二十五方便 ( 二nhị 十thập 五ngũ 方phương 便tiện )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（名數）台家修禪之法，分方便與正修二道，先為方便行，有二十五種，其次正修十乘觀法。二十五種之方便行，分為五科：一、具五緣：持戒清淨（離三業之非）、衣食具足（蔽形凌飢）、閒居靜處（山林蘭若）、息諸緣務（學問猶廢何況俗事）、近善知識（資我身長我道）。二、訶五欲：訶色（色如熱鐵丸）、訶聲（聲如塗毒鼓）、訶香（香如憋龍之氣）、訶味（味如沸密湯）、訶觸（觸如臥師子）。三、棄五蓋：貪欲、瞋恚、睡眠、掉悔、疑，此五法蓋覆心神，使不能發定慧，故名為蓋。四、調五事：調心不沈不浮，調身不緩不急，調息不澀不滑，調眠不節不恣，調食不飢不飽，五事各須中庸。五、行法：欲（欲離妄想顛倒欲得禪定智慧）、精進（持戒棄蓋初中後夜勤行精進）、念（賤世法貴禪定智慧之念）、巧慧（籌量世樂與禪定智慧樂之得失輕重）、一心（念慧分明見世間之苦患與定慧之尊貴）。止觀四曰：「此二十五法通為一切禪慧方便，諸觀不同，故方便亦轉。」四教儀曰：「依上四教修行時，各有方便正修，謂二十五方便十乘觀法。（中略）此二十五法為四教前方便，故應須具足，若無此方便者，世間禪定尚不可得，豈況出世妙理乎？」
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 名danh 數số ） 台thai 家gia 修tu 禪thiền 之chi 法pháp ， 分phần 方phương 便tiện 與dữ 正chánh 修tu 二nhị 道đạo ， 先tiên 為vi 方phương 便tiện 行hành 有hữu 二nhị 十thập 五ngũ 種chủng 。 其kỳ 次thứ 正chánh 修tu 十thập 乘thừa 觀quán 法Pháp 。 二nhị 十thập 五ngũ 種chủng 。 之chi 方phương 便tiện 行hành 分phân 為vi 五ngũ 科khoa ： 一nhất 、 具cụ 五ngũ 緣duyên 持trì 戒giới 清thanh 淨tịnh 。 （ 離ly 三tam 業nghiệp 之chi 非phi ） 、 衣y 食thực 具cụ 足túc （ 蔽tế 形hình 凌lăng 飢cơ ） 閒nhàn 居cư 靜tĩnh 處xứ （ 山sơn 林lâm 蘭lan 若nhược ） 、 息tức 諸chư 緣duyên 務vụ （ 學học 問vấn 猶do 廢phế 何hà 況huống 俗tục 事sự ） 近cận 善Thiện 知Tri 識Thức 。 （ 資tư 我ngã 身thân 長trường 我ngã 道đạo ） 。 二nhị 、 訶ha 五ngũ 欲dục ： 訶ha 色sắc （ 色sắc 如như 熱nhiệt 鐵thiết 丸hoàn 。 ） 、 訶ha 聲thanh （ 聲thanh 如như 塗đồ 毒độc 鼓cổ ） 、 訶ha 香hương （ 香hương 如như 憋biết 龍long 之chi 氣khí ） 、 訶ha 味vị （ 味vị 如như 沸phí 密mật 湯thang ） 、 訶ha 觸xúc （ 觸xúc 如như 臥ngọa 師sư 子tử ） 。 三tam 、 棄khí 五ngũ 蓋cái 貪tham 欲dục 瞋sân 恚khuể 。 睡thụy 眠miên 、 掉trạo 悔hối 、 疑nghi ， 此thử 五ngũ 法pháp 蓋cái 覆phú 心tâm 神thần ， 使sử 不bất 能năng 發phát 定định 慧tuệ ， 故cố 名danh 為vi 蓋cái 。 四tứ 、 調điều 五ngũ 事sự ： 調điều 心tâm 不bất 沈trầm 不bất 浮phù ， 調điều 身thân 不bất 緩hoãn 不bất 急cấp 。 調điều 息tức 不bất 澀sáp 不bất 滑hoạt ， 調điều 眠miên 不bất 節tiết 不bất 恣tứ ， 調điều 食thực 不bất 飢cơ 不bất 飽bão ， 五ngũ 事sự 各các 須tu 中trung 庸dong 。 五ngũ 、 行hành 法pháp ： 欲dục （ 欲dục 離ly 妄vọng 想tưởng 顛điên 倒đảo 。 欲dục 得đắc 禪thiền 定định 智trí 慧tuệ 。 ） 精tinh 進tấn （ 持trì 戒giới 棄khí 蓋cái 初sơ 中trung 後hậu 夜dạ 勤cần 行hành 精tinh 進tấn 。 ） 、 念niệm （ 賤tiện 世thế 法pháp 貴quý 禪thiền 定định 智trí 慧tuệ 。 之chi 念niệm ） 、 巧xảo 慧tuệ （ 籌trù 量lượng 世thế 樂lạc 與dữ 禪thiền 定định 智trí 慧tuệ 。 樂nhạo/nhạc/lạc 之chi 得đắc 失thất 輕khinh 重trọng ） 、 一nhất 心tâm （ 念niệm 慧tuệ 分phân 明minh 見kiến 世thế 間gian 之chi 苦khổ 。 患hoạn 與dữ 定định 慧tuệ 之chi 尊tôn 貴quý ） 。 止Chỉ 觀Quán 四tứ 曰viết ： 「 此thử 二nhị 十thập 五ngũ 法pháp 通thông 為vi 一nhất 切thiết 禪thiền 慧tuệ 方phương 便tiện ， 諸chư 觀quán 不bất 同đồng ， 故cố 方phương 便tiện 亦diệc 轉chuyển 。 」 四tứ 教giáo 儀nghi 曰viết ： 「 依y 上thượng 四tứ 教giáo 修tu 行hành 時thời ， 各các 有hữu 方phương 便tiện 正chánh 修tu ， 謂vị 二nhị 十thập 五ngũ 方phương 便tiện 十thập 乘thừa 觀quán 法Pháp 。 （ 中trung 略lược ） 此thử 二nhị 十thập 五ngũ 法pháp 為vi 四tứ 教giáo 前tiền 方phương 便tiện ， 故cố 應ưng/ứng 須tu 具cụ 足túc ， 若nhược 無vô 此thử 方phương 便tiện 者giả 。 世thế 間gian 禪thiền 定định 。 尚thượng 不bất 可khả 得đắc 。 豈khởi 況huống 出xuất 世thế 妙diệu 理lý 乎hồ ？ 」 。