Niết-bàn tông

Từ điển Đạo Uyển


涅槃宗; C: nièpán zōng; J: nehanshū; Một trong 13 tông phái Phật giáo Trung Hoa. Tông nầy, tập trung vào giáo lí trong kinh Niết-bàn, tán thành những học thuyết như sự thường tại của Pháp thân, và sự hiện hữu của Phật tính trong toàn thể chúng sinh. Khi bản Bắc của kinh Niết-bàn lưu truyền đến Hồ Nam, thì Đạo Sinh (道生), người bị phê phán do học thuyết báo trước Nhất-xiển-đề có Phật tính, mới được minh oan. Việc nghiên cứu kinh nầy trở nên thịnh hành, bản Bắc của kinh Niết-bàn được lưu truyền đến ngày nay. Huệ Quán đưa ra phán giáo Ngũ thời đốn tiệm (頓漸五時), cho rằng nội dung kinh Niết-bàn phản ánh trọn vẹn ý chỉ của Đức Phật nhất. Đỉnh cao của việc truyền bá kinh Niết-bàn là vào thời đại Nam Bắc triều (439-589). Sau thời nhà Tuỳ, nhiều luận giải về kinh nầy được viết do những cao tăng như Huệ Viễn (慧遠), Cát Tạng (吉蔵), Quán Đỉnh (灌頂), nhưng nó bắt đầu bị lu mờ dần như là một tồn tại riêng lẻ khi có sự ra đời của Nhiếp luận tông (攝論宗) và Thiên Thai tông (天台宗). Hoàn toàn biến mất vào thời nhà Đường, đặc biệt sau sự ra đời của Tam luận tông (三論宗), Pháp tướng tông (法相宗), và Hoa Nghiêm tông (華嚴宗), nhưng học thuyết căn bản của nó vẫn có ảnh hưởng sâu sắc đến những tông phái kế thừa. Tông Niết-bàn còn được truyền bá sang Hàn Quốc và Nhật Bản, nơi nó có ảnh hưởng rất đáng kể. Như các trường phái khác của Phật giáo Trung Quốc, Niết-bàn tông cũng chia nhiều “thời giáo”, các thời kì giáo hoá của Phật. Kinh Ðại bát-niết-bàn được xem là giáo lí sau cùng của đức Phật.