Luận A Tỳ Đạt Ma Đại Tỳ Bà Sa Quyển 149

Chuẩn
Leave a comment

LUẬN A TỲ ĐẠT MA ĐẠI TỲ BÀ SA
Tác giả: Năm trăm vị Đại A La Hán
Hán dịch: Đời Đường, Tam Tạng Pháp sư Huyền Trang
Việt dịch: Cư sĩ Nguyên Huệ

QUYỂN 149

Chương 6: CĂN UẨN

Phẩm 3: BÀN VỀ XÚC, phần 1

* Có mười sáu xúc: Xúc hữu đối, xúc tăng ngữ, xúc minh, xúc vô minh, xúc phi minh phi vô minh, xúc ái, xúc giận dữ, xúc thuận lạc thọ, xúc thuận khổ thọ, xúc thuận thọ không khổ không lạc, nhãn xúc, nhĩ xúc, tỷ xúc, thiệt xúc, thân xúc, ý xúc.

Thế nào là xúc hữu đối, cho đến thế nào là ý xúc? Những chương như vậy và giải thích nghĩa của chương đã lãnh hội rồi nên phân biệt rộng.

Hỏi: Vì sao tạo ra phần Luận này?

Đáp: Là để ngăn chận tông chỉ khác, làm sáng tỏ nghĩa của mình. Như phái Thí Dụ nói: Xúc không thật có. Vì sao? Vì như Khế kinh nói: Mắt và sắc làm duyên sinh ra nhãn thức. Ba thứ hòa hợp nên có xúc. Lìa ngoài mắt, sắc, nhãn thức thì thể của xúc là không thể có. Để ngăn chận ý tưởng đó, ở đây là hiển bày thể của xúc là thật có. Nếu thể của xúc là không thật có thì trái với Khế kinh. Như Khế kinh nói: Xúc là duyên nơi thọ. Nếu không có xúc tức chỉ nên nói: Sáu xứ duyên nơi thọ. Hoặc nói không duyên tức không nên nói xúc duyên nơi thọ.

Lại, nếu thể của xúc là không thật có: Tức chỉ nên nói duyên khởi chỉ có mười một chi, Khế kinh không nên nói có mười hai chi.

Lại, nếu thể của xúc là không thật có: Tức chỉ nên nói có chín pháp đại địa, nhưng nói có mười, vậy thể của xúc thật có.

Hỏi: Nếu thể của xúc là thật có làm sao giải thích thuận hợp phần kinh do phái kia nêu dẫn?

Đáp: Ý của kinh ấy nói là ba pháp hòa hợp làm duyên sinh ra xúc, không phải đối với thể không có mà có nghĩa sinh ở đây, nếu không phát sinh nghĩa thì vì sao duyên nơi thọ? Ví như ánh trăng và hạt ngọc Nguyệt ái cùng đồ đựng hòa hợp làm duyên sinh ra nước, không phải không có nước sinh để có nước dùng. Lại như ánh mặt trời và ngọc báu Nhật ái hòa hợp làm duyên sinh ra lửa, không phải không có lửa để có lửa dùng. Như vậy, căn cảnh và thức hòa hợp làm duyên sinh ra xúc, không phải không có xúc được sinh để có dụng của xúc. Dụng của xúc tức có thể làm duyên sinh ra thọ. Do đó để ngăn chận thuyết của kẻ khác, làm rõ xúc là có thật nên tạo ra phần Luận này.

Hỏi: Do đâu nơi chương Căn Uẩn lại phân biệt xúc?

Đáp: Là do ý muốn của người tạo luận, cho đến nói rộng. Lại nữa, ở đây không nên nêu vấn nạn. Vì sao? Vì trước đã nói trong mỗi mỗi uẩn có đủ tất cả nghĩa.

Lại nữa, hết thảy pháp là chỗ tập khởi của xúc. Căn do xúc sinh nên phân biệt về xúc.

Lại nữa, tâm tâm sở lấy xúc làm mạng. Xúc dẫn dắt, xúc tạo chuyển biến, do sức mạnh của xúc nên hiện tiền, ở đây có căn, nên phân biệt xúc.

Lại nữa, trước an lập các xúc, sau mới biện biệt về sự tương ưng của căn. Căn do xúc làm sáng tỏ nên trước cần phân biệt xúc.

Hỏi: Trong các Thánh giáo, hoặc nói một xúc, như trong tâm sở lập xúc tâm sở. Nơi mười pháp đại địa, lập xúc là pháp đại địa. Hoặc nói hai xúc, là xúc hữu lậu, vô lậu, xúc trói buộc, không trói buộc. Hoặc nói ba xúc là xúc hạ, trung, thượng, xúc thiện, bất thiện, vô ký. Hoặc nói bốn xúc là xúc thuộc ba cõi và không hệ thuộc. Hoặc nói năm xúc là xúc thuộc ba cõi và học, vô học. Hoặc nói sáu xúc là nhãn xúc cho đến ý xúc. Hoặc nói bảy xúc là xúc do kiến khổ đoạn cho đến tu đạo đoạn và học, vô học. Hoặc nói tám xúc là xúc do kiến khổ đoạn cho đến tu đạo đoạn và kiến đạo, tu đạo, vô học đạo. Hoặc nói chín xúc là xúc hạ hạ cho đến thượng thượng. Hoặc nói mười xúc là xúc thuộc cõi dục cho đến thuộc phi tưởng phi phi tưởng xứ và không hệ thuộc.

Hỏi: Nếu căn cứ nơi sát-na tương tục để phân biệt tức có đến vô lượng xúc. Thế vì sao trong đây nơi một mực nói rộng có mười sáu? Là từ vô lượng, tóm lược nên nói mười sáu chăng?

Đáp: Do sáu nhân duyên, không tóm lược, không nêu rộng, nói mười sáu xúc. Sáu nhân duyên là: Đối tượng duyên, đối trị chướng, tự tánh, thuận nghịch, tương ưng, chỗ nương dựa.

Do đối tượng duyên nên lập ra xúc hữu đối, xúc tăng ngữ.

Do đối trị chướng nên lập ra xúc minh và xúc vô minh.

Do tự tánh nên lập ra xúc phi minh phi vô minh.

Do thuận nghịch nên lập ra xúc ái, xúc giận dữ.

Do tương ưng nên lập ra xúc thuận lạc thọ, xúc thuận khổ thọ, xúc thuận thọ không khổ không lạc.

Do chỗ nương dựa nên lập ra nhãn xúc cho đến ý xúc.

Hỏi: Thế nào là xúc hữu đối?

Đáp: Là xúc tương ưng với năm thức thân.

Hỏi: Vì sao xúc này gọi là hữu đối?

Đáp: Do đối tượng duyên của nó là pháp có đối.

Hỏi: Xúc tăng ngữ cũng có đối tượng duyên là pháp có đối, vì sao xúc này riêng được gọi là có đối?

Đáp: Do xúc này là đầu tiên nên được mang tên. Còn xúc tăng ngữ lại do các duyên khác để kiến lập.

Có thuyết nói: Xúc này chỉ dùng pháp có đối làm đối tượng duyên. Xúc tăng ngữ cũng duyên nơi pháp khác.

Có thuyết nêu: Xúc này, chỗ nương dựa, đối tượng duyên của nó đều là có đối. Xúc tăng ngữ thì đối tượng duyên của nó tuy có đối, nhưng chỗ nương dựa của nó thì không như vậy, thế nên lập tên riêng.

Hỏi: Thế nào là xúc tăng ngữ?

Đáp: Là xúc tương ưng với ý thức thân.

Hỏi: Do đâu xúc này mang tên là tăng ngữ?

Đáp: Do tự tánh của xúc này là ngữ tăng nên gọi là tăng ngữ.

Hỏi: Vì sao tự tánh của xúc này là ngữ tăng?

Đáp: Xúc có đối chỉ thuộc cõi dục, cõi sắc. Còn xúc này là hệ thuộc chung cả ba cõi và không hệ thuộc.

Lại, xúc có đối ở cõi dục, địa tĩnh lự thứ nhất có thể đạt được. Còn xúc này là ở tất cả các địa đều có thể đạt được.

Lại, xúc có đối chỉ là hữu lậu. Còn xúc này là chung cho cả hữu lậu, vô lậu.

Do những điều ấy, nên tự tánh là ngữ tăng.

Có thuyết cho: Do đối tượng duyên của xúc này là ngữ tăng nên gọi là tăng ngữ.

Hỏi: Vì sao đối tượng duyên của xúc này là ngữ tăng?

Đáp: Xúc có đối chỉ lấy pháp có sắc làm đối tượng duyên. Còn xúc này duyên chung cả có sắc và không sắc.

Lại, xúc có đối chỉ lấy pháp có đối làm đối tượng duyên. Còn xúc này duyên cả có đối và không đối.

Lại, xúc có đối chỉ lấy pháp hữu lậu làm đối tượng duyên. Còn xúc này duyên chung cả hữu lậu, vô lậu.

Lại, xúc có đối chỉ lấy pháp hữu vi làm đối tượng duyên. Còn xúc này duyên chung cả hữu vi và vô vi.

Do những điều ấy nên đối tượng duyên là ngữ tăng.

Có thuyết nêu: Tăng ngữ nghĩa là xúc này duyên nơi danh nên gọi là tăng ngữ. Tuy cũng duyên nơi nghĩa nhưng không phải là không chung. Tùy theo chỗ không chung để lập danh, dựa vào chỗ riêng để lập tên chung, như khổ, tập trí v.v…

Hỏi: Thế nào là xúc minh?

Đáp: Là xúc vô lậu. Là xúc tương ưng với ba căn vô lậu.

Hỏi: Thế nào là xúc vô minh?

Đáp: Là xúc nhiễm ô. Là xúc tương ưng với tất cả phiền não tùy phiền não.

Hỏi: Thế nào là xúc phi minh phi vô minh?

Đáp: Là xúc hữu lậu không nhiễm. Trong đây, hỏi đáp đều có hai thứ ngăn chận: Phi minh là ngăn chận xúc minh. Phi vô minh là ngăn chận xúc vô minh. Không nhiễm là ngăn chận xúc nhiễm ô. Hữu lậu là ngăn chận xúc vô lậu. Do sự ngăn chận ấy nên thể của xúc này chỉ gồm thâu tất cả xúc hữu lậu thiện, vô phú vô ký.

Hỏi: Thế nào là xúc ái?

Đáp: Là xúc tương ưng với tham. Tức chỗ đoạn của năm bộ nơi ba cõi về xúc của sáu thứ thân cùng tương ưng với tham.

Hỏi: Thế nào là xúc giận dữ?

Đáp: Là xúc tương ưng với sân. Tức chỗ đoạn của năm bộ về xúc của sáu thức thân cùng tương ưng với sân.

Hỏi: Thế nào là xúc thuận lạc thọ?

Đáp: Là xúc tương ưng với lạc thọ. Là xúc tương ưng với lạc căn, hỷ căn.

Hỏi: Thế nào là xúc thuận khổ thọ?

Đáp: Là xúc tương ưng với khổ thọ. Là xúc tương ưng với khổ căn, ưu căn.

Hỏi: Thế nào là xúc thuận thọ không khổ không lạc?

Đáp: Là xúc tương ưng với thọ không khổ không vui. Là xúc tương ưng với xả căn.

Hỏi: Thế nào là nhãn xúc?

Đáp: Là xúc tương ưng với nhãn thức thân.

Hỏi: Cho đến thế nào là ý xúc?

Đáp: Là xúc tương ưng với ý thức thân. Nghĩa là nương vào các căn như nhãn v.v… phát sinh nên gọi là nhãn xúc v.v…

Hiển bày về tự tánh xong nên biện biệt về sự gồm thâu lẫn nhau.

Nhưng có một xúc gồm thâu hết các xúc, là tự tánh của một xúc trong tâm sở.

Trong đây, hai xúc gồm thâu hết các xúc là xúc hữu đối, xúc tăng ngữ.

Lại có ba xúc gồm thâu hết các xúc là xúc minh, xúc vô minh, xúc phi minh phi vô minh và xúc thuận khổ thọ, xúc thuận lạc thọ, xúc thuận thọ không khổ không lạc.

Lại có sáu xúc gồm thâu hết các xúc là nhãn xúc cho đến ý xúc.

Hỏi: Xúc có đối gồm thâu bao nhiêu xúc? Cho đến ý xúc gồm thâu bao nhiêu xúc?

Đáp: Xúc có đối gồm thâu sáu xúc hoàn toàn và phần ít của bảy xúc.

Sáu xúc hoàn toàn: Là xúc có đối, nhãn, nhĩ, tỷ, thiệt, thân xúc.

Phần ít của bảy xúc: Là xúc vô minh, xúc phi minh phi vô minh, xúc ái, xúc giận dữ, xúc thuận lạc thọ, xúc thuận khổ thọ, xúc thuận thọ không khổ không lạc.

Hỏi: Thế nào là gồm thâu phần ít của bảy xúc này?

Đáp: Bảy xúc ấy cùng chung tương ưng với sáu thức thân. Ở đây chỉ gồm thâu chỗ tương ưng với năm thức, nên gọi là phần ít.

Xúc tăng ngữ gồm thâu ba xúc hoàn toàn và phần ít của bảy xúc. Ba xúc hoàn toàn: Là xúc tăng ngữ, xúc minh, ý xúc. Phần ít của bảy xúc: Như đã nói ở trước.

Hỏi: Thế nào là gồm thâu phần ít của bảy xúc này?

Đáp: Bảy xúc ấy cùng chung tương ưng với sáu thức. Ở đây chỉ gồm thâu chỗ tương ưng với ý thức, nên gọi là phần ít.

Xúc minh gồm thâu trọn xúc minh và phần ít của bốn xúc là xúc tăng ngữ, xúc thuận lạc thọ, xúc thuận thọ không khổ không lạc, ý xúc.

Hỏi: Thế nào là gồm thâu phần ít của bốn xúc này?

Đáp: Bốn xúc ấy là chung cho cả hữu lậu và vô lậu. Ở đây chỉ gồm thâu phần vô lậu, nên gọi là phần ít.

Xúc vô minh gồm thâu ba xúc hoàn toàn và phần ít của mười một xúc. Ba xúc hoàn toàn: Là xúc vô minh, xúc ái, xúc giận dữ. Phần ít của mười một xúc: Là xúc hữu đối, xúc tăng ngữ, xúc thuận lạc thọ, xúc thuận khổ thọ, xúc thuận thọ không khổ không lạc, nhãn xúc cho đến ý xúc.