố 。 是thị 中trung 無vô 有hữu 。 主chủ 宰tể 自tự 在tại 相tương 應ứng 相tương/tướng 故cố 。 而nhi 何hà 有hữu 見kiến 。 但đãn 以dĩ 世thế 俗tục 法pháp 中trung 隨tùy 順thuận 色sắc 等đẳng 境cảnh 界giới 相tương/tướng 故cố 。 若nhược 智trí 生sanh 起khởi 。 識thức 亦diệc 隨tùy 順thuận 世thế 間gian 所sở 行hành 。 是thị 故cố 應ưng 知tri 。 此thử 彼bỉ 智trí 者giả 。 智trí 中trung 冥minh 會hội 說thuyết 有hữu 所sở 見kiến 。 且thả 非phi 實thật 有hữu 主chủ 宰tể 等đẳng 相tương/tướng 。 若nhược 無vô 二nhị 無vô 對đối 礙ngại 智trí 生sanh 起khởi 時thời 如như 實thật 開khai 曉hiểu 。 乃nãi 能năng 於ư 是thị 。 智trí 中trung 得đắc 如như 實thật 見kiến 。 非phi 謂vị 一nhất 切thiết 法pháp 。 於ư 勝thắng 義nghĩa 諦đế 。 中trung 無vô 有hữu 自tự 性tánh 。 而nhi 世thế 俗tục 諦đế 決quyết 定định 相tương 應ứng 。 若nhược 異dị 此thử 說thuyết 。 是thị 諸chư 異dị 生sanh 。 狹hiệp 劣liệt 之chi 智trí 。
如như 聖thánh 二nhị 諦đế 經kinh 說thuyết 。 勝thắng 義nghĩa 諦đế 中trung 。 畢tất 竟cánh 無vô 性tánh 。 世thế 俗tục 道đạo 中trung 隨tùy 亦diệc 應ưng 觀quán 。 若nhược 異dị 此thử 者giả 。 彼bỉ 愚ngu 夫phu 異dị 生sanh 。 聲Thanh 聞Văn 緣Duyên 覺Giác 。 菩Bồ 薩Tát 及cập 佛Phật 。 等đẳng 諸chư 分phần/phân 位vị 。 當đương 云vân 何hà 立lập 。 謂vị 世thế 俗tục 無vô 因nhân 故cố 。 世thế 俗tục 無vô 生sanh 故cố 。 今kim 此thử 不bất 然nhiên 。 世thế 俗tục 道đạo 中trung 隨tùy 應ứng 觀quán 故cố 。 於ư 勝thắng 義nghĩa 諦đế 。 實thật 無vô 所sở 生sanh 。 勝thắng 義nghĩa 諦đế 中trung 若nhược 有hữu 所sở 得đắc 。 如như 兔thố 角giác 等đẳng 。 諸chư 世thế 俗tục 法pháp 如như 幻huyễn 如như 影ảnh 及cập 如như 響hưởng 等đẳng 。 由do 如như 是thị 故cố 。 世thế 俗tục 緣duyên 生sanh 與dữ 勝thắng 義nghĩa 諦đế 。 是thị 中trung 物vật 性tánh 。 非phi 不bất 和hòa 合hợp 。 彼bỉ 審thẩm 思tư 察sát 無vô 改cải 轉chuyển 性tánh 。 此thử 中trung 如như 是thị 。 當đương 知tri 世thế 間gian 。 一nhất 切thiết 如như 幻huyễn 。 諸chư 煩phiền 惱não 業nghiệp 。 即tức 是thị 幻huyễn 因nhân 。 諸chư 眾chúng 生sanh 生sanh 即tức 是thị 幻huyễn 轉chuyển 。 所sở 有hữu 相tương 應ứng 福phước 智trí 諸chư 行hành 亦diệc 是thị 幻huyễn 因nhân 。 如như 是thị 相tương 應ứng 。 智trí 即tức 於ư 幻huyễn 中trung 轉chuyển 。
如như 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 多Đa 經kinh 說thuyết 。 須Tu 菩Bồ 提Đề 所sở 有hữu 聲Thanh 聞Văn 。 如như 化hóa 緣Duyên 覺Giác 如như 化hóa 。 菩Bồ 薩Tát 如như 化hóa 如Như 來Lai 如như 化hóa 。 煩phiền 惱não 如như 化hóa 業nghiệp 如như 化hóa 。 須Tu 菩Bồ 提Đề 以dĩ 是thị 緣duyên 故cố 。 一nhất 切thiết 法pháp 如như 化hóa 。 此thử 如như 是thị 等đẳng 。 差sai 別biệt 諸chư 行hành 及cập 異dị 生sanh 等đẳng 。 皆giai 如như 幻huyễn 相tương/tướng 。 於ư 彼bỉ 幻huyễn 中trung 如như 所sở 了liễu 知tri 。 皆giai 是thị 不bất 實thật 取thủ 著trước 。 若nhược 能năng 如như 是thị 知tri 。 是thị 即tức 相tương 應ứng 者giả 。 若nhược 執chấp 實thật 取thủ 著trước 即tức 。 愚ngu 夫phu 異dị 生sanh 。 如như 是thị 所sở 說thuyết 。 實thật 不bất 相tương 違vi 。
如như 聖thánh 法pháp 集tập 經kinh 頌tụng 云vân 。
如như 幻huyễn 所sở 作tác 事sự 。 從tùng 化hóa 起khởi 解giải 脫thoát 。
此thử 如như 前tiền 了liễu 知tri 。 非phi 化hóa 中trung 有hữu 著trước 。
說thuyết 三tam 有hữu 如như 化hóa 。 佛Phật 菩Bồ 薩Tát 悉tất 知tri 。
知tri 已dĩ 被bị 勝thắng 鎧khải 。 作tác 世thế 間gian 利lợi 益ích 。
如như 是thị 等đẳng 諸chư 所sở 行hành 中trung 。 應ưng 觀quán 實thật 性tánh 。 如như 前tiền 所sở 說thuyết 。 奢Xa 摩Ma 他Tha 中trung 。 若nhược 沈trầm 下hạ 高cao 舉cử 心tâm 等đẳng 起khởi 時thời 。 應ưng 觀quán 一nhất 切thiết 法pháp 皆giai 無vô 自tự 性tánh 。
爾nhĩ 時thời 應ưng 離ly 高cao 下hạ 作tác 意ý 。 智trí 得đắc 成thành 就tựu 。 彼bỉ 奢xa 摩ma 他tha 毘Tỳ 鉢Bát 舍Xá 那Na 。 相tương 應ứng 行hành 者giả 。 所sở 行hành 之chi 道Đạo 。 即tức 得đắc 具cụ 足túc 。 乃nãi 至chí 能năng 起khởi 信tín 解giải 力lực 等đẳng 。 住trụ 解Giải 行Hành 地Địa 。 觀quán 後hậu 欲dục 起khởi 時thời 還hoàn 復phục 思tư 惟duy 。 勝thắng 義nghĩa 諦đế 中trung 。 無vô 有hữu 自tự 性tánh 。 彼bỉ 世thế 俗tục 諦đế 。 亦diệc 如như 是thị 住trụ 。
如như 寶bảo 雲vân 經kinh 說thuyết 。 菩Bồ 薩Tát 云vân 何hà 。 得đắc 無vô 我ngã 理lý 。
善thiện 男nam 子tử 。 菩Bồ 薩Tát 應ưng 以dĩ 正chánh 智trí 。 觀quán 察sát 色sắc 受thọ 想tưởng 行hành 識thức 。 彼bỉ 觀quán 察sát 時thời 是thị 色sắc 。 生sanh 不bất 可khả 得đắc 。 集tập 不bất 可khả 得đắc 。 滅diệt 不bất 可khả 得đắc 。 如như 是thị 受thọ 想tưởng 行hành 識thức 。 若nhược 生sanh 若nhược 集tập 若nhược 滅diệt 。 皆giai 不bất 可khả 得đắc 。 彼bỉ 勝thắng 義nghĩa 諦đế 中trung 了liễu 知tri 無vô 生sanh 行hành 已dĩ 。 起khởi 慧tuệ 觀quán 察sát 。 不bất 復phục 所sở 行hành 而nhi 有hữu 取thủ 著trước 。 由do 是thị 愚ngu 無vô 智trí 者giả 。 於ư 如như 是thị 等đẳng 。 無vô 自tự 性tánh 中trung 。 執chấp 為vi 有hữu 性tánh 。 顛điên 倒đảo 取thủ 著trước 。 是thị 故cố 生sanh 死tử 循tuần 環hoàn 無vô 盡tận 。 現hiện 受thọ 眾chúng 苦khổ 。 無vô 有hữu 休hưu 息tức 。 菩Bồ 薩Tát 大đại 悲bi 。 如như 是thị 常thường 起khởi 。 無vô 間gian 思tư 念niệm 。 現hiện 前tiền 為vi 作tác 。 悲bi 愍mẫn 利lợi 益ích 發phát 勝thắng 願nguyện 行hành 。 如như 我ngã 所sở 行hành 。 隨tùy 得đắc 一Nhất 切Thiết 智Trí 已dĩ 。 於ư 是thị 法pháp 性tánh 如như 實thật 覺giác 了liễu 。 然nhiên 後hậu 於ư 一nhất 切thiết 佛Phật 。 菩Bồ 薩Tát 等đẳng 供cúng 養dường 稱xưng 讚tán 。 成thành 所sở 作tác 已dĩ 。 從tùng 空không 悲bi 藏tạng 。 發phát 生sanh 一nhất 切thiết 施thí 等đẳng 福phước 行hành 。
如như 聖thánh 法pháp 集tập 經kinh 說thuyết 。 若nhược 諸chư 菩Bồ 薩Tát 。 如như 實thật 顯hiển 示thị 者giả 。 謂vị 於ư 一nhất 切thiết 眾chúng 生sanh 。 中trung 以dĩ 大đại 悲bi 轉chuyển 。 我ngã 此thử 三tam 摩ma 地địa 樂nhạo/nhạc/lạc 。 一nhất 切thiết 法pháp 中trung 。 如như 實thật 顯hiển 示thị 。 一nhất 切thiết 眾chúng 生sanh 。 為vi 作tác 所sở 成thành 。 由do 是thị 大đại 悲bi 所sở 開khai 發phát 時thời 。 即tức 得đắc 增tăng 上thượng 戒giới 定định 慧tuệ 等đẳng 。 諸chư 學học 圓viên 滿mãn 。 成thành 就tựu 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề 。 此thử 中trung 應ưng 知tri 。 慧tuệ 及cập 方phương 便tiện 是thị 諸chư 菩Bồ 薩Tát 所sở 行hành 。 相tương 應ứng 勝thắng 道đạo 。 不bất 斷đoạn 世thế 俗tục 諦đế 。 顯hiển 示thị 勝thắng 義nghĩa 諦đế 。 若nhược 不bất 斷đoạn 世thế 俗tục 即tức 能năng 以dĩ 大đại 悲bi 。 而nhi 為vi 先tiên 導đạo 。 善thiện 為vì 眾chúng 生sanh 。 作tác 利lợi 益ích 事sự 。 遠viễn 離ly 顛điên 倒đảo 。 彼bỉ 即tức 名danh 為vi 善thiện 能năng 建kiến 立lập 。 出xuất 世thế 間gian 慧tuệ 。 由do 此thử 乃nãi 為vi 順thuận 行hành 方phương 便tiện 。 於ư 諸chư 方phương 便tiện 所sở 行hành 時thời 中trung 。 了liễu 如như 幻huyễn 相tương/tướng 。 亦diệc 不bất 顛điên 倒đảo 。 以dĩ 出xuất 世thế 智trí 。 如như 如như 善thiện 修tu 。 最tối 勝thắng 方phương 便tiện 。 能năng 於ư 真chân 實thật 句cú 義nghĩa 之chi 中trung 。 發phát 勇dũng 悍hãn 意ý 出xuất 生sanh 勝thắng 慧tuệ 。 菩Bồ 薩Tát 得đắc 是thị 。 慧tuệ 方phương 便tiện 已dĩ 。 乃nãi 住trụ 相tương 應ứng 所sở 行hành 勝thắng 道đạo 。
如như 無vô 盡tận 意ý 經kinh 說thuyết 。 禪thiền 定định 無vô 盡tận 而nhi 能năng 出xuất 生sanh 。 慧tuệ 及cập 方phương 便tiện 。 其kỳ 所sở 出xuất 生sanh 應ưng 知tri 即tức 是thị 。 相tương 應ứng 行hành 者giả 。 所sở 行hành 勝thắng 道đạo 。
廣Quảng 釋Thích 菩Bồ 提Đề 心Tâm 論Luận 卷quyển 第đệ 三tam
妄vọng 分phân 別biệt 刺thứ 等đẳng 。 何hà 能năng 拔bạt 除trừ 。
復phục 次thứ 此thử 中trung 云vân 何hà 。 能năng 離ly 疑nghi 惑hoặc 種chủng 子tử 。 謂vị 於ư 相tương 應ứng 定định 中trung 。 以dĩ 慧tuệ 眼nhãn 觀quán 彼bỉ 種chủng 子tử 空không 。 如như 先tiên 所sở 說thuyết 。 於ư 色sắc 等đẳng 中trung 若nhược 以dĩ 其kỳ 所sở 得đắc 。 相tương/tướng 而nhi 為vi 得đắc 者giả 。 畢tất 竟cánh 無vô 得đắc 。 如như 人nhân 迷mê 繩thằng 謂vị 蛇xà 。 智trí 了liễu 無vô 異dị 。 色sắc 中trung 離ly 疑nghi 。 其kỳ 義nghĩa 亦diệc 然nhiên 。 以dĩ 慧tuệ 眼nhãn 觀quán 諸chư 境cảnh 不bất 實thật 邪tà 妄vọng 計kế 執chấp 。 如như 人nhân 處xử 於ư 暗ám 室thất 。 復phục 還hoàn 掩yểm 閉bế 。 總tổng 一nhất 暗ám 冥minh 。 都đô 無vô 所sở 見kiến 。 又hựu 如như 瓶bình 等đẳng 器khí 中trung 盛thình 滿mãn 諸chư 物vật 。 以dĩ 蓋cái 覆phú 故cố 。 亦diệc 無vô 所sở 見kiến 。 此thử 中trung 意ý 者giả 。 是thị 暗ám 室thất 等đẳng 雖tuy 無vô 所sở 見kiến 。 然nhiên 色sắc 等đẳng 有hữu 性tánh 疑nghi 惑hoặc 取thủ 著trước 亦diệc 不bất 能năng 離ly 。 以dĩ 不bất 離ly 故cố 彼bỉ 雖tuy 無vô 見kiến 不bất 斷đoạn 過quá 失thất 。 如như 是thị 等đẳng 人nhân 。 諸chư 取thủ 著trước 心tâm 畢tất 竟cánh 云vân 何hà 而nhi 能năng 除trừ 斷đoạn 。 是thị 故cố 應ưng 以dĩ 三tam 摩ma 地địa 。 手thủ 執chấp 極cực 微vi 妙diệu 快khoái 利lợi 慧tuệ 刀đao 。 斷đoạn 彼bỉ 思tư 色sắc 等đẳng 。 邪tà 妄vọng 分phân 別biệt 種chủng 子tử 。 如như 是thị 真chân 實thật 斷đoạn 故cố 。 譬thí 如như 拔bạt 樹thụ 連liên 根căn 悉tất 除trừ 。 地địa 既ký 無vô 根căn 不bất 復phục 生sanh 長trưởng 。 邪tà 思tư 種chủng 子tử 既ký 得đắc 斷đoạn 已dĩ 。 一nhất 切thiết 過quá 失thất 。 悉tất 不bất 復phục 生sanh 。 此thử 中trung 如như 是thị 。 斷đoạn 障chướng 等đẳng 義nghĩa 是thị 奢Xa 摩Ma 他Tha 。 毘Tỳ 鉢Bát 舍Xá 那Na 。 相tương 應ứng 法Pháp 門môn 。 即tức 修tu 行hành 者giả 。 所sở 行hành 之chi 道Đạo 。 如như 世Thế 尊Tôn 言ngôn 。 此thử 相tương 應ứng 門môn 是thị 無vô 分phân 別biệt 。 正chánh 智trí 因nhân 性tánh 。 故cố 經kinh 頌tụng 云vân 。
先tiên 安an 住trụ 戒giới 次thứ 得đắc 定định 。 得đắc 彼bỉ 定định 已dĩ 慧tuệ 當đương 修tu 。
清thanh 淨tịnh 圓viên 明minh 智trí 慧tuệ 成thành 。 智trí 淨tịnh 先tiên 由do 戒giới 具cụ 足túc 。