ngũ thụ

Phật Quang Đại Từ Điển

(五受) Phạm: Paĩca vedanà. Pàli: Paĩca vedanà. I. Ngũ Thụ. Năm thứ cảm nhận tùy theo xúc giác. Theo luận Câu xá thì 5 thụ gồm có: 1. Khổ thụ (Phạm: Du#kha-vedanà): Cảm nhận sự bứt rứt của thân tương ứng với 5 thức. 2. Lạc thụ (Phạm: Sukha-vedanà): Cảm nhận sự khoan khoái của thân tương ứng với 5 thức và sự vui vẻ của tâm tương ứng với ý thức tĩnh lự thứ 3. 3. Ưu thụ (Phạm: Daurmanasyavedanà): Sự cảm nhận lo âu của tâm tương ứng với ý thức. 4. Hỉ thụ (Phạm: Saurmanasyavedanà): Sự cảm nhận vui vẻ của tâm tương ưng với ý thức ở cõi Sơ thiền, Nhị thiền và cõi Dục. 5. Xả thụ (Phạm: Upekwà-vedanà): Thân và tâm cảm nhận không khổ không vui.Đối với cảm nhận tạp nhiễm của chúng sinh, thì 5 thụ này có tác dụng tăng mạnh, cho nên gọi là 5 căn, cũng gọi Ngũ thụ căn, tức khổ căn, lạc căn, ưu căn, hỉ căn và xả căn.[X. kinh Đại tập pháp môn Q.hạ; luận Câu xá Q.3; luận A tì đạt ma phát trí Q.14; luận Thành duy thức Q.5]. II. Ngũ Thụ. Năm thụ được phân biệt theo tự tính và tương ứng của chúng. Tức là: 1. Tự tính thụ (Phạm: Svabhàvavedanìyatà): Tâm sở của thụ, tức là các cảm nhận khổ, vui… 2. Tương ứng thụ (Phạm: Saôpra= yukta-vedanìyatà): Tâm sở xúc tương ứng với các cảm nhận khổ, vui… 3. Sở duyên thụ (Phạm: Àlambanavedanìyatà), cũng gọi Cảnh giới thụ. Tức là cảnh giới của các cảm nhận khổ, vui… 4. Dị thục thụ (Phạm: Vipàkavedanìyatà), cũng gọi Báo thụ. Cảm nhận các nghiệp dị thục. 5. Hiện tiền thụ (Phạm: Sammukhìbhàva-vedanìyatà): Sự cảm nhận đang khởi lên hiện hành trong các thụ khổ, vui…[X. luận Câu xá Q.15; luận Đại tì bà sa Q.115; luận Thuận chính lí Q.40; luận Tạp a tì đàm tâm Q.3; Câu xá luận quang kí Q.15].