ma ha chỉ quán
Phật Quang Đại Từ Điển
(摩呵止觀) Cũng gọi: Thiên Thai ma ha chỉ quán. Gọi tắt: Chỉ quán. Tác phẩm, 10 (hoặc 20 quyển), do Đại sư Thiên Thai Trí Khải (538-597) thuyết giảng vào năm Khai Hoàng 14 (594) đời Tùy, đệ tử là ngài Quán Đính (561-627) ghi chép, được thu vào Đại chính tạng tập 46, cùng với Pháp Hoa huyền nghĩa và Pháp hoa văn cú gọi chung là Pháp Hoa tam đại bộ. Sách này do Đại sư Trí Khải giảng thuật vào cuối đời (3 năm trước khi ngài tịch) nên là tác phẩm trọn vẹn, đầy đủ nhất về mặt thể hệ trong các trứ tác của Ngài. Nội dung nói rõ về pháp Chỉ quán viên đốn, vốn là sự thể nghiệm và thực tiễn đặc biệt của ngài Trí Khải về đời sống tông giáo. Vì muốn trình bày quan điểm dùng tư duy Thiền quán để thể nghiệm Chỉ quán viên đốn, là cảnh giới tông giáo sâu xa kín nhiệm, vượt ra ngoài sự hiểu biết thông thường, nên ngài Trí khải đem chia pháp cụ thể thực tiễn của ngài làm 2 phần là: Tổng luận lược thuyết (5 lược) và Biệt luận quảng thuyết (10 quảng) để giải thích tỉ mỉ, rõ ràng. Năm lược chỉ cho 5 đoạn: Phát đại tâm, Tu đại hạnh, Cảm đại quả, Liệt đại võng và Qui đại xứ; còn Mười quảng thì chỉ cho 10 chương: Đại ý, Thích danh, Thể tướng, Nhiếp pháp, Thiên viên, Phương tiện, Chính quán, Quả báo, Khởi giáo và Chỉ qui. Hai phần này gọi chung là Ngũ lược thập quảng. Cứ theo Chỉ Quán Phụ Hành Truyền Hoằng Quyết quyển 1, phần 1 thì sách này có 3 loại bản in: Bản 20 quyển, bản 10 quyển và bản hiện nay, cả 3 bản đều có tên là Viên đốn chỉ quán; theo truyền thuyết của người đương thời thì bản thứ 2 là Quảng bản, bản thứ 3 là Lược bản; thực ra bản thứ 3 là do sửa lại bản thứ 2 rồi đổi tên là Ma ha chỉ quán. Năm Thiên thánh thứ 2 (1024) đời Tống, theo sự tấu thỉnh của ngài Tuân Thức, vua ban sắc cho sách này được đưa vào tạng. Về các bản chú thích sách này thì có: Chỉ quán phụ hành truyền hoằng quyết 40 quyển, Chỉ Quán Nghĩa Lệ 2 quyển, Chỉ Quán Đại Ý 1 quyển của ngài Trạm Nhiên, San Định Chỉ Quán 3 quyển của Lương Túc. [X. Đại Đường Nội Điển Lục Q.10; Phật Tổ Thống Kỉ Q.25; Đại Đường Hòa Thượng Đông Chinh Truyện; Tân Biên Chư Tông Giáo Tạng Tổng Lục Q.3].