Nhân Vương Hộ Quốc Bát Nhã Ba La Mật Kinh Sớ Thần Bảo Ký – Quyển 2

Chuẩn
Leave a comment

仁Nhân 王Vương 護Hộ 國Quốc 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 經Kinh 疏Sớ 神Thần 寶Bảo 記Ký
Quyển 2
宋Tống 善Thiện 月Nguyệt 述Thuật

佛Phật 說Thuyết 仁Nhân 王Vương 護Hộ 國Quốc 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 經Kinh 。疏Sớ/sơ 神Thần 寶Bảo 記Ký 卷quyển 第đệ 二nhị

四tứ 明minh 沙Sa 門Môn 柏# 庭đình 善thiện 月nguyệt 述thuật

二nhị 約ước 教giáo 釋thích 佛Phật 者giả 。四tứ 教giáo 佛Phật 也dã 。佛Phật 本bổn 無vô 四tứ 。從tùng 所sở 說thuyết 教giáo 故cố 有hữu 四tứ 佛Phật 當đương 分phân 之chi 身thân 。通thông 而nhi 言ngôn 之chi 。本bổn 唯duy 一nhất 佛Phật 。以dĩ 境cảnh 本bổn 則tắc 三tam 藏tạng 如Như 來Lai 於ư 色sắc 相tướng 上thượng 四tứ 見kiến 不bất 同đồng 。以dĩ 本bổn 迹tích 則tắc 本bổn 是thị 圓viên 佛Phật 垂thùy 為vi 三tam 迹tích 。以dĩ 真chân 中trung 則tắc 四tứ 教giáo 各các 二nhị 。而nhi 有hữu 三tam 雙song 感cảm 應ứng 之chi 別biệt 。以dĩ 體thể 用dụng 則tắc 其kỳ 體thể 本bổn 一nhất 而nhi 用dụng 有hữu 四tứ 云vân 云vân 。得đắc 是thị 諸chư 意ý 。四tứ 佛Phật 同đồng 異dị 之chi 論luận 無vô 壅ủng 矣hĩ 。今kim 且thả 從tùng 當đương 分phần/phân 以dĩ 明minh 。謂vị 佛Phật 者giả 翻phiên 名danh 曰viết 覺giác 。覺giác 有hữu 自tự 他tha 。亦diệc 曰viết 覺giác 滿mãn 。能năng 覺giác 世thế 出xuất 世thế 間gian 。因nhân 果quả 之chi 法pháp 。所sở 謂vị 苦khổ 集tập 道đạo 滅diệt 是thị 也dã 。身thân 壽thọ 八bát 十thập 等đẳng 者giả 。示thị 同đồng 人nhân 法pháp 。雖tuy 出xuất 乎hồ 人nhân 而nhi 未vị 離ly 乎hồ 人nhân 。猶do 劣liệt 應ưng 而nhi 已dĩ 。三tam 十thập 四tứ 心tâm 即tức 八bát 忍nhẫn 八bát 智trí 九cửu 無vô 礙ngại 九cửu 解giải 脫thoát 。總tổng 不bất 出xuất 智trí 斷đoạn 二nhị 德đức 。能năng 破phá 見kiến 思tư 者giả 也dã 。樹thụ 下hạ 成thành 佛Phật 。所sở 謂vị 木mộc 菩Bồ 提Đề 樹thụ 。簡giản 異dị 七thất 寶bảo 故cố 也dã 。即tức 三tam 藏tạng 佛Phật 示thị 成thành 道Đạo 相tương/tướng 。帶đái 丈trượng 六lục 像tượng 現hiện 尊tôn 特đặc 身thân 者giả 。通thông 被bị 衍diễn 門môn 利lợi 鈍độn 二nhị 機cơ 故cố 。所sở 見kiến 相tương 勝thắng 劣liệt 不bất 同đồng 。所sở 謂vị 合hợp 身thân 尊tôn 特đặc 者giả 是thị 而nhi 實thật 一nhất 佛Phật 機cơ 見kiến 有hữu 異dị 。非phi 謂vị 大đại 邊biên 存tồn 小tiểu 名danh 之chi 為vi 帶đái 。言ngôn 合hợp 言ngôn 共cộng 亦diệc 義nghĩa 云vân 爾nhĩ 。舊cựu 多đa 錯thác 解giải 故cố 略lược 示thị 之chi 云vân 云vân 。一nhất 念niệm 相tương 應ứng 者giả 。謂vị 不bất 同đồng 藏tạng 以dĩ 三tam 十thập 四tứ 心tâm 漸tiệm 修tu 頓đốn 斷đoạn 。今kim 以dĩ 智trí 則tắc 一nhất 念niệm 相tương 應ứng 。與dữ 空không 無vô 間gian 。而nhi 斷đoạn 有hữu 前tiền 後hậu 。則tắc 正chánh 使sử 先tiên 已dĩ 斷đoạn 盡tận 。至chí 果quả 但đãn 盡tận 餘dư 殘tàn 習tập 氣khí 而nhi 已dĩ 。有hữu 異dị 乎hồ 藏tạng 者giả 。大đại 小tiểu 教giáo 門môn 為vi 機cơ 設thiết 化hóa 不bất 同đồng 故cố 也dã 云vân 云vân 。別biệt 佛Phật 相tương/tướng 者giả 。唯duy 現hiện 巍nguy 巍nguy 堂đường 堂đường 。尊tôn 崇sùng 特đặc 勝thắng 之chi 身thân 。受thọ 佛Phật 記ký 者giả 。亦diệc 曰viết 受thọ 佛Phật 職chức 。即tức 色Sắc 究Cứu 竟Cánh 天Thiên 。受thọ 佛Phật 職chức 者giả 是thị 也dã 。此thử 與dữ 華hoa 嚴nghiêm 應ưng 相tương/tướng 全toàn 同đồng 。而nhi 位vị 次thứ 升thăng 降giáng/hàng 有hữu 異dị 。在tại 彼bỉ 則tắc 以dĩ 究cứu 竟cánh 果quả 位vị 升thăng 之chi 。是thị 為vi 一nhất 化hóa 應ưng 相tương/tướng 之chi 始thỉ 。此thử 當đương 別biệt 教giáo 教giáo 道đạo 始thỉ 斷đoạn 一nhất 十thập 二nhị 品phẩm 無vô 明minh 。以dĩ 權quyền 教giáo 行hành 位vị 降giáng/hàng 之chi 。則tắc 止chỉ 受thọ 佛Phật 職chức 而nhi 已dĩ 。一nhất 往vãng 似tự 同đồng 而nhi 實thật 大đại 異dị 雖tuy 異dị 而nhi 同đồng 。未vị 易dị 定định 判phán 。更cánh 當đương 詳tường 之chi 云vân 云vân 。圓viên 佛Phật 相tương/tướng 者giả 。不bất 同đồng 前tiền 三tam 。故cố 曰viết 隱ẩn 前tiền 唯duy 示thị 不bất 可khả 思tư 議nghị 。如như 虛hư 空không 相tướng 。要yếu 亦diệc 不bất 離ly 常thường 所sở 現hiện 相tướng 。以dĩ 圓viên 機cơ 一nhất 故cố 。得đắc 以dĩ 稱xưng 性tánh 同đồng 虛hư 空không 等đẳng 法Pháp 界Giới 。唯duy 依y 心tâm 現hiện 。不bất 可khả 以dĩ 言ngôn 言ngôn 。不bất 可khả 以dĩ 識thức 識thức 。如như 是thị 體thể 了liễu 是thị 謂vị 究cứu 竟cánh 法Pháp 身thân 。故cố 曰viết 吾ngô 今kim 此thử 身thân 即tức 是thị 法Pháp 身thân 。記ký 復phục 遮già 之chi 曰viết 。非phi 如như 太thái 虛hư 名danh 為vi 圓viên 佛Phật 。政chánh 恐khủng 學học 者giả 因nhân 言ngôn 錯thác 會hội 故cố 也dã 。此thử 深thâm 有hữu 意ý 。宜nghi 可khả 思tư 之chi 。像tượng 法pháp 決quyết 疑nghi 下hạ 。引dẫn 證chứng 四tứ 佛Phật 中trung 。言ngôn 或hoặc 見kiến 蓮liên 華hoa 臺đài 等đẳng 證chứng 別biệt 佛Phật 者giả 。豈khởi 非phi 應ưng 相tương/tướng 全toàn 同đồng 華hoa 嚴nghiêm 而nhi 位vị 次thứ 升thăng 降giáng/hàng 之chi 異dị 。餘dư 三tam 證chứng 義nghĩa 大đại 略lược 可khả 知tri 。本bổn 迹tích 中trung 以dĩ 三tam 佛Phật 為vi 迹tích 。一nhất 佛Phật 為vi 本bổn 者giả 。此thử 約ước 體thể 用dụng 本bổn 迹tích 言ngôn 之chi 。若nhược 以dĩ 法pháp 華hoa 開khai 顯hiển 部bộ 旨chỉ 。所sở 謂vị 本bổn 是thị 圓viên 佛Phật 垂thùy 為vi 三tam 迹tích 。又hựu 曰viết 。若nhược 得đắc 實thật 意ý 。方phương 知tri 四tứ 佛Phật 體thể 用dụng 同đồng 殊thù 。與dữ 今kim 對đối 論luận 。固cố 不bất 可khả 同đồng 日nhật 而nhi 語ngữ 云vân 云vân 。約ước 四tứ 佛Phật 明minh 觀quán 心tâm 者giả 。不bất 出xuất 以dĩ 四tứ 句cú 三tam 觀quán 攝nhiếp 今kim 四tứ 佛Phật 。即tức 于vu 一nhất 念niệm 圓viên 見kiến 三Tam 身Thân 。既ký 見kiến 自tự 心tâm 心tâm 佛Phật 不bất 二nhị 覺giác 境cảnh 斯tư 契khế 。亦diệc 託thác 佛Phật 觀quán 心tâm 之chi 旨chỉ 也dã 云vân 云vân 。釋thích 住trụ 者giả 。謂vị 佛Phật 具cụ 三Tam 身Thân 。住trú 處xứ 有hữu 八bát 云vân 云vân 。大đại 率suất 西tây 竺trúc 論luận 家gia 分phân 別biệt 名danh 義nghĩa 。類loại 多đa 如như 此thử 。然nhiên 亦diệc 無vô 可khả 不bất 可khả 。以dĩ 今kim 言ngôn 之chi 。佛Phật 本bổn 無vô 住trụ 。無vô 住trụ 之chi 住trụ 有hữu 事sự 有hữu 理lý 。理lý 住trụ 即tức 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 空không 。事sự 住trụ 則tắc 如như 上thượng 分phân 別biệt 。然nhiên 則tắc 與dữ 向hướng 何hà 以dĩ 異dị 邪tà 。苟cẩu 曰viết 無vô 住trụ 無vô 不bất 住trụ 。則tắc 無vô 在tại 無vô 不bất 在tại 。但đãn 本bổn 其kỳ 實thật 神thần 其kỳ 化hóa 。則tắc 可khả 限hạn 其kỳ 數số 定định 其kỳ 量lượng 。則tắc 未vị 之chi 敢cảm 聞văn 。分phân 別biệt 如như 此thử 。義nghĩa 不bất 可khả 盡tận 云vân 云vân 。約ước 教giáo 釋thích 住trụ 者giả 。不bất 出xuất 依y 四tứ 教giáo 。門môn 由do 體thể 析tích 巧xảo 拙chuyết 次thứ 不bất 次thứ 等đẳng 。入nhập 證chứng 二nhị 理lý 以dĩ 為vi 所sở 住trụ 故cố 。從tùng 能năng 入nhập 門môn 則tắc 有hữu 四tứ 。依y 所sở 住trụ 理lý 則tắc 唯duy 二nhị 。二nhị 則tắc 真chân 中trung 之chi 別biệt 。四tứ 乃nãi 即tức 離ly 之chi 殊thù 。而nhi 言ngôn 有hữu 涅Niết 槃Bàn 祕bí 藏tạng 異dị 者giả 。謂vị 涅Niết 槃Bàn 則tắc 從tùng 真chân 空không 得đắc 名danh 。祕bí 藏tạng 則tắc 以dĩ 三tam 德đức 受thọ 稱xưng 。由do 此thử 分phân 別biệt 。理lý 當đương 有hữu 歸quy 。權quyền 實thật 而nhi 論luận 。義nghĩa 不bất 一nhất 概khái 也dã 云vân 云vân 。二nhị 釋thích 城thành 者giả 。其kỳ 文văn 稍sảo 長trường/trưởng 。今kim 隨tùy 節tiết 釋thích 之chi 。初sơ 翻phiên 華hoa 梵Phạm 如như 文văn 。天thiên 羅la 下hạ 。示thị 本bổn 緣duyên 也dã 。紹thiệu 王vương 位vị 下hạ 。明minh 斑ban 足túc 被bị 擯bấn 之chi 由do 。其kỳ 國quốc 始thỉ 號hiệu 不bất 害hại 。而nhi 卒thốt 以dĩ 日nhật 殺sát 一nhất 人nhân 。安an 得đắc 不bất 毒độc 流lưu 天thiên 下hạ 反phản 為vi 國quốc 人nhân 所sở 擯bấn 棄khí 邪tà 。羅la 剎sát 輔phụ 翼dực 下hạ 。明minh 普phổ 明minh 為vi 班ban 足túc 所sở 取thủ 。其kỳ 說thuyết 有hữu 二nhị 。一nhất 以dĩ 啟khải 信tín 之chi 端đoan 。所sở 以dĩ 成thành 班ban 足túc 之chi 德đức 。一nhất 為vi 起khởi 教giáo 之chi 本bổn 。所sở 以dĩ 設thiết 法Pháp 施thí 之chi 會hội 。為vi 今kim 般Bát 若Nhã 之chi 發phát 起khởi 也dã 。普phổ 集tập 千thiên 王vương 下hạ 。酬thù 願nguyện 立lập 國quốc 。稱xưng 王vương 舍xá 之chi 始thỉ 也dã 。又hựu 城thành 中trung 下hạ 。出xuất 王vương 舍xá 異dị 稱xưng 。釋thích 凡phàm 四tứ 義nghĩa 。亦diệc 可khả 擬nghĩ 四tứ 悉tất 。成thành 因nhân 緣duyên 釋thích 也dã 云vân 云vân 。力lực 盈doanh 二nhị 字tự 恐khủng 作tác 力lực 蓋cái 。或hoặc 可khả 作tác 名danh 盈doanh 。字tự 之chi 誤ngộ 也dã 。又hựu 靡mĩ 伽già 陀đà 下hạ 。翻phiên 名danh 異dị 。前tiền 未vị 必tất 正chánh 翻phiên 。各các 隨tùy 義nghĩa 譯dịch 也dã 。兼kiêm 出xuất 其kỳ 國quốc 有hữu 十thập 二nhị 城thành 。而nhi 佛Phật 住trụ 有hữu 多đa 少thiểu 。為vi 報báo 生sanh 法pháp 二nhị 身thân 恩ân 有hữu 輕khinh 重trọng 故cố 也dã 。如như 文văn 云vân 云vân 。亦diệc 猶do 法pháp 華hoa 云vân 觀quán 樹thụ 及cập 經kinh 行hành 。為vi 報báo 地địa 樹thụ 二nhị 恩ân 是thị 也dã 。故cố 知tri 吾ngô 佛Phật 聖thánh 人nhân 凡phàm 一nhất 出xuất 處xứ 要yếu 必tất 有hữu 以dĩ 。不bất 徒đồ 然nhiên 也dã 。又hựu 舍xá 下hạ 。約ước 分phần/phân 字tự 釋thích 。謂vị 王vương 即tức 王vương 城thành 。舍xá 者giả 有hữu 六lục 精tinh 舍xá 。故cố 得đắc 其kỳ 名danh 。如như 文văn 云vân 云vân 。三tam 釋thích 山sơn 者giả 。謂vị 耆Kỳ 闍Xà 崛Quật 山Sơn 。此thử 翻phiên 靈linh 鷲thứu 。凡phàm 三tam 義nghĩa 。故cố 曰viết 云vân 云vân 。佛Phật 何hà 故cố 下hạ 。示thị 佛Phật 多đa 於ư 二nhị 處xứ 說thuyết 法Pháp 。以dĩ 其kỳ 山sơn 城thành 俱câu 勝thắng 故cố 也dã 。准chuẩn 論luận 釋thích 云vân 云vân 。今kim 說thuyết 般Bát 若Nhã 。亦diệc 於ư 其kỳ 處xứ 以dĩ 其kỳ 勝thắng 一nhất 也dã 。然nhiên 於ư 餘dư 處xứ 說thuyết 經Kinh 。豈khởi 必tất 不bất 勝thắng 邪tà 。故cố 知tri 偏thiên 強cường/cưỡng 之chi 說thuyết 。一nhất 往vãng 云vân 爾nhĩ 。列liệt 同đồng 聞văn 眾chúng 。謂vị 比Bỉ 丘Khâu 等đẳng 三tam 乘thừa 之chi 別biệt 。同đồng 聞văn 如Như 來Lai 一nhất 音âm 之chi 教giáo 。故cố 曰viết 同đồng 聞văn 。而nhi 設thiết 化hóa 有hữu 權quyền 實thật 。得đắc 益ích 有hữu 淺thiển 深thâm 。故cố 有hữu 發phát 起khởi 影ảnh 響hưởng 當đương 機cơ 結kết 緣duyên 四tứ 種chủng 之chi 別biệt 云vân 云vân 。問vấn 諸chư 經kinh 列liệt 眾chúng 。或hoặc 云vân 三tam 乘thừa 人nhân 天thiên 或hoặc 比Bỉ 丘Khâu 等đẳng 四tứ 。今kim 何hà 特đặc 異dị 云vân 發phát 起khởi 等đẳng 耶da 。答đáp 中trung 或hoặc 有hữu 言ngôn 三tam 乘thừa 從tùng 人nhân 列liệt 也dã 。言ngôn 發phát 起khởi 等đẳng 以dĩ 類loại 言ngôn 也dã 。若nhược 從tùng 人nhân 列liệt 經kinh 亦diệc 言ngôn 之chi 。但đãn 今kim 先tiên 以dĩ 類loại 論luận 。故cố 言ngôn 一nhất 者giả 影ảnh 響hưởng 二nhị 者giả 發phát 起khởi 等đẳng 。然nhiên 言ngôn 人nhân 而nhi 不bất 言ngôn 類loại 。則tắc 眾chúng 故cố 多đa 端đoan 不bất 一nhất 而nhi 足túc 也dã 。言ngôn 類loại 而nhi 不bất 言ngôn 人nhân 。則tắc 類loại 必tất 統thống 攝nhiếp 。雖tuy 有hữu 諸chư 四tứ 眾chúng 而nhi 義nghĩa 必tất 通thông 收thu 。要yếu 不bất 出xuất 權quyền 實thật 淺thiển 深thâm 故cố 也dã 。今kim 約ước 一nhất 眾chúng 而nhi 開khai 四tứ 類loại 。則tắc 眾chúng 眾chúng 皆giai 四tứ 。有hữu 何hà 一nhất 眾chúng 而nhi 不bất 攝nhiếp 耶da 。何hà 一nhất 機cơ 而nhi 不bất 辯biện 邪tà 。此thử 特đặc 言ngôn 類loại 不bất 言ngôn 人nhân 之chi 所sở 以dĩ 也dã 。又hựu 曰viết 比Bỉ 丘Khâu 。比Bỉ 丘Khâu 尼Ni 。等đẳng 各các 有hữu 四tứ 義nghĩa 者giả 。則tắc 以dĩ 人nhân 從tùng 類loại 言ngôn 也dã 。論luận 三tam 乘thừa 等đẳng 列liệt 次thứ 前tiền 後hậu 可khả 知tri 。言ngôn 菩Bồ 薩Tát 心tâm 勝thắng 形hình 劣liệt 者giả 。若nhược 論luận 形hình 服phục 未vị 必tất 劣liệt 於ư 聲Thanh 聞Văn 。今kim 以dĩ 出xuất 家gia 形hình 服phục 比tỉ 之chi 故cố 也dã 。初sơ 釋thích 聲Thanh 聞Văn 眾chúng 。與dữ 者giả 共cộng 義nghĩa 。據cứ 論luận 作tác 七thất 一nhất 義nghĩa 解giải 。謂vị 比Bỉ 丘Khâu 等đẳng 雖tuy 多đa 不bất 同đồng 。而nhi 所sở 依y 時thời 處xứ 等đẳng 七thất 無vô 不bất 一nhất 故cố 。如như 文văn 。若nhược 委ủy 明minh 同đồng 異dị 。具cụ 如như 妙diệu 記ký 云vân 云vân 。然nhiên 以dĩ 後hậu 世thế 論luận 之chi 。使sử 無vô 法pháp 以dĩ 一nhất 之chi 。而nhi 人nhân 情tình 各các 異dị 。又hựu 安an 得đắc 而nhi 共cộng 邪tà 。而nhi 云vân 和hòa 合hợp 為vi 眾chúng 亦diệc 浪lãng 語ngữ 耳nhĩ 。通thông 號hiệu 中trung 言ngôn 大đại 羅La 漢Hán 者giả 。大đại 亦diệc 云vân 多đa 云vân 勝thắng 。故cố 兼kiêm 三tam 義nghĩa 釋thích 之chi 。亦diệc 取thủ 摩ma 訶ha 衍diễn 多đa 含hàm 意ý 也dã 。委ủy 如như 別biệt 釋thích 翻phiên 。釋thích 比Bỉ 丘Khâu 為vi 五ngũ 義nghĩa 者giả 。本bổn 唯duy 三tam 名danh 。謂vị 乞khất 士sĩ 等đẳng 因nhân 三tam 名danh 也dã 。應Ứng 供Cúng 等đẳng 果quả 三tam 義nghĩa 也dã 。以dĩ 因nhân 配phối 果quả 義nghĩa 如như 常thường 釋thích 。今kim 加gia 二nhị 義nghĩa 。於ư 文văn 非phi 要yếu 。分phần/phân 字tự 之chi 釋thích 殊thù 乖quai 梵Phạn 語ngữ 。未vị 詳tường 所sở 自tự 。置trí 之chi 可khả 也dã 云vân 云vân 。明minh 於ư 位vị 中trung 簡giản 學học 無Vô 學Học 者giả 。依y 成thành 論luận 釋thích 。言ngôn 羅La 漢Hán 二nhị 種chủng 。謂vị 行hành 之chi 與dữ 住trụ 。行hành 謂vị 所sở 行hành 位vị 在tại 學học 人nhân 。住trụ 即tức 當đương 果quả 。以dĩ 分phần/phân 二nhị 異dị 。又hựu 曰viết 五Ngũ 戒Giới 賢hiền 者giả 皆giai 。行hành 阿A 羅La 漢Hán 。是thị 即tức 學học 位vị 。學học 於ư 無Vô 學Học 之chi 行hành 云vân 爾nhĩ 。亦diệc 不bất 全toàn 同đồng 果quả 向hướng 之chi 別biệt 。信tín 如như 所sở 明minh 無vô 定định 論luận 也dã 。釋thích 羅La 漢Hán 中trung 翻phiên 釋thích 三tam 義nghĩa 。謂vị 不bất 生sanh 殺sát 賊tặc 應Ứng 供Cúng 。以dĩ 果quả 對đối 因nhân 其kỳ 義nghĩa 彌di 顯hiển 。此thử 藏tạng 通thông 意ý 也dã 。若nhược 從tùng 圓viên 極cực 義nghĩa 釋thích 。則tắc 不bất 生sanh 等đẳng 皆giai 約ước 中trung 道đạo 。故cố 曰viết 非phi 但đãn 不bất 生sanh 等đẳng 。謂vị 無vô 漏lậu 涅Niết 槃Bàn 亦diệc 皆giai 不bất 生sanh 故cố 也dã 。供cung 應ưng 反phản 之chi 。謂vị 以dĩ 慈từ 悲bi 之chi 德đức 應ưng 彼bỉ 所sở 求cầu 。即tức 供cung 應ưng 義nghĩa 也dã 。有hữu 為vi 功công 下hạ 。凡phàm 八bát 科khoa 法Pháp 門môn 歎thán 聲Thanh 聞Văn 德đức 。或hoặc 作tác 六lục 科khoa 。則tắc 後hậu 二nhị 為vi 總tổng 。開khai 合hợp 異dị 耳nhĩ 。如như 後hậu 出xuất 云vân 云vân 。諸chư 經kinh 歎thán 德đức 多đa 以dĩ 辭từ 句cú 敘tự 述thuật 歎thán 之chi 。而nhi 此thử 特đặc 異dị 舉cử 諸chư 法Pháp 門môn 歎thán 者giả 。是thị 彰chương 人nhân 必tất 有hữu 德đức 德đức 必tất 在tại 人nhân 以dĩ 德đức 顯hiển 人nhân 之chi 意ý 也dã 。下hạ 去khứ 例lệ 爾nhĩ 。又hựu 曰viết 亦diệc 可khả 歎thán 三tam 人nhân 者giả 。文văn 本bổn 在tại 聲Thanh 聞Văn 。今kim 取thủ 般Bát 若Nhã 部bộ 旨chỉ 故cố 。二Nhị 乘Thừa 亦diệc 通thông 後hậu 教giáo 。二nhị 釋thích 異dị 者giả 。多đa 應ưng 三tam 假giả 之chi 名danh 義nghĩa 該cai 別biệt 圓viên 故cố 也dã 。有hữu 為vi 舉cử 智trí 德đức 下hạ 。約ước 智trí 斷đoạn 釋thích 。若nhược 論luận 二nhị 德đức 。斷đoạn 證chứng 必tất 俱câu 就tựu 境cảnh 以dĩ 論luận 。道đạo 滅diệt 本bổn 一nhất 。今kim 作tác 異dị 釋thích 。亦diệc 一nhất 往vãng 云vân 爾nhĩ 。如như 常thường 論luận 。當đương 約ước 二nhị 種chủng 解giải 脫thoát 分phân 之chi 云vân 云vân 。次thứ 約ước 十thập 智trí 歎thán 者giả 。謂vị 一nhất 法pháp 智trí 等đẳng 即tức 於ư 欲dục 界giới 九cửu 品phẩm 界giới 繫hệ 思tư 中trung 。修tu 四tứ 行hành 觀quán 發phát 無vô 漏lậu 智trí 。如như 是thị 一nhất 一nhất 。諦đế 下hạ 所sở 發phát 。是thị 為vi 四tứ 法Pháp 智trí 。於ư 上thượng 二nhị 界giới 界giới 繫hệ 法pháp 中trung 。各các 修tu 四tứ 行hành 觀quán 。是thị 為vi 四tứ 比tỉ 智trí 。比tỉ 謂vị 比tỉ 前tiền 所sở 發phát 智trí 也dã 。通thông 總tổng 而nhi 言ngôn 。共cộng 為vi 一nhất 比tỉ 一nhất 智trí 。及cập 他tha 心tâm 世thế 智trí 為vi 四tứ 。更cánh 加gia 後hậu 四Tứ 諦Đế 智trí 及cập 盡tận 無vô 生sanh 共cộng 為vi 十thập 。若nhược 只chỉ 合hợp 前tiền 後hậu 四Tứ 諦Đế 為vi 八bát 。加gia 盡tận 無vô 生sanh 智trí 。則tắc 十thập 數số 亦diệc 足túc 。當đương 知tri 只chỉ 是thị 開khai 合hợp 異dị 耳nhĩ 。五ngũ 苦khổ 智trí 下hạ 。重trọng/trùng 明minh 十thập 六lục 行hành 觀quán 。不bất 過quá 廣quảng 上thượng 文văn 耳nhĩ 。於ư 集tập 智trí 中trung 文văn 似tự 差sai 互hỗ 。盡tận 無vô 生sanh 智trí 中trung 引dẫn 論luận 釋thích 可khả 知tri 。以dĩ 次thứ 更cánh 加gia 如như 實thật 成thành 十thập 一nhất 智trí 。約ước 大đại 教giáo 論luận 。非phi 關quan 開khai 顯hiển 。唯duy 在tại 於ư 佛Phật 不bất 及cập 二Nhị 乘Thừa 。仍nhưng 對đối 學học 無Vô 學Học 明minh 增tăng 減giảm 之chi 異dị 。如như 文văn 。次thứ 歎thán 三tam 根căn 中trung 。先tiên 對đối 智trí 辯biện 。次thứ 隨tùy 釋thích 者giả 。謂vị 於ư 見kiến 道đạo 前tiền 以dĩ 信tín 等đẳng 九cửu 根căn 成thành 就tựu 信tín 法pháp 兩lưỡng 行hành 。至chí 見kiến 道đạo 中trung 向hướng 未vị 知tri 根căn 。今kim 知tri 無vô 漏lậu 故cố 名danh 欲dục 知tri 。如như 是thị 次thứ 第đệ 。歷lịch 於ư 思tư 惟duy 無Vô 學Học 二nhị 道đạo 。轉chuyển 名danh 知tri 根căn 知tri 已dĩ 等đẳng 。十thập 六lục 心tâm 行hành 。前tiền 釋thích 諦đế 智trí 已dĩ 明minh 。今kim 復phục 列liệt 之chi 何hà 邪tà 。然nhiên 向hướng 所sở 明minh 但đãn 是thị 舉cử 類loại 歎thán 德đức 。非phi 專chuyên 約ước 行hành 。若nhược 約ước 行hành 次thứ 應ưng 在tại 智trí 前tiền 。今kim 言ngôn 心tâm 行hành 。義nghĩa 當đương 後hậu 果quả 。亦diệc 復phục 何hà 咎cữu 。但đãn 疑nghi 缺khuyết 一nhất 今kim 字tự 云vân 云vân 。亦diệc 委ủy 如như 籤# 釋thích 況huống 十thập 六lục 行hành 之chi 言ngôn 復phục 該cai 眾chúng 義nghĩa 故cố 不bất 一nhất 途đồ 。如như 疏sớ/sơ 云vân 云vân 。又hựu 心tâm 行hành 云vân 者giả 。義nghĩa 有hữu 即tức 離ly 。今kim 簡giản 即tức 從tùng 離ly 。亦diệc 且thả 一nhất 往vãng 。以dĩ 十thập 六lục 行hành 法pháp 相tướng 在tại 小tiểu 故cố 也dã 。三tam 假giả 歎thán 德đức 言ngôn 法pháp 假giả 等đẳng 者giả 。先tiên 指chỉ 體thể 釋thích 名danh 。謂vị 受thọ 名danh 在tại 初sơ 。想tưởng 行hành 從tùng 之chi 。識thức 為vi 受thọ 主chủ 故cố 。通thông 得đắc 名danh 受thọ 。而nhi 曰viết 自tự 實thật 無vô 體thể 藉tạ 他tha 方phương 有hữu 者giả 。言ngôn 所sở 以dĩ 假giả 也dã 。止Chỉ 觀Quán 所sở 謂vị 無vô 主chủ 而nhi 生sanh 是thị 也dã 。又hựu 曰viết 一nhất 虛hư 二nhị 實thật 相tướng 形hình 得đắc 名danh 者giả 。釋thích 虛hư 實thật 也dã 。而nhi 曰viết 只chỉ 實thật 而nhi 虛hư 。合hợp 云vân 實thật 虛hư 從tùng 通thông 結kết 示thị 云vân 爾nhĩ 。惟duy 其kỳ 實thật 虛hư 。此thử 實thật 所sở 以dĩ 為vi 幻huyễn 。幻huyễn 故cố 成thành 於ư 通thông 義nghĩa 。三tam 假giả 之chi 中trung 各các 有hữu 三tam 觀quán 。准chuẩn 上thượng 別biệt 約ước 三tam 觀quán 說thuyết 也dã 。法pháp 假giả 即tức 虛hư 者giả 。謂vị 法pháp 以dĩ 虛hư 故cố 不bất 實thật 。不bất 實thật 故cố 空không 。是thị 為vi 空không 觀quán 。空không 即tức 假giả 實thật 者giả 。對đối 假giả 名danh 實thật 。實thật 而nhi 非phi 實thật 。實thật 處xứ 即tức 空không 故cố 。一nhất 色sắc 一nhất 香hương 本bổn 當đương 於ư 假giả 。以dĩ 體thể 空không 故cố 無vô 非phi 般Bát 若Nhã 。以dĩ 即tức 理lý 故cố 空không 只chỉ 是thị 假giả 。即tức 假giả 觀quán 也dã 。觀quán 字tự 是thị 中trung 者giả 。惟duy 其kỳ 中trung 有hữu 非phi 空không 非phi 假giả 之chi 體thể 。而nhi 有hữu 能năng 空không 能năng 假giả 之chi 用dụng 。故cố 空không 假giả 為vi 方phương 便tiện 得đắc 入nhập 中trung 道đạo 。以dĩ 中trung 奪đoạt 邊biên 故cố 二nhị 邊biên 但đãn 有hữu 其kỳ 名danh 不bất 名danh 為vi 觀quán 。由do 中trung 實thật 故cố 始thỉ 得đắc 言ngôn 之chi 。此thử 並tịnh 約ước 法pháp 假giả 明minh 也dã 。其kỳ 次thứ 二nhị 觀quán 類loại 推thôi 可khả 解giải 云vân 云vân 。若nhược 約ước 三tam 假giả 明minh 圓viên 觀quán 者giả 。圓viên 無vô 別biệt 圓viên 。但đãn 依y 次thứ 第đệ 融dung 歸quy 一nhất 心tâm 即tức 空không 假giả 中trung 。自tự 然nhiên 亡vong 照chiếu 。於ư 是thị 得đắc 矣hĩ 。智trí 論luận 下hạ 。引dẫn 喻dụ 釋thích 成thành 為vi 三tam 。初sơ 立lập 二nhị 喻dụ 。如như 狗cẩu 臨lâm 井tỉnh 喻dụ 意ý 可khả 知tri 。叱sất 應ưng 作tác 吠phệ 。相tương/tướng 影ảnh 二nhị 字tự 恐khủng 倒đảo 。眾chúng 生sanh 亦diệc 爾nhĩ 下hạ 。合hợp 也dã 。仍nhưng 該cai 三tam 義nghĩa 。謂vị 法pháp 假giả 等đẳng 。如như 文văn 云vân 云vân 。又hựu 一nhất 切thiết 法pháp 。但đãn 從tùng 名danh 字tự 和hòa 合hợp 名danh 為vi 身thân 等đẳng 。更cánh 無vô 餘dư 名danh 者giả 。無vô 別biệt 名danh 也dã 。亦diệc 應ưng 作tác 法pháp 。所sở 謂vị 三tam 界giới 無vô 別biệt 法pháp 。唯duy 一nhất 假giả 名danh 是thị 也dã 。諸chư 皆giai 即tức 事sự 為vi 名danh 為vi 分phần/phân 等đẳng 可khả 知tri 。三tam 空không 等đẳng 下hạ 。釋thích 歎thán 三tam 昧muội 德đức 也dã 。由do 假giả 達đạt 空không 故cố 。次thứ 歎thán 三tam 空không 。亦diệc 因nhân 果quả 次thứ 第đệ 。謂vị 法pháp 假giả 故cố 空không 等đẳng 。對đối 義nghĩa 可khả 知tri 云vân 云vân 。故cố 大đại 論luận 下hạ 。引dẫn 論luận 明minh 三Tam 十Thập 七Thất 品Phẩm 。為vi 趣thú 涅Niết 槃Bàn 門môn 。則tắc 道Đạo 品Phẩm 為vi 能năng 趣thú 。趣thú 於ư 所sở 趣thú 涅Niết 槃Bàn 之chi 門môn 。又hựu 謂vị 涅Niết 槃Bàn 門môn 有hữu 三tam 。則tắc 三tam 空không 。又hựu 為vi 趣thú 涅Niết 槃Bàn 門môn 。是thị 應ưng 立lập 兩lưỡng 重trọng/trùng 門môn 義nghĩa 。謂vị 外ngoại 門môn 則tắc 道Đạo 品Phẩm 是thị 也dã 。內nội 門môn 則tắc 三tam 空không 是thị 也dã 。是thị 則tắc 如Như 來Lai 。大đại 寂tịch 滅diệt 樂nhạo/nhạc/lạc 三tam 德đức 堂đường 奧áo 尤vưu 為vi 深thâm 邃thúy 也dã 。言ngôn 空không 門môn 者giả 下hạ 。牒điệp 釋thích 也dã 。謂vị 觀quán 諸chư 法pháp 無vô 我ngã 。我ngã 所sở 則tắc 去khứ 。其kỳ 蔽tế 者giả 。從tùng 因nhân 緣duyên 和hòa 合hợp 而nhi 有hữu 。則tắc 了liễu 法pháp 緣duyên 主chủ 當đương 處xứ 即tức 空không 也dã 。無vô 有hữu 作tác 受thọ 則tắc 稱xưng 本bổn 自tự 空không 也dã 。由do 三tam 義nghĩa 故cố 名danh 曰viết 空không 門môn 。無vô 相tướng 門môn 者giả 。謂vị 觀quán 身thân 雖tuy 空không 領lãnh 上thượng 空không 門môn 。而nhi 有hữu 相tương/tướng 在tại 對đối 治trị 相tương/tướng 著trước 。以dĩ 修tu 無vô 相tướng 故cố 。如như 說thuyết 屈khuất 伸thân 俯phủ 仰ngưỡng 等đẳng 。皆giai 所sở 謂vị 相tương/tướng 也dã 。相tương/tướng 本bổn 無vô 實thật 而nhi 動động 轉chuyển 者giả 風phong 。風phong 依y 於ư 識thức 則tắc 有hữu 所sở 作tác 。識thức 若nhược 滅diệt 者giả 念niệm 念niệm 無vô 故cố 何hà 有hữu 於ư 相tương/tướng 哉tai 。無vô 相tướng 則tắc 無vô 我ngã 。而nhi 見kiến 有hữu 男nam 女nữ 等đẳng 相tướng 。是thị 有hữu 我ngã 心tâm 在tại 。無vô 智trí 慧tuệ 故cố 。妄vọng 見kiến 有hữu 骨cốt 鎖tỏa 連liên 持trì 等đẳng 相tương/tướng 。所sở 謂vị 皮bì 骨cốt 覆phú 機cơ 關quan 動động 作tác 。如như 木mộc 偶ngẫu 是thị 也dã 。事sự 見kiến 列liệt 子tử 云vân 云vân 。無vô 作tác 門môn 者giả 。凡phàm 所sở 作tác 相tương 依y 於ư 無vô 相tướng 。無vô 相tướng 亦diệc 無vô 。所sở 作tác 安an 有hữu 。故cố 曰viết 無vô 相tướng 亦diệc 無vô 是thị 名danh 無vô 作tác 。是thị 三tam 空không 門môn 為vi 諸chư 禪thiền 中trung 要yếu 。若nhược 無vô 此thử 定định 不bất 名danh 三tam 昧muội 。易dị 多đa 退thoái 失thất 故cố 。說thuyết 唯duy 三tam 種chủng 人nhân 能năng 到đáo 涅Niết 槃Bàn 。謂vị 持trì 戒giới 觀quán 空không 精tinh 進tấn 。有hữu 是thị 三tam 者giả 則tắc 三Tam 十Thập 七Thất 品Phẩm 。思tư 過quá 半bán 矣hĩ 。由do 初sơ 門môn 故cố 得đắc 三tam 解giải 脫thoát 。則tắc 第đệ 二nhị 門môn 從tùng 而nhi 可khả 造tạo 。其kỳ 去khứ 祕bí 藏tạng 不bất 遙diêu 矣hĩ 。四Tứ 諦Đế 十Thập 二Nhị 緣Duyên 下hạ 。總tổng 結kết 歎thán 可khả 知tri 。若nhược 以dĩ 諦đế 緣duyên 自tự 為vi 二nhị 科khoa 。殆đãi 似tự 煩phiền 重trọng/trùng 。況huống 後hậu 歎thán 緣Duyên 覺Giác 文văn 亦diệc 有hữu 是thị 句cú 何hà 乎hồ 。今kim 得đắc 以dĩ 申thân 析tích 之chi 。然nhiên 諦đế 緣duyên 度độ 等đẳng 以dĩ 藏tạng 。則tắc 利lợi 鈍độn 各các 稟bẩm 。開khai 合hợp 之chi 異dị 。今kim 是thị 通thông 乘thừa 。故cố 得đắc 會hội 而nhi 為vi 一nhất 。則tắc 有hữu 同đồng 別biệt 也dã 。如như 疏sớ/sơ 云vân 云vân 。又hựu 曰viết 四Tứ 諦Đế 鈍độn 根căn 者giả 觀quán 下hạ 。兼kiêm 後hậu 因nhân 緣duyên 利lợi 鈍độn 者giả 觀quán 。則tắc 有hữu 通thông 有hữu 別biệt 。及cập 出xuất 大đại 經kinh 。各các 通thông 四tứ 教giáo 。則tắc 隨tùy 文văn 用dụng 與dữ 義nghĩa 不bất 一nhất 揆quỹ 也dã 。二nhị 列liệt 緣Duyên 覺Giác 眾chúng 。言ngôn 大đại 仙tiên 緣Duyên 覺Giác 者giả 。標tiêu 位vị 有hữu 三tam 。謂vị 一nhất 者giả 獨Độc 覺Giác 等đẳng 。本bổn 列liệt 緣Duyên 覺Giác 而nhi 以dĩ 大đại 仙tiên 云vân 者giả 。即tức 所sở 謂vị 以dĩ 外ngoại 況huống 內nội 。取thủ 其kỳ 悟ngộ 同đồng 得đắc 以dĩ 稱xưng 之chi 。二nhị 因nhân 緣Duyên 覺Giác 。即tức 今kim 所sở 列liệt 同đồng 聞văn 是thị 也dã 。雖tuy 出xuất 佛Phật 世thế 與dữ 彼bỉ 獨độc 悟ngộ 無vô 生sanh 。何hà 以dĩ 異dị 焉yên 。非phi 斷đoạn 非phi 常thường 等đẳng 。凡phàm 約ước 三tam 義nghĩa 釋thích 。通thông 而nhi 言ngôn 之chi 。以dĩ 緣duyên 生sanh 故cố 非phi 斷đoạn 。以dĩ 緣duyên 滅diệt 故cố 非phi 常thường 。非phi 斷đoạn 非phi 常thường 。所sở 歎thán 之chi 德đức 盡tận 矣hĩ 。三tam 小tiểu 辟Bích 支Chi 佛Phật 亦diệc 云vân 獨Độc 覺Giác 。於ư 其kỳ 兩lưỡng 間gian 有hữu 同đồng 有hữu 異dị 。以dĩ 類loại 同đồng 故cố 出xuất 無vô 佛Phật 世thế 。以dĩ 根căn 異dị 故cố 小tiểu 大đại 則tắc 殊thù 。大đại 不bất 制chế 果quả 故cố 唯duy 無Vô 學Học 。此thử 仍nhưng 住trụ 因nhân 猶do 學học 人nhân 耳nhĩ 。支chi 佛Phật 根căn 性tánh 頗phả 不bất 易dị 明minh 。大đại 略lược 如như 此thử 云vân 云vân 。料liệu 簡giản 二nhị 重trọng/trùng 。初sơ 問vấn 該cai 二nhị 意ý 。謂vị 三tam 乘thừa 若nhược 一nhất 向hướng 異dị 不bất 應ưng 兩lưỡng 處xứ 各các 明minh 諦đế 緣duyên 。次thứ 列liệt 菩Bồ 薩Tát 。仍nhưng 名danh 羅La 漢Hán 。若nhược 一nhất 向hướng 同đồng 則tắc 三tam 乘thừa 何hà 別biệt 。

答đáp 言ngôn 。

於ư 一nhất 境cảnh 上thượng 取thủ 悟ngộ 自tự 差sai 。謂vị 通thông 約ước 諦đế 緣duyên 本bổn 同đồng 一nhất 境cảnh 。而nhi 隨tùy 機cơ 異dị 解giải 取thủ 悟ngộ 不bất 一nhất 。故cố 譬thí 之chi 三tam 獸thú 度độ 河hà 等đẳng 云vân 云vân 。故cố 大đại 經kinh 下hạ 。引dẫn 同đồng 證chứng 別biệt 。以dĩ 境cảnh 同đồng 故cố 通thông 觀quán 因nhân 緣duyên 。以dĩ 證chứng 別biệt 故cố 得đắc 菩Bồ 提Đề 異dị 。亦diệc 應ưng 兼kiêm 出xuất 四tứ 種chủng 四Tứ 諦Đế 。如như 上thượng 云vân 云vân 。良lương 由do 下hạ 。結kết 旨chỉ 酬thù 答đáp 可khả 知tri 。次thứ 問vấn 意ý 以dĩ 大đại 仙tiên 緣Duyên 覺Giác 本bổn 出xuất 無vô 佛Phật 世thế 。今kim 何hà 列liệt 在tại 同đồng 聞văn 眾chúng 耶da 。以dĩ 經kinh 無vô 獨Độc 覺Giác 之chi 名danh 故cố 。通thông 以dĩ 緣Duyên 覺Giác 為vi 問vấn 。答đáp 謂vị 緣Duyên 覺Giác 佛Phật 世thế 亦diệc 有hữu 。但đãn 在tại 聲Thanh 聞Văn 數số 攝nhiếp 。今kim 言ngôn 緣Duyên 覺Giác 出xuất 無vô 佛Phật 世thế 者giả 。此thử 約ước 獨Độc 覺Giác 云vân 爾nhĩ 。列liệt 菩Bồ 薩Tát 眾chúng 為vi 五ngũ 。翻phiên 譯dịch 名danh 義nghĩa 云vân 云vân 。大Đại 道Đạo 心tâm 者giả 。以dĩ 今kim 言ngôn 之chi 。則tắc 實thật 智trí 方phương 便tiện 智trí 諸chư 功công 德đức 皆giai 成thành 就tựu 也dã 。大Đại 士Sĩ 亦diệc 曰viết 開Khai 士Sĩ 。謂vị 能năng 任nhậm 持trì 大đại 事sự 開khai 通thông 法pháp 道đạo 也dã 。約ước 教giáo 中trung 言ngôn 心tâm 勝thắng 道đạo 卑ty 者giả 。菩Bồ 薩Tát 先tiên 人nhân 後hậu 己kỷ 。篤đốc 於ư 為vi 物vật 故cố 勝thắng 聲Thanh 聞Văn 。此thử 當đương 藏tạng 三tam 祇kỳ 百bách 劫kiếp 。未vị 論luận 斷đoạn 惑hoặc 故cố 劣liệt 於ư 羅La 漢Hán 。通thông 雖tuy 異dị 藏tạng 。而nhi 教giáo 無vô 變biến 造tạo 之chi 詮thuyên 。故cố 說thuyết 留lưu 習tập 。習tập 不bất 獨độc 生sanh 故cố 。說thuyết 扶phù 願nguyện 。所sở 以dĩ 異dị 也dã 。十Thập 地Địa 行hành 圓viên 當đương 知tri 如như 佛Phật 者giả 。以dĩ 第đệ 十Thập 地Địa 亦diệc 名danh 菩Bồ 薩Tát 故cố 得đắc 如như 名danh 。謂vị 與dữ 當đương 教giáo 佛Phật 齊tề 也dã 。非phi 成thành 不bất 成thành 者giả 。謂vị 以dĩ 無vô 作tác 心tâm 觀quán 不bất 二nhị 境cảnh 。則tắc 諸chư 行hành 無vô 作tác 故cố 非phi 成thành 。一nhất 念niệm 圓viên 證chứng 故cố 非phi 不bất 成thành 。今kim 此thử 下hạ 。結kết 判phán 前tiền 所sở 列liệt 菩Bồ 薩Tát 義nghĩa 。今kim 此thử 正chánh 當đương 衍diễn 教giáo 初sơ 門môn 。則tắc 是thị 共cộng 行hành 十Thập 地Địa 至chí 第đệ 八bát 地địa 。有hữu 兼kiêm 通thông 含hàm 別biệt 之chi 義nghĩa 。以dĩ 正chánh 兼kiêm 接tiếp 故cố 云vân 密mật 兼kiêm 。非phi 顯hiển 密mật 之chi 密mật 也dã 。若nhược 據cứ 大đại 品phẩm 三tam 種chủng 發phát 心tâm 。則tắc 又hựu 三tam 教giáo 各các 詮thuyên 之chi 義nghĩa 應ưng 通thông 。二nhị 說thuyết 可khả 也dã 。皆giai 羅La 漢Hán 者giả 。明minh 菩Bồ 薩Tát 位vị 也dã 。三tam 祇kỳ 菩Bồ 薩Tát 既ký 未vị 斷đoạn 惑hoặc 不bất 名danh 羅La 漢Hán 。至chí 果quả 方phương 得đắc 稱xưng 之chi 。又hựu 本bổn 行hạnh 云vân 者giả 。文văn 有hữu 二nhị 意ý 。一nhất 約ước 菩Bồ 薩Tát 至chí 果quả 得đắc 名danh 。二nhị 約ước 如Như 來Lai 正chánh 施thí 小tiểu 化hóa 一nhất 往vãng 俯phủ 同đồng 印ấn 證chứng 云vân 爾nhĩ 。至chí 後hậu 二nhị 味vị 乃nãi 當đương 廢phế 斥xích 。何hà 皆giai 之chi 有hữu 。於ư 三tam 教giáo 菩Bồ 薩Tát 。約ước 位vị 格cách 量lượng 如như 文văn 。又hựu 引dẫn 大đại 品phẩm 文văn 證chứng 。謂vị 是thị 菩Bồ 薩Tát 。別biệt 立lập 忍nhẫn 名danh 。是thị 亦diệc 褒bao 揚dương 菩Bồ 薩Tát 引dẫn 進tiến 二Nhị 乘Thừa 之chi 意ý 。然nhiên 前tiền 於ư 聲Thanh 聞Văn 明minh 皆giai 羅La 漢Hán 。則tắc 無vô 間gian 於ư 學Học 無Vô 學Học 。今kim 於ư 菩Bồ 薩Tát 有hữu 收thu 有hữu 簡giản 。此thử 何hà 意ý 耶da 。答đáp 中trung 以dĩ 菩Bồ 薩Tát 形hình 無vô 定định 準chuẩn 為vi 釋thích 。今kim 謂vị 是thị 固cố 一nhất 說thuyết 。而nhi 不bất 無vô 餘dư 意ý 。前tiền 約ước 聲Thanh 聞Văn 。唯duy 學học 無Vô 學Học 則tắc 進tiến 有hữu 學học 以dĩ 至chí 無Vô 學Học 故cố 皆giai 名danh 之chi 。今kim 明minh 菩Bồ 薩Tát 既ký 涉thiệp 別biệt 圓viên 則tắc 有hữu 後hậu 位vị 可khả 望vọng 。故cố 約ước 真chân 似tự 對đối 論luận 收thu 簡giản 。疏sớ/sơ 不bất 云vân 者giả 略lược 耳nhĩ 。問vấn 若nhược 下hạ 。釋thích 重trọng/trùng 明minh 所sở 以dĩ 。謂vị 今kim 明minh 菩Bồ 薩Tát 形hình 服phục 既ký 通thông 。或hoặc 同đồng 凡phàm 小tiểu 未vị 免miễn 混hỗn 濫lạm 。故cố 復phục 更cánh 明minh 則tắc 知tri 進tiến 退thoái 有hữu 在tại 。謂vị 貴quý 小Tiểu 乘Thừa 者giả 。使sử 知tri 大đại 小tiểu 德đức 齊tề 。所sở 以dĩ 進tiến 小Tiểu 乘Thừa 也dã 。取thủ 名danh 相tướng 者giả 。悟ngộ 凡phàm 聖thánh 道Đạo 越việt 。所sở 以dĩ 退thoái 凡phàm 夫phu 也dã 。故cố 重trọng/trùng 明minh 之chi 。次thứ 出xuất 餘dư 意ý 。實thật 智trí 功công 德đức 下hạ 。凡phàm 十thập 一nhất 科khoa 。於ư 中trung 先tiên 歎thán 智trí 德đức 。有hữu 實thật 智trí 有hữu 方phương 便tiện 智trí 。實thật 智trí 照chiếu 空không 。即tức 般Bát 若Nhã 之chi 體thể 。方phương 便tiện 智trí 照chiếu 有hữu 。即tức 般Bát 若Nhã 之chi 用dụng 。如như 維duy 摩ma 明minh 實thật 慧tuệ 方phương 便tiện 縛phược 脫thoát 四tứ 句cú 。與dữ 今kim 近cận 之chi 矣hĩ 云vân 云vân 。向hướng 者giả 明minh 位vị 下hạ 。重trọng/trùng 出xuất 明minh 位vị 歎thán 德đức 共cộng 別biệt 所sở 以dĩ 。今kim 約ước 通thông 教giáo 七thất 八bát 以dĩ 對đối 二nhị 智trí 。則tắc 七thất 地địa 無Vô 生Sanh 忍Nhẫn 位vị 故cố 當đương 實thật 智trí 。過quá 此thử 則tắc 權quyền 智trí 也dã 。不bất 約ước 被bị 接tiếp 義nghĩa 釋thích 。更cánh 復phục 何hà 乎hồ 。行hành 獨độc 大Đại 乘Thừa 者giả 。歎thán 以dĩ 別biệt 在tại 菩Bồ 薩Tát 所sở 乘thừa 也dã 。二Nhị 乘Thừa 無vô 分phần/phân 故cố 云vân 獨độc 大đại 云vân 云vân 。四tứ 歎thán 眼nhãn 者giả 。具cụ 應ưng 明minh 五ngũ 眼nhãn 。而nhi 有hữu 進tiến 否phủ/bĩ 之chi 異dị 。菩Bồ 薩Tát 在tại 因nhân 行hành 位vị 未vị 圓viên 則tắc 唯duy 四tứ 眼nhãn 。未vị 至chí 極cực 果quả 故cố 無vô 佛Phật 眼nhãn 。然nhiên 以dĩ 如như 佛Phật 義nghĩa 推thôi 。通thông 亦diệc 應ưng 具cụ 。若nhược 圓viên 頓đốn 初sơ 心tâm 。雖tuy 是thị 肉nhục 眼nhãn 。以dĩ 解giải 勝thắng 故cố 名danh 為vi 佛Phật 眼nhãn 。今kim 於ư 十thập 信tín 云vân 者giả 。則tắc 復phục 以dĩ 似tự 證chứng 進tiến 之chi 爾nhĩ 。次thứ 歎thán 通thông 者giả 。准chuẩn 眼nhãn 例lệ 之chi 。故cố 唯duy 五ngũ 通thông 。讓nhượng 極cực 果quả 故cố 。不bất 至chí 於ư 六lục 。進tiến 否phủ/bĩ 如như 上thượng 云vân 云vân 。三Tam 達Đạt 者giả 下hạ 。於ư 六Lục 通Thông 中trung 明minh 達đạt 三tam 世thế 。謂vị 之chi 三Tam 明Minh 。文văn 誤ngộ 一nhất 來lai 字tự 。十Thập 力Lực 者giả 。具cụ 列liệt 如như 智trí 論luận 。於ư 中trung 不bất 厭yếm 生sanh 死tử 力lực 者giả 。惟duy 其kỳ 具cụ 餘dư 九cửu 力lực 。抑ức 由do 無vô 我ngã 故cố 。於ư 生sanh 死tử 而nhi 不bất 厭yếm 倦quyện 。則tắc 力lực 莫mạc 大đại 焉yên 。二Nhị 乘Thừa 無vô 是thị 力lực 故cố 不bất 免miễn 怕phạ 怖bố 。求cầu 出xuất 離ly 也dã 。四Tứ 無Vô 量Lượng 心Tâm 者giả 。謂vị 其kỳ 緣duyên 心tâm 廣quảng 大đại 故cố 稱xưng 無vô 量lượng 。本bổn 是thị 梵Phạm 行hạnh 。今kim 歎thán 菩Bồ 薩Tát 。是thị 亦diệc 菩Bồ 薩Tát 德đức 也dã 。縱túng/tung 具cụ 前tiền 三tam 。而nhi 未vị 能năng 捨xả 未vị 善thiện 也dã 。惟duy 能năng 彼bỉ 已dĩ 無vô 著trước 。斯tư 其kỳ 為vi 行hành 至chí 矣hĩ 。故cố 注chú 云vân 云vân 。餘dư 諸chư 法pháp 相tướng 名danh 義nghĩa 。如như 法Pháp 界giới 次thứ 第đệ 可khả 知tri 。金kim 剛cang 滅diệt 定định 者giả 。歎thán 斷đoạn 德đức 也dã 。對đối 前tiền 諸chư 科khoa 多đa 皆giai 屬thuộc 智trí 。是thị 為vi 智trí 斷đoạn 二nhị 德đức 。智trí 謂vị 以dĩ 智trí 斷đoạn 惑hoặc 。斷đoạn 謂vị 因nhân 斷đoạn 會hội 證chứng 。所sở 謂vị 無vô 礙ngại 道đạo 斷đoạn 言ngôn 智trí 德đức 也dã 。解giải 脫thoát 道đạo 證chứng 言ngôn 斷đoạn 德đức 也dã 。又hựu 曰viết 。智trí 德đức 實thật 斷đoạn 斷đoạn 。謂vị 以dĩ 智trí 則tắc 實thật 有hữu 所sở 斷đoạn 。斷đoạn 德đức 不bất 斷đoạn 斷đoạn 。謂vị 不bất 斷đoạn 則tắc 已dĩ 斷đoạn 必tất 有hữu 證chứng 。亦diệc 由do 斷đoạn 故cố 證chứng 。此thử 理lý 尤vưu 難nạn/nan 明minh 。又hựu 斷đoạn 之chi 為vi 言ngôn 斷đoạn 也dã (# 上thượng 音âm )# 斷đoạn 而nhi 不bất 續tục 是thị 為vi 斷đoạn 義nghĩa 。亦diệc 無vô 能năng 所sở 可khả 得đắc 圓viên 覺giác 。所sở 謂vị 首thủ 已dĩ 斷đoạn 故cố 。無vô 能năng 斷đoạn 者giả 。故cố 譬thí 之chi 如như 金kim 剛cang 。定định 能năng 碎toái 煩phiền 惱não 而nhi 自tự 體thể 不bất 動động 。即tức 其kỳ 理lý 也dã 。首thủ 楞lăng 嚴nghiêm 。此thử 翻phiên 健kiện 相tương/tướng 。謂vị 其kỳ 自tự 性tánh 勇dũng 健kiện 。偏thiên 能năng 降hàng 魔ma 制chế 敵địch 故cố 也dã 。

復phục 有hữu 千thiên 萬vạn 億ức 下hạ 。三tam 列liệt 雜tạp 類loại 眾chúng 。凡phàm 為vi 四tứ 。一nhất 人nhân 。二nhị 士sĩ 。三tam 天thiên 。四tứ 賢hiền 。分phần/phân 科khoa 翻phiên 譯dịch 可khả 知tri 。賢hiền 眾chúng 文văn 誤ngộ 。作tác 人nhân 正chánh 釋thích 五Ngũ 戒Giới 者giả 。謂vị 離ly (# 去khứ 音âm )# 殺sát 盜đạo 婬dâm 等đẳng 。但đãn 防phòng 身thân 口khẩu 而nhi 不bất 言ngôn 意ý 業nghiệp 。舉cử 末mạt 可khả 以dĩ 知tri 本bổn 也dã 。飲ẩm 酒tửu 一nhất 戒giới 通thông 防phòng 二nhị 業nghiệp 者giả 。略lược 不bất 言ngôn 意ý 。對đối 上thượng 云vân 爾nhĩ 。亦diệc 義nghĩa 如như 上thượng 釋thích 此thử 當đương 人nhân 乘thừa 。未vị 論luận 小tiểu 大đại 防phòng 不bất 防phòng 義nghĩa 。若nhược 離ly 對đối 十Thập 善Thiện 則tắc 天thiên 乘thừa 也dã 。因nhân 引dẫn 提đề 謂vị 波ba 利lợi 文văn 者giả 。即tức 佛Phật 初sơ 成thành 道Đạo 。未vị 轉chuyển 法Pháp 輪luân 。且thả 為vi 二nhị 人nhân 符phù 其kỳ 本bổn 習tập 。說thuyết 五Ngũ 戒Giới 法pháp 。故cố 有hữu 今kim 問vấn 答đáp 之chi 文văn 。具cụ 明minh 五Ngũ 戒Giới 不bất 四tứ 不bất 六lục 廣quảng 大đại 包bao 涵# 無vô 乎hồ 不bất 在tại 。則tắc 有hữu 五ngũ 星tinh 等đẳng 八bát 事sự 一nhất 一nhất 主chủ 對đối 云vân 云vân 。以dĩ 不bất 殺sát 下hạ 。以dĩ 五Ngũ 戒Giới 配phối 五ngũ 方phương 。則tắc 東đông 方phương 屬thuộc 木mộc 。木mộc 主chủ 仁nhân 。仁nhân 以dĩ 養dưỡng 生sanh 為vi 本bổn 。故cố 不bất 殺sát 配phối 之chi 。餘dư 戒giới 類loại 此thử 。如như 諸chư 文văn 云vân 云vân 。若nhược 約ước 圓viên 頓đốn 教giáo 旨chỉ 。得đắc 意ý 持trì 犯phạm 無vô 非phi 圓viên 乘thừa 。具cụ 如như 光quang 明minh 疏sớ/sơ 釋thích 云vân 云vân 。然nhiên 此thử 一nhất 經kinh 說thuyết 時thời 在tại 初sơ 而nhi 非phi 初sơ 教giáo 。以dĩ 其kỳ 三Tam 寶Bảo 未vị 備bị 非phi 出xuất 世thế 教giáo 本bổn 故cố 。亦diệc 既ký 施thí 小tiểu 兼kiêm 收thu 旁bàng 攝nhiếp 可khả 也dã 。昔tích 人nhân 不bất 達đạt 立lập 為vi 人nhân 天thiên 初sơ 教giáo 。致trí 為vi 今kim 家gia 七thất 義nghĩa 所sở 破phá 。具cụ 在tại 玄huyền 文văn 。亦diệc 委ủy 如như 別biệt 章chương 云vân 云vân 。隣lân 聖thánh 曰viết 賢hiền 。又hựu 曰viết 假giả 名danh 行hành 人nhân 者giả 。一nhất 往vãng 賢hiền 聖thánh 對đối 釋thích 。故cố 曰viết 隣lân 聖thánh 。迹tích 而nhi 言ngôn 之chi 。方phương 當đương 近cận 事sự 。尚thượng 未vị 得đắc 為vi 觀quán 行hành 中trung 人nhân 。故cố 以dĩ 假giả 名danh 稱xưng 之chi 。猶do 名danh 字tự 也dã 。皆giai 行hành 阿A 羅La 漢Hán 者giả 。以dĩ 此thử 冠quan 下hạ 。則tắc 無Vô 學Học 行hành 位vị 及cập 十Thập 地Địa 等đẳng 皆giai 所sở 修tu 法pháp 。故cố 知tri 迹tích 雖tuy 同đồng 凡phàm 。本bổn 皆giai 羅La 漢Hán 及cập 菩Bồ 薩Tát 等đẳng 。若nhược 此thử 進tiến 退thoái 未vị 易dị 評bình 量lượng 。要yếu 之chi 但đãn 是thị 預dự 佛Phật 嘉gia 會hội 。其kỳ 為vi 本bổn 迹tích 莫mạc 得đắc 而nhi 議nghị 也dã 。十Thập 地Địa 有hữu 三tam 種chủng 下hạ 。皆giai 經kinh 論luận 所sở 出xuất 不bất 同đồng 。自tự 非phi 一nhất 家gia 教giáo 旨chỉ 區khu 以dĩ 別biệt 之chi 。孰thục 得đắc 明minh 其kỳ 用dụng 與dữ 淺thiển 深thâm 哉tai 。謂vị 三tam 種chủng 者giả 。一nhất 者giả 三tam 乘thừa 共cộng 行hành 十Thập 地Địa 。此thử 當đương 通thông 位vị 。如như 常thường 列liệt 釋thích 。二nhị 如như 大đại 論luận 明minh 乾can/kiền/càn 。慧tuệ 有hữu 二nhị 種chủng 。一nhất 者giả 聲Thanh 聞Văn 乾can/kiền/càn 慧tuệ 地địa 如như 前tiền 共cộng 行hành 是thị 也dã 。行hành 位vị 功công 德đức 全toàn 同đồng 三tam 藏tạng 。故cố 曰viết 聲Thanh 聞Văn 。獨độc 為vi 涅Niết 槃Bàn 。其kỳ 所sở 習tập 行hành 皆giai 為vi 自tự 度độ 。但đãn 在tại 通thông 別biệt 。或hoặc 習tập 觀quán 佛Phật 三tam 昧muội 正chánh 觀quán 也dã 。不bất 淨tịnh 觀quán 等đẳng 助trợ 觀quán 也dã 。然nhiên 皆giai 初sơ 心tâm 淺thiển 行hành 未vị 得đắc 禪thiền 定định 理lý 水thủy 。雖tuy 有hữu 薄bạc 慧tuệ 未vị 能năng 相tương 應ứng 故cố 。名danh 乾can/kiền/càn 慧tuệ 等đẳng 云vân 云vân 。於ư 菩Bồ 薩Tát 下hạ 。二nhị 明minh 菩Bồ 薩Tát 乾can/kiền/càn 慧tuệ 等đẳng 十Thập 地Địa 。即tức 文văn 所sở 謂vị 於ư 菩Bồ 薩Tát 初sơ 發phát 心tâm 。乃nãi 至chí 未vị 得đắc 順thuận 忍nhẫn 者giả 。是thị 以dĩ 別biệt 言ngôn 之chi 。則tắc 同đồng 十thập 信tín 外ngoại 凡phàm 。此thử 下hạ 二nhị 類loại 並tịnh 通thông 別biệt 相tướng 間gian 而nhi 言ngôn 。對đối 文văn 可khả 見kiến 。乃nãi 至chí 菩Bồ 薩Tát 地địa 者giả 。初sơ 歡Hoan 喜Hỷ 地Địa 。至chí 法pháp 雲vân 地địa 。皆giai 名danh 菩Bồ 薩Tát 。借tá 別biệt 名danh 通thông 是thị 也dã 。由do 是thị 言ngôn 之chi 。別biệt 立lập 忍nhẫn 名danh 本bổn 當đương 別biệt 位vị 。而nhi 借tá 以dĩ 名danh 通thông 。以dĩ 其kỳ 在tại 菩Bồ 薩Tát 則tắc 各các 有hữu 忍nhẫn 德đức 勝thắng 於ư 二Nhị 乘Thừa 。是thị 亦diệc 衍diễn 門môn 陶đào 汰# 之chi 意ý 也dã 。使sử 不bất 以dĩ 借tá 位vị 名danh 之chi 。則tắc 混hỗn 而nhi 無vô 辨biện 。餘dư 如như 玄huyền 義nghĩa 止Chỉ 觀Quán 等đẳng 文văn 。故cố 知tri 一nhất 家gia 借tá 義nghĩa 其kỳ 有hữu 旨chỉ 哉tai 。佛Phật 地địa 等đẳng 者giả 。亦diệc 由do 前tiền 諸chư 菩Bồ 薩Tát 。於ư 因Nhân 地Địa 自tự 他tha 功công 德đức 滿mãn 足túc 故cố 。至chí 果quả 時thời 成thành 就tựu 種chủng 智trí 。得đắc 以dĩ 佛Phật 地địa 名danh 之chi 也dã 。若nhược 別biệt 圓viên 十Thập 地Địa 始thỉ 終chung 本bổn 是thị 菩Bồ 薩Tát 。不bất 與dữ 二Nhị 乘Thừa 人nhân 共cộng 。其kỳ 位vị 歷lịch 然nhiên 不bất 須tu 借tá 也dã 。但đãn 就tựu 別biệt 自tự 論luận 則tắc 猶do 存tồn 教giáo 道đạo 。故cố 有hữu 隔cách 歷lịch 之chi 說thuyết 。唯duy 圓viên 證chứng 道đạo 一nhất 向hướng 圓viên 融dung 故cố 。注chú 云vân 云vân 以dĩ 別biệt 之chi 耳nhĩ 。又hựu 曰viết 迴hồi 向hướng 五ngũ 分phần 法Pháp 身thân 者giả 。若nhược 論luận 迴hồi 向hướng 本bổn 當đương 地địa 前tiền 。今kim 反phản 列liệt 其kỳ 後hậu 。以dĩ 歎thán 迴hồi 向hướng 者giả 。疏sớ/sơ 約ước 別biệt 接tiếp 申thân 之chi 。使sử 不bất 滯trệ 於ư 空không 令linh 歸quy 於ư 中trung 。即tức 迴hồi 向hướng 義nghĩa 也dã 。言ngôn 具cụ 足túc 下hạ 。對đối 前tiền 偏thiên 真chân 五ngũ 分phần/phân 未vị 足túc 。今kim 為vì 滿mãn 足túc 故cố 也dã 。五ngũ 分phần/phân 不bất 出xuất 三Tam 身Thân 。謂vị 前tiền 四tứ 分phần/phân 功công 德đức 身thân 也dã 。知tri 見kiến 智trí 身thân 也dã 。以dĩ 是thị 共cộng 嚴nghiêm 性tánh 德đức 法Pháp 身thân 。則tắc 三Tam 身Thân 宛uyển 足túc 。其kỳ 旨chỉ 彌di 顯hiển 也dã 。迴hồi 向hướng 為vi 善thiện 利lợi 者giả 。今kim 略lược 出xuất 其kỳ 二nhị 。謂vị 迴hồi 自tự 向hướng 他tha 迴hồi 因nhân 向hướng 果quả 。果quả 必tất 至chí 極cực 則tắc 迴hồi 事sự 向hướng 理lý 義nghĩa 該cai 之chi 矣hĩ 。歎thán 清thanh 信tín 女nữ 亦diệc 具cụ 。十Thập 地Địa 功công 德đức 。於ư 此thử 始thỉ 開khai 十Thập 地Địa 三tam 生sanh 之chi 說thuyết 。不bất 出xuất 始thỉ 中trung 終chung 歷lịch 於ư 十Thập 地Địa 共cộng 成thành 三tam 十thập 生sanh 。所sở 謂vị 增tăng 道đạo 損tổn 生sanh 是thị 也dã 。與dữ 夫phu 一nhất 地địa 具cụ 諸chư 地địa 功công 德đức 。又hựu 曰viết 初Sơ 地Địa 不bất 知tri 二nhị 地địa 。舉cử 足túc 下hạ 足túc 。及cập 今kim 所sở 引dẫn 。善thiện 入nhập 出xuất 住trụ 。義nghĩa 不bất 一nhất 向hướng 。乃nãi 知tri 圓viên 頓đốn 法Pháp 門môn 理lý 不bất 可khả 盡tận 。歎thán 居cư 士sĩ 德đức 中trung 。言ngôn 七thất 賢hiền 有hữu 二nhị 者giả 。並tịnh 如như 文văn 。然nhiên 於ư 地địa 前tiền 凡phàm 有hữu 所sở 行hành 。莫mạc 不bất 謂vị 之chi 調điều 心tâm 順thuận 道đạo 。使sử 心tâm 不bất 調điều 則tắc 道đạo 不bất 順thuận 。道đạo 不bất 順thuận 則tắc 聖thánh 無vô 由do 入nhập 。斯tư 言ngôn 盡tận 矣hĩ 。此thử 大Đại 乘Thừa 七thất 賢hiền 名danh 相tướng 稍sảo 別biệt 未vị 檢kiểm 。外ngoại 國quốc 稱xưng 積tích 財tài 至chí 億ức 為vi 居cư 士sĩ 。與dữ 夫phu 淨tịnh 名danh 富phú 有hữu 七thất 淨tịnh 財tài 者giả 。相tương/tướng 去khứ 遠viễn 矣hĩ 。今kim 見kiến 世thế 人nhân 多đa 尚thượng 稱xưng 之chi 。不bất 幾kỷ 於ư 濫lạm 且thả 瀆độc 乎hồ 。德đức 行hạnh 具cụ 足túc 者giả 。謂vị 德đức 即tức 是thị 行hành 。亦diệc 成thành 德đức 之chi 行hành 。今kim 且thả 從tùng 初sơ 釋thích 義nghĩa 亦diệc 可khả 此thử 句cú 為vi 總tổng 。下hạ 諸chư 功công 德đức 為vi 別biệt 。謂vị 二nhị 十thập 二nhị 品phẩm 通thông 言ngôn 凡phàm 八bát 科khoa 道Đạo 品Phẩm 有hữu 四tứ 云vân 云vân 。唯duy 對đối 位vị 一nhất 種chủng 除trừ 七thất 覺giác 八bát 正chánh 屬thuộc 於ư 見kiến 道đạo 。餘dư 品phẩm 在tại 前tiền 。故cố 但đãn 成thành 二nhị 十thập 二nhị 也dã 。十thập 一nhất 切thiết 入nhập 等đẳng 諸chư 科khoa 名danh 相tướng 。具cụ 如như 法Pháp 界giới 次thứ 第đệ 云vân 云vân 。問vấn 八Bát 解Giải 脫Thoát 者giả 。謂vị 有hữu 觀quán 有hữu 證chứng 。今kim 猶do 在tại 賢hiền 觀quán 而nhi 未vị 得đắc 。何hà 遽cự 歎thán 邪tà 。答đáp 中trung 前tiền 七thất 從tùng 觀quán 。雖tuy 未vị 證chứng 滅diệt 。從tùng 多đa 為vi 言ngôn 耳nhĩ 。又hựu 問vấn 解giải 脫thoát 何hà 義nghĩa 者giả 。謂vị 以dĩ 棄khí 背bội 捨xả 去khứ 為vi 義nghĩa 。始thỉ 於ư 棄khí 色sắc 無vô 色sắc 。棄khí 心tâm 無vô 心tâm 。心tâm 色sắc 兩lưỡng 忘vong 終chung 。於ư 滅diệt 盡tận 但đãn 有hữu 緣duyên 心tâm 。亦diệc 應ưng 舍xá 去khứ 。惜tích 乎hồ 小tiểu 教giáo 止chỉ 是thị 耳nhĩ 矣hĩ 。至chí 於ư 諸chư 無vô 可khả 舍xá 舍xá 者giả 為vi 誰thùy 。能năng 所sở 雙song 絕tuyệt 無vô 法pháp 當đương 情tình 。固cố 非phi 所sở 及cập 也dã 。又hựu 問vấn 遍biến 等đẳng 三tam 處xứ 何hà 別biệt 者giả 。答đáp 以dĩ 見kiến 有hữu 所sở 棄khí 即tức 所sở 棄khí 為vi 解giải 脫thoát 。而nhi 見kiến 有hữu 一nhất 切thiết 勝thắng 境cảnh 界giới 者giả 。即tức 能năng 勝thắng 為vi 勝thắng 處xứ 。不bất 唯duy 能năng 勝thắng 。而nhi 又hựu 能năng 廣quảng 唯duy 心tâm 所sở 變biến 。一nhất 切thiết 處xứ 無vô 非phi 青thanh 等đẳng 。其kỳ 為vi 境cảnh 界giới 何hà 如như 哉tai 。是thị 安an 得đắc 不bất 以dĩ 為vi 勝thắng 。而nhi 作tác 聖thánh 解giải 乎hồ 。過quá 是thị 斯tư 為vi 善thiện 矣hĩ 。三tam 慧tuệ 者giả 。謂vị 從tùng 聞văn 思tư 修tu 。次thứ 第đệ 增tăng 進tiến 。為vi 入nhập 道đạo 之chi 漸tiệm 。而nhi 悉tất 能năng 發phát 慧tuệ 。故cố 通thông 得đắc 其kỳ 名danh 。以dĩ 次thứ 對đối 位vị 可khả 知tri 。與dữ 夫phu 觀quán 音âm 從tùng 聞văn 思tư 修tu 。入nhập 三tam 摩ma 地địa 者giả 。異dị 矣hĩ 云vân 云vân 。十thập 六lục 諦đế 四Tứ 諦Đế 等đẳng 。約ước 諦đế 觀quán 門môn 歎thán 。有hữu 通thông 有hữu 別biệt 。謂vị 世thế 出xuất 世thế 間gian 。因nhân 果quả 之chi 法pháp 。總tổng 而nhi 為vi 四tứ 。謂vị 苦Khổ 集Tập 滅Diệt 道Đạo 。別biệt 分phần/phân 四tứ 種chủng 。則tắc 生sanh 滅diệt 無vô 生sanh 無vô 量lượng 無vô 作tác 。約ước 真chân 中trung 巧xảo 拙chuyết 以dĩ 論luận 。一nhất 皆giai 審thẩm 實thật 故cố 稱xưng 為vi 諦đế 。若nhược 委ủy 分phân 別biệt 。義nghĩa 不bất 可khả 盡tận 。今kim 依y 疏sớ/sơ 釋thích 。謂vị 於ư 忍nhẫn 位vị 中trung 有hữu 上thượng 中trung 下hạ 。遍biến 觀quán 等đẳng 異dị 。凡phàm 十thập 六lục 諦đế 行hành 。從tùng 行hành 言ngôn 之chi 。則tắc 曰viết 觀quán 門môn 。從tùng 所sở 觀quán 境cảnh 。則tắc 曰viết 諦đế 門môn 。並tịnh 指chỉ 如như 上thượng 說thuyết 云vân 云vân 。四tứ 三tam 二nhị 一nhất 品phẩm 觀quán 者giả 。不bất 出xuất 以dĩ 四tứ 善thiện 根căn 歎thán 居cư 士sĩ 德đức 也dã 。自tự 煖noãn 至chí 世thế 第đệ 一nhất 。而nhi 有hữu 逆nghịch 數số 順thuận 除trừ 之chi 異dị 。逆nghịch 數số 則tắc 前tiền 前tiền 加gia 於ư 後hậu 後hậu 。順thuận 除trừ 則tắc 後hậu 後hậu 減giảm 於ư 前tiền 前tiền 。如như 文văn 可khả 知tri 。或hoặc 約ước 四Tứ 果Quả 從tùng 後hậu 向hướng 前tiền 。非phi 此thử 中trung 意ý 。故cố 從tùng 前tiền 釋thích 得đắc 九cửu 十thập 忍nhẫn 者giả 。舊cựu 說thuyết 凡phàm 三tam 釋thích 。並tịnh 不bất 用dụng 。今kim 取thủ 經kinh 正chánh 別biệt 結kết 文văn 。自tự 二nhị 十thập 二nhị 品phẩm 下hạ 諸chư 法pháp 相tướng 共cộng 成thành 八bát 十thập 一nhất 數số 。兼kiêm 四tứ 禪thiền 等đẳng 九cửu 。恰kháp 得đắc 九cửu 十thập 忍nhẫn 。幸hạnh 有hữu 明minh 文văn 數số 義nghĩa 足túc 用dụng 。何hà 必tất 其kỳ 他tha 。而nhi 通thông 稱xưng 忍nhẫn 者giả 。無vô 他tha 亦diệc 安an 之chi 而nhi 已dĩ 。既ký 曰viết 調điều 心tâm 方phương 法pháp 。有hữu 何hà 一nhất 法pháp 而nhi 非phi 忍nhẫn 乎hồ 。列liệt 天thiên 數số 中trung 。言ngôn 以dĩ 萬vạn 數số (# 上thượng 音âm )# 萬vạn 者giả 。只chỉ 是thị 萬vạn 萬vạn 成thành 億ức 耳nhĩ 。餘dư 三tam 本bổn 不bất 同đồng 。總tổng 別biệt 開khai 合hợp 具cụ 略lược 之chi 異dị 。對đối 證chứng 可khả 知tri 。五ngũ 喜hỷ 樂lạc 天thiên 者giả 。文văn 兼kiêm 二nhị 說thuyết 。謂vị 五ngũ 支chi 者giả 。即tức 四tứ 禪thiền 所sở 發phát 支chi 林lâm 功công 德đức 。非phi 關quan 天thiên 數số 。若nhược 云vân 後hậu 五ngũ 淨tịnh 者giả 。即tức 五ngũ 那na 含hàm 天thiên 是thị 也dã 。而nhi 言ngôn 喜hỷ 樂lạc 者giả 。亦diệc 義nghĩa 言ngôn 之chi 爾nhĩ 。此thử 乃nãi 三tam 果quả 聖thánh 人nhân 散tán 迹tích 諸chư 天thiên 。本bổn 無vô 定định 所sở 。楞lăng 嚴nghiêm 所sở 謂vị 如như 今kim 世thế 間gian 。曠khoáng 野dã 深thâm 山sơn 。聖thánh 道Đạo 場Tràng 地địa 。皆giai 阿A 羅La 漢Hán 。所sở 住trụ 持trì 故cố 。世thế 間gian 麁thô 人nhân 所sở 不bất 能năng 見kiến 是thị 矣hĩ 。以dĩ 次thứ 四tứ 禪thiền 附phụ 列liệt 於ư 此thử 。委ủy 如như 俱câu 舍xá 云vân 云vân 。天thiên 定định 功công 德đức 定định 等đẳng 。如như 疏sớ/sơ 節tiết 釋thích 。即tức 修tu 報báo 二nhị 義nghĩa 也dã 味vị 謂vị 味vị 著trước 禪thiền 定định 。但đãn 於ư 根căn 本bổn 定định 上thượng 有hữu 所sở 味vị 著trước 是thị 也dã 。若nhược 於ư 禪thiền 無vô 著trước 。則tắc 曰viết 淨tịnh 禪thiền 。如như 六lục 行hành 觀quán 八bát 聖thánh 種chủng 等đẳng 云vân 云vân 。有hữu 小tiểu 五ngũ 欲dục 者giả 。謂vị 執chấp 手thủ 笑tiếu 視thị 等đẳng 。即tức 其kỳ 義nghĩa 也dã 。若nhược 言ngôn 六lục 欲dục 。從tùng 處xứ 言ngôn 之chi 。四tứ 信tín 成thành 就tựu 者giả 。謂vị 信tín 三Tam 寶Bảo 及cập 戒giới 。是thị 為vi 四tứ 不bất 壞hoại 信tín 。亦diệc 淨tịnh 信tín 也dã 。

復phục 有hữu 五ngũ 道đạo 。下hạ 總tổng 列liệt 。中trung 或hoặc 但đãn 列liệt 人nhân 天thiên 。則tắc 受thọ 道đạo 之chi 器khí 。或hoặc 通thông 明minh 五ngũ 道đạo 。則tắc 沒một 修tu 羅la 。以dĩ 於ư 鬼quỷ 畜súc 無vô 定định 形hình 故cố 。若nhược 言ngôn 三tam 善thiện 三tam 惡ác 及cập 四tứ 趣thú 等đẳng 。則tắc 六lục 道đạo 數số 足túc 云vân 云vân 。又hựu 六lục 道đạo 中trung 言ngôn 先tiên 後hậu 者giả 。先tiên 有hữu 天thiên 人nhân 三tam 惡ác 次thứ 之chi 。修tu 羅la 則tắc 或hoặc 有hữu 無vô 故cố 。先tiên 後hậu 不bất 定định 。或hoặc 於ư 此thử 經Kinh 無vô 緣duyên 種chủng 故cố 。不bất 在tại 所sở 列liệt 之chi 數số 。列liệt 他tha 方phương 眾chúng 。云vân 他tha 處xứ 異dị 見kiến 者giả 。謂vị 於ư 他tha 方phương 眾chúng 會hội 而nhi 見kiến 有hữu 異dị 。或hoặc 雖tuy 見kiến 有hữu 去khứ 來lai 。而nhi 無vô 去khứ 來lai 之chi 迹tích 。或hoặc 見kiến 彼bỉ 眾chúng 不bất 起khởi 于vu 座tòa 。而nhi 來lai 此thử 土độ 。成thành 就tựu 化hóa 事sự 等đẳng 。此thử 皆giai 隨tùy 緣duyên 異dị 見kiến 。總tổng 彰chương 不bất 異dị 議nghị 化hóa 也dã 。

復phục 有hữu 變biến 十thập 方phương 淨tịnh 土độ 者giả 。變biến 猶do 法pháp 華hoa 變biến 淨tịnh 之chi 變biến 表biểu 淨tịnh 三tam 土thổ/độ 也dã 。接tiếp 所sở 現hiện 淨tịnh 相tương/tướng 。雖tuy 無vô 分phân 別biệt 。而nhi 一nhất 往vãng 約ước 事sự 。且thả 從tùng 示thị 現hiện 報báo 土thổ/độ 為vi 言ngôn 。故cố 曰viết 非phi 寂tịch 光quang 之chi 淨tịnh 。蓋cái 寂tịch 光quang 淨tịnh 相tương/tướng 唯duy 極cực 智trí 所sở 見kiến 。非phi 餘dư 下hạ 地địa 及cập 化hóa 眾chúng 所sở 到đáo 也dã 。且thả 曰viết 。現hiện 百bách 億ức 高cao 座tòa 者giả 。華hoa 嚴nghiêm 應ưng 相tương/tướng 也dã 。及cập 華hoa 上thượng 者giả 。即tức 樹thụ 下hạ 千thiên 百bách 億ức 化hóa 身thân 也dã 。其kỳ 實thật 皆giai 華hoa 藏tạng 境cảnh 界giới 不bất 動động 不bất 離ly 而nhi 升thăng 而nhi 遊du 。故cố 曰viết 云vân 云vân 。八bát 部bộ 大đại 眾chúng 各các 坐tọa 寶bảo 花hoa 者giả 。總tổng 彰chương 主chủ 伴bạn 不bất 思tư 議nghị 化hóa 事sự 也dã 。佛Phật 及cập 大đại 眾chúng 。各các 說thuyết 般Bát 若Nhã 者giả 。蓋cái 般Bát 若Nhã 有hữu 二nhị 。謂vị 共cộng 不bất 共cộng 。共cộng 如như 此thử 經Kinh 。不bất 共cộng 即tức 華hoa 嚴nghiêm 。雖tuy 共cộng 不bất 共cộng 異dị 。皆giai 般Bát 若Nhã 也dã 。既ký 皆giai 般Bát 若Nhã 亦diệc 無vô 非phi 華hoa 嚴nghiêm 。故cố 知tri 佛Phật 化hóa 融dung 通thông 初sơ 無vô 彼bỉ 此thử 。人nhân 情tình 自tự 生sanh 異dị 見kiến 耳nhĩ 。於ư 中trung 疏sớ/sơ 出xuất 八bát 部bộ 。以dĩ 四tứ 王vương 各các 領lãnh 二nhị 眾chúng 為vi 八bát 。而nhi 諸chư 經kinh 又hựu 以dĩ 天thiên 龍long 等đẳng 為vi 八bát 。其kỳ 實thật 皆giai 護hộ 法Pháp 眾chúng 也dã 云vân 云vân 。坐tọa 九cửu 級cấp 座tòa 者giả 。據cứ 疏sớ/sơ 只chỉ 應ưng 改cải 劫kiếp 作tác 級cấp 。謂vị 層tằng 級cấp 也dã 。今kim 經kinh 本bổn 既ký 已dĩ 正chánh 自tự 不bất 須tu 更cánh 改cải 。況huống 劫kiếp 字tự 未vị 必tất 訓huấn 級cấp 。雖tuy 略lược 可khả 也dã 。然nhiên 以dĩ 今kim 所sở 集tập 眾chúng 各các 若nhược 干can 數số 已dĩ 不bất 思tư 議nghị 。況huống 皆giai 來lai 集tập 會hội 。各các 坐tọa 此thử 座tòa 。而nhi 其kỳ 會hội 廣quảng 九cửu 百bách 五ngũ 十thập 里lý 。亦diệc 只chỉ 約ước 世thế 諦đế 說thuyết 耳nhĩ 。若nhược 不bất 思tư 議nghị 。豈khởi 直trực 若nhược 干can 數số 量lượng 而nhi 已dĩ 。如như 維duy 摩ma 丈trượng 室thất 容dung 。三tam 萬vạn 二nhị 千thiên 師sư 子tử 座tòa 。校giáo 此thử 殆đãi 不bất 容dung 以dĩ 廣quảng 狹hiệp 優ưu 劣liệt 論luận 也dã 。以dĩ 是thị 知tri 佛Phật 化hóa 但đãn 可khả 作tác 不bất 思tư 議nghị 會hội 。若nhược 以dĩ 凡phàm 情tình 分phân 別biệt 。幾kỷ 何hà 而nhi 不bất 為vi 誕đản 乎hồ 。雖tuy 然nhiên 要yếu 且thả 未vị 免miễn 癡si 人nhân 說thuyết 夢mộng 。問vấn 諸chư 經kinh 下hạ 。問vấn 列liệt 眾chúng 可khả 知tri 。答đáp 中trung 謂vị 三tam 界giới 果quả 報báo 。可khả 由do 業nghiệp 論luận 。其kỳ 如như 見kiến 佛Phật 有hữu 緣duyên 無vô 緣duyên 之chi 異dị 。未vị 必tất 一nhất 向hướng 以dĩ 善thiện 惡ác 分phần/phân 。故cố 曰viết 云vân 云vân 。以dĩ 例lệ 聞văn 法Pháp 不bất 聞văn 法Pháp 等đẳng 。亦diệc 應ưng 可khả 見kiến 。今kim 以dĩ 大đại 經kinh 一nhất 文văn 正chánh 之chi 。則tắc 戒giới 緩hoãn 未vị 必tất 為vi 障chướng 。乘thừa 緩hoãn 斯tư 為vi 障chướng 爾nhĩ 。以dĩ 次thứ 二nhị 句cú 。則tắc 緣duyên 無vô 緣duyên 之chi 說thuyết 。乃nãi 得đắc 其kỳ 正chánh 焉yên 。應ưng 更cánh 分phân 別biệt 乘thừa 戒giới 各các 有hữu 三tam 品phẩm 互hỗ 論luận 緩hoãn 急cấp 等đẳng 四tứ 句cú 。如như 文văn 。僉thiêm 猶do 皆giai 也dã 。

佛Phật 說Thuyết 仁Nhân 王Vương 護Hộ 國Quốc 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 經Kinh 。疏Sớ/sơ 神Thần 寶Bảo 記Ký 卷quyển 第đệ 二nhị