ngũ thập tam tham
Phật Quang Đại Từ Điển
(五十三參) Cũng gọi Thiện tài đồng tử ngũ thập tam tham. Năm mươi ba lần tham vấn. Cứ theo phẩm Nhập pháp giới trong kinh Hoa nghiêm, thì đồng tử Thiện tài đi khắp nơi để cầu nghĩa cốt yếu của pháp môn. Đầu tiên, Đồng tử đến tham vấn bồ tát Văn thù, được sự chỉ dạy của Bồ tát, Đồng tử bèn đi về phương Nam, trải qua 110 thành, tham vấn tất cả 53 vị thiện tri thức, vì thế gọi là Ngũ thập tam tham. Năm mươi ba vị thiện tri thức mà Đồng tử đến tham vấn là: 1. Tham vấn tỉ khưu Đức vân (Phạm: Maghazrì-bhikwu, cũng gọi tỉ khưu Công đức vân, tỉ khưu Cát tường vân) ở núi Diệu phong nước Thắng lạc, Đồng tử hỏi về việc học và tu hành đạo Bồ tát như thế nào để mau được thành tựu viên mãn, thì được chỉ dạy cho pháp môn Ức niệm nhất thiết chư Phật cảnh giới trí tuệ quang minh phổ kiến. 2. Tham vấn tỉ khưu Hải vân (Phạm: Sàgara-megha) ở nước Hải môn, được chỉ dạy pháp môn Chư Phật Bồ tát hành quang minh phổ nhãn. 3. Tham vấn tỉ khưu Thiện trụ (Phạm: Su-pratiwỉhita) ở làng Hải ngạn đảo Lăng già, được chỉ dạy pháp môn Phổ tốc tật cúng dường chư Phật thành tựu chúng sinh vô ngại giải thoát. 4. Tham vấn đại sĩ Di già (Phạm: Megha-dramiđa, cũng gọi lương y Di già) ở thành Tự tại nước Đạt lí tị đồ, được chỉ dạy pháp môn Diệu âm đà la ni quang minh. 5. Tham vấn trưởng giả Giải thoát (Phạm:Vimuktika-zrewđhin) ở thành Trụ lâm, được chỉ dạy pháp môn Như lai vô ngại trang nghiêm giải thoát. 6. Tham vấn tỉ khưu Hải chàng (Phạm: Sàgara-dhvaja) ở nước Lợi già la cõi Diêm phù đề, được chỉ dạy về pháp môn Bát nhã ba la mật tam muội quang minh. 7. Tham vấn ưu bà di Hưu xả (Phạm: Àsa) ở nước Phổ trang nghiêm xứ Hải triều, được chỉ dạy pháp môn Li ưu an ẩn chàng giải thoát. 8. Tham vấn tiên nhân Tì mục cù sa (Phạm: Bhìsmottaranirghowa, cũng gọi tiên nhân Tì mục đa la) ở nước Na la tố, được chỉ dạy pháp môn Bồ tát vô thắng chàng giải thoát. 9. Tham vấn Bà la môn Thắng nhiệt (Phạm: Jayowmàya, cũng gọi Bà la môn Phương tiện) ở làng Y sa na. Bà la môn này thường ngày tu các khổ hạnh, cầu nhất thiết trí. Đồng tử Thiện tài vâng theo lời dạy của Thắng nhiệt, leo lên núi dao, gieo mình vào đống lửa, thì chứng được Tam muội Bồ tát thiện trụ và Tam muội Bồ tát tịch tĩnh lạc thần thông. 10. Tham vấn đồng nữ Từ hạnh (Phạm:Maìtràyaịì, cũng gọi đồng nữ Di đa la ni) ở thành Sư tử phấn tấn, được chỉ dạy pháp môn Bát nhã ba la mật phổ trang nghiêm. 11. Tham vấn tỉ khưu Thiện kiến (Phạm:Su-darzana, cũng gọi tỉ khưu Thiện hiện) ở nước Tam nhãn, được chỉ dạy pháp môn Bồ tát tùy thuận đăng giải thoát. 12. Tham vấn đồng tử Tự tại chủ (Phạm:Indriyezvara, cũng gọi đồng tử Thích thiên chủ) ở nước Danh văn, được nói cho nghe về pháp môn Nhất thiết công xảo đại thần thông trí quang minh. 13. Tham vấn ưu bà di Cụ túc (Phạm: Prahùtà, cũng gọi ưu bà di Tự tại) ở thành Hải trụ, được vị này nói cho nghe về pháp môn Bồ tát vô tận phúc đức tạng giải thoát. 14. Tham vấn cư sĩ Minh trí (Phạm: Vidvan, cũng gọi trưởng giả Cam lộ) ở thành Đại hưng, được cư sĩ nói cho nghe về pháp môn Tùy ý xuất sinh phúc đức tạng giải thoát. 15. Tham vấn trưởng giả Pháp bảo kế (Phạm:Ratna-cùđa, cũng gọi trưởng giả Pháp bảo chu la) ở thành Sư tử, được vị này nói cho nghe về pháp môn Bồ tát vô lượng phúc đức bảo tạng giải thoát. 16. Tham vấn trưởng giả Phổ nhãn (Phạm:Samanta-netra, cũng gọi trưởng giả Phổ nhãn diệu hương) ở thành Phổ môn nước Đằng căn, được vị này nói cho nghe về pháp môn Linh nhất thiết chúng phổ kiến chư Phật hoan hỉ. 17. Tham vấn vua Vô yếm túc (Phạm: Anala, cũng gọi vua Mãn túc), ở thành Đa la chàng, được vị này nói cho nghe về pháp môn Bồ tát như huyễn giải thoát. 18. Tham vấn vua Đại quang (Phạm: Mahà-prabha) ở thành Diệu quang, được vị này nói cho nghe về pháp môn Bồ tát đại từ vi thủ tùy thuận thế gian tam muội. 19. Tham vấn ưu bà di Bất động(Phạm: Acalà) ở nước An trụ, được vị này nói cho nghe về pháp môn Cầu nhất thiết pháp vô yếm túc tam muội quang minh. 20. Tham vấn ngoại đạo Biến hành (Phạm:Sarva-gàmin, cũng gọi ngoại đạo Tùy thuận nhất thiết chúng sinh) ở thành Đô tát la, được vị này nói cho nghe về pháp môn Chí nhất thiết xứ bồ tát hạnh. 21. Tham vấn trưởng giả Chúc hương (Phạm:Utpala-bhùti, cũng gọi trưởng giả Thanh liên hoa hương, trưởng giả Ưu bát la hoa hương) ở nước Quảng đại, được vị này nói cho nghe về pháp môn Điều hòa nhất thiết hương pháp. 22. Tham vấn thuyền sư Bà lí la(Phạm: Vairocana, cũng gọi hải sư Tự tại) ở đại thành Lâu các, được vị này nói cho nghe về hạnh Đại bi chàng. 23. Tham vấn trưởng giả Vô thượng thắng (Phạm:Jayottama) ở thành Khả lạc, được vị này nói cho nghe về pháp môn Chí nhất thiết xứ tu Bồ tát hạnh thanh tịnh. 24. Tham vấn tỉ khưu ni Sư tử tần thân (Phạm:Siôha-vijfmbhità, cũng gọi tỉ khưu ni Sư tử phấn tấn) ở thành Ca lăng ca lâm nước Du na, được vị này chỉ dạy pháp môn Thành tựu nhất thiết trí giải thoát. 25. Tham vấn Bà tu mật đa nữ (Phạm: Vasumitrà, cũng gọi Bà tu di đa nữ) ở thành Bảo trang nghiêm nước Hiểm nạn, được vị này nói cho nghe về pháp môn Bồ tát li tham tế giải thoát. 26. Tham vấn cư sĩ Bê sắt chi la (Phạm: Vewỉhila, cũng gọi trưởng giả An trụ) ở thành Thiện độ, được cư sĩ nói cho nghe về pháp môn Bồ tát sở đắc bất ban niết bàn tế giải thoát. 27. Tham vấn bồ tát Quán tự tại (Phạm: Avalokitezvara, cũng gọi bồ tát Quán thế âm) ở núi Bổ đà lạc ca, được Ngài chỉ dạy pháp môn Đại bi hạnh. 28. Tham vấn bồ tát Chính thú(Phạm: Ananya-gàmin), được Ngài chỉ dạy pháp môn Bồ tát phổ tật hành giải thoát. 29. Tham vấn thần Đại thiên (Phạm: Mahà-deva) ở thành Nọa la bát để, được vị thần này nói cho nghe về pháp môn Bồ tát vân võng giải thoát. 30. Tham vấn thần đất An trụ (Phạm: Sthàvarà) ở Bồ đề tràng nước Ma kiệt đà, được vị thần này nói cho nghe về pháp môn Bất khả hoại trí tuệ tạng. 31. Tham vấn vị thần chủ về ban đêm là Bà san bà diễn để(Phạm:Vasantì, cũng gọi Bà sa đà dạ thiên) ở thành Ca tì la nước Ma yết đà, được vị thần này nói cho nghe về pháp môn Bồ tát phá nhất thiết chúng sinh ám pháp quang minh giải thoát. 32. Tham vấn vị thần chủ về ban đêm là Phổ đức tịnh quang (Phạm: Samantagambhìra-srì-vimala-prabhà, cũng gọi Thậm thâm diệu đức li cấu quang minh dạ thiên) ở Bồ đề tràng nước Ma kiệt đà; được vị thần này nói cho nghe về pháp môn Bồ tát tịch tĩnh thiền định nhạo phổ du bộ giải thoát. 33. Tham vấn vị thần chủ về ban đêm là Hỉ mục quan sát chúng sinh (Phạm: Pramudita-nayana-jagad-virocanà, cũng gọi Hỉ mục quan sát chúng sinh dạ thiên) ở phía bên phải Bồ đề tràng, được vị thần này nói cho nghe về pháp môn Đại thế lực phổ hỉ chàng giải thoát. 34. Tham vấn vị thần chủ về ban đêm là Phổ cứu chúng sinh diệu đức (Phạm: Samanta-sattva-trànoja#-zrì, cũng gọi Diệu đức cứu hộ chúng sinh dạ thiên) ở trong hội tòa, được vị này nói cho nghe về pháp môn Phổ hiện nhất thiết thế gian điều phục chúng sinh giải thoát. 35. Tham vấn vị thần chủ về ban đêm là Tịch tĩnh âm hải(Phạm:Prazanta-rutasàgaravatì, cũng gọi Tịch tĩnh âm dạ thần), được vị thần này nói cho nghe về pháp môn Niệm niệm xuất sinh quảng đại hỉ trang nghiêm giải thoát. 36. Tham vấn vị thần chủ về ban đêm là Thủ hộ nhất thiết chúng sinh (Phạm: Sarvanagara-rakwas a m b h a v a – teja#-zrì, cũng gọi Diệu đức thủ hộ chư thành dạ thiên) ở trong hội tòa, được vị này nói cho nghe về pháp môn Thậm thâm tự tại diệu âm giải thoát. 37. Tham vấn vị thần chủ về ban đêm là Khai phu nhất thiết thụ hoa (Phạm: Sarva-vfkwa-praphullana-saôvàsà, cũng gọi Khai phu thụ hoa dạ thiên) được vị thần này nói cho nghe về pháp môn Xuất sinh quảng đại quang minh giải thoát. 38. Tham vấn vị thần chủ về đêm là Đại nguyện tinh tiến lực cứu hộ nhất thiết chúng sinh (Phạm: Sarva-jagad-rakwìpraịidhàna-vìrya-prabhà, cũng gọi Nguyện dũng quang minh thủ hộ chúng sinh dạ thiên), được vị thần này nói cho nghe về pháp môn Giáo hóa chúng sinh linh sinh thiện căn giải thoát. 39. Tham vấn vị thần Diệu đức viên mãn (Phạm: Su-tejo-maịđalarati-zrì, cũng gọi Diệu đức viên mãn thiên) ở vườn Lam tì ni và được vị này nói cho nghe về pháp môn Bồ tát ư vô lượng kiếp biến nhất thiết xứ thị hiện thụ sinh tự tại giải thoát. 40. Tham vấn Thích ca Cù ba nữ (Phạm: Gopà,cũng gọi Cù di nữ) ở thành Ca tì la và được vị này nói cho nghe về pháp môn Quán sát bồ tát tam muội hải giải thoát. 41. Tham vấn phu nhân Ma da (Phạm: Màyà) ở tòa hoa sen báu lớn, được phu nhân chỉ dạy pháp môn Bồ tát đại nguyện trí huyễn giải thoát. 42. Tham vấn Vương nữ thiên chủ quang (Phạm: Surendràbhà, cũng gọi Thiên quang đồng nữ, Chánh niệm quang đồng nữ) ở Thiên cung và được chỉ dạy pháp môn Vô ngại niệm thanh tịnh trang nghiêm giải thoát. 43. Tham vấn Biến hữu đồng tử sự (Phạm:Visvà-mitra, cũng gọi Biến hữu đồng tử) ở thành Ca tì la, vị này không chỉ dạy gì khác, chỉ nói hãy đến tham vấn đồng tử Thiện tri chúng nghệ. 44. Tham vấn đồng tử Thiện tri chúng nghệ (Phạm: Zilpabhijĩa) và được vị đồng tử này nói cho nghe pháp môn Tứ thập nhị tự mẫu. 45. Tham vấn ưu bà di Hiền thắng (Phạm: Bhadrottamà) ở thành Bà đát na nước Ma kiệt đà và được vị này nói cho nghe về pháp môn Vô y xứ đạo tràng giải thoát. 46. Tham vấn trưởng giả Kiên cố giải thoát(Phạm:Muktà-sàra, cũng gọi trưởng giả Kiên cố) ở thành Ốc điền, được vị này nói cho nghe về pháp môn Vô trước niệm thanh tịnh trang nghiêm giải thoát. 47. Tham vấn trưởng giả Diệu nguyệt (Phạm:Su-candra) và được nghe trưởng giả nói về pháp môn Tịnh trí quang minh giải thoát. 48. Tham vấn trưởng giả Vô thắng quân (Phạm:Ajita-sena) ở thành Xuất sinh và được vị này nói cho nghe về pháp môn Bồ tát vô tận tướng giải thoát. 49. Tham vấn Bà la môn Tối tịch tĩnh(Phạm: Ziva-ràgra, cũng gọi Bà la môn Thi tì tối thắng) ở tụ lạc Pháp phía nam thành và được vị này nói cho nghe về pháp môn Bồ tát thành nguyện ngữ giải thoát. 50. Tham vấn đồng tử Đức sinh và đồng nữ Hữu đức (Phạm:Zrì-samabhava, Zrì-matì) ở thành Diệu ý hoa môn và được nghe 2 vị này nói rõ về pháp môn Bồ tát huyễn trụ giải thoát. 51. Tham vấn bồ tát Di lặc (Phạm: Maitreya) ở trước lầu gác Tì lô giá na trang nghiêm tạng trong vườn Đại trang nghiêm tại nước Hải ngạn, được Bồ tát chỉ dạy các pháp yếu, rồi mở cửa lầu gác, bảo đồng tử Thiện tài bước vào trong. Lầu gác này rộng lớn vô lượng giống như hư không. Ở trong lầu gác này, đồng tử Thiện tài được nghe pháp âm sâu xa mầu nhiệm không thể nghĩ bàn, liền được vô lượng các môn tổng trì, trụ trong cảnh giới tự tại giải thoát bất khả tư nghị của Bồ tát. Bồ tát Di lặc lại bảo đồng tử Thiện tài đến tham vấn bồ tát Văn thù sư lợi. 52. Tham vấn bồ tát Văn thù sư lợi (Phạm:Maĩju-zrì) ở thành Tô ma na tại nước Phổ môn. Khi đồng tử Thiện tài đến thì bồ tát Văn thù sư lợi từ đàng xa duỗi cánh tay phải qua 110 do tuần, xoa đỉnh đầu của Thiện tài, giảng nói diệu pháp, khiến Thiện tài thành tựu được vô số pháp môn, đầy đủ vô lượng đại quang minh, lại khiến Thiện tài vào đạo tràng của hạnh Phổ hiền. Lúc đó, Thiện tài khao khát muốn đến tham vấn bồ tát Phổ hiền. 53. Tham vấn bồ tát Phổ hiền (Phạm: Samanta-bhadra): Sau khi chứng được các môn Tổng trì từ nơi bồ tát Văn thù sư lợi, đồng tử Thiện tài thu nhiếp các căn, dốc lòng cầu được thấy bồ tát Phổ hiền; lúc ấy, đồng tử Thiện tài liền thấy bồ tát Phổ hiền ngồi trên tòa sư tử bằng hoa sen báu trong chúng hội ở trước đức Như lai, từ các lỗ chân lông trên thân Bồ tát phóng ra những áng mây ánh sáng; bồ tát Phổ hiền liền duỗi cánh tay phải xoa đỉnh đầu Thiện tài, giảng nói các pháp cho Thiện tài nghe, ngay đó, Thiện tài liền chứng được các môn Tam muội nhiều như số bụi nhỏ của tất cả các cõi Phật. (xt. Ngũ Thập Ngũ Thiện Tri Thức, Thiện Tài Đồng Tử).