閑Nhàn 居Cư 編Biên
Quyển 0020
宋Tống 智Trí 圓Viên 著Trước
閑nhàn 居cư 編biên 第đệ 二nhị 十thập
宋tống 孤cô 山sơn 沙Sa 門Môn 。 智trí 圓viên 。 著trước 。
勉miễn 學học 上thượng (# 并tinh 序tự )#
中trung 人nhân 之chi 性tánh 知tri 務vụ 學học 而nhi 或hoặc 墮đọa 於ư 學học 乃nãi 作tác 勉miễn 學học 。
嗚ô 呼hô 學học 不bất 可khả 須tu 臾du 怠đãi 道đạo 不bất 可khả 須tu 臾du 離ly 道đạo 由do 學học 而nhi 明minh 學học 可khả 怠đãi 乎hồ 聖thánh 賢hiền 之chi 域vực 由do 道đạo 而nhi 至chí 道đạo 可khả 離ly 乎hồ 肆tứ 凡phàm 民dân 之chi 學học 不bất 怠đãi 可khả 以dĩ 至chí 於ư 賢hiền 賢hiền 人nhân 之chi 學học 不bất 怠đãi 可khả 以dĩ 至chí 於ư 聖thánh 冉nhiễm 求cầu 之chi 學học 可khả 以dĩ 至chí 於ư 顏nhan 淵uyên 而nhi 不bất 逮đãi 具cụ 體thể 者giả 中trung 心tâm 怠đãi 耳nhĩ 故cố 曰viết 非phi 不bất 說thuyết 子tử 之chi 道Đạo 力lực 不bất 足túc 也dã 子tử 曰viết 患hoạn 力lực 不bất 足túc 者giả 中trung 道đạo 廢phế 今kim 汝nhữ 畫họa 顏nhan 淵uyên 之chi 學học 可khả 以dĩ 至chí 於ư 夫phu 子tử 而nhi 不bất 齊tề 於ư 聖thánh 師sư 者giả 短đoản 命mạng 死tử 耳nhĩ 如như 不bất 死tử 安an 知tri 其kỳ 不bất 如như 仲trọng 尼ni 哉tai 以dĩ 其kỳ 學học 之chi 不bất 怠đãi 也dã 故cố 曰viết 有hữu 顏nhan 氏thị 子tử 好hiếu 學học 不bất 幸hạnh 短đoản 命mạng 死tử 矣hĩ 今kim 也dã 則tắc 亡vong 或hoặc 問vấn 聖thánh 人nhân 學học 邪tà 曰viết 是thị 何hà 言ngôn 歟# 是thị 何hà 言ngôn 歟# 凡phàm 民dân 與dữ 賢hiền 猶do 知tri 學học 豈khởi 聖thánh 人nhân 怠đãi 於ư 學học 邪tà 夫phu 天thiên 之chi 剛cang 也dã 而nhi 能năng 學học 柔nhu 於ư 地địa 故cố 不bất 干can 四tứ 時thời 焉yên 地địa 之chi 柔nhu 也dã 而nhi 能năng 學học 剛cang 於ư 天thiên 故cố 能năng 出xuất 金kim 石thạch 焉yên 陽dương 之chi 發phát 生sanh 也dã 而nhi 亦diệc 學học 肅túc 殺sát 於ư 陰ấm 故cố 靡mĩ 草thảo 死tử 焉yên 陰ấm 之chi 肅túc 殺sát 也dã 而nhi 亦diệc 學học 發phát 生sanh 於ư 陽dương 故cố 薺# 麥mạch 生sanh 焉yên 夫phu 為vi 天thiên 乎hồ 地địa 乎hồ 陽dương 乎hồ 陰ấm 乎hồ 交giao 相tương/tướng 學học 而nhi 不bất 怠đãi 所sở 以dĩ 成thành 萬vạn 物vật 天thiên 不bất 學học 柔nhu 則tắc 無vô 以dĩ 覆phú 地địa 不bất 學học 剛cang 則tắc 無vô 以dĩ 載tái 陽dương 不bất 學học 陰ấm 則tắc 無vô 以dĩ 啟khải 陰ấm 不bất 學học 陽dương 則tắc 無vô 以dĩ 閉bế 聖thánh 人nhân 無vô 它# 也dã 則tắc 天thiên 地địa 陰âm 陽dương 而nhi 行hành 者giả 四tứ 者giả 學học 不bất 怠đãi 聖thánh 人nhân 惡ác 乎hồ 怠đãi 或hoặc 者giả 避tị 席tịch 曰viết 予# 之chi 孤cô 陋lậu 也dã 幸hạnh 子tử 發phát 其kỳ 蒙mông 願nguyện 聞văn 聖thánh 人nhân 之chi 學học 中trung 庸dong 子tử 曰viết 復phục 坐tọa 吾ngô 語ngứ 汝nhữ 書thư 不bất 云vân 乎hồ 惟duy 狂cuồng 克khắc 念niệm 作tác 聖thánh 惟duy 聖thánh 罔võng 念niệm 作tác 狂cuồng 是thị 故cố 聖thánh 人nhân 。 造tạo 次thứ 顛điên 沛# 未vị 嘗thường 不bất 念niệm 正Chánh 道Đạo 而nhi 學học 之chi 也dã 夫phu 子tử 大đại 聖thánh 人nhân 也dã 拔bạt 乎hồ 其kỳ 萃tụy 出xuất 乎hồ 其kỳ 類loại 自tự 生sanh 民dân 以dĩ 來lai 。 未vị 有hữu 如như 夫phu 子tử 者giả 入nhập 太thái 廟miếu 每mỗi 事sự 問vấn 則tắc 是thị 學học 於ư 廟miếu 人nhân 也dã 三tam 人nhân 行hành 擇trạch 其kỳ 善thiện 者giả 。 而nhi 從tùng 之chi 則tắc 是thị 學học 於ư 偕giai 行hành 也dã 入nhập 周chu 則tắc 問vấn 禮lễ 於ư 老lão 子tử 則tắc 是thị 學học 於ư 柱trụ 史sử 也dã 豈khởi 仲trọng 尼ni 之chi 聖thánh 不bất 若nhược 廟miếu 人nhân 行hành 人nhân 柱trụ 史sử 邪tà 蓋cái 聖thánh 人nhân 懼cụ 夫phu 不bất 念niệm 正Chánh 道Đạo 而nhi 學học 之chi 則tắc 至chí 於ư 狂cuồng 也dã 矣hĩ 故cố 曰viết 必tất 有hữu 如như 丘khâu 之chi 忠trung 信tín 焉yên 不bất 如như 丘khâu 之chi 好hiếu 學học 也dã 曰viết 聖thánh 人nhân 生sanh 而nhi 知tri 之chi 何hà 必tất 學học 為vi 曰viết 知tri 而nhi 學học 聖thánh 人nhân 也dã 學học 而nhi 知tri 常thường 人nhân 也dã 雖tuy 聖thánh 人nhân 常thường 人nhân 莫mạc 有hữu 不bất 由do 於ư 學học 焉yên 孔khổng 子tử 曰viết 君quân 子tử 不bất 可khả 不bất 學học 子tử 路lộ 曰viết 南nam 山sơn 有hữu 竹trúc 不bất 柔nhu 自tự 直trực 斬trảm 而nhi 用dụng 之chi 達đạt 乎hồ 犀# 革cách 以dĩ 此thử 言ngôn 之chi 。 何hà 學học 之chi 有hữu 孔khổng 子tử 曰viết 括quát 而nhi 羽vũ 之chi 鏃# 而nhi 礪# 之chi 其kỳ 入nhập 之chi 不bất 亦diệc 深thâm 乎hồ 子tử 路lộ 再tái 拜bái 曰viết 敬kính 受thọ 教giáo 矣hĩ 噫# 聖thánh 人nhân 之chi 學học 無vô 乃nãi 括quát 羽vũ 鏃# 礪# 使sử 深thâm 入nhập 乎hồ 豈khởi 生sanh 而nhi 知tri 之chi 者giả 亢kháng 然nhiên 不bất 學học 邪tà 。
勉miễn 學học 下hạ
夫phu 聖thánh 且thả 賢hiền 必tất 務vụ 於ư 學học 聖thánh 賢hiền 以dĩ 下hạ 安an 有hữu 不bất 學học 而nhi 成thành 人nhân 哉tai 學học 猶do 飲ẩm 食thực 衣y 服phục 。 也dã 人nhân 有hữu 聖thánh 乎hồ 賢hiền 乎hồ 眾chúng 庶thứ 乎hồ 雖tuy 三tam 者giả 異dị 而nhi 飢cơ 索sách 食thực 渴khát 索sách 飲ẩm 寒hàn 索sách 衣y 則tắc 不bất 異dị 矣hĩ 學học 也dã 豈khởi 得đắc 異dị 乎hồ 。 惟duy 禽cầm 獸thú 土thổ/độ 木mộc 不bất 必tất 學học 也dã 嗚ô 呼hô 愚ngu 夫phu 嗜thị 飲ẩm 食thực 而nhi 不bất 怠đãi 冐mạo 貸thải 利lợi 而nhi 不bất 休hưu 及cập 就tựu 于vu 學học 朝triêu 學học 而nhi 夕tịch 怠đãi 者giả 有hữu 矣hĩ 夫phu 有hữu 春xuân 學học 而nhi 冬đông 怠đãi 者giả 有hữu 矣hĩ 夫phu 苟cẩu 如như 嗜thị 飲ẩm 食thực 冐mạo 貨hóa 利lợi 之chi 不bất 知tri 怠đãi 者giả 何hà 患hoạn 於ư 不bất 為vi 博bác 聞văn 乎hồ 不bất 為vi 君quân 子tử 乎hồ 曰viết 世thế 有hữu 至chí 愚ngu 者giả 不bất 辨biện 菽# 麥mạch 之chi 異dị 不bất 知tri 寒hàn 暑thử 。 之chi 變biến 豈khởi 令linh 學học 邪tà 豈khởi 可khả 教giáo 邪tà 曰viết 至chí 愚ngu 由do 不bất 教giáo 也dã 由do 不bất 學học 也dã 苟cẩu 師sư 教giáo 之chi 不bất 倦quyện 彼bỉ 心tâm 之chi 不bất 怠đãi 者giả 聖thánh 域vực 可khả 躋tễ 而nhi 陞thăng 乎hồ 何hà 憂ưu 菽# 麥mạch 之chi 不bất 辨biện 乎hồ 且thả 愚ngu 者giả 渴khát 而nhi 知tri 飲ẩm 飢cơ 而nhi 知tri 食thực 寒hàn 而nhi 知tri 衣y 既ký 知tri 斯tư 三tam 者giả 則tắc 與dữ 草thảo 木mộc 殊thù 矣hĩ 惡ác 乎hồ 不bất 可khả 學học 也dã 不bất 可khả 教giáo 也dã 人nhân 之chi 至chí 愚ngu 豈khởi 不bất 能năng 日nhật 記ký 一nhất 言ngôn 邪tà 積tích 日nhật 至chí 月nguyệt 則tắc 記ký 三tam 十thập 言ngôn 矣hĩ 積tích 月nguyệt 至chí 年niên 則tắc 記ký 三tam 百bách 六lục 十thập 。 言ngôn 矣hĩ 積tích 之chi 數số 年niên 而nhi 不bất 怠đãi 者giả 亦diệc 幾kỷ 於ư 博bác 聞văn 乎hồ 又hựu 日nhật 取thủ 一nhất 小tiểu 善thiện 而nhi 學học 行hành 之chi 積tích 日nhật 至chí 月nguyệt 則tắc 身thân 有hữu 三tam 十Thập 善Thiện 矣hĩ 積tích 月nguyệt 至chí 年niên 則tắc 身thân 有hữu 三tam 百bách 六lục 十thập 。 善thiện 矣hĩ 積tích 之chi 數số 年niên 而nhi 不bất 怠đãi 者giả 不bất 亦diệc 幾kỷ 於ư 君quân 子tử 乎hồ 為vi 愚ngu 為vi 小tiểu 人nhân 。 而nhi 不bất 變biến 者giả 由do 不bất 學học 耳nhĩ 中trung 庸dong 子tử 喟vị 然nhiên 歎thán 曰viết 。 吾ngô 嘗thường 見kiến 恥sỉ 智trí 之chi 不bất 逮đãi 才tài 之chi 不bất 敏mẫn 而nhi 輟chuyết 於ư 學học 者giả 未vị 見kiến 恥sỉ 飲ẩm 食thực 不bất 如như 它# 人nhân 之chi 多đa 而nhi 輟chuyết 飲ẩm 食thực 者giả 輟chuyết 飲ẩm 食thực 則tắc 殞vẫn 其kỳ 命mạng 何hà 必tất 恥sỉ 於ư 不bất 多đa 邪tà 輟chuyết 學học 問vấn 則tắc 同đồng 夫phu 禽cầm 獸thú 土thổ/độ 木mộc 何hà 必tất 恥sỉ 才tài 智trí 之chi 不bất 如như 它# 人nhân 邪tà 苟cẩu 恥sỉ 才tài 智trí 不bất 如như 則tắc 不bất 學học 則tắc 亦diệc 應ưng 恥sỉ 飲ẩm 食thực 不bất 如như 它# 人nhân 則tắc 廢phế 飲ẩm 食thực 以dĩ 是thị 觀quán 之chi 。 豈khởi 不bất 大đại 誤ngộ 乎hồ 吾ngô 亦diệc 至chí 愚ngu 也dã 每mỗi 揣đoàn 才tài 與dữ 智trí 不bất 逮đãi 它# 人nhân 者giả 遠viễn 矣hĩ 由do 知tri 飲ẩm 食thực 之chi 不bất 可khả 輟chuyết 而nhi 不bất 敢cảm 怠đãi 於ư 學học 也dã 行hành 年niên 四tứ 十thập 有hữu 四tứ 矣hĩ 雖tuy 病bệnh 且thả 困khốn 而nhi 手thủ 未vị 嘗thường 釋thích 卷quyển 所sở 以dĩ 懼cụ 同đồng 於ư 土thổ/độ 木mộc 禽cầm 獸thú 耳nhĩ 非phi 敢cảm 求cầu 臻trăn 聖thánh 域vực 也dã 亦diệc 非phi 求cầu 乎hồ 聞văn 達đạt 也dã 雖tuy 或hoặc 傍bàng 佯dương 戶hộ 庭đình 夷di 猶do 原nguyên 野dã 以dĩ 暫tạm 頤di 養dưỡng 目mục 觀quán 心tâm 思tư 亦diệc 未vị 嘗thường 敢cảm 廢phế 於ư 學học 也dã 由do 是thị 登đăng 山sơn 則tắc 思tư 學học 其kỳ 高cao 臨lâm 水thủy 則tắc 思tư 學học 其kỳ 清thanh 坐tọa 石thạch 則tắc 思tư 學học 其kỳ 堅kiên 看khán 松tùng 則tắc 思tư 學học 其kỳ 貞trinh 對đối 月nguyệt 則tắc 思tư 學học 其kỳ 明minh 萬vạn 境cảnh 森sâm 列liệt 各các 有hữu 所sở 長trường/trưởng 吾ngô 悉tất 得đắc 師sư 而nhi 學học 之chi 萬vạn 境cảnh 無vô 言ngôn 而nhi 尚thượng 可khả 學học 人nhân 之chi 能năng 言ngôn 雖tuy 萬vạn 惡ác 必tất 有hữu 一nhất 善thiện 也dã 師sư 一nhất 善thiện 以dĩ 學học 之chi 其kỳ 誰thùy 曰viết 不bất 然nhiên 乎hồ 中trung 庸dong 子tử 曰viết 世thế 有hữu 求cầu 之chi 而nhi 或hoặc 不bất 得đắc 者giả 也dã 世thế 有hữu 求cầu 之chi 而nhi 必tất 得đắc 者giả 也dã 求cầu 之chi 而nhi 或hoặc 不bất 得đắc 者giả 利lợi 也dã 求cầu 之chi 而nhi 必tất 得đắc 者giả 道đạo 也dã 小tiểu 人nhân 之chi 於ư 利lợi 也dã 雖tuy 或hoặc 萬vạn 求cầu 而nhi 萬vạn 不bất 得đắc 而nhi 求cầu 之chi 彌di 勇dũng 君quân 子tử 之chi 於ư 道đạo 也dã 求cầu 之chi 必tất 得đắc 而nhi 望vọng 塗đồ 懷hoài 怯khiếp 自tự 念niệm 力lực 不bất 足túc 者giả 此thử 求cầu 利lợi 小tiểu 人nhân 之chi 罪tội 耳nhĩ 仲trọng 尼ni 曰viết 仁nhân 遠viễn 乎hồ 哉tai 我ngã 欲dục 仁nhân 斯tư 仁nhân 至chí 矣hĩ 言ngôn 求cầu 之chi 而nhi 必tất 得đắc 也dã 。
閑nhàn 居cư 編biên 第đệ 二nhị 十thập