Hoa Nghiêm Nguyên Nhân Luận Hợp Giải – Quyển 0001

華Hoa 嚴Nghiêm 原Nguyên 人Nhân 論Luận 合Hợp 解Giải
Quyển 0001
元Nguyên 圓Viên 覺Giác 解Giải 明Minh 楊Dương 嘉Gia 祚Tộ 刪San 合Hợp

華Hoa 嚴Nghiêm 原Nguyên 人Nhân 論Luận 合Hợp 解Giải 卷quyển 上thượng

唐đường 圭# 峯phong 蘭lan 若nhã 沙Sa 門Môn 。 宗tông 密mật 。 論luận 。

元nguyên 長trường/trưởng 安an 開khai 元nguyên 寺tự 沙Sa 門Môn 。 圓viên 覺giác 。 解giải 。

明minh 。 寨# 雲vân 居cư 士sĩ 。 楊dương 嘉gia 祚tộ 。 刪san 合hợp 。

清thanh 。 東đông 甫phủ 居cư 士sĩ 。 錢tiền 伊y 菴am 。 真chân 益ích 居cư 士sĩ 。 陳trần 熈# 願nguyện 。 同đồng 校giáo 。

清thanh 。 六lục 不bất 居cư 士sĩ 。 顧cố 蓮liên 善thiện 。 重trọng/trùng 刊# 。

華hoa 嚴nghiêm 原nguyên 人nhân 論luận 序tự

論luận 題đề 標tiêu 華hoa 嚴nghiêm 者giả 。 以dĩ 是thị 此thử 論luận 之chi 所sở 宗tông 。 下hạ 五ngũ 教giáo 中trung 。 一Nhất 乘Thừa 顯hiển 性tánh 。 即tức 此thử 經Kinh 故cố 。 原nguyên 者giả 。 推thôi 究cứu 其kỳ 本bổn 之chi 謂vị 也dã 。 欲dục 窮cùng 究cứu 人nhân 之chi 本bổn 始thỉ 。 故cố 曰viết 原nguyên 人nhân 。 問vấn 曰viết 。 佛Phật 教giáo 常thường 言ngôn 眾chúng 生sanh 通thông 五ngũ 趣thú 者giả 。 何hà 故cố 此thử 論luận 但đãn 標tiêu 原nguyên 人nhân 。

答đáp 曰viết 。

論luận 主chủ 約ước 人nhân 是thị 我ngã 同đồng 類loại 。 故cố 序tự 云vân 。 我ngã 今kim 得đắc 此thử 。 人nhân 身thân 而nhi 不bất 自tự 知tri 。 又hựu 六lục 道đạo 中trung 。 其kỳ 餘dư 五ngũ 趣thú 。 苦khổ 樂lạc 不bất 均quân 。 不bất 堪kham 脩tu 行hành 。 故cố 偏thiên 勸khuyến 人nhân 。 裴# 相tương/tướng 國quốc 原nguyên 覺giác 序tự 云vân 。 生sanh 靈linh 之chi 所sở 以dĩ 往vãng 來lai 者giả 。 六lục 道đạo 也dã 。 鬼quỷ 神thần 沉trầm 幽u 愁sầu 之chi 苦khổ 。 鳥điểu 獸thú 懷hoài 獝# 狘# 之chi 悲bi 。 脩tu 羅la 方phương 瞋sân 。 諸chư 天thiên 正chánh 樂nhạo/nhạc/lạc 。 可khả 以dĩ 整chỉnh 心tâm 慮lự 。 趣thú 菩Bồ 提Đề 。 唯duy 人nhân 道đạo 為vi 能năng 耳nhĩ 。 三tam 世thế 諸chư 佛Phật 。 皆giai 於ư 人nhân 中trung 成thành 佛Phật 。 葢# 為vi 此thử 也dã 。 知tri 人nhân 之chi 原nguyên 。 則tắc 四tứ 聖thánh 六lục 凡phàm 。 類loại 可khả 知tri 矣hĩ 。 論luận 。 謂vị 評bình 議nghị 。 假giả 立lập 問vấn 答đáp 。 研nghiên 究cứu 深thâm 旨chỉ 。 故cố 名danh 曰viết 論luận 。

萬vạn 靈linh 蠢xuẩn 蠢xuẩn 。 皆giai 有hữu 其kỳ 本bổn 。

萬vạn 靈linh 者giả 。 羽vũ 毛mao 鱗lân 介giới 昆côn 蠱cổ 之chi 屬thuộc 。 蠢xuẩn 。 動động 也dã 。 舉cử 昆côn 蟲trùng 以dĩ 該cai 胎thai 卵noãn 濕thấp 化hóa 也dã 。 皆giai 有hữu 其kỳ 本bổn 者giả 。 本bổn 即tức 因nhân 緣duyên 。 瑜du 伽già 釋thích 眾chúng 生sanh 云vân 。 思tư 業nghiệp 為vi 因nhân 。 殻# 胎thai 濕thấp 染nhiễm 為vi 緣duyên 。 有hữu 五ngũ 蘊uẩn 生sanh 。 圓viên 覺giác 云vân 。 若nhược 諸chư 世thế 界giới 。 一nhất 切thiết 種chủng 性tánh 。 卵noãn 生sanh 。 胎thai 生sanh 。 濕thấp 生sanh 。 化hóa 生sanh 。 皆giai 因nhân 淫dâm 欲dục 。 而nhi 正chánh 性tánh 命mạng 。 當đương 知tri 輪luân 迴hồi 。 愛ái 為vi 根căn 本bổn 。 又hựu 俱câu 舍xá 頌tụng 云vân 。 倒đảo 心tâm 趣thú 欲dục 境cảnh 。 濕thấp 化hóa 染nhiễm 香hương 處xứ 。 楞lăng 嚴nghiêm 云vân 。 卵noãn 唯duy 想tưởng 生sanh 。 胎thai 因nhân 情tình 有hữu 。 濕thấp 以dĩ 合hợp 感cảm 。 化hóa 以dĩ 離ly 應ứng 。 金kim 剛cang 論luận 云vân 。 依y 殻# 而nhi 生sanh 曰viết 卵noãn 。 動động 類loại 也dã 。 含hàm 藏tạng 而nhi 出xuất 曰viết 胎thai 。 欲dục 類loại 也dã 。 假giả 潤nhuận 而nhi 興hưng 稱xưng 濕thấp 。 濕thấp 以dĩ 合hợp 感cảm 。 趣thú 類loại 也dã 。 不bất 由do 父phụ 母mẫu 。 但đãn 自tự 想tưởng 合hợp 。 無vô 而nhi 忽hốt 有hữu 曰viết 化hóa 。 化hóa 以dĩ 離ly 應ứng 。 假giả 類loại 也dã 。 化hóa 亦diệc 自tự 想tưởng 。 懸huyền 想tưởng 勝thắng 處xứ 。 情tình 愛ái 彼bỉ 境cảnh 。 即tức 便tiện 化hóa 生sanh 。 故cố 云vân 離ly 應ưng 。 故cố 知tri 眾chúng 生sanh 之chi 類loại 。 無vô 問vấn 巨cự 細tế 。 皆giai 以dĩ 愛ái 染nhiễm 而nhi 為vi 其kỳ 本bổn 耳nhĩ 。 此thử 舉cử 有hữu 情tình 以dĩ 例lệ 人nhân 也dã 。

萬vạn 物vật 芸vân 芸vân 。 各các 歸quy 其kỳ 根căn 。

萬vạn 物vật 者giả 。 百bách 穀cốc 草thảo 木mộc 之chi 類loại 。 芸vân 芸vân 者giả 。 繁phồn 茂mậu 之chi 狀trạng 。 物vật 各các 有hữu 根căn 。 方phương 得đắc 枝chi 葉diệp 茂mậu 盛thịnh 。 此thử 舉cử 無vô 情tình 以dĩ 例lệ 人nhân 也dã 。

未vị 有hữu 無vô 根căn 本bổn 而nhi 有hữu 枝chi 末mạt 者giả 也dã 。 況huống 三tam 才tài 中trung 之chi 最tối 靈linh 。 而nhi 無vô 本bổn 源nguyên 乎hồ 。

無vô 根căn 本bổn 。 那na 有hữu 枝chi 末mạt 。 是thị 昆côn 蟲trùng 草thảo 木mộc 。 尚thượng 有hữu 因nhân 緣duyên 。 況huống 三tam 才tài 中trung 。 唯duy 人nhân 最tối 靈linh 。 豈khởi 無vô 本bổn 乎hồ 。 三tam 才tài 者giả 。 天thiên 地địa 人nhân 也dã 。 才tài 。 謂vị 才tài 能năng 。 謂vị 天thiên 有hữu 運vận 動động 之chi 才tài 。 地địa 有hữu 生sanh 成thành 之chi 才tài 。 人nhân 有hữu 鑒giám 慮lự 之chi 才tài 。

且thả 知tri 人nhân 者giả 智trí 。 自tự 知tri 者giả 明minh 。

知tri 人nhân 為vi 末mạt 。 自tự 知tri 為vi 本bổn 。 下hạ 文văn 顯hiển 真chân 源nguyên 處xứ 。 了liễu 性tánh 同đồng 佛Phật 。 是thị 為vi 智trí 明minh 。 以dĩ 本bổn 該cai 末mạt 。 亦diệc 無vô 遺di 矣hĩ 。

我ngã 今kim 稟bẩm 得đắc 人nhân 身thân 。 而nhi 不bất 自tự 知tri 所sở 從tùng 來lai 。 曷hạt 能năng 知tri 他tha 世thế 所sở 趣thú 乎hồ 。

我ngã 者giả 。 五ngũ 蘊uẩn 假giả 我ngã 也dã 。 稟bẩm 得đắc 者giả 。 有hữu 所sở 稟bẩm 受thọ 而nhi 得đắc 此thử 身thân 也dã 。 所sở 從tùng 來lai 者giả 。 即tức 前tiền 世thế 所sở 稟bẩm 。 依y 內nội 教giáo 說thuyết 。 即tức 過quá 去khứ 業nghiệp 惑hoặc 。 展triển 轉chuyển 乃nãi 至chí 。 本bổn 覺giác 真Chân 如Như 。 是thị 也dã 。 他tha 世thế 。 即tức 後hậu 世thế 也dã 。 趣thú 。 謂vị 趣thú 向hướng 。 謂vị 捨xả 此thử 身thân 已dĩ 。 當đương 生sanh 何hà 道đạo 。 天thiên 耶da 。 獄ngục 耶da 。 或hoặc 升thăng 。 或hoặc 墜trụy 。 既ký 不bất 知tri 身thân 所sở 從tùng 來lai 。 又hựu 焉yên 知tri 死tử 所sở 趣thú 向hướng 乎hồ 。

曷hạt 能năng 知tri 天thiên 下hạ 古cổ 今kim 人nhân 事sự 乎hồ 。

天thiên 下hạ 。 橫hoạnh/hoành 約ước 處xứ 也dã 。 古cổ 今kim 。 豎thụ 約ước 時thời 也dã 。 人nhân 事sự 至chí 賾trách 。 略lược 如như 風phong 俗tục 美mỹ 惡ác 。 禮lễ 樂nhạo/nhạc/lạc 成thành 壞hoại 。 刑hình 政chánh 得đắc 失thất 之chi 類loại 。 是thị 也dã 。 知tri 身thân 所sở 從tùng 來lai 。 及cập 他tha 世thế 所sở 趣thú 。 即tức 前tiền 自tự 知tri 之chi 事sự 。 天thiên 下hạ 古cổ 今kim 人nhân 事sự 。 即tức 前tiền 知tri 人nhân 之chi 事sự 。 葢# 原nguyên 身thân 為vi 本bổn 。 天thiên 下hạ 古cổ 今kim 為vi 末mạt 。 先tiên 本bổn 後hậu 末mạt 。 則tắc 不bất 失thất 其kỳ 序tự 矣hĩ 。 若nhược 於ư 自tự 身thân 而nhi 不bất 知tri 究cứu 。 乃nãi 欲dục 知tri 天thiên 下hạ 古cổ 今kim 人nhân 事sự 。 其kỳ 安an 能năng 乎hồ 。

故cố 數sổ 十thập 年niên 中trung 。 學học 無vô 常thường 師sư 。 博bác 考khảo 內nội 外ngoại 。 以dĩ 原nguyên 自tự 身thân 。 原nguyên 之chi 不bất 已dĩ 。 果quả 得đắc 其kỳ 本bổn 。

無vô 常thường 師sư 者giả 。 書thư 曰viết 。 德đức 無vô 常thường 師sư 。 主chủ 善thiện 為vi 師sư 。 善thiện 無vô 常thường 主chủ 。 協hiệp 于vu 克khắc 一nhất 。 清thanh 涼lương 云vân 。 益ích 我ngã 為vi 友hữu 。 人nhân 皆giai 友hữu 焉yên 。 亦diệc 具cụ 此thử 意ý 。 博bác 。 謂vị 廣quảng 博bác 。 考khảo 。 謂vị 考khảo 究cứu 。 內nội 則tắc 佛Phật 教giáo 宗tông 說thuyết 之chi 旨chỉ 。 外ngoại 則tắc 儒nho 老lão 百bách 氏thị 之chi 書thư 。 其kỳ 志chí 在tại 於ư 窮cùng 究cứu 自tự 身thân 之chi 本bổn 也dã 。 原nguyên 之chi 不bất 已dĩ 。 故cố 得đắc 其kỳ 本bổn 。 故cố 論luận 主chủ 圓viên 覺giác 疏sớ/sơ 序tự 云vân 。 髫thiều 專chuyên 魯lỗ 教giáo 。 冠quan 討thảo 竺trúc 墳phần 。 禪thiền 遇ngộ 南nam 宗tông 。 教giáo 逢phùng 斯tư 典điển 。 又hựu 云vân 。 行hành 詣nghệ 百bách 城thành 。 坐tọa 探thám 羣quần 籍tịch 。 此thử 其kỳ 事sự 也dã 。

然nhiên 今kim 習tập 儒nho 道đạo 者giả 。 祇kỳ 知tri 近cận 則tắc 乃nãi 祖tổ 乃nãi 父phụ 。 傳truyền 體thể 相tướng 續tục 。 受thọ 得đắc 此thử 身thân 。 遠viễn 則tắc 混hỗn 沌# 一nhất 氣khí 。 剖phẫu 為vi 陰âm 陽dương 之chi 二nhị 。 二nhị 生sanh 天thiên 地địa 人nhân 三tam 。 三tam 生sanh 萬vạn 物vật 。 萬vạn 物vật 與dữ 人nhân 。 皆giai 氣khí 為vi 本bổn 。

此thử 下hạ 別biệt 敘tự 諸chư 宗tông 。 先tiên 敘tự 外ngoại 教giáo 也dã 儒nho 。 即tức 儒nho 教giáo 。 孔khổng 子tử 為vi 主chủ 。 道đạo 。 即tức 道Đạo 教giáo 。 老lão 子tử 為vi 主chủ 。 二nhị 家gia 之chi 意ý 。 皆giai 以dĩ 氣khí 為vi 初sơ 始thỉ 。 漸tiệm 有hữu 人nhân 及cập 萬vạn 物vật 。 故cố 近cận 則tắc 謂vị 祖tổ 傳truyền 父phụ 。 父phụ 傳truyền 子tử 。 子tử 續tục 父phụ 。 父phụ 續tục 祖tổ 。 受thọ 得đắc 此thử 身thân 。 遠viễn 則tắc 謂vị 天thiên 地địa 之chi 前tiền 。 惟duy 一nhất 元nguyên 氣khí 。 混hỗn 然nhiên 不bất 分phân 。 故cố 曰viết 混hỗn 沌# 。 剖phẫu 。 謂vị 剖phẫu 判phán 。 混hỗn 沌# 既ký 分phân 之chi 後hậu 。 陽dương 氣khí 輕khinh 清thanh 。 故cố 上thượng 升thăng 。 陰ấm 氣khí 重trọng/trùng 濁trược 。 故cố 下hạ 沉trầm 。 升thăng 者giả 為vi 天thiên 。 沉trầm 者giả 為vi 地địa 。 二nhị 氣khí 和hòa 合hợp 。 人nhân 生sanh 其kỳ 中trung 。 是thị 為vi 三tam 才tài 。 從tùng 此thử 漸tiệm 有hữu 萬vạn 物vật 。 道đạo 經Kinh 云vân 。 道đạo 生sanh 一nhất 。 一nhất 生sanh 二nhị 。 二nhị 生sanh 三tam 。 三tam 生sanh 萬vạn 物vật 。 一nhất 者giả 。 冲# 氣khí 也dã 。 言ngôn 道đạo 動động 出xuất 冲# 和hòa 妙diệu 氣khí 。 於ư 生sanh 物vật 之chi 理lý 未vị 足túc 。 又hựu 生sanh 陽dương 氣khí 。 陽dương 氣khí 不bất 能năng 獨độc 生sanh 。 又hựu 生sanh 陰ấm 氣khí 。 積tích 冲# 氣khí 之chi 一nhất 。 故cố 云vân 一nhất 生sanh 二nhị 。 積tích 陽dương 氣khí 之chi 二nhị 。 故cố 云vân 二nhị 生sanh 三tam 。 陰âm 陽dương 含hàm 孕dựng 。 冲# 氣khí 調điều 和hòa 。 然nhiên 後hậu 萬vạn 物vật 阜phụ 成thành 。 故cố 曰viết 三tam 生sanh 萬vạn 物vật 。 又hựu 周chu 易dị 云vân 。 易dị 有hữu 太thái 極cực 。 是thị 生sanh 兩lưỡng 儀nghi 。 兩lưỡng 儀nghi 生sanh 四tứ 象tượng 。 四tứ 象tượng 生sanh 八bát 卦# 。 八bát 卦# 定định 吉cát 凶hung 。 吉cát 凶hung 生sanh 大đại 業nghiệp 。 又hựu 鉤câu 命mạng 訣quyết 云vân 。 易dị 有hữu 五ngũ 太thái 。 一nhất 曰viết 太thái 易dị 。 氣khí 象tượng 未vị 分phần/phân 也dã 。 二nhị 曰viết 太thái 初sơ 。 元nguyên 氣khí 萌manh 也dã 。 三tam 曰viết 太thái 始thỉ 。 形hình 之chi 端đoan 也dã 。 四tứ 曰viết 太thái 素tố 。 形hình 變biến 有hữu 質chất 也dã 。 五ngũ 曰viết 太thái 極cực 。 形hình 質chất 已dĩ 具cụ 也dã 。 從tùng 此thử 漸tiệm 生sanh 。 天thiên 地địa 萬vạn 物vật 。 論luận 中trung 雙song 合hợp 二nhị 家gia 之chi 意ý 為vi 文văn 。

習tập 佛Phật 法Pháp 者giả 。 但đãn 云vân 近cận 則tắc 前tiền 生sanh 造tạo 業nghiệp 。 隨tùy 業nghiệp 受thọ 報báo 。 得đắc 此thử 人nhân 身thân 。 遠viễn 則tắc 業nghiệp 又hựu 從tùng 惑hoặc 。 展triển 轉chuyển 乃nãi 至chí 。 阿a 賴lại 耶da 識thức 。 為vi 身thân 根căn 本bổn 。

此thử 敘tự 內nội 教giáo 也dã 。 雖tuy 總tổng 言ngôn 佛Phật 法Pháp 。 意ý 乃nãi 別biệt 指chỉ 權quyền 小tiểu 。 近cận 即tức 人nhân 天thiên 教giáo 。 遠viễn 則tắc 下hạ 一nhất 句cú 。 小tiểu 教giáo 。 阿a 賴lại 耶da 識thức 。 即tức 法pháp 相tướng 教giáo 。 於ư 此thử 三tam 中trung 。 前tiền 不bất 兼kiêm 後hậu 。 後hậu 必tất 兼kiêm 前tiền 。 云vân 乃nãi 至chí 者giả 。 謂vị 惑hoặc 又hựu 從tùng 執chấp 而nhi 起khởi 。 然nhiên 惑hoặc 與dữ 執chấp 。 各các 有hữu 二nhị 種chủng 。 惑hoặc 二nhị 種chủng 者giả 。 一nhất 煩phiền 惱não 障chướng 。 二nhị 所sở 知tri 障chướng 。 執chấp 二nhị 種chủng 者giả 。 一nhất 我ngã 執chấp 。 二nhị 法pháp 執chấp 。 謂vị 五ngũ 蘊uẩn 等đẳng 從tùng 眾chúng 緣duyên 生sanh 。 本bổn 無vô 實thật 性tánh 。 眾chúng 生sanh 不bất 了liễu 。 計kế 以dĩ 為vi 實thật 。 名danh 曰viết 法pháp 執chấp 。 由do 執chấp 法pháp 故cố 。 於ư 諸chư 理lý 事sự 。 世thế 出xuất 世thế 法Pháp 。 不bất 能năng 通thông 達đạt 。 名danh 所sở 知tri 障chướng 。 此thử 五ngũ 蘊uẩn 中trung 。 法pháp 尚thượng 叵phả 得đắc 。 況huống 主chủ 宰tể 者giả 。 眾chúng 生sanh 於ư 中trung 。 妄vọng 計kế 實thật 我ngã 。 名danh 為vi 我ngã 執chấp 。 由do 執chấp 我ngã 故cố 。 煩phiền 惱não 障chướng 生sanh 。 塵trần 勞lao 競cạnh 興hưng 。 業nghiệp 報báo 不bất 息tức 。 由do 此thử 輪luân 轉chuyển 。 苦khổ 果quả 無vô 窮cùng 。 而nhi 二Nhị 乘Thừa 人nhân 。 但đãn 除trừ 我ngã 執chấp 煩phiền 惱não 障chướng 。 未vị 斷đoạn 法pháp 執chấp 所sở 知tri 障chướng 。 菩Bồ 薩Tát 雙song 斷đoạn 二nhị 執chấp 二nhị 障chướng 。 然nhiên 此thử 二nhị 執chấp 二nhị 障chướng 。 於ư 阿a 賴lại 耶da 識thức 。 皆giai 有hữu 種chủng 子tử 。 從tùng 種chủng 生sanh 現hiện 。 起khởi 惑hoặc 造tạo 業nghiệp 。 推thôi 窮cùng 其kỳ 本bổn 。 則tắc 自tự 賴lại 耶da 。 故cố 云vân 乃nãi 至chí 。

皆giai 謂vị 已dĩ 窮cùng 其kỳ 理lý 。 而nhi 實thật 未vị 也dã 。

如như 上thượng 內nội 外ngoại 教giáo 所sở 說thuyết 。 皆giai 是thị 聖thánh 人nhân 權quyền 漸tiệm 之chi 談đàm 。 非phi 究cứu 竟cánh 了liễu 義nghĩa 之chi 旨chỉ 。 恐khủng 人nhân 執chấp 滯trệ 。 故cố 總tổng 非phi 之chi 。 意ý 在tại 責trách 人nhân 。 非phi 斥xích 法pháp 也dã 。

然nhiên 孔khổng 老lão 釋Thích 迦Ca 。 皆giai 是thị 至chí 聖thánh 。 隨tùy 時thời 應ưng 物vật 。 設thiết 教giáo 殊thù 途đồ 。 內nội 外ngoại 相tướng 資tư 。 共cộng 利lợi 羣quần 庶thứ 。

恐khủng 有hữu 難nạn/nan 云vân 。 如như 前tiền 所sở 說thuyết 。 元nguyên 氣khí 陰âm 陽dương 業nghiệp 惑hoặc 識thức 變biến 。 皆giai 是thị 孔khổng 老lão 釋Thích 迦Ca 至chí 聖thánh 所sở 說thuyết 。 何hà 得đắc 非phi 之chi 。 故cố 今kim 通thông 云vân 。 孔khổng 老lão 之chi 時thời 。 此thử 方phương 人nhân 根căn 未vị 熟thục 。 尚thượng 未vị 堪kham 聞văn 因nhân 果quả 之chi 說thuyết 。 況huống 佛Phật 性tánh 了liễu 義nghĩa 之chi 談đàm 。 故cố 孔khổng 老lão 先tiên 以dĩ 仁nhân 義nghĩa 道Đạo 德đức 而nhi 漸tiệm 誘dụ 之chi 。 且thả 指chỉ 元nguyên 氣khí 陰âm 陽dương 為vi 本bổn 。 西tây 方phương 佛Phật 出xuất 世thế 。 四tứ 十thập 年niên 前tiền 。 人nhân 根căn 未vị 熟thục 。 未vị 堪kham 聞văn 於ư 佛Phật 性tánh 了liễu 義nghĩa 之chi 旨chỉ 。 是thị 故cố 大đại 覺giác 且thả 隨tùy 三tam 乘thừa 五ngũ 性tánh 之chi 機cơ 。 說thuyết 業nghiệp 識thức 變biến 等đẳng 。 至chí 四tứ 十thập 年niên 後hậu 。 方phương 說thuyết 一Nhất 乘Thừa 。 故cố 法pháp 華hoa 經Kinh 云vân 。 久cửu 默mặc 斯tư 要yếu 。 不bất 務vụ 速tốc 說thuyết 。 皆giai 顯hiển 隨tùy 時thời 應ưng 物vật 也dã 。 言ngôn 殊thù 途đồ 者giả 。 謂vị 殊thù 異dị 路lộ 途đồ 。 即tức 指chỉ 前tiền 所sở 說thuyết 元nguyên 氣khí 業nghiệp 惑hoặc 等đẳng 。 立lập 教giáo 不bất 同đồng 。 故cố 曰viết 殊thù 途đồ 。 言ngôn 內nội 外ngoại 相tướng 資tư 等đẳng 者giả 。 謂vị 雖tuy 設thiết 教giáo 不bất 同đồng 。 然nhiên 亦diệc 互hỗ 相tương 資tư 藉tạ 。 佛Phật 教giáo 藉tạ 儒nho 老lão 為vi 誘dụ 物vật 之chi 始thỉ 。 儒nho 老lão 藉tạ 佛Phật 教giáo 為vi 成thành 物vật 之chi 終chung 。 故cố 曰viết 共cộng 利lợi 羣quần 庶thứ 也dã 。

策sách 勤cần 萬vạn 行hạnh 。 明minh 因nhân 果quả 始thỉ 終chung 。 推thôi 究cứu 萬vạn 法pháp 。 彰chương 生sanh 起khởi 本bổn 末mạt 。 雖tuy 皆giai 聖thánh 意ý 。 而nhi 有hữu 權quyền 有hữu 實thật 。

又hựu 恐khủng 難nạn 云vân 。 三tam 教giáo 聖thánh 人nhân 利lợi 物vật 之chi 心tâm 既ký 同đồng 。 則tắc 應ưng 三tam 教giáo 皆giai 可khả 原nguyên 人nhân 。 何hà 故cố 此thử 中trung 。 偏thiên 宗tông 佛Phật 教giáo 。 故cố 復phục 答đáp 云vân 。 利lợi 物vật 之chi 心tâm 。 三tam 聖thánh 雖tuy 同đồng 。 權quyền 實thật 之chi 用dụng 。 三tam 聖thánh 則tắc 異dị 。 儒nho 道đạo 一nhất 向hướng 是thị 權quyền 。 佛Phật 教giáo 兼kiêm 通thông 權quyền 實thật 。 今kim 取thủ 實thật 教giáo 了liễu 義nghĩa 。 故cố 偏thiên 宗tông 佛Phật 耳nhĩ 。 策sách 勤cần 萬vạn 行hạnh 者giả 。 行hành 門môn 之chi 多đa 。 不bất 但đãn 說thuyết 施thí 戒giới 等đẳng 。 至chí 於ư 四Tứ 諦Đế 。 緣duyên 生sanh 。 十Thập 善Thiện 。 五Ngũ 戒Giới 。 四tứ 禪thiền 。 八bát 定định 。 儒nho 老lão 五ngũ 常thường 。 道Đạo 德đức 等đẳng 。 皆giai 在tại 其kỳ 中trung 也dã 。 因nhân 果quả 始thỉ 終chung 。 惟duy 明minh 佛Phật 教giáo 。 脩tu 因nhân 為vi 始thỉ 。 感cảm 果quả 為vi 終chung 也dã 。 萬vạn 法pháp 生sanh 起khởi 本bổn 末mạt 。 亦diệc 通thông 三tam 教giáo 而nhi 言ngôn 。 儒nho 道đạo 以dĩ 氣khí 為vi 本bổn 。 釋thích 教giáo 以dĩ 業nghiệp 惑hoặc 八bát 識thức 真Chân 如Như 為vi 本bổn 。 隨tùy 宗tông 不bất 同đồng 。 末mạt 則tắc 可khả 知tri 矣hĩ 。 雖tuy 皆giai 聖thánh 意ý 者giả 。 縱túng/tung 辭từ 也dã 。 而nhi 有hữu 權quyền 有hữu 實thật 者giả 。 奪đoạt 辭từ 也dã 。

二nhị 教giáo 惟duy 權quyền 。 佛Phật 兼kiêm 權quyền 實thật 。

權quyền 。 謂vị 權quyền 假giả 。 亦diệc 曰viết 權quyền 宜nghi 。 稱xưng 錘chùy 曰viết 權quyền 。 言ngôn 能năng 酌chước 量lượng 輕khinh 重trọng 。 以dĩ 喻dụ 聖thánh 人nhân 方phương 便tiện 分phân 別biệt 事sự 宜nghi 。 隨tùy 器khí 授thọ 道đạo 也dã 。 實thật 者giả 。 果quả 之chi 核hạch 。 取thủ 其kỳ 堅kiên 也dã 。 亦diệc 確xác 乎hồ 不bất 可khả 拔bạt 之chi 謂vị 也dã 。 然nhiên 則tắc 二nhị 教giáo 之chi 權quyền 。 與dữ 佛Phật 教giáo 之chi 權quyền 。 可khả 聞văn 得đắc 乎hồ 。

答đáp 曰viết 。

冥minh 顯hiển 有hữu 異dị 。 二nhị 教giáo 之chi 權quyền 。 即tức 冥minh 權quyền 也dã 。 佛Phật 教giáo 之chi 權quyền 。 乃nãi 顯hiển 權quyền 也dã 。 何hà 以dĩ 言ngôn 之chi 。 明minh 教giáo 大đại 師sư 云vân 。 權quyền 也dã 者giả 。 有hữu 顯hiển 權quyền 。 有hữu 冥minh 權quyền 。 顯hiển 權quyền 則tắc 為vi 淺thiển 教giáo 。 為vi 小tiểu 道đạo 。 冥minh 權quyền 則tắc 為vi 異dị 道đạo 。 為vi 他tha 教giáo 。 淺thiển 教giáo 如như 法Pháp 相tương 破phá 相tương/tướng 。 小tiểu 道đạo 如như 二Nhị 乘Thừa 人nhân 天thiên 。 是thị 佛Phật 隨tùy 宜nghi 之chi 說thuyết 。 故cố 曰viết 顯hiển 權quyền 。 冥minh 權quyền 者giả 。 無vô 方phương 妙diệu 用dụng 。 潛tiềm 興hưng 密mật 應ưng 。 或hoặc 為vi 異dị 道đạo 之chi 師sư 。 以dĩ 化hóa 正chánh 彼bỉ 類loại 。 或hoặc 為vi 他tha 教giáo 之chi 主chủ 。 用dụng 他tha 教giáo 法pháp 以dĩ 利lợi 於ư 世thế 。 如như 華hoa 嚴nghiêm 經Kinh 云vân 。 或hoặc 持trì 牛ngưu 狗cẩu 及cập 鹿lộc 戒giới 。 或hoặc 著trước 壞hoại 衣y 奉phụng 事sự 火hỏa 等đẳng 。

策sách 萬vạn 行hạnh 。 懲# 惡ác 勸khuyến 善thiện 。 同đồng 歸quy 於ư 治trị 。 則tắc 三tam 教giáo 皆giai 可khả 遵tuân 行hành 。

欲dục 奪đoạt 先tiên 縱túng/tung 。 以dĩ 顯hiển 權quyền 教giáo 之chi 用dụng 也dã 。 儒nho 教giáo 三tam 綱cương 五ngũ 常thường 。 老lão 氏thị 保bảo 雌thư 守thủ 弱nhược 。 釋thích 教giáo 三tam 學học 六Lục 度Độ 。 莫mạc 不bất 皆giai 使sử 人nhân 策sách 修tu 萬vạn 行hạnh 。 止chỉ 惡ác 興hưng 善thiện 而nhi 已dĩ 。 為vi 教giáo 不bất 同đồng 。 同đồng 歸quy 於ư 治trị 也dã 。 所sở 歸quy 既ký 同đồng 。 遵tuân 行hành 皆giai 可khả 。 是thị 故cố 依y 儒nho 教giáo 。 則tắc 為vi 成thành 德đức 之chi 君quân 子tử 。 遵tuân 老lão 氏thị 。 則tắc 為vi 清thanh 靜tĩnh 之chi 真Chân 人Nhân 。 稟bẩm 釋thích 教giáo 。 則tắc 出xuất 三tam 惡ác 而nhi 往vãng 人nhân 天thiên 。 乃nãi 至chí 究cứu 竟cánh 。 證chứng 三tam 乘thừa 而nhi 圓viên 二nhị 果quả 者giả 矣hĩ 。

推thôi 萬vạn 法pháp 。 窮cùng 理lý 盡tận 性tánh 。 至chí 於ư 本bổn 源nguyên 。 則tắc 佛Phật 教giáo 方phương 為vi 決quyết 了liễu 。

前tiền 縱túng/tung 此thử 奪đoạt 。 以dĩ 顯hiển 實thật 教giáo 之chi 用dụng 也dã 。 前tiền 言ngôn 三tam 教giáo 皆giai 可khả 遵tuân 行hành 者giả 但đãn 順thuận 聖thánh 人nhân 隨tùy 宜nghi 益ích 物vật 。 治trị 已dĩ 成thành 之chi 人nhân 身thân 。 非phi 欲dục 窮cùng 究cứu 所sở 以dĩ 成thành 人nhân 之chi 源nguyên 本bổn 。 欲dục 窮cùng 其kỳ 本bổn 。 則tắc 非phi 了liễu 義nghĩa 教giáo 莫mạc 能năng 盡tận 之chi 。 言ngôn 推thôi 萬vạn 法pháp 窮cùng 理lý 盡tận 性tánh 者giả 。 推thôi 。 謂vị 尋tầm 其kỳ 本bổn 致trí 。 窮cùng 。 謂vị 極cực 其kỳ 根căn 源nguyên 。 盡tận 。 謂vị 竭kiệt 其kỳ 蘊uẩn 底để 。 萬vạn 法pháp 。 即tức 色sắc 心tâm 等đẳng 。 世thế 出xuất 世thế 法Pháp 。 然nhiên 窮cùng 理lý 盡tận 性tánh 。 語ngữ 出xuất 周chu 易dị 。 彼bỉ 繫hệ 辭từ 云vân 。 窮cùng 理lý 盡tận 性tánh 以dĩ 至chí 于vu 命mạng 。 雖tuy 借tá 彼bỉ 文văn 。 取thủ 意ý 則tắc 異dị 。 理lý 。 謂vị 道Đạo 理lý 。 真chân 理lý 。 性tánh 。 謂vị 法pháp 性tánh 。 心tâm 性tánh 。 不bất 取thủ 天thiên 賦phú 。 故cố 不bất 言ngôn 命mạng 。 謂vị 真Chân 如Như 一nhất 法pháp 。 橫hoạnh/hoành 對đối 諸chư 事sự 。 曰viết 理lý 廣quảng 也dã 。 竪thụ 貫quán 一nhất 法pháp 。 曰viết 性tánh 深thâm 也dã 。 然nhiên 在tại 無vô 情tình 。 曰viết 法pháp 性tánh 。 在tại 有hữu 情tình 。 曰viết 心tâm 性tánh 。 亦diệc 曰viết 佛Phật 性tánh 。 亦diệc 名danh 本bổn 覺giác 。 亦diệc 曰viết 如Như 來Lai 藏tạng 。 即tức 下hạ 顯hiển 性tánh 教giáo 中trung 所sở 說thuyết 真chân 性tánh 是thị 也dã 。 謂vị 色sắc 心tâm 等đẳng 法pháp 。 從tùng 緣duyên 而nhi 生sanh 。 無vô 實thật 自tự 性tánh 。 全toàn 是thị 真Chân 如Như 隨tùy 緣duyên 所sở 成thành 。 故cố 此thử 萬vạn 法pháp 。 皆giai 以dĩ 真Chân 如Như 而nhi 為vi 本bổn 源nguyên 。 故cố 論luận 主chủ 圓viên 覺giác 疏sớ/sơ 序tự 云vân 。 萬vạn 法pháp 虗hư 偽ngụy 。 緣duyên 會hội 而nhi 生sanh 。 生sanh 法pháp 本bổn 無vô 。 一nhất 切thiết 唯duy 識thức 。 識thức 如như 幻huyễn 夢mộng 。 但đãn 是thị 一nhất 心tâm 。 心tâm 寂tịch 而nhi 知tri 。 目mục 之chi 圓viên 覺giác 。 此thử 推thôi 萬vạn 法pháp 至chí 本bổn 源nguyên 之chi 謂vị 也dã 。 唯duy 識thức 亦diệc 云vân 。 此thử 諸chư 法pháp 勝thắng 義nghĩa 。 亦diệc 即tức 是thị 真Chân 如Như 。 常thường 如như 其kỳ 性tánh 故cố 。 即tức 諸chư 法pháp 實thật 性tánh 。 亦diệc 此thử 義nghĩa 也dã 。 言ngôn 至chí 於ư 本bổn 源nguyên 者giả 。 非phi 離ly 真chân 性tánh 之chi 外ngoại 。 別biệt 有hữu 本bổn 源nguyên 。 但đãn 約ước 教giáo 詮thuyên 淺thiển 深thâm 之chi 異dị 。 故cố 有hữu 至chí 不bất 至chí 爾nhĩ 。 起khởi 信tín 云vân 。 心tâm 真Chân 如Như 者giả 。 即tức 是thị 一nhất 法Pháp 界Giới 大đại 總tổng 相tương/tướng 法Pháp 門môn 體thể 。 所sở 謂vị 心tâm 性tánh 。 不bất 生sanh 不bất 滅diệt 。 乃nãi 至chí 云vân 唯duy 是thị 一nhất 心tâm 。 故cố 名danh 真Chân 如Như 。 又hựu 云vân 。 摩Ma 訶Ha 衍Diên 者giả 。 總tổng 說thuyết 有hữu 二nhị 種chủng 。 一nhất 者giả 法pháp 。 二nhị 者giả 義nghĩa 。 所sở 言ngôn 法pháp 者giả 。 謂vị 眾chúng 生sanh 心tâm 。 是thị 心tâm 即tức 攝nhiếp 一nhất 切thiết 世thế 間gian 。 出xuất 世thế 間gian 法Pháp 。 依y 於ư 此thử 心tâm 。 顯hiển 示thị 摩Ma 訶Ha 衍Diên 義nghĩa 。 華hoa 嚴nghiêm 經Kinh 云vân 。 云vân 何hà 說thuyết 諸chư 蘊uẩn 。 諸chư 蘊uẩn 有hữu 何hà 性tánh 。 蘊uẩn 性tánh 不bất 可khả 滅diệt 。 是thị 故cố 說thuyết 無vô 生sanh 。 分phân 別biệt 此thử 諸chư 蘊uẩn 。 其kỳ 性tánh 本bổn 空không 寂tịch 。 空không 故cố 不bất 可khả 滅diệt 。 此thử 是thị 無vô 生sanh 義nghĩa 。 眾chúng 生sanh 既ký 如như 是thị 。 諸chư 佛Phật 亦diệc 復phục 然nhiên 。 佛Phật 及cập 諸chư 佛Phật 法Pháp 。 是thị 性tánh 無vô 所sở 有hữu 。 則tắc 知tri 不bất 生sanh 不bất 滅diệt 。 真Chân 如Như 妙diệu 性tánh 。 實thật 諸chư 法pháp 之chi 本bổn 源nguyên 矣hĩ 。 非phi 一Nhất 乘Thừa 了liễu 義nghĩa 。 何hà 以dĩ 臻trăn 此thử 。 言ngôn 決quyết 了liễu 者giả 。 謂vị 決quyết 定định 了liễu 義nghĩa 。 亦diệc 決quyết 斷đoán 顯hiển 了liễu 也dã 。

然nhiên 當đương 今kim 學học 士sĩ 各các 執chấp 一nhất 宗tông 。 就tựu 師sư 佛Phật 者giả 。 仍nhưng 迷mê 實thật 義nghĩa 。 故cố 於ư 天thiên 地địa 人nhân 物vật 。 不bất 能năng 原nguyên 之chi 至chí 源nguyên 。

此thử 先tiên 顯hiển 餘dư 宗tông 未vị 了liễu 。 為vi 造tạo 論luận 之chi 緣duyên 由do 也dã 。 學học 士sĩ 。 通thông 指chỉ 習tập 三tam 教giáo 者giả 。 各các 執chấp 一nhất 宗tông 。 謂vị 習tập 儒nho 者giả 。 唯duy 執chấp 天thiên 命mạng 。 習tập 老lão 者giả 。 唯duy 執chấp 自tự 然nhiên 等đẳng 。 更cánh 不bất 復phục 博bác 究cứu 圓viên 暢sướng 也dã 。 師sư 佛Phật 者giả 。 即tức 別biệt 指chỉ 內nội 宗tông 習tập 權quyền 教giáo 人nhân 。 或hoặc 執chấp 業nghiệp 惑hoặc 。 或hoặc 執chấp 識thức 變biến 。 不bất 信tín 一Nhất 乘Thừa 實thật 教giáo 。 設thiết 談đàm 佛Phật 性tánh 。 定định 揀giản 闡xiển 提đề 。 縱túng/tung 說thuyết 真Chân 如Như 。 但đãn 云vân 不bất 變biến 。 有hữu 所sở 未vị 悟ngộ 。 故cố 曰viết 仍nhưng 迷mê 。 其kỳ 猶do 眾chúng 盲manh 摸mạc 象tượng 。 豈khởi 識thức 象tượng 之chi 全toàn 軀khu 。 坐tọa 井tỉnh 觀quán 天thiên 。 寧ninh 見kiến 天thiên 之chi 無vô 際tế 。 前tiền 就tựu 學học 人nhân 所sở 知tri 。 以dĩ 顯hiển 教giáo 之chi 權quyền 實thật 。 今kim 約ước 學học 人nhân 所sở 執chấp 。 為vi 造tạo 論luận 之chi 發phát 端đoan 。

余dư 今kim 還hoàn 依y 內nội 外ngoại 教giáo 理lý 。 推thôi 窮cùng 萬vạn 法pháp 。

依y 內nội 外ngoại 教giáo 理lý 。 則tắc 見kiến 解giải 圓viên 融dung 。 而nhi 無vô 偏thiên 局cục 之chi 弊tệ 。 與dữ 未vị 嘗thường 讀đọc 佛Phật 書thư 而nhi 輒triếp 議nghị 佛Phật 者giả 。 相tương/tướng 去khứ 遠viễn 矣hĩ 。

初sơ 從tùng 淺thiển 至chí 深thâm 。 於ư 習tập 權quyền 教giáo 者giả 。 斥xích 滯trệ 令linh 通thông 。 而nhi 極cực 其kỳ 本bổn 。 後hậu 依y 了liễu 教giáo 。 顯hiển 示thị 展triển 轉chuyển 生sanh 起khởi 之chi 義nghĩa 。 會hội 偏thiên 令linh 圓viên 。 而nhi 至chí 於ư 末mạt 。

從tùng 淺thiển 至chí 深thâm 者giả 。 即tức 指chỉ 論luận 初sơ 二nhị 門môn 斥xích 迷mê 執chấp 偏thiên 淺thiển 也dã 。 於ư 中trung 前tiền 前tiền 淺thiển 而nhi 後hậu 後hậu 深thâm 。 斥xích 滯trệ 令linh 通thông 者giả 。 即tức 破phá 執chấp 情tình 而nhi 顯hiển 圓viên 解giải 也dã 。 極cực 其kỳ 本bổn 者giả 。 指chỉ 第đệ 三tam 門môn 顯hiển 真chân 源nguyên 也dã 。 依y 了liễu 教giáo 顯hiển 示thị 展triển 轉chuyển 生sanh 起khởi 者giả 。 即tức 第đệ 四tứ 門môn 中trung 用dụng 顯hiển 性tánh 了liễu 義nghĩa 。 會hội 前tiền 所sở 執chấp 。 同đồng 一nhất 真chân 理lý 也dã 。

文văn 有hữu 四tứ 篇thiên 。 名danh 原nguyên 人nhân 也dã 。

總tổng 結kết 論luận 名danh 。 前tiền 序tự 論luận 竟cánh 。 四tứ 篇thiên 者giả 。 一nhất 斥xích 迷mê 執chấp 。 二nhị 斥xích 偏thiên 淺thiển 。 三tam 直trực 顯hiển 真chân 源nguyên 。 四tứ 會hội 通thông 本bổn 末mạt 。

一nhất 斥xích 迷mê 執chấp (# 習tập 儒nho 道đạo 者giả )# 。

斥xích 者giả 。 排bài 擯bấn 義nghĩa 。 迷mê 。 謂vị 惑hoặc 而nhi 不bất 悟ngộ 。 執chấp 。 謂vị 固cố 守thủ 不bất 移di 。

儒nho 道đạo 二nhị 教giáo 。 說thuyết 人nhân 畜súc 等đẳng 類loại 。 皆giai 是thị 虗hư 無vô 大Đại 道Đạo 生sanh 成thành 養dưỡng 育dục 。

此thử 下hạ 顯hiển 二nhị 宗tông 之chi 大đại 同đồng 也dã 。 道đạo 經Kinh 云vân 。 有hữu 物vật 混hỗn 成thành 。 先tiên 天thiên 地địa 生sanh 。 寂tịch 兮hề 寥liêu 兮hề 。 獨độc 立lập 而nhi 不bất 改cải 。 周chu 行hành 而nhi 不bất 殆đãi 。 可khả 以dĩ 為vi 天thiên 下hạ 母mẫu 。 吾ngô 不bất 知tri 其kỳ 名danh 。 強cường/cưỡng 名danh 曰viết 道đạo 。 又hựu 彼bỉ 經Kinh 云vân 。 道đạo 生sanh 之chi 。 德đức 畜súc 之chi 。 物vật 形hình 之chi 。 勢thế 成thành 之chi 。 皆giai 言ngôn 虗hư 無vô 大Đại 道Đạo 。 生sanh 成thành 養dưỡng 育dục 之chi 功công 用dụng 也dã 。

謂vị 道Đạo 法Pháp 自tự 然nhiên 。 生sanh 於ư 元nguyên 氣khí 。 元nguyên 氣khí 生sanh 天thiên 地địa 。 天thiên 地địa 生sanh 萬vạn 物vật 。

就tựu 二nhị 宗tông 推thôi 明minh 生sanh 起khởi 次thứ 序tự 也dã 。 謂vị 者giả 。 二nhị 宗tông 意ý 旨chỉ 也dã 。 道Đạo 法Pháp 自tự 然nhiên 。 語ngữ 出xuất 道đạo 經kinh 。 彼bỉ 云vân 。 人nhân 法pháp 地địa 。 地địa 法pháp 天thiên 。 天thiên 法pháp 道đạo 。 道Đạo 法Pháp 自tự 然nhiên 。 即tức 上thượng 文văn 虗hư 無vô 大Đại 道Đạo 也dã 。 自tự 然nhiên 者giả 。 妙diệu 本bổn 之chi 性tánh 。 性tánh 非phi 造tạo 作tác 。 故cố 曰viết 自tự 然nhiên 。 道đạo 者giả 。 妙diệu 本bổn 之chi 用dụng 。 道đạo 與dữ 自tự 然nhiên 。 體thể 用dụng 之chi 稱xưng 。 與dữ 上thượng 文văn 有hữu 別biệt 。 順thuận 文văn 言ngôn 法pháp 。 非phi 謂vị 道Đạo 法Pháp 傚# 於ư 自tự 然nhiên 也dã 。 又hựu 彼bỉ 經Kinh 云vân 。 一nhất 生sanh 二nhị 。 二nhị 生sanh 三tam 。 三tam 生sanh 萬vạn 物vật 。 今kim 云vân 生sanh 於ư 元nguyên 氣khí 。 即tức 彼bỉ 道đạo 生sanh 一nhất 也dã 。 元nguyên 氣khí 生sanh 天thiên 地địa 。 即tức 彼bỉ 一nhất 生sanh 二nhị 。 二nhị 生sanh 三tam 也dã 。 天thiên 地địa 生sanh 萬vạn 物vật 。 即tức 彼bỉ 三tam 生sanh 萬vạn 物vật 也dã 。 前tiền 敘tự 中trung 混hỗn 沌# 。 即tức 儒nho 者giả 之chi 說thuyết 。 此thử 言ngôn 大Đại 道Đạo 。 即tức 老lão 氏thị 之chi 意ý 。 前tiền 後hậu 互hỗ 舉cử 。 顯hiển 二nhị 宗tông 之chi 大đại 同đồng 也dã 。

故cố 智trí 愚ngu 貴quý 賤tiện 。 貧bần 富phú 苦khổ 樂lạc 。 皆giai 稟bẩm 於ư 天thiên 。 由do 於ư 時thời 命mạng 。

人nhân 中trung 品phẩm 類loại 不bất 同đồng 。 言ngôn 皆giai 稟bẩm 於ư 天thiên 。 由do 於ư 時thời 命mạng 者giả 。 儒nho 宗tông 多đa 云vân 。 死tử 生sanh 有hữu 命mạng 。 富phú 貴quý 在tại 天thiên 。 又hựu 云vân 。 莫mạc 之chi 為vi 而nhi 為vi 者giả 天thiên 也dã 。 莫mạc 之chi 致trí 而nhi 至chí 者giả 命mạng 也dã 。

故cố 死tử 後hậu 卻khước 歸quy 天thiên 地địa 。 復phục 其kỳ 虗hư 無vô 。

前tiền 約ước 從tùng 本bổn 起khởi 末mạt 。 此thử 約ước 原nguyên 始thỉ 反phản 終chung 。 天thiên 地địa 者giả 。 儒nho 宗tông 所sở 歸quy 。 虗hư 無vô 者giả 。 老lão 氏thị 所sở 復phục 。 道đạo 經Kinh 云vân 。 夫phu 物vật 芸vân 芸vân 。 復phục 歸quy 其kỳ 根căn 。 歸quy 根căn 曰viết 靜tĩnh 。 靜tĩnh 曰viết 復phục 命mạng 。 言ngôn 萬vạn 物vật 既ký 稟bẩm 天thiên 地địa 元nguyên 氣khí 而nhi 生sanh 。 如như 草thảo 木mộc 依y 根căn 而nhi 得đắc 榮vinh 茂mậu 。 死tử 則tắc 復phục 其kỳ 本bổn 始thỉ 。 如như 草thảo 木mộc 凋điêu 落lạc 。 精tinh 脈mạch 還hoàn 其kỳ 本bổn 根căn 。 是thị 復phục 其kỳ 所sở 稟bẩm 之chi 性tánh 命mạng 也dã 。 從tùng 天thiên 地địa 生sanh 。 復phục 歸quy 天thiên 地địa 者giả 。 如như 邵# 子tử 云vân 。 上thượng 天thiên 生sanh 我ngã 。 上thượng 天thiên 死tử 我ngã 。 一nhất 聽thính 於ư 天thiên 。 有hữu 何hà 不bất 可khả 。 此thử 之chi 謂vị 也dã 。

然nhiên 外ngoại 教giáo 宗tông 旨chỉ 。 但đãn 在tại 乎hồ 依y 身thân 立lập 行hành 。 不bất 在tại 究cứu 竟cánh 身thân 之chi 原nguyên 由do 。

外ngoại 教giáo 。 即tức 指chỉ 儒nho 道đạo 。 謂vị 佛Phật 法Pháp 之chi 外ngoại 也dã 。 儒nho 宗tông 五ngũ 常thường 百bách 行hành 。 老lão 氏thị 保bảo 雌thư 守thủ 弱nhược 。 皆giai 以dĩ 修tu 飾sức 其kỳ 身thân 耳nhĩ 。 不bất 言ngôn 此thử 身thân 因nhân 何hà 而nhi 有hữu 。 何hà 故cố 得đắc 為vi 人nhân 。 何hà 故cố 為vi 畜súc 等đẳng 。 縱túng/tung 說thuyết 原nguyên 由do 。 不bất 過quá 大Đại 道Đạo 元nguyên 氣khí 而nhi 已dĩ 。

所sở 說thuyết 萬vạn 物vật 。 不bất 論luận 象tượng 外ngoại 。

象tượng 。 謂vị 物vật 之chi 形hình 象tượng 。 天thiên 地địa 皆giai 象tượng 內nội 也dã 。 今kim 世thế 教giáo 所sở 談đàm 。 至chí 大đại 者giả 。 不bất 過quá 天thiên 地địa 而nhi 已dĩ 。 而nhi 人nhân 畜súc 萬vạn 物vật 。 皆giai 在tại 天thiên 地địa 之chi 中trung 。 故cố 其kỳ 所sở 論luận 。 不bất 出xuất 天thiên 地địa 之chi 外ngoại 。 莊trang 子tử 云vân 。 六lục 合hợp 之chi 外ngoại 。 聖thánh 人nhân 存tồn 而nhi 不bất 論luận 也dã 。 則tắc 知tri 天thiên 地địa 之chi 外ngoại 。 孔khổng 老lão 非phi 實thật 不bất 知tri 。 但đãn 以dĩ 世thế 人nhân 智trí 淺thiển 。 未vị 足túc 與dữ 議nghị 。 論luận 語ngữ 云vân 。 夫phu 子tử 之chi 言ngôn 性tánh 與dữ 天thiên 道đạo 。 不bất 可khả 得đắc 而nhi 聞văn 也dã 。 況huống 象tượng 外ngoại 乎hồ 。

雖tuy 指chỉ 大Đại 道Đạo 為vi 本bổn 。 而nhi 不bất 備bị 明minh 順thuận 逆nghịch 起khởi 滅diệt 染nhiễm 淨tịnh 因nhân 緣duyên 。

恐khủng 有hữu 問vấn 言ngôn 。 儒nho 道đạo 二nhị 宗tông 。 亦diệc 說thuyết 大Đại 道Đạo 元nguyên 氣khí 等đẳng 生sanh 成thành 萬vạn 物vật 。 則tắc 是thị 大Đại 道Đạo 元nguyên 氣khí 。 即tức 是thị 身thân 本bổn 。 那na 言ngôn 不bất 究cứu 原nguyên 由do 耶da 。 故cố 今kim 釋thích 云vân 。 元nguyên 氣khí 天thiên 命mạng 父phụ 母mẫu 等đẳng 。 但đãn 是thị 生sanh 身thân 之chi 具cụ 。 而nhi 非phi 即tức 是thị 身thân 本bổn 。 譬thí 如như 孩hài 穉# 見kiến 母mẫu 籠lung 甑# 取thủ 餅bính 啖đạm 之chi 。 便tiện 知tri 是thị 餅bính 籠lung 甑# 所sở 成thành 。 後hậu 來lai 索sách 餅bính 。 即tức 指chỉ 籠lung 甑# 。 豈khởi 知tri 籠lung 甑# 但đãn 是thị 成thành 餅bính 之chi 具cụ 。 豈khởi 是thị 餅bính 之chi 所sở 本bổn 哉tai 。 今kim 元nguyên 氣khí 天thiên 地địa 等đẳng 。 籠lung 甑# 之chi 謂vị 也dã 。 執chấp 為vi 身thân 本bổn 。 孩hài 穉# 之chi 見kiến 而nhi 已dĩ 。 而nhi 不bất 備bị 明minh 云vân 云vân 者giả 。 正chánh 顯hiển 二nhị 宗tông 所sở 迷mê 也dã 。 順thuận 逆nghịch 起khởi 滅diệt 者giả 。 謂vị 內nội 教giáo 所sở 。 說thuyết 十Thập 二Nhị 因Nhân 緣Duyên 。 迷mê 則tắc 從tùng 無vô 明minh 起khởi 行hành 。 輾triển 轉chuyển 乃nãi 至chí 有hữu 生sanh 老lão 死tử 。 即tức 順thuận 生sanh 死tử 起khởi 動động 。 而nhi 成thành 流lưu 轉chuyển 也dã 。 悟ngộ 則tắc 從tùng 老lão 死tử 逆nghịch 觀quán 。 乃nãi 至chí 無vô 明minh 。 遂toại 起khởi 智trí 斷đoạn 無vô 明minh 。 由do 無vô 明minh 滅diệt 。 故cố 行hành 滅diệt 。 乃nãi 至chí 生sanh 老lão 死tử 滅diệt 。 即tức 登đăng 聖thánh 果Quả 。 此thử 明minh 逆nghịch 生sanh 死tử 而nhi 還hoàn 滅diệt 也dã 。 此thử 十thập 二nhị 支chi 通thông 大đại 小Tiểu 乘Thừa 。 義nghĩa 門môn 繁phồn 廣quảng 。 非phi 略lược 可khả 盡tận 。 言ngôn 染nhiễm 淨tịnh 因nhân 緣duyên 者giả 。 有hữu 二nhị 。 一nhất 約ước 小Tiểu 乘Thừa 。 其kỳ 說thuyết 又hựu 二nhị 。 一nhất 者giả 。 如như 前tiền 十thập 二nhị 有hữu 支chi 。 由do 無vô 明minh 緣duyên 行hành 。 乃nãi 至chí 生sanh 緣duyên 老lão 死tử 。 是thị 染nhiễm 因nhân 緣duyên 。 由do 無vô 明minh 滅diệt 行hành 滅diệt 。 乃nãi 至chí 老lão 死tử 滅diệt 。 是thị 淨tịnh 因nhân 緣duyên 。 二nhị 者giả 。 約ước 苦Khổ 集Tập 滅Diệt 道Đạo 四Tứ 諦Đế 。 謂vị 苦khổ 集tập 是thị 世thế 間gian 因nhân 果quả 。 滅diệt 道đạo 是thị 出xuất 世thế 間gian 因nhân 果quả 。 由do 造tạo 集Tập 諦Đế 因nhân 。 感cảm 苦Khổ 諦Đế 果quả 。 名danh 染nhiễm 因nhân 緣duyên 。 由do 厭yếm 苦khổ 故cố 。 起khởi 道Đạo 諦Đế 智trí 。 斷đoạn 彼bỉ 集tập 因nhân 。 苦khổ 果quả 不bất 生sanh 。 證chứng 滅Diệt 諦Đế 理lý 。 名danh 淨tịnh 因nhân 緣duyên 。 故cố 淨tịnh 名danh 云vân 。 從tùng 癡si 有hữu 愛ái 。 則tắc 我ngã 病bệnh 生sanh 。 眾chúng 生sanh 病bệnh 愈dũ 。 我ngã 病bệnh 亦diệc 愈dũ 。 二nhị 約ước 大Đại 乘Thừa 。 亦diệc 二nhị 。 一nhất 約ước 法pháp 相tướng 宗tông 。 謂vị 藏tạng 識thức 法pháp 爾nhĩ 包bao 攝nhiếp 三tam 乘thừa 及cập 三tam 性tánh 名danh 言ngôn 種chủng 子tử 。 而nhi 一nhất 切thiết 眾chúng 生sanh 。 有hữu 無vô 不bất 同đồng 。 若nhược 有hữu 三tam 乘thừa 種chủng 子tử 者giả 。 遇ngộ 緣duyên 熏huân 習tập 。 脩tu 行hành 斷đoạn 障chướng 。 當đương 得đắc 三tam 乘thừa 聖thánh 果Quả 。 名danh 淨tịnh 因nhân 緣duyên 。 (# 此thử 且thả 三tam 乘thừa 總tổng 說thuyết 應ưng 別biệt 明minh 之chi )# 若nhược 無vô 三tam 乘thừa 種chủng 子tử 。 但đãn 有hữu 有hữu 漏lậu 三tam 性tánh 等đẳng 種chủng 。 即tức 造tạo 三tam 種chủng 業nghiệp (# 福phước 非phi 福phước 。 不bất 動động )# 三tam 界giới 流lưu 轉chuyển 。 名danh 染nhiễm 因nhân 緣duyên 。 二nhị 約ước 法pháp 性tánh 宗tông 。 真chân 妄vọng 和hòa 合hợp 。 成thành 黎lê 耶da 識thức 。 若nhược 迷mê 之chi 時thời 。 染nhiễm 法pháp (# 即tức 前tiền 妄vọng 也dã )# 有hữu 力lực 。 淨tịnh 法pháp (# 即tức 前tiền 真chân 也dã )# 無vô 力lực 。 向hướng 緣duyên 下hạ 轉chuyển 。 沉trầm 輪luân 三tam 界giới 。 名danh 染nhiễm 因nhân 緣duyên 。 悟ngộ 時thời 淨tịnh 法pháp 有hữu 力lực 。 染nhiễm 法pháp 無vô 力lực 。 背bối/bội 緣duyên 上thượng 轉chuyển 。 成thành 四tứ 聖thánh 位vị 。 (# 佛Phật 。 菩Bồ 薩Tát 。 緣Duyên 覺Giác 。 聲Thanh 聞Văn )# 名danh 淨tịnh 因nhân 緣duyên 。 廣quảng 如như 下hạ 引dẫn 。 此thử 等đẳng 法pháp 義nghĩa 。 外ngoại 教giáo 豈khởi 知tri 。 況huống 能năng 備bị 明minh 。

故cố 習tập 者giả 不bất 如như 是thị 權quyền 。 執chấp 之chi 為vi 了liễu 。

孔khổng 老lão 所sở 說thuyết 。 但đãn 是thị 權quyền 宜nghi 。 不bất 執chấp 則tắc 為vi 入nhập 道đạo 之chi 緣duyên 。 固cố 執chấp 則tắc 為vi 障chướng 道đạo 之chi 損tổn 。 圭# 峰phong 云vân 。 儒nho 資tư 戒giới 律luật 。 道đạo 助trợ 禪thiền 那na 。 此thử 其kỳ 緣duyên 也dã 。 八bát 難nạn 之chi 中trung 。 世thế 智trí 辯biện 聰thông 。 反phản 成thành 為vi 難nạn/nan 。 此thử 其kỳ 損tổn 也dã 。

今kim 略lược 舉cử 而nhi 詰cật 之chi 。

就tựu 二nhị 宗tông 詰cật 難nạn/nan 。 下hạ 文văn 有hữu 四tứ 。 一nhất 難nạn/nan 道đạo 生sanh 。 道Đạo 教giáo 所sở 執chấp 。 二nhị 難nạn/nan 自tự 然nhiên 。 道Đạo 教giáo 所sở 執chấp 。 儒nho 宗tông 亦diệc 執chấp 。 三tam 難nạn/nan 元nguyên 氣khí 。 此thử 儒nho 道đạo 皆giai 執chấp 。 四tứ 難nạn/nan 天thiên 命mạng 。 儒nho 者giả 所sở 執chấp 。

所sở 言ngôn 萬vạn 物vật 。 皆giai 從tùng 大Đại 道Đạo 而nhi 生sanh 者giả 。 大Đại 道Đạo 即tức 是thị 生sanh 死tử 賢hiền 愚ngu 之chi 本bổn 。 吉cát 凶hung 禍họa 福phước 之chi 基cơ 。

此thử 按án 定định 外ngoại 宗tông 道đạo 生sanh 以dĩ 立lập 難nạn/nan 也dã 。

基cơ 本bổn 既ký 其kỳ 常thường 存tồn 。 則tắc 禍họa 亂loạn 凶hung 愚ngu 。 不bất 可khả 除trừ 也dã 。 福phước 慶khánh 賢hiền 善thiện 。 不bất 可khả 益ích 也dã 。

道đạo 既ký 是thị 常thường 。 物vật 亦diệc 應ưng 常thường 。 如như 世thế 子tử 孫tôn 還hoàn 類loại 父phụ 母mẫu 。 則tắc 禍họa 亂loạn 應ưng 常thường 。 非phi 人nhân 力lực 可khả 以dĩ 翦# 除trừ 。 福phước 慶khánh 應ưng 常thường 。 非phi 積tích 善thiện 可khả 能năng 增tăng 益ích 。 故cố 李# 思tư 慎thận 云vân 。 老lão 謂vị 生sanh 與dữ 死tử 命mạng 也dã 。 悉tất 是thị 道đạo 之chi 所sở 為vi 。 聖thánh 與dữ 不bất 肖tiếu 性tánh 也dã 。 但đãn 是thị 天thiên 之chi 所sở 與dữ 。 天thiên 與dữ 不bất 可khả 逃đào 。 道đạo 為vi 不bất 可khả 悍hãn 。 知tri 天thiên 道đạo 之chi 不bất 可khả 逃đào 悍hãn 者giả 。 則tắc 能năng 安an 處xứ 長trường 生sanh 。

何hà 用dụng 老lão 莊trang 之chi 教giáo 耶da 。

聖thánh 人nhân 見kiến 善thiện 有hữu 益ích 。 可khả 以dĩ 致trí 福phước 。 故cố 教giáo 令linh 為vi 善thiện 。 見kiến 惡ác 有hữu 損tổn 。 可khả 以dĩ 致trí 禍họa 。 故cố 教giáo 令linh 遠viễn 惡ác 。 既ký 云vân 吉cát 凶hung 禍họa 福phước 。 於ư 我ngã 無vô 預dự 。 道đạo 使sử 之chi 然nhiên 。 不bất 可khả 增tăng 損tổn 。 則tắc 孔khổng 老lão 設thiết 教giáo 。 勸khuyến 善thiện 禁cấm 惡ác 。 何hà 所sở 圖đồ 耶da 。

又hựu 道đạo 育dục 虎hổ 狼lang 。 胎thai 桀# 紂# 。 夭yểu 顏nhan 冉nhiễm 。 禍họa 夷di 齊tề 。 何hà 名danh 尊tôn 乎hồ 。

若nhược 云vân 萬vạn 物vật 皆giai 是thị 道đạo 之chi 所sở 為vi 者giả 。 虎hổ 狼lang 害hại 人nhân 之chi 獸thú 。 道đạo 畜súc 之chi 而nhi 使sử 害hại 也dã 。 桀# 紂# 虐ngược 民dân 之chi 君quân 。 道đạo 孕dựng 之chi 而nhi 使sử 虐ngược 也dã 。 顏nhan 冉nhiễm 之chi 賢hiền 而nhi 不bất 享hưởng 年niên 。 道đạo 夭yểu 之chi 也dã 。 夷di 齊tề 之chi 賢hiền 而nhi 致trí 禍họa 死tử 。 道đạo 禍họa 之chi 也dã 。 道đạo 經Kinh 云vân 。 萬vạn 物vật 莫mạc 不bất 尊tôn 道đạo 而nhi 貴quý 德đức 。 使sử 道đạo 之chi 所sở 為vi 誠thành 如như 是thị 。 何hà 名danh 尊tôn 乎hồ 。

又hựu 言ngôn 萬vạn 物vật 皆giai 是thị 自tự 然nhiên 生sanh 化hóa 。 非phi 因nhân 緣duyên 者giả 。

此thử 又hựu 按án 定định 外ngoại 宗tông 自tự 然nhiên 以dĩ 立lập 難nạn/nan 也dã 。 內nội 教giáo 說thuyết 一nhất 切thiết 萬vạn 法pháp 。 從tùng 因nhân 緣duyên 生sanh 。 謂vị 親thân 能năng 發phát 起khởi 為vi 因nhân 。 疎sơ 能năng 助trợ 起khởi 為vi 緣duyên 。 如như 草thảo 木mộc 等đẳng 。 從tùng 種chủng 子tử 生sanh 。 名danh 曰viết 親thân 因nhân 。 水thủy 土thổ/độ 人nhân 時thời 。 名danh 曰viết 踈sơ 緣duyên 。 人nhân 畜súc 等đẳng 。 從tùng 業nghiệp 惑hoặc 生sanh 。 名danh 曰viết 親thân 因nhân 。 父phụ 母mẫu 。 二nhị 氣khí 。 名danh 曰viết 疎sơ 緣duyên 。 彼bỉ 儒nho 道đạo 既ký 執chấp 自tự 然nhiên 。 則tắc 不bất 推thôi 因nhân 緣duyên 。 故cố 莊trang 子tử 云vân 。 不bất 知tri 所sở 以dĩ 然nhiên 。 名danh 曰viết 自tự 然nhiên 。 又hựu 云vân 。 鶴hạc 不bất 浴dục 而nhi 白bạch 。 烏ô 不bất 黔kiềm 而nhi 黑hắc 。 言ngôn 皆giai 自tự 然nhiên 也dã 。 儒nho 宗tông 如như 司ty 馬mã 君quân 實thật 無vô 為vi 贊tán 云vân 。 進tiến 退thoái 有hữu 道đạo 。 得đắc 失thất 有hữu 命mạng 。 守thủ 道đạo 在tại 己kỷ 。 功công 成thành 則tắc 天thiên 。 天thiên 復phục 何hà 為vi 。 莫mạc 非phi 自tự 然nhiên 。

則tắc 一nhất 切thiết 無vô 因nhân 緣duyên 處xứ 。 悉tất 應ưng 生sanh 化hóa 謂vị 石thạch 應ưng 生sanh 草thảo 。 草thảo 應ưng 生sanh 人nhân 。 人nhân 生sanh 畜súc 等đẳng 。

既ký 不bất 待đãi 因nhân 緣duyên 。 則tắc 石thạch 非phi 草thảo 等đẳng 因nhân 緣duyên 。 應ưng 能năng 生sanh 草thảo 。 草thảo 生sanh 人nhân 。 人nhân 生sanh 畜súc 等đẳng 。 以dĩ 皆giai 非phi 緣duyên 故cố 。 所sở 言ngôn 等đẳng 者giả 。 等đẳng 一nhất 切thiết 非phi 緣duyên 之chi 事sự 。 如như 火hỏa 應ưng 生sanh 草thảo 木mộc 。 木mộc 生sanh 魚ngư 鳥điểu 。 凡phàm 是thị 一nhất 切thiết 。 不bất 應ưng 生sanh 處xứ 。 皆giai 能năng 生sanh 也dã 。 正chánh 取thủ 人nhân 不bất 待đãi 父phụ 母mẫu 緣duyên 。 忽hốt 自tự 生sanh 人nhân 等đẳng 。 如như 西tây 方phương 無vô 因nhân 外ngoại 道đạo 。 亦diệc 作tác 此thử 計kế 。 瑜du 伽già 第đệ 七thất 云vân 。 何hà 因nhân 緣duyên 故cố 。 彼bỉ 諸chư 外ngoại 道đạo 。 起khởi 如như 是thị 見kiến 。 立lập 如như 是thị 論luận 。 答đáp 謂vị 見kiến 世thế 間gian 無vô 有hữu 因nhân 緣duyên 。 或hoặc 時thời 歘hốt 爾nhĩ 。 大đại 風phong 卒thốt 起khởi 。 於ư 一nhất 時thời 間gian 。 寂tịch 然nhiên 止chỉ 息tức 。 或hoặc 時thời 忽hốt 爾nhĩ 暴bạo 河hà 瀰# 漫mạn 。 於ư 一nhất 時thời 間gian 。 頓đốn 即tức 枯khô 竭kiệt 。 或hoặc 時thời 鬱uất 爾nhĩ 花hoa 木mộc 敷phu 榮vinh 。 於ư 一nhất 時thời 間gian 。 颯tát 然nhiên 衰suy 顇# 。 由do 如như 是thị 故cố 。 起khởi 無vô 因nhân 見kiến 。 立lập 無vô 因nhân 論luận 。 清thanh 涼lương 云vân 與dữ 此thử 方phương 儒nho 老lão 所sở 計kế 頗phả 同đồng 。 又hựu 涅Niết 槃Bàn 經kinh 中trung 。 衲nạp 衣y 梵Phạm 志Chí 。 求cầu 佛Phật 論luận 議nghị 。 佛Phật 問vấn 云vân 。 汝nhữ 宗tông 何hà 故cố 知tri 非phi 因nhân 緣duyên 。 彼bỉ 云vân 。 我ngã 見kiến 牛ngưu 生sanh 便tiện 能năng thúc 乳nhũ 。 龜quy 生sanh 便tiện 能năng 入nhập 水thủy 。 知tri 非phi 因nhân 緣duyên 。

佛Phật 言ngôn 。

若nhược 言ngôn thúc 乳nhũ 非phi 因nhân 緣duyên 者giả 。 俱câu 非phi 因nhân 緣duyên 。 何hà 不bất thúc 角giác 。 若nhược 言ngôn 入nhập 水thủy 非phi 因nhân 緣duyên 者giả 。 俱câu 非phi 因nhân 緣duyên 。 何hà 不bất 入nhập 火hỏa 。 梵Phạm 志Chí 辭từ 屈khuất 。 投đầu 佛Phật 出xuất 家gia 。

又hựu 應ưng 生sanh 無vô 前tiền 後hậu 。 起khởi 無vô 早tảo 晚vãn 。 神thần 仙tiên 不bất 藉tạ 丹đan 藥dược 。 太thái 平bình 不bất 藉tạ 賢hiền 良lương 。 仁nhân 義nghĩa 不bất 藉tạ 教giáo 習tập 。

既ký 云vân 自tự 然nhiên 。 不bất 應ưng 緣duyên 習tập 。 然nhiên 前tiền 後hậu 早tảo 晚vãn 約ước 時thời 。

時thời 乃nãi 疎sơ 緣duyên 中trung 一nhất 事sự 。 如như 春xuân 蘭lan 秋thu 菊# 。 社xã 燕yên 賓tân 鴻hồng 等đẳng 。 各các 因nhân 其kỳ 時thời 。 人nhân 須tu 十thập 月nguyệt 。 方phương 乃nãi 誕đản 生sanh 。 非phi 自tự 然nhiên 也dã 。 神thần 仙tiên 已dĩ 下hạ 。 別biệt 約ước 有hữu 情tình 。 神thần 仙tiên 要yếu 須tu 宿túc 稟bẩm 寡quả 欲dục 之chi 資tư 。 鍊luyện 藥dược 服phục 氣khí 為vi 緣duyên 。 方phương 能năng 長trường 生sanh 不bất 老lão 。 天thiên 下hạ 太thái 平bình 。 必tất 藉tạ 忠trung 臣thần 良lương 士sĩ 。 武võ 以dĩ 定định 亂loạn 。 文văn 以dĩ 經kinh 世thế 。 君quân 臣thần 相tương 濟tế 。 然nhiên 後hậu 民dân 安an 國quốc 泰thái 。

時thời 和hòa 俗tục 淳thuần 。 人nhân 有hữu 才tài 德đức 之chi 美mỹ 。 皆giai 資tư 訓huấn 誨hối 之chi 力lực 。 習tập 與dữ 性tánh 成thành 。 未vị 有hữu 不bất 學học 而nhi 自tự 成thành 者giả 。 執chấp 自tự 然nhiên 者giả 。 不bất 亦diệc 乖quai 乎hồ 。

老lão 莊trang 周chu 孔khổng 。 何hà 用dụng 立lập 教giáo 為vi 軌quỹ 則tắc 乎hồ 。

既ký 賢hiền 者giả 自tự 然nhiên 而nhi 賢hiền 。 不bất 由do 教giáo 習tập 。 愚ngu 者giả 自tự 然nhiên 而nhi 愚ngu 。 教giáo 亦diệc 無vô 益ích 。 聖thánh 人nhân 立lập 教giáo 。 便tiện 成thành 無vô 用dụng 矣hĩ 。 然nhiên 老lão 氏thị 上thượng 土thổ/độ 下hạ 士sĩ 之chi 說thuyết 。 孔khổng 聖thánh 上thượng 智trí 下hạ 愚ngu 之chi 論luận 。 在tại 吾ngô 教giáo 中trung 。 葢# 宿túc 習tập 力lực 故cố 。 謂vị 多đa 生sanh 熏huân 習tập 純thuần 熟thục 。 今kim 得đắc 為vi 人nhân 。 諸chư 識thức 聰thông 利lợi 。 聞văn 道đạo 勤cần 行hành 。 孔khổng 老lão 於ư 此thử 。 謂vị 之chi 生sanh 知tri 上thượng 士sĩ 。 故cố 白bạch 樂nhạo/nhạc/lạc 天thiên 生sanh 而nhi 識thức 字tự 。 世thế 呼hô 為vi 三tam 生sanh 人nhân 。 若nhược 宿túc 世thế 從tùng 異dị 類loại 中trung 來lai 。 未vị 曾tằng 熏huân 習tập 。 或hoặc 因nhân 秘bí 悋lận 。 不bất 肯khẳng 教giáo 人nhân 。 今kim 得đắc 人nhân 身thân 。 諸chư 情tình 暗ám 鈍độn 。 倥# 侗# 顓# 蒙mông 。 困khốn 而nhi 不bất 學học 。 孔khổng 老lão 於ư 此thử 。 呼hô 為vi 下hạ 愚ngu 下hạ 士sĩ 。 其kỳ 中trung 人nhân 者giả 。 昔tích 雖tuy 曾tằng 熏huân 。 然nhiên 未vị 純thuần 熟thục 。 故cố 於ư 今kim 世thế 。 學học 之chi 則tắc 成thành 。 不bất 學học 則tắc 殆đãi 。 由do 此thử 觀quán 之chi 。 雖tuy 愚ngu 鈍độn 之chi 資tư 。 苟cẩu 能năng 自tự 勉miễn 于vu 學học 。 縱túng/tung 未vị 偕giai 於ư 上thượng 達đạt 。 亦diệc 自tự 勝thắng 於ư 不bất 學học 者giả 矣hĩ 。 況huống 中trung 人nhân 乎hồ 。 聖thánh 人nhân 知tri 學học 問vấn 有hữu 益ích 。 可khả 以dĩ 革cách 愚ngu 成thành 智trí 。 故cố 垂thùy 典điển 誥# 以dĩ 為vi 軌quỹ 則tắc 。 斯tư 則tắc 因nhân 緣duyên 。 之chi 理lý 明minh 矣hĩ 。 而nhi 曰viết 自tự 然nhiên 。 豈khởi 為vi 通thông 理lý 。

又hựu 言ngôn 皆giai 從tùng 元nguyên 氣khí 而nhi 生sanh 成thành 者giả 。

此thử 按án 定định 外ngoại 宗tông 元nguyên 氣khí 以dĩ 立lập 難nạn/nan 也dã 。

則tắc 歘hốt 生sanh 之chi 神thần 。 未vị 曾tằng 習tập 慮lự 。 豈khởi 得đắc 嬰anh 孩hài 便tiện 能năng 愛ái 惡ác 驕kiêu 恣tứ 焉yên 。

初sơ 生sanh 之chi 子tử 。 八bát 識thức 雖tuy 具cụ 。 創sáng/sang 與dữ 境cảnh 遇ngộ 。 未vị 知tri 染nhiễm 著trước 。 若nhược 漸tiệm 長trường/trưởng 大đại 。 慣quán 習tập 力lực 故cố 。 愛ái 惡ác 滋tư 彰chương 。 所sở 謂vị 習tập 與dữ 性tánh 成thành 。 非phi 由do 元nguyên 氣khí 。 使sử 之chi 然nhiên 也dã 。 歘hốt 。 暴bạo 起khởi 也dã 。 言ngôn 欻hốt 然nhiên 而nhi 生sanh 也dã 。

若nhược 言ngôn 欻hốt 有hữu 。 自tự 然nhiên 便tiện 能năng 隨tùy 念niệm 愛ái 。 惡ác 等đẳng 者giả 。 則tắc 五ngũ 德đức 六lục 藝nghệ 。 悉tất 能năng 隨tùy 念niệm 而nhi 解giải 。 何hà 待đãi 因nhân 緣duyên 學học 習tập 而nhi 成thành 。

設thiết 云vân 孩hài 子tử 初sơ 生sanh 。 便tiện 能năng 飡xan 乳nhũ 。 不bất 得đắc 則tắc 啼đề 。 豈khởi 待đãi 習tập 慮lự 。 自tự 然nhiên 便tiện 能năng 隨tùy 念niệm 愛ái 惡ác 等đẳng 。 然nhiên 則tắc 五ngũ 德đức 六lục 藝nghệ 。 亦diệc 應ưng 自tự 解giải 。 不bất 待đãi 習tập 慮lự 。 何hà 不bất 爾nhĩ 耶da 。 然nhiên 人nhân 生sanh 便tiện 知tri 飲ẩm 乳nhũ 啼đề 號hào 者giả 。 無vô 始thỉ 以dĩ 來lai 。 慣quán 習tập 力lực 故cố 。 與dữ 心tâm 俱câu 生sanh 。 如như 前tiền 云vân 牛ngưu 不bất thúc 角giác 。 龜quy 不bất 入nhập 火hỏa 。 皆giai 因nhân 緣duyên 也dã 。 豈khởi 是thị 元nguyên 氣khí 。 使sử 之chi 然nhiên 也dã 。 五ngũ 德đức 者giả 。 仁nhân 義nghĩa 禮lễ 智trí 信tín 也dã 。 六lục 藝nghệ 者giả 。 禮lễ 樂nhạo/nhạc/lạc 射xạ 御ngự 書thư 數số 也dã 。

又hựu 若nhược 生sanh 是thị 稟bẩm 氣khí 而nhi 歘hốt 有hữu 。 死tử 是thị 氣khí 散tán 而nhi 欻hốt 無vô 。 則tắc 誰thùy 為vi 鬼quỷ 神thần 乎hồ 。

儒nho 者giả 皆giai 執chấp 氣khí 聚tụ 為vi 生sanh 。 氣khí 散tán 為vi 死tử 。 夫phu 氣khí 散tán 則tắc 已dĩ 斷đoạn 滅diệt 。 又hựu 誰thùy 為vi 鬼quỷ 神thần 乎hồ 。 孔khổng 子tử 曰viết 。 敬kính 鬼quỷ 神thần 而nhi 遠viễn 之chi 。 易dị 曰viết 。 精tinh 氣khí 為vi 物vật 。 遊du 魂hồn 為vi 變biến 。 故cố 知tri 鬼quỷ 神thần 之chi 情tình 狀trạng 。 謂vị 百bách 駭hãi 四tứ 體thể 。 男nam 女nữ 搆câu 精tinh 之chi 所sở 成thành 。 故cố 曰viết 精tinh 氣khí 為vi 物vật 。 彼bỉ 云vân 遊du 魂hồn 為vi 變biến 者giả 。 即tức 如như 佛Phật 教giáo 。 所sở 說thuyết 心tâm 識thức 。 由do 無vô 質chất 礙ngại 。 任nhậm 運vận 能năng 往vãng 。 故cố 曰viết 遊du 魂hồn 。 意ý 謂vị 遊du 魂hồn 與dữ 精tinh 氣khí 合hợp 而nhi 為vi 人nhân 。 精tinh 氣khí 有hữu 滅diệt 。 而nhi 遊du 魂hồn 不bất 滅diệt 。 故cố 為vi 鬼quỷ 神thần 。 則tắc 鬼quỷ 神thần 之chi 說thuyết 。 儒nho 宗tông 許hứa 有hữu 明minh 矣hĩ 。 而nhi 氣khí 散tán 則tắc 誰thùy 為vi 耶da 。

且thả 世thế 有hữu 鑑giám 達đạt 前tiền 生sanh 。 追truy 憶ức 往vãng 事sự 。 則tắc 知tri 生sanh 前tiền 相tương 續tục 。 非phi 稟bẩm 氣khí 而nhi 歘hốt 有hữu 。

達đạt 生sanh 前tiền 。 憶ức 往vãng 事sự 者giả 。 知tri 宿túc 命mạng 也dã 。 如như 羊dương 祜hỗ 之chi 識thức 金kim 鐶hoàn 。 (# 晉tấn 羊dương 祜hỗ 。 字tự 叔thúc 子tử 。 幼ấu 年niên 嘗thường 牽khiên 乳nhũ 母mẫu 至chí 李# 宅trạch 門môn 外ngoại 枯khô 樹thụ 穴huyệt 中trung 。 得đắc 金kim 鐶hoàn 一nhất 枚mai 。 謂vị 乳nhũ 母mẫu 曰viết 。 此thử 吾ngô 先tiên 世thế 。 為vi 李# 家gia 子tử 戲hí 所sở 藏tạng 也dã 。 吾ngô 年niên 七thất 歲tuế 。 墮đọa 井tỉnh 而nhi 死tử 。 事sự 出xuất 本bổn 傳truyền )# 崔thôi 咸hàm 之chi 徵trưng 墨mặc 誌chí 。 (# 唐đường 崔thôi 咸hàm 。 父phụ 銳duệ 為vi 澤trạch 潞# 。 節tiết 度độ 使sử 李# 抱bão 真chân 從tùng 事sự 。 有hữu 客khách 盧lô 老lão 者giả 。 每mỗi 徃# 來lai 澤trạch 潞# 銳duệ 嘗thường 善thiện 待đãi 之chi 終chung 謂vị 銳duệ 曰viết 。 吾ngô 當đương 與dữ 君quân 家gia 作tác 子tử 。 以dĩ 口khẩu 傍bàng 墨mặc 誌chí 為vi 驗nghiệm 。 及cập 生sanh 咸hàm 。 果quả 如như 其kỳ 言ngôn 。 出xuất 本bổn 傳truyền )# 房phòng 琯# 剖phẫu 松tùng 下hạ 之chi 書thư 。 (# 唐đường 房phòng 琯# 。 字tự 次thứ 律luật 。 開khai 元nguyên 中trung 。 宰tể 桐# 廬lư 。 嘗thường 與dữ 道Đạo 士sĩ 邢# 和hòa 璞# 過quá 夏hạ 口khẩu 。 入nhập 一nhất 廢phế 寺tự 。 坐tọa 古cổ 松tùng 下hạ 。 和hòa 璞# 使sử 人nhân 鑿tạc 地địa 。 得đắc 瓮úng 中trung 所sở 藏tạng 婁lâu 師sư 德đức 與dữ 永vĩnh 禪thiền 師sư 書thư 。 笑tiếu 謂vị 琯# 曰viết 。 頗phả 憶ức 此thử 否phủ/bĩ 。 因nhân 帳trướng 然nhiên 。 悟ngộ 前tiền 世thế 之chi 為vi 永vĩnh 禪thiền 師sư 也dã 。 出xuất 明minh 皇hoàng 雜tạp 錄lục 。 東đông 坡# 詩thi 云vân 。 殷ân 勤cần 古cổ 松tùng 下hạ 。 為vi 剖phẫu 瓮úng 中trung 書thư )# 唐đường 紹thiệu 刺thứ 燈đăng 前tiền 之chi 犬khuyển 。 (# 唐đường 紹thiệu 者giả 。 開khai 元nguyên 中trung 為vi 給cấp 事sự 中trung 。 嘗thường 與dữ 對đối 門môn 中trung 郎lang 李# 貌mạo 善thiện 。 每mỗi 厚hậu 待đãi 之chi 。 妻thê 嘗thường 諫gián 曰viết 。 勿vật 友hữu 非phi 類loại 。 紹thiệu 曰viết 。 非phi 爾nhĩ 所sở 知tri 。 後hậu 因nhân 驪# 山sơn 講giảng 武võ 。 紹thiệu 攝nhiếp 禮lễ 部bộ 尚thượng 書thư 。 玄huyền 宗tông 援viện 桴phù 擊kích 鼓cổ 。

時thời 未vị 三tam 合hợp 。 張trương 說thuyết 遽cự 令linh 紹thiệu 奏tấu 畢tất 。 神thần 武võ 赫hách 怒nộ 。 拽duệ 兵binh 部bộ 尚thượng 書thư 郭quách 元nguyên 振chấn 坐tọa 于vu 纛# 下hạ 。 欲dục 斬trảm 之chi 。 張trương 說thuyết 跪quỵ 奏tấu 。 元nguyên 振chấn 有hữu 社xã 稷tắc 之chi 功công 。 免miễn 死tử 。 乃nãi 斬trảm 紹thiệu 。 先tiên 一nhất 日nhật 。 紹thiệu 謂vị 妻thê 曰viết 。 吾ngô 前tiền 生sanh 為vi 杜đỗ 氏thị 女nữ 。 適thích 壩# 陵lăng 王vương 氏thị 子tử 。 十thập 七thất 歲tuế 。 嘗thường 燈đăng 下hạ 運vận 針châm 昏hôn 睡thụy 。 犬khuyển 入nhập 房phòng 。 觸xúc 油du 污ô 衣y 。 心tâm 怒nộ 。 遂toại 以dĩ 翦# 刀đao 刺thứ 犬khuyển 。 翦# 一nhất 股cổ 折chiết 。 而nhi 犬khuyển 猶do 活hoạt 。 復phục 換hoán 一nhất 股cổ 。 犬khuyển 方phương 斃# 吾ngô 十thập 九cửu 而nhi 亡vong 。 犬khuyển 者giả 。 今kim 貌mạo 是thị 也dã 。 明minh 日nhật 行hành 刑hình 。 必tất 貌mạo 翌# 日nhật 。 果quả 如như 所sở 言ngôn 。 初sơ 一nhất 刀đao 。 頭đầu 未vị 落lạc 。 再tái 換hoán 一nhất 刀đao 。 頭đầu 方phương 落lạc 。 出xuất 李# 吉cát 甫phủ 記ký )# 圓viên 觀quán 峽# 中trung 之chi 舊cựu 約ước 。 (# 唐đường 李# 澄trừng 之chi 。 字tự 子tử 原nguyên 。 與dữ 道Đạo 人Nhân 圓viên 觀quán 友hữu 善thiện 。 相tương/tướng 約ước 自tự 峽# 入nhập 蜀thục 。 路lộ 逢phùng 女nữ 子tử 浣hoán 紗# 。 觀quán 謂vị 原nguyên 曰viết 。 此thử 吾ngô 寄ký 託thác 之chi 所sở 也dã 。 葢# 業nghiệp 緣duyên 不bất 可khả 逃đào 。 明minh 年niên 某mỗ 日nhật 。 君quân 自tự 蜀thục 還hoàn 。 可khả 相tương/tướng 臨lâm 。 以dĩ 一nhất 笑tiếu 為vi 信tín 。 又hựu 云vân 。 吾ngô 已dĩ 三tam 生sanh 作tác 比Bỉ 丘Khâu 云vân 云vân 。 已dĩ 而nhi 觀quán 果quả 死tử 。 明minh 年niên 原nguyên 如như 期kỳ 至chí 女nữ 子tử 家gia 。 則tắc 兒nhi 生sanh 三tam 日nhật 矣hĩ 。 原nguyên 使sử 抱bão 臨lâm 明minh 簷diêm 。 兒nhi 果quả 一nhất 笑tiếu 。 卻khước 後hậu 十thập 三tam 年niên 。 原nguyên 至chí 孤cô 山sơn 月nguyệt 下hạ 。 聞văn 叩khấu 牛ngưu 角giác 而nhi 歌ca 者giả 。 曰viết 。 三tam 生sanh 石thạch 上thượng 舊cựu 精tinh 魂hồn 。 賞thưởng 月nguyệt 吟ngâm 風phong 不bất 要yếu 論luận 。 慚tàm 愧quý 情tình 人nhân 遠viễn 相tương/tướng 訪phỏng 。 此thử 身thân 雖tuy 異dị 性tánh 常thường 存tồn 。 東đông 坡# 作tác 傳truyền )# 東đông 坡# 陝# 右hữu 之chi 夢mộng 遊du 。 (# 蘇tô 子tử 由do 。 謫# 南nam 安an 。 與dữ 雲vân 菴am 及cập 聰thông 禪thiền 師sư 交giao 遊du 。 一nhất 夕tịch 雲vân 菴am 夢mộng 同đồng 子tử 由do 聰thông 公công 出xuất 城thành 迓# 五ngũ 祖tổ 戒giới 禪thiền 師sư 。 明minh 日nhật 以dĩ 語ngữ 子tử 由do 。 語ngữ 未vị 卒thốt 。 聰thông 公công 至chí 。 具cụ 言ngôn 所sở 夢mộng 。 與dữ 雲vân 菴am 同đồng 。 山sơn 人nhân 方phương 談đàm 笑tiếu 間gian 。 忽hốt 東đông 坡# 書thư 至chí 。 曰viết 。 已dĩ 抵để 奉phụng 新tân 。 旦đán 夕tịch 可khả 相tương 見kiến 。 三tam 人nhân 大đại 喜hỷ 。 共cộng 出xuất 城thành 二nhị 十thập 里lý 。 至chí 建kiến 安an 寺tự 而nhi 東đông 坡# 亦diệc 至chí 。 因nhân 舉cử 夢mộng 語ngữ 坡# 。 坡# 曰viết 。 軾thức 年niên 七thất 八bát 歲tuế 時thời 。 嘗thường 夢mộng 身thân 為vi 僧Tăng 。 往vãng 來lai 陝# 右hữu 。 又hựu 先tiên 妣# 方phương 孕dựng 時thời 。 夢mộng 一nhất 僧Tăng 託thác 宿túc 。 頎# 然nhiên 。 眇miễu 一nhất 目mục 。 雲vân 菴am 驚kinh 曰viết 。 戒giới 公công 陝# 右hữu 人nhân 。 後hậu 失thất 一nhất 目mục 。 暮mộ 年niên 棄khí 五ngũ 祖tổ 來lai 遊du 南nam 安an 。 終chung 于vu 大đại 庾dữu 。 逆nghịch 數số 五ngũ 十thập 年niên 。 而nhi 坡# 時thời 四tứ 十thập 九cửu 矣hĩ 。 出xuất 冷lãnh 齋trai 夜dạ 話thoại )# 盧lô 女nữ 憶ức 販phán 羊dương 之chi 宿túc 冤oan 。 (# 長trường/trưởng 安an 城thành 南nam 盧lô 叔thúc 倫luân 家gia 女nữ 子tử 。 桑tang 間gian 逢phùng 僧Tăng 乞khất 食thực 。 問vấn 得đắc 食thực 處xứ 。 女nữ 曰viết 。 村thôn 東đông 二nhị 里lý 王vương 家gia 飯phạn 僧Tăng 。 遂toại 徃# 。 果quả 得đắc 齋trai 。 王vương 氏thị 問vấn 僧Tăng 所sở 從tùng 。 僧Tăng 以dĩ 實thật 告cáo 。 既ký 而nhi 王vương 氏thị 翁ông 媼# 俱câu 至chí 女nữ 家gia 。 女nữ 閉bế 戶hộ 不bất 出xuất 。 問vấn 女nữ 母mẫu 曰viết 。 我ngã 家gia 設thiết 齋trai 。 人nhân 無vô 知tri 者giả 。 女nữ 何hà 知tri 耶da 。 女nữ 自tự 房phòng 中trung 出xuất 呼hô 曰viết 。 某mỗ 年niên 月nguyệt 日nhật 。 販phán 羊dương 胡hồ 父phụ 子tử 何hà 在tại 。 翁ông 媼# 驚kinh 趨xu 出xuất 。 母mẫu 問vấn 女nữ 曰viết 。 汝nhữ 適thích 何hà 故cố 。 女nữ 曰viết 。 我ngã 前tiền 世thế 為vi 夏hạ 州châu 販phán 羊dương 客khách 。 姓tánh 胡hồ 。 宿túc 其kỳ 家gia 。 彼bỉ 殺sát 我ngã 父phụ 子tử 。 羊dương 盡tận 為vi 所sở 有hữu 。 我ngã 後hậu 於ư 其kỳ 家gia 作tác 子tử 。 十thập 五ngũ 得đắc 病bệnh 。 二nhị 十thập 而nhi 終chung 。 醫y 藥dược 之chi 資tư 。 已dĩ 過quá 所sở 刦# 。 猶do 每mỗi 歲tuế 與dữ 我ngã 作tác 齋trai 。 雖tuy 然nhiên 。 命mạng 債trái 尚thượng 須tu 償thường 也dã 。 出xuất 逸dật 史sử )# 西tây 山sơn 決quyết 弒# 親thân 之chi 疑nghi 獄ngục 。 (# 宋tống 理lý 宗tông 初sơ 。 真chân 西tây 山sơn 帥súy 長trường/trưởng 沙sa 日nhật 。 市thị 民dân 程# 二nhị 者giả 。 有hữu 子tử 年niên 二nhị 十thập 。 謀mưu 弒# 厥quyết 父phụ 。 密mật 語ngữ 其kỳ 友hữu 。 友hữu 恐khủng 事sự 發phát 相tương/tướng 累lũy/lụy/luy 。 遂toại 首thủ 于vu 官quan 。 即tức 呼hô 其kỳ 子tử 問vấn 之chi 。 子tử 不bất 諱húy 。 及cập 問vấn 其kỳ 父phụ 。 并tinh 鄰lân 人nhân 。 皆giai 不bất 知tri 所sở 以dĩ 。 問vấn 其kỳ 子tử 殺sát 父phụ 之chi 故cố 。 亦diệc 無vô 可khả 言ngôn 者giả 真chân 察sát 其kỳ 事sự 暗ám 味vị 。 乃nãi 齋trai 沐mộc 叩khấu 神thần 。 一nhất 夕tịch 夢mộng 神thần 報báo 曰viết 。 但đãn 問vấn 其kỳ 父phụ 二nhị 十thập 年niên 前tiền 曾tằng 作tác 何hà 事sự 。 即tức 知tri 之chi 矣hĩ 。 翌# 日nhật 真chân 私tư 問vấn 其kỳ 父phụ 曰viết 此thử 事sự 我ngã 已dĩ 知tri 。 汝nhữ 但đãn 勿vật 諱húy 。 汝nhữ 二nhị 十thập 年niên 前tiền 曾tằng 作tác 何hà 事sự 。 父phụ 曰viết 。 二nhị 十thập 年niên 前tiền 。 有hữu 溈# 山sơn 行hành 者giả 。 將tương 錢tiền 一nhất 千thiên 緡# 。 欲dục 買mãi 度độ 牒điệp 。 中trung 夜dạ 殺sát 行hành 者giả 。 瘞ế 于vu 廚# 下hạ 。 以dĩ 其kỳ 錢tiền 營doanh 產sản 業nghiệp 焉yên 。 真chân 復phục 私tư 問vấn 其kỳ 子tử 。 吾ngô 欲dục 釋thích 汝nhữ 。 欲dục 以dĩ 錢tiền 一nhất 千thiên 緡# 惠huệ 汝nhữ 。 從tùng 汝nhữ 所sở 之chi 。 汝nhữ 若nhược 得đắc 錢tiền 。 當đương 何hà 所sở 作tác 。 子tử 曰viết 。 誠thành 如như 所sở 言ngôn 。 當đương 買mãi 度độ 牒điệp 入nhập 溈# 山sơn 出xuất 家gia 。 真chân 知tri 行hành 者giả 之chi 怨oán 。 遂toại 籍tịch 其kỳ 父phụ 產sản 業nghiệp 。 計kế 一nhất 千thiên 緡# 。 以dĩ 付phó 其kỳ 子tử 。 將tương 其kỳ 父phụ 配phối 五ngũ 百bách 里lý 外ngoại 。 出xuất 江giang 湖hồ 紀kỷ 聞văn )# 若nhược 此thử 之chi 類loại 。 今kim 古cổ 實thật 多đa 。 以dĩ 此thử 驗nghiệm 知tri 。 捨xả 身thân 受thọ 身thân 。 自tự 類loại 相tương 續tục 。 非phi 稟bẩm 氣khí 也dã 。

又hựu 驗nghiệm 鬼quỷ 神thần 靈linh 知tri 不bất 斷đoạn 。 則tắc 知tri 死tử 後hậu 非phi 氣khí 散tán 而nhi 歘hốt 無vô 。

鬼quỷ 神thần 有hữu 知tri 。 證chứng 非phi 斷đoạn 滅diệt 。 若nhược 謂vị 死tử 而nhi 氣khí 散tán 。 則tắc 其kỳ 神thần 者giả 為vi 誰thùy 耶da 。

故cố 祭tế 祀tự 求cầu 禱đảo 。 典điển 籍tịch 有hữu 文văn 。

典điển 籍tịch 有hữu 文văn 者giả 。 如như 尚thượng 書thư 金kim 縢đằng 篇thiên 。 謂vị 武võ 王vương 有hữu 疾tật 。 周chu 公công 作tác 冊sách 書thư 。 禱đảo 於ư 太thái 王vương 王vương 季quý 文văn 王vương 。 請thỉnh 以dĩ 身thân 代đại 。 乃nãi 納nạp 冊sách 於ư 金kim 縢đằng 之chi 匱quỹ 中trung 。 翌# 日nhật 乃nãi 瘳sưu 。 又hựu 如như 禮lễ 記ký 。 祭tế 法pháp 。 祭tế 義nghĩa 。 祭tế 統thống 。 禮lễ 運vận 。 皆giai 言ngôn 祭tế 禱đảo 之chi 事sự 。 又hựu 月nguyệt 令linh 云vân 命mạng 有hữu 司ty 合hợp 秩# 芻sô 以dĩ 養dưỡng 犧# 牲# 。 以dĩ 供cung 皇hoàng 天thiên 上thượng 帝đế 名danh 山sơn 大đại 川xuyên 四tứ 方phương 之chi 神thần 。 以dĩ 祭tế 宗tông 廟miếu 社xã 稷tắc 之chi 靈linh 。 為vi 民dân 祈kỳ 福phước 等đẳng 。 皆giai 其kỳ 文văn 也dã 。

況huống 死tử 而nhi 蘇tô 者giả 。 說thuyết 幽u 途đồ 事sự 。 或hoặc 死tử 後hậu 感cảm 動động 妻thê 子tử 。 讐thù 報báo 恩ân 怨oán 。 今kim 古cổ 皆giai 有hữu 耶da 。

說thuyết 幽u 途đồ 事sự 。 多đa 關quan 釋thích 典điển 。 恐khủng 彼bỉ 儒nho 者giả 尚thượng 未vị 信tín 之chi 。 今kim 引dẫn 儒nho 者giả 一nhất 說thuyết 以dĩ 證chứng 。 宋tống 吏lại 部bộ 侍thị 郎lang 葛cát 立lập 方phương 。 字tự 常thường 之chi 。 所sở 撰soạn 韻vận 語ngữ 陽dương 秋thu 云vân 。 歐âu 陽dương 永vĩnh 叔thúc 。 素tố 不bất 信tín 釋Thích 氏thị 之chi 說thuyết 。 既ký 登đăng 二nhị 府phủ 。 一nhất 日nhật 被bị 病bệnh 亟# 。 夢mộng 至chí 一nhất 所sở 。 見kiến 十thập 人nhân 冠quan 冕# 環hoàn 坐tọa 。 一nhất 人nhân 云vân 。 參tham 政chánh 安an 得đắc 至chí 此thử 。 宜nghi 速tốc 反phản 舍xá 。 公công 出xuất 門môn 數số 步bộ 。 復phục 往vãng 問vấn 曰viết 。 公công 等đẳng 豈khởi 非phi 釋Thích 氏thị 所sở 謂vị 十thập 王vương 者giả 乎hồ 。 曰viết 。 然nhiên 。 因nhân 問vấn 世thế 人nhân 。 飯phạn 僧Tăng 造tạo 經kinh 。 為vi 亡vong 追truy 福phước 。 果quả 有hữu 益ích 乎hồ 。

答đáp 曰viết 。

安an 得đắc 無vô 益ích 。 既ký 寤ngụ 。 病bệnh 良lương 已dĩ 。 又hựu 如như 崔thôi 子tử 玉ngọc 之chi 掌chưởng 冥minh 府phủ 事sự 。 韓# 擒cầm 虎hổ 之chi 為vi 閻diêm 羅la 王vương 。 (# 出xuất 搜sưu 神thần 記ký )# 虞ngu 太thái 傅phó/phụ 之chi 為vi 更cánh 生sanh 佛Phật 。 席tịch 相tương/tướng 公công 之chi 為vi 皮bì 場tràng 神thần 。 (# 出xuất 洪hồng 內nội 翰hàn 夷di 堅kiên 志chí )# 皆giai 幽u 途đồ 事sự 之chi 證chứng 。 (# 不bất 能năng 具cụ 引dẫn )# 言ngôn 感cảm 動động 妻thê 子tử 讐thù 報báo 恩ân 怨oán 者giả 。 如như 左tả 傳truyền 。 宣tuyên 公công 十thập 五ngũ 年niên 。 晉tấn 大đại 夫phu 魏ngụy 顆khỏa 。 其kỳ 父phụ 武võ 子tử 有hữu 愛ái 妾thiếp 。 武võ 子tử 疾tật 。 謂vị 顆khỏa 曰viết 。 當đương 嫁giá 之chi 。 既ký 疾tật 篤đốc 。 乃nãi 令linh 殉# 葬táng 。 武võ 子tử 死tử 。 顆khỏa 嫁giá 之chi 。 親thân 族tộc 難nạn/nan 之chi 。 顆khỏa 曰viết 。 吾ngô 從tùng 治trị 命mạng 。 後hậu 顆khỏa 與dữ 秦tần 將tương 杜đỗ 回hồi 戰chiến 於ư 輔phụ 氏thị 。 見kiến 老lão 人nhân 結kết 草thảo 以dĩ 禦ngữ 杜đỗ 回hồi 。 躓chí 而nhi 顛điên 。 獲hoạch 之chi 。 夜dạ 夢mộng 老lão 人nhân 曰viết 。 余dư 爾nhĩ 所sở 嫁giá 婦phụ 人nhân 之chi 父phụ 也dã 。 爾nhĩ 用dụng 先tiên 人nhân 治trị 命mạng 。 余dư 是thị 以dĩ 報báo 。 又hựu 成thành 公công 十thập 年niên 。 晉tấn 景cảnh 公công 疾tật 。 夢mộng 大đại 厲lệ 披phi 髮phát 及cập 地địa 。 搏bác 膺ưng 而nhi 踊dũng 曰viết 。 殺sát 余dư 孫tôn 不bất 義nghĩa 。 (# 前tiền 二nhị 年niên 。 景cảnh 公công 以dĩ 無vô 罪tội 殺sát 臣thần 趙triệu 同đồng 趙triệu 括quát )# 余dư 得đắc 請thỉnh 於ư 帝đế 矣hĩ 。 (# 此thử 言ngôn 帝đế 者giả 。 或hoặc 是thị 嶽nhạc 帝đế 與dữ 冥minh 王vương 也dã 。 以dĩ 事sự 關quan 幽u 途đồ 故cố )# 六lục 月nguyệt 丙bính 午ngọ 。 公công 薨hoăng 。 又hựu 江giang 湖hồ 紀kỷ 聞văn 。 載tái 南nam 宋tống 衢cù 州châu 人nhân 鄭trịnh 朝triêu 議nghị 。 從tùng 子tử 某mỗ 。 幼ấu 曠khoáng 達đạt 能năng 文văn 。 娶thú 會hội 稽khể 陸lục 氏thị 女nữ 。 亦diệc 姿tư 媚mị 明minh 爽sảng 。 伉# 儷# 情tình 至chí 。 鄭trịnh 生sanh 嘗thường 。 語ngữ 陸lục 氏thị 曰viết 。 萬vạn 一nhất 不bất 幸hạnh 。 汝nhữ 勿vật 再tái 醮# 。 汝nhữ 若nhược 先tiên 喪táng 。 我ngã 亦diệc 如như 之chi 。 陸lục 氏thị 曰viết 。 要yếu 當đương 齊tề 眉mi 。 何hà 不bất 祥tường 如như 是thị 。 相tương/tướng 處xứ 十thập 年niên 。 生sanh 二nhị 男nam 一nhất 女nữ 。 及cập 鄭trịnh 生sanh 疾tật 且thả 死tử 。 方phương 釋thích 服phục 。 陸lục 氏thị 盡tận 攜huề 其kỳ 資tư 適thích 蘇tô 州châu 曾tằng 公công 曹tào 。 成thành 婚hôn 方phương 七thất 日nhật 。 曾tằng 生sanh 奉phụng 漕# 檄# 考khảo 試thí 他tha 郡quận 。 行hành 信tín 宿túc 。 陸lục 氏thị 晚vãn 步bộ 廳thính 屏bính 間gian 。 有hữu 急cấp 足túc 呼hô 於ư 庭đình 曰viết 。 鄭trịnh 官quan 人nhân 有hữu 書thư 。 命mạng 婢tỳ 取thủ 之chi 。 視thị 外ngoại 題đề 。 但đãn 有hữu 示thị 陸lục 氏thị 三tam 字tự 。 筆bút 札# 宛uyển 然nhiên 前tiền 夫phu 手thủ 跡tích 也dã 。 視thị 急cấp 足túc 。 已dĩ 不bất 見kiến 。 啟khải 緘giam 讀đọc 之chi 。 其kỳ 辭từ 曰viết 。 十thập 年niên 結kết 髮phát 夫phu 妻thê 。 一nhất 生sanh 祭tế 祀tự 之chi 主chủ 。 朝triêu 連liên 暮mộ 以dĩ 同đồng 歡hoan 。 俸bổng 有hữu 餘dư 而nhi 共cộng 聚tụ 。 忽hốt 大đại 幻huyễn 而nhi 長trường/trưởng 往vãng 。 慕mộ 何hà 人nhân 而nhi 輕khinh 許hứa 。 遺di 棄khí 我ngã 之chi 田điền 疇trù 。 移di 資tư 財tài 而nhi 別biệt 戶hộ 。 不bất 恤tuất 我ngã 之chi 有hữu 子tử 。 不bất 念niệm 我ngã 之chi 有hữu 父phụ 。 義nghĩa 不bất 足túc 為vi 人nhân 之chi 婦phụ 。 慈từ 不bất 足túc 為vi 人nhân 之chi 母mẫu 。 吾ngô 以dĩ 訴tố 諸chư 上thượng 蒼thương 。 行hành 理lý 對đối 乎hồ 幽u 府phủ 。 陸lục 氏thị 嘆thán 恨hận 。 三tam 日nhật 而nhi 亡vong 。 其kỳ 書thư 朝triêu 議nghị 男nam 甸# 者giả 得đắc 之chi 。

外ngoại 難nạn/nan 曰viết 。 若nhược 人nhân 死tử 為vi 鬼quỷ 。 則tắc 古cổ 來lai 之chi 鬼quỷ 。 填điền 塞tắc 巷hạng 路lộ 。 合hợp 有hữu 見kiến 者giả 。 如như 何hà 不bất 爾nhĩ 。

此thử 設thiết 難nạn/nan 也dã 。 外ngoại 宗tông 聞văn 說thuyết 人nhân 死tử 為vi 鬼quỷ 。 則tắc 謂vị 人nhân 人nhân 死tử 已dĩ 。 盡tận 皆giai 為vi 鬼quỷ 。 不bất 知tri 有hữu 六lục 道đạo 輪luân 迴hồi 。 轉chuyển 受thọ 後hậu 身thân 。 故cố 作tác 此thử 難nạn/nan 。

答đáp 曰viết 。

人nhân 死tử 六lục 道đạo 。 不bất 必tất 皆giai 為vi 鬼quỷ 。 鬼quỷ 復phục 為vi 人nhân 等đẳng 。 豈khởi 古cổ 來lai 積tích 鬼quỷ 常thường 存tồn 耶da 。

此thử 設thiết 答đáp 也dã 。 人nhân 死tử 六lục 道đạo 者giả 。 謂vị 或hoặc 有hữu 生sanh 天thiên 。 或hoặc 還hoàn 為vi 人nhân 。 或hoặc 作tác 禽cầm 畜súc 。 或hoặc 墮đọa 地địa 獄ngục 。 前tiền 言ngôn 鬼quỷ 者giả 。 但đãn 一nhất 趣thú 耳nhĩ 。 言ngôn 鬼quỷ 復phục 為vi 人nhân 者giả 。 謂vị 鬼quỷ 業nghiệp 盡tận 已dĩ 。 或hoặc 復phục 為vi 人nhân 。 又hựu 或hoặc 轉chuyển 餘dư 趣thú 也dã 。 其kỳ 轉chuyển 餘dư 趣thú 者giả 。 如như 梁lương 高cao 僧Tăng 傳truyền 。 說thuyết 後hậu 漢hán 建kiến 和hòa 間gian 。 沙Sa 門Môn 安an 世thế 高cao 。 舟chu 行hành 至chí 䢼# 亭đình 湖hồ 。 泊bạc 舟chu 。 岸ngạn 上thượng 有hữu 湖hồ 神thần 祠từ 焉yên 。 神thần 降giáng/hàng 曰viết 。 舟chu 中trung 沙Sa 門Môn 。 吾ngô 神thần 宿túc 世thế 道đạo 伴bạn 。 為vi 我ngã 請thỉnh 之chi 。 安an 至chí 祠từ 中trung 。 神thần 泣khấp 訴tố 曰viết 。 吾ngô 與dữ 師sư 嘗thường 為vi 道đạo 友hữu 。 以dĩ 嗔sân 心tâm 故cố 。 墮đọa 此thử 趣thú 中trung 。 幸hạnh 相tương/tướng 憫mẫn 救cứu 。 師sư 請thỉnh 現hiện 本bổn 身thân 。 神thần 曰viết 。 本bổn 身thân 醜xú 惡ác 。 恐khủng 相tương/tướng 驚kinh 駭hãi 。 安an 曰viết 。 無vô 慮lự 。 忽hốt 有hữu 大đại 蟒mãng 出xuất 於ư 神thần 後hậu 。 引dẫn 首thủ 向hướng 安an 。 安an 撫phủ 之chi 。 以dĩ 天Thiên 竺Trúc 語ngữ 說thuyết 法Pháp 化hóa 導đạo 。 蟒mãng 泣khấp 謝tạ 曰viết 。 幸hạnh 聞văn 教giáo 化hóa 。 今kim 脫thoát 苦khổ 矣hĩ 。 以dĩ 絹quyên 千thiên 疋thất 。 黃hoàng 白bạch 之chi 資tư 。 付phó 安an 。 令linh 作tác 功công 德đức 。 安an 為vi 建kiến 寺tự 豫dự 章chương 。 (# 夜dạ 話thoại 云vân 。 今kim 洪hồng 州châu 大đại 安an 寺tự 是thị )# 已dĩ 而nhi 見kiến 後hậu 山sơn 有hữu 一nhất 大đại 蟒mãng 。 死tử 於ư 草thảo 澤trạch 中trung 。 自tự 是thị 廟miếu 不bất 復phục 靈linh 。 此thử 亦diệc 鬼quỷ 趣thú 轉chuyển 生sanh 之chi 例lệ 也dã 。 今kim 俗tục 子tử 無vô 識thức 。 乃nãi 有hữu 妄vọng 謂vị 佛Phật 菩Bồ 薩Tát 同đồng 鬼quỷ 神thần 者giả 。 其kỳ 謬mậu 迷mê 甚thậm 矣hĩ 吁hu 。 可khả 悲bi 哉tai 。

且thả 天thiên 地địa 之chi 氣khí 。 本bổn 無vô 知tri 也dã 。 人nhân 稟bẩm 無vô 知tri 之chi 氣khí 。 安an 得đắc 歘hốt 起khởi 而nhi 有hữu 知tri 乎hồ 。

氣khí 無vô 分phân 別biệt 。 豈khởi 人nhân 稟bẩm 之chi 而nhi 有hữu 分phân 別biệt 乎hồ 。 若nhược 人nhân 因nhân 稟bẩm 氣khí 。 而nhi 有hữu 分phân 別biệt 。 則tắc 草thảo 木mộc 等đẳng 亦diệc 應ưng 有hữu 分phần 別biệt 。 以dĩ 所sở 稟bẩm 同đồng 故cố 。 且thả 天thiên 地địa 之chi 氣khí 。 本bổn 無vô 賢hiền 愚ngu 貴quý 賤tiện 之chi 異dị 。 豈khởi 人nhân 同đồng 稟bẩm 之chi 而nhi 有hữu 賢hiền 愚ngu 貴quý 賤tiện 之chi 異dị 乎hồ 。 而nhi 儒nho 者giả 皆giai 執chấp 稟bẩm 氣khí 。 謂vị 稟bẩm 淳thuần 和hòa 之chi 氣khí 。 則tắc 為vi 聖thánh 為vi 賢hiền 。 稟bẩm 渾hồn 濁trược 之chi 氣khí 。 則tắc 為vi 愚ngu 為vi 不bất 肖tiếu 。 不bất 知tri 天thiên 地địa 之chi 氣khí 。 本bổn 無vô 差sai 別biệt 。 自tự 吾ngô 人nhân 宿túc 習tập 之chi 不bất 同đồng 耳nhĩ 。 其kỳ 猶do 管quản 籥# 之chi 音âm 。 隨tùy 竅khiếu 發phát 異dị 。 故cố 有hữu 清thanh 濁trược 高cao 下hạ 之chi 殊thù 。 而nhi 吹xuy 者giả 之chi 氣khí 。 曷hạt 嘗thường 異dị 哉tai 。 若nhược 謂vị 吹xuy 氣khí 有hữu 異dị 。 則tắc 何hà 藉tạ 竹trúc 管quản 之chi 殊thù 竅khiếu 乎hồ 。 又hựu 李# 白bạch 桃đào 紅hồng 。 姚diêu 黃hoàng 魏ngụy 紫tử 。 無vô 乃nãi 春xuân 風phong 之chi 各các 異dị 乎hồ 。 何hà 不bất 辨biện 其kỳ 物vật 性tánh 。 而nhi 責trách 於ư 氣khí 也dã 。

草thảo 木mộc 亦diệc 皆giai 稟bẩm 氣khí 。 何hà 不bất 知tri 乎hồ 。

舉cử 例lệ 難nạn/nan 也dã 。 亦diệc 應ưng 云vân 禽cầm 獸thú 亦diệc 皆giai 稟bẩm 氣khí 。 何hà 飛phi 走tẩu 之chi 不bất 同đồng 。 葢# 天thiên 地địa 之chi 氣khí 。 猶do 爐lô 冶dã 甑# 爨thoán 之chi 謂vị 。 但đãn 能năng 成thành 物vật 。 非phi 物vật 所sở 本bổn 。 故cố 爐lô 冶dã 雖tuy 能năng 範phạm 金kim 。 不bất 能năng 變biến 銅đồng 鐵thiết 為vi 良lương 鍰# 。 甑# 爨thoán 雖tuy 能năng 熟thục 食thực 。 不bất 能năng 變biến 糠khang 粃# 為vi 珍trân 饈tu 。 天thiên 地địa 之chi 氣khí 雖tuy 能năng 成thành 物vật 。 不bất 能năng 使sử 草thảo 木mộc 為vi 人nhân 。 庸dong 愚ngu 作tác 聖thánh 。 良lương 以dĩ 草thảo 木mộc 各các 有hữu 根căn 。 人nhân 畜súc 各các 有hữu 本bổn 故cố 也dã 。

又hựu 言ngôn 貧bần 富phú 貴quý 賤tiện 。 賢hiền 愚ngu 善thiện 惡ác 。 吉cát 凶hung 禍họa 福phước 。 皆giai 由do 天thiên 命mạng 者giả 。

此thử 又hựu 按án 定định 外ngoại 宗tông 天thiên 命mạng 以dĩ 立lập 難nạn/nan 也dã 。 儒nho 者giả 多đa 執chấp 天thiên 命mạng 。 先tiên 儒nho 解giải 云vân 。 命mạng 猶do 令linh 也dã 。 彼bỉ 宗tông 但đãn 以dĩ 清thanh 氣khí 上thượng 升thăng 至chí 高cao 無vô 上thượng 曰viết 天thiên 。

則tắc 天thiên 之chi 賦phú 命mạng 。 奚hề 有hữu 貧bần 多đa 富phú 少thiểu 。 賤tiện 多đa 貴quý 少thiểu 。 乃nãi 至chí 禍họa 多đa 福phước 少thiểu 。 苟cẩu 多đa 少thiểu 之chi 分phần 在tại 天thiên 。 天thiên 何hà 不bất 平bình 乎hồ 。

天thiên 道đạo 至chí 公công 至chí 平bình 。 無vô 偏thiên 無vô 黨đảng 。 何hà 故cố 而nhi 有hữu 貧bần 富phú 貴quý 賤tiện 。 賢hiền 愚ngu 禍họa 福phước 多đa 少thiểu 之chi 異dị 。 又hựu 復phục 於ư 中trung 。 貧bần 賤tiện 禍họa 夭yểu 者giả 多đa 。 富phú 貴quý 康khang 壽thọ 者giả 少thiểu 。 世thế 途đồ 目mục 擊kích 。 往vãng 往vãng 如như 是thị 。 天thiên 實thật 爾nhĩ 者giả 。 則tắc 公công 平bình 安an 在tại 耶da 。

況huống 有hữu 無vô 行hành 而nhi 貴quý 。 守thủ 行hành 而nhi 賤tiện 。 無vô 德đức 而nhi 富phú 。 有hữu 德đức 而nhi 貧bần 。 逆nghịch 吉cát 義nghĩa 凶hung 。 仁nhân 夭yểu 暴bạo 壽thọ 。 乃nãi 至chí 有hữu 道đạo 者giả 喪táng 。 無vô 道đạo 者giả 興hưng 。

無vô 行hành 而nhi 貴quý 。 如như 荀# 子tử 所sở 謂vị 勢thế 榮vinh 。 守thủ 行hành 而nhi 賤tiện 。 如như 任nhậm 昉# 自tự 稱xưng 素tố 業nghiệp 。 無vô 德đức 而nhi 富phú 。 如như 何hà 曾tằng 日nhật 食thực 萬vạn 錢tiền 。 有hữu 德đức 而nhi 貧bần 。 如như 相tương/tướng 如như 家gia 徒đồ 四tứ 壁bích 。 逆nghịch 吉cát 義nghĩa 凶hung 者giả 。 如như 姦gian 邪tà 得đắc 志chí 。 善thiện 良lương 遇ngộ 害hại 之chi 類loại 。 仁nhân 夭yểu 暴bạo 壽thọ 者giả 。 如như 盜đạo 跖# 永vĩnh 年niên 。 伯bá 牛ngưu 短đoản 折chiết 之chi 類loại 。 有hữu 道Đạo 無vô 道Đạo 。 云vân 者giả 如như 世thế 善thiện 人nhân 。 動động 輒triếp 坎khảm 坷# 。 強cường 梁lương 貪tham 暴bạo 。 觸xúc 事sự 利lợi 宜nghi 。 自tự 古cổ 迄hất 今kim 。 此thử 類loại 常thường 有hữu 。 世thế 俗tục 每mỗi 謂vị 天thiên 不bất 平bình 。 或hoặc 云vân 天thiên 不bất 開khai 眼nhãn 。 故cố 鄧đặng 攸du 無vô 子tử 。 人nhân 謂vị 天thiên 道đạo 無vô 知tri 。 斯tư 之chi 謂vị 也dã 。

既ký 皆giai 由do 天thiên 。 天thiên 乃nãi 興hưng 不bất 道đạo 而nhi 喪táng 有hữu 道đạo 。 何hà 有hữu 福phước 善thiện 。 益ích 謙khiêm 之chi 賞thưởng 。 禍họa 淫dâm 害hại 盈doanh 之chi 罰phạt 焉yên 。

儒nho 宗tông 執chấp 天thiên 命mạng 。 不bất 知tri 自tự 違vi 其kỳ 教giáo 也dã 。 書thư 云vân 。 天thiên 道đạo 福phước 善thiện 禍họa 淫dâm 。 伊y 訓huấn 云vân 。 作tác 善thiện 降giáng/hàng 之chi 百bách 祥tường 。 作tác 不bất 善thiện 降giáng/hàng 之chi 百bách 殃ương 。 洪hồng 範phạm 嚮hướng 用dụng 五ngũ 福phước 。 威uy 用dụng 六lục 極cực 。 易dị 謙khiêm 卦# 云vân 。 天thiên 導đạo 虧khuy 盈doanh 而nhi 益ích 謙khiêm 。 地địa 道đạo 變biến 盈doanh 而nhi 流lưu 謙khiêm 。 鬼quỷ 神thần 害hại 盈doanh 而nhi 福phước 謙khiêm 。 坤# 卦# 云vân 。 積tích 善thiện 之chi 家gia 。 必tất 有hữu 餘dư 慶khánh 。 積tích 不bất 善thiện 之chi 家gia 。 必tất 有hữu 餘dư 殃ương 。 大đại 抵để 皆giai 謂vị 天thiên 道đạo 昭chiêu 然nhiên 。 禍họa 福phước 不bất 忒thất 。 今kim 見kiến 無vô 道đạo 興hưng 而nhi 有hữu 道đạo 喪táng 。 則tắc 似tự 易dị 書thư 之chi 說thuyết 無vô 驗nghiệm 。 且thả 如như 善thiện 良lương 遇ngộ 害hại 。 則tắc 福phước 善thiện 益ích 謙khiêm 之chi 賞thưởng 全toàn 乖quai 。 姦gian 邪tà 得đắc 志chí 。 則tắc 禍họa 淫dâm 害hại 盈doanh 之chi 罰phạt 相tương 反phản 。 按án 其kỳ 文văn 而nhi 考khảo 其kỳ 實thật 。 全toàn 成thành 齟# 齬# 。 故cố 云vân 何hà 有hữu 。 良lương 以dĩ 不bất 推thôi 業nghiệp 理lý 。 但đãn 執chấp 天thiên 命mạng 。 故cố 禍họa 福phước 有hữu 時thời 而nhi 倒đảo 置trí 也dã 。

又hựu 既ký 禍họa 亂loạn 反phản 逆nghịch 。 皆giai 由do 天thiên 命mạng 。 則tắc 聖thánh 人nhân 設thiết 教giáo 。 責trách 人nhân 不bất 責trách 天thiên 。 罪tội 物vật 不bất 罪tội 命mạng 。 是thị 不bất 當đương 也dã 。

世thế 人nhân 見kiến 說thuyết 古cổ 今kim 冶dã 亂loạn 等đẳng 事sự 。 莫mạc 不bất 皆giai 謂vị 天thiên 數số 。 若nhược 由do 天thiên 者giả 。 經kinh 書thư 所sở 說thuyết 。 只chỉ 合hợp 責trách 天thiên 。 何hà 但đãn 責trách 人nhân 耶da 。 如như 詩thi 書thư 所sở 譏cơ 。 春xuân 秋thu 所sở 貶biếm 。 曾tằng 不bất 譏cơ 貶biếm 天thiên 命mạng 。 何hà 耶da 。

然nhiên 則tắc 詩thi 刺thứ 亂loạn 政chánh 。 書thư 讚tán 王vương 道đạo 。 禮lễ 稱xưng 安an 上thượng 。 樂nhạo/nhạc/lạc 號hiệu 移di 風phong 。 豈khởi 是thị 奉phụng 上thượng 天thiên 之chi 意ý 。 順thuận 造tạo 化hóa 之chi 心tâm 乎hồ 。

既ký 云vân 福phước 禍họa 由do 天thiên 。 不bất 在tại 人nhân 為vi 。 天thiên 乃nãi 自tự 然nhiên 之chi 理lý 。 不bất 容dung 增tăng 損tổn 矣hĩ 。 則tắc 詩thi 書thư 禮lễ 樂nhạo/nhạc/lạc 。 懲# 惡ác 勸khuyến 善thiện 。 使sử 人nhân 遠viễn 禍họa 就tựu 福phước 。 以dĩ 承thừa 天thiên 休hưu 者giả 。 不bất 成thành 空không 言ngôn 耶da 。 詩thi 有hữu 國quốc 風phong 雅nhã 頌tụng 。 善thiện 則tắc 美mỹ 。 惡ác 則tắc 刺thứ 。 書thư 有hữu 典điển 謨mô 訓huấn 誥# 誓thệ 命mạng 之chi 異dị 。 皆giai 明minh 二nhị 帝đế 三tam 王vương 治trị 世thế 化hóa 民dân 之chi 道đạo 。 孝hiếu 經Kinh 云vân 。 安an 上thượng 治trị 民dân 。 莫mạc 善thiện 於ư 禮lễ 。 移di 風phong 易dị 俗tục 。 莫mạc 善thiện 於ư 樂nhạo/nhạc/lạc 。 凡phàm 此thử 詩thi 書thư 禮lễ 樂nhạo/nhạc/lạc 。 皆giai 所sở 以dĩ 規quy 人nhân 心tâm 於ư 善thiện 道đạo 者giả 。 是thị 以dĩ 人nhân 力lực 而nhi 奪đoạt 造tạo 化hóa 之chi 權quyền 。 豈khởi 是thị 奉phụng 天thiên 意ý 而nhi 順thuận 天thiên 心tâm 乎hồ 。 葢# 世thế 儒nho 不bất 知tri 感cảm 召triệu 之chi 端đoan 。 實thật 由do 乎hồ 我ngã 。 一nhất 向hướng 歸quy 之chi 天thiên 命mạng 。 不bất 但đãn 違vi 佛Phật 教giáo 因nhân 緣duyên 之chi 說thuyết 。 亦diệc 違vi 自tự 宗tông 詩thi 書thư 禮lễ 樂nhạo/nhạc/lạc 之chi 本bổn 意ý 矣hĩ 。

是thị 知tri 專chuyên 此thử 教giáo 者giả 。 未vị 能năng 原nguyên 人nhân 。

結kết 前tiền 儒nho 道đạo 外ngoại 宗tông 未vị 了liễu 義nghĩa 也dã 。

二nhị 斥xích 偏thiên 淺thiển (# 習tập 佛Phật 不bất 了liễu 義nghĩa 教giáo 者giả )# 。

佛Phật 教giáo 自tự 淺thiển 至chí 深thâm 。 略lược 有hữu 五ngũ 等đẳng 。 一nhất 人nhân 天thiên 教giáo 。 二nhị 小Tiểu 乘Thừa 教giáo 。 三tam 大Đại 乘Thừa 法Pháp 相tương 教giáo 。 四tứ 大Đại 乘Thừa 破phá 相tương 教giáo 。 (# 上thượng 四tứ 在tại 此thử 篇thiên 中trung )# 五ngũ 一Nhất 乘Thừa 顯hiển 性tánh 教giáo (# 在tại 第đệ 三tam 篇thiên 中trung )# 。

此thử 五ngũ 種chủng 教giáo 。 圭# 峰phong 約ước 義nghĩa 分phần/phân 判phán 。 由do 所sở 被bị 機cơ 有hữu 五ngũ 乘thừa 之chi 異dị 。 故cố 能năng 被bị 教giáo 有hữu 此thử 五ngũ 種chủng 。 言ngôn 五ngũ 乘thừa 者giả 。 一nhất 人nhân 天thiên 乘thừa 。 二nhị 聲Thanh 聞Văn 乘thừa 。 三tam 緣Duyên 覺Giác 乘thừa 。 四tứ 菩Bồ 薩Tát 乘thừa 。 五ngũ 佛Phật 乘thừa 。 (# 此thử 依y 華hoa 嚴nghiêm 二nhị 地địa 。 及cập 圓viên 覺giác 彌Di 勒Lặc 章chương 意ý 。 從tùng 所sở 求cầu 法Pháp 。 以dĩ 立lập 乘thừa 名danh 耳nhĩ )# 今kim 合hợp 聲Thanh 聞Văn 緣Duyên 覺Giác 。 而nhi 開khai 菩Bồ 薩Tát 。 故cố 立lập 此thử 五ngũ 。 若nhược 依y 法pháp 相tướng 宗tông 說thuyết 五ngũ 種chủng 種chủng 性tánh 者giả 。 一nhất 聲Thanh 聞Văn 乘thừa 性tánh 。 二nhị 緣Duyên 覺Giác 乘thừa 性tánh 。 三tam 菩Bồ 薩Tát 乘thừa 性tánh 。 四tứ 不bất 定định 乘thừa 性tánh 。 五ngũ 者giả 無vô 性tánh 。 就tựu 不bất 定định 中trung 復phục 有hữu 四tứ 類loại 。 一nhất 聲Thanh 聞Văn 菩Bồ 薩Tát 性tánh 。 二nhị 緣Duyên 覺Giác 菩Bồ 薩Tát 性tánh 。 三tam 聲Thanh 聞Văn 緣Duyên 覺Giác 性tánh 。 四tứ 聲Thanh 聞Văn 緣Duyên 覺Giác 菩Bồ 薩Tát 性tánh 。 其kỳ 無vô 性tánh 者giả 。 謂vị 總tổng 無vô 前tiền 三tam 乘thừa 種chủng 性tánh 。 今kim 人nhân 天thiên 教giáo 收thu 彼bỉ 無vô 性tánh 。 小Tiểu 乘Thừa 教giáo 收thu 彼bỉ 聲Thanh 聞Văn 緣Duyên 覺Giác 二nhị 性tánh 。 後hậu 三tam 教giáo 收thu 彼bỉ 菩Bồ 薩Tát 性tánh 。 其kỳ 不bất 定định 性tánh 。 中trung 間gian 三tam 教giáo 攝nhiếp 之chi 。 若nhược 依y 賢hiền 首thủ 五ngũ 教giáo 者giả 。 一nhất 小Tiểu 乘Thừa 教giáo 。 同đồng 此thử 第đệ 二nhị 。 二nhị 大Đại 乘Thừa 始thỉ 教giáo 。 當đương 此thử 三tam 四tứ 。 三tam 終chung 教giáo 。 四tứ 頓đốn 教giáo 。 五ngũ 圓viên 教giáo 。 當đương 此thử 第đệ 五ngũ 。 良lương 以dĩ 賢hiền 首thủ 後hậu 三tam 。 皆giai 約ước 一Nhất 乘Thừa 。 故cố 圭# 峰phong 合hợp 之chi 。 賢hiền 首thủ 約ước 同đồng 教giáo 別biệt 教giáo 。 歷lịch 位vị 無vô 位vị 開khai 成thành 三tam 異dị 。 而nhi 彼bỉ 始thỉ 教giáo 雙song 收thu 西tây 域vực 空không 相tướng 二nhị 宗tông 。 以dĩ 俱câu 未vị 盡tận 大Đại 乘Thừa 法Pháp 理lý 。 故cố 合hợp 為vi 初sơ 。 (# 初sơ 即tức 始thỉ 也dã )# 圭# 峰phong 依y 西tây 域vực 仍nhưng 為vi 二nhị 。 或hoặc 開khai 或hoặc 合hợp 。 各các 有hữu 攸du 當đương 。 不bất 可khả 一nhất 準chuẩn 。 萬vạn 松tùng 老lão 師sư 。 于vu 此thử 論luận 中trung 。 立lập 九cửu 對đối 十thập 八bát 重trọng/trùng 。 總tổng 該cai 賢hiền 首thủ 圭# 峯phong 二nhị 種chủng 五ngũ 教giáo 之chi 義nghĩa 。 一nhất 苦khổ 樂lạc 對đối 。 (# 以dĩ 三tam 途đồ 對đối 人nhân 天thiên )# 二nhị 人nhân 天thiên 對đối 。 (# 以dĩ 人nhân 對đối 天thiên )# 三tam 定định 散tán 對đối 。 (# 欲dục 界giới 為vi 散tán 。 上thượng 二nhị 為vi 定định )# 四tứ 色sắc 空không 對đối 。 (# 以dĩ 四tứ 禪thiền 望vọng 四tứ 空không )# 五ngũ 凡phàm 聖thánh 對đối 。 (# 前tiền 四tứ 皆giai 凡phàm 。 後hậu 三tam 乘thừa 聖thánh )# 六lục 大đại 小tiểu 對đối 。 (# 聲Thanh 聞Văn 緣Duyên 覺Giác 小tiểu 。 始thỉ 教giáo 去khứ 皆giai 大đại )# 七thất 始thỉ 終chung 對đối 。 (# 法pháp 相tướng 為vi 始thỉ 。 法pháp 性tánh 為vi 終chung )# 八bát 頓đốn 漸tiệm 對đối 。 (# 始thỉ 終chung 歷lịch 位vị 。 頓đốn 教giáo 不bất 立lập )# 九cửu 偏thiên 圓viên 對đối 。 (# 賢hiền 首thủ 前tiền 四tứ 皆giai 偏thiên 。 華hoa 嚴nghiêm 獨độc 為vi 圓viên 教giáo )# 是thị 則tắc 於ư 賢hiền 首thủ 小tiểu 教giáo 中trung 。 曲khúc 開khai 前tiền 五ngũ 對đối 。 收thu 此thử 論luận 義nghĩa 。 可khả 謂vị 辭từ 簡giản 而nhi 理lý 盡tận 矣hĩ 。

一nhất 佛Phật 為vi 初sơ 心tâm 人nhân 。 且thả 說thuyết 三tam 世thế 業nghiệp 報báo 。 善thiện 惡ác 因nhân 果quả 。

明minh 人nhân 天thiên 教giáo 。 於ư 中trung 先tiên 總tổng 名danh 大đại 意ý 。 初sơ 心tâm 人nhân 者giả 。 所sở 被bị 機cơ 也dã 。 對đối 後hậu 三tam 乘thừa 。 故cố 曰viết 初sơ 心tâm 。 一nhất 向hướng 方phương 便tiện 。 故cố 云vân 且thả 說thuyết 。 三tam 世thế 業nghiệp 報báo 者giả 。 謂vị 過quá 去khứ 造tạo 業nghiệp 。 今kim 世thế 受thọ 報báo 。 今kim 世thế 造tạo 業nghiệp 。 來lai 世thế 受thọ 報báo 。 故cố 曰viết 三tam 世thế 。 業nghiệp 即tức 能năng 招chiêu 之chi 因nhân 。 報báo 即tức 所sở 招chiêu 之chi 果quả 。 然nhiên 業nghiệp 與dữ 報báo 。 皆giai 通thông 善thiện 惡ác 。 故cố 曰viết 善thiện 惡ác 因nhân 果quả 。 如như 下hạ 廣quảng 明minh 。

謂vị 造tạo 上thượng 品phẩm 十thập 惡ác 。 死tử 墮đọa 地địa 獄ngục 。 中trung 品phẩm 餓ngạ 鬼quỷ 。 下hạ 品phẩm 畜súc 生sanh 。

先tiên 敘tự 惡ác 因nhân 果quả 。 言ngôn 十thập 惡ác 者giả 。 謂vị 身thân 三tam 。 殺sát 盜đạo 淫dâm 。 語ngữ 四tứ 。 妄vọng 言ngôn 。 兩lưỡng 舌thiệt 。 惡ác 口khẩu 。 綺ỷ 語ngữ 。 意ý 三tam 。 貪tham 瞋sân 邪tà 見kiến 。 言ngôn 上thượng 品phẩm 者giả 。 泛phiếm 說thuyết 善thiện 惡ác 皆giai 有hữu 三tam 品phẩm 。 三tam 位vị 明minh 之chi 。 一nhất 約ước 境cảnh 。 且thả 如như 殺sát 生sanh 。 殺sát 人nhân 為vi 上thượng 。 殺sát 畜súc 為vi 中trung 。 蚊văn 蚋nhuế 為vi 下hạ 。 不bất 殺sát 反phản 此thử 。 謂vị 不bất 殺sát 人nhân 為vi 下hạ 。 不bất 殺sát 蚊văn 蚋nhuế 為vi 上thượng 。 二nhị 約ước 心tâm 。 不bất 論luận 善thiện 惡ác 。 但đãn 猛mãnh 利lợi 心tâm 作tác 為vi 上thượng 。 泛phiếm 爾nhĩ 心tâm 作tác 為vi 下hạ 。 庸dong 庸dong 為vi 中trung 。 三tam 約ước 時thời 。 若nhược 善thiện 若nhược 惡ác 。 但đãn 三tam 時thời 無vô 悔hối 為vi 上thượng 。 二nhị 時thời 無vô 悔hối 為vi 中trung 。 一nhất 時thời 為vi 下hạ 。 言ngôn 地địa 獄ngục 等đẳng 者giả 。 梵Phạm 云vân 捺nại 洛lạc 迦ca 。 此thử 云vân 苦khổ 器khí 。 即tức 眾chúng 生sanh 受thọ 苦khổ 之chi 器khí 也dã 。 今kim 言ngôn 地địa 獄ngục 。 約ước 義nghĩa 立lập 名danh 。 有hữu 云vân 地địa 者giả 。 底để 也dã 。 獄ngục 者giả 。 局cục 也dã 。 地địa 下hạ 有hữu 獄ngục 。 故cố 名danh 地địa 獄ngục 。 總tổng 有hữu 四tứ 類loại 。 謂vị 八bát 熱nhiệt 。 八bát 寒hàn 。 近cận 邊biên 。 孤cô 獨độc 。 言ngôn 八bát 熱nhiệt 者giả 。 一nhất 曰viết 等đẳng 活hoạt 。 謂vị 刀đao 劒kiếm 剉tỏa 斬trảm 。 成thành 千thiên 萬vạn 段đoạn 。 以dĩ 叉xoa 撥bát 聚tụ 。 唱xướng 言ngôn 活hoạt 活hoạt 。 彼bỉ 即tức 便tiện 活hoạt 。 活hoạt 已dĩ 復phục 斬trảm 。 斬trảm 已dĩ 復phục 活hoạt 。 故cố 曰viết 等đẳng 活hoạt 。 以dĩ 四tứ 王vương 天thiên 壽thọ 五ngũ 百bách 年niên 。 (# 諸chư 天thiên 壽thọ 量lượng 。 下hạ 自tự 有hữu 文văn )# 。 為vi 一nhất 日nhật 一nhất 夜dạ 。 如như 是thị 積tích 數số 。 至chí 五ngũ 百bách 歲tuế 。 二nhị 曰viết 眾chúng 合hợp 。 眾chúng 山sơn 四tứ 合hợp 。 碎toái 罪tội 人nhân 身thân 。 猶do 如như 微vi 塵trần 。 以dĩ 忉Đao 利Lợi 天thiên 壽thọ 一nhất 千thiên 年niên 。 為vi 一nhất 日nhật 一nhất 夜dạ 。 積tích 此thử 歲tuế 月nguyệt 。 壽thọ 一nhất 千thiên 歲tuế 。 三tam 曰viết 黑hắc 繩thằng 。 如như 世thế 解giải 木mộc 。 繩thằng 抨phanh 鋸cứ 解giải 。 以dĩ 夜dạ 摩ma 天thiên 二nhị 千thiên 年niên 壽thọ 。 為vi 一nhất 日nhật 一nhất 夜dạ 。 壽thọ 二nhị 千thiên 歲tuế 。 四tứ 曰viết 號hiệu 呌khiếu 。 以dĩ 兜Đâu 率Suất 天thiên 壽thọ 四tứ 千thiên 年niên 。 為vi 一nhất 晝trú 夜dạ 。 壽thọ 四tứ 千thiên 歲tuế 。 五ngũ 大đại 號hiệu 呌khiếu 。 以dĩ 化hóa 樂nhạo/nhạc/lạc 天thiên 八bát 千thiên 年niên 壽thọ 。 為vi 一nhất 晝trú 夜dạ 。 壽thọ 八bát 千thiên 歲tuế 。 六lục 曰viết 炎diễm 熱nhiệt 。 以dĩ 他tha 化hóa 天thiên 一nhất 萬vạn 六lục 千thiên 年niên 壽thọ 。 為vi 一nhất 晝trú 夜dạ 。 壽thọ 一nhất 萬vạn 六lục 千thiên 歲tuế 。 七thất 曰viết 。 極cực 炎diễm 熱nhiệt 。 壽thọ 半bán 中trung 劫kiếp 。 謂vị 從tùng 人nhân 壽thọ 八bát 萬vạn 四tứ 千thiên 歲tuế 時thời 。 百bách 年niên 減giảm 一nhất 歲tuế 。 減giảm 至chí 十thập 歲tuế 。 名danh 半bán 中trung 劫kiếp 。 為vi 此thử 獄ngục 壽thọ 。 八bát 曰viết 阿A 鼻Tỳ 。 此thử 云vân 無vô 間gian 。 有hữu 五ngũ 義nghĩa 故cố 。 立lập 無vô 間gian 名danh 。 一nhất 者giả 。 作tác 業nghiệp 無vô 間gian 。 約ước 治trị 罰phạt 說thuyết 。 二nhị 者giả 。 受thọ 報báo 無vô 間gian 。 約ước 果quả 報báo 說thuyết 。 三tam 者giả 。 受thọ 苦khổ 無vô 間gián 。 約ước 楚sở 痛thống 說thuyết 。 四tứ 者giả 。 壽thọ 命mạng 無vô 間gian 。 無vô 中trung 夭yểu 故cố 。 五ngũ 者giả 。 身thân 量lượng 無vô 間gian 。 謂vị 眾chúng 生sanh 自tự 業nghiệp 。 各các 各các 自tự 見kiến 身thân 滿mãn 獄ngục 。 中trung 間gian 無vô 空không 處xứ 。 故cố 曰viết 無vô 間gian 。 此thử 獄ngục 壽thọ 命mạng 。 一nhất 增tăng 減giảm 劫kiếp 。 言ngôn 八bát 寒hàn 者giả 。 一nhất 曰viết 按án 部bộ 陀đà 。 此thử 翻phiên 為vi 疱pháo 。 寒hàn 苦khổ 觸xúc 身thân 。 如như 瘡sang 疱pháo 故cố 。 二nhị 曰viết 疱pháo 裂liệt 。 身thân 凍đống 裂liệt 故cố 。 (# 此thử 二nhị 皆giai 約ước 苦khổ 相tương/tướng 立lập 名danh )# 三tam 蠍yết 螫thích 沾triêm 。 四tứ 虎hổ 虎hổ 几kỉ 。 五ngũ 嚇# 嚇# 几kỉ 。 (# 此thử 三tam 約ước 受thọ 苦khổ 身thân 立lập 名danh )# 六lục 青thanh 蓮liên 華hoa 。 七thất 紅hồng 蓮liên 華hoa 。 八bát 大đại 紅hồng 蓮liên 華hoa 。 (# 寒hàn 苦khổ 觸xúc 身thân 。 變biến 如như 是thị 色sắc )# 然nhiên 此thử 八bát 寒hàn 壽thọ 量lượng 。 二nhị 說thuyết 不bất 同đồng 。 依y 俱câu 舍xá 說thuyết 。 比tỉ 前tiền 更cánh 長trường/trưởng 。 如như 第đệ 一nhất 按án 部bộ 陀đà 壽thọ 命mạng 。 不bất 知tri 其kỳ 數số 。 佛Phật 說thuyết 如như 憍Kiều 薩Tát 羅La 國Quốc 斛hộc 。 量lượng 胡hồ 麻ma 滿mãn 二nhị 十thập 斛hộc 。 高cao 盛thịnh 不bất 概khái 。 百bách 年niên 取thủ 一nhất 粒lạp 。 取thủ 盡tận 此thử 二nhị 十thập 斛hộc 胡hồ 麻ma 。 其kỳ 壽thọ 猶do 未vị 畢tất 盡tận 。 且thả 以dĩ 此thử 數số 。 略lược 而nhi 計kế 之chi 。 餘dư 七thất 地địa 獄ngục 。 倍bội 倍bội 增tăng 數số 。 若nhược 準chuẩn 瑜du 伽già 說thuyết 。 八bát 寒hàn 壽thọ 量lượng 較giảo 於ư 八bát 熱nhiệt 。 次thứ 第đệ 減giảm 半bán 。 如như 按án 部bộ 陀đà 減giảm 於ư 等đẳng 活hoạt 之chi 半bán 。 乃nãi 至chí 大đại 紅hồng 蓮liên 華hoa 較giảo 阿A 鼻Tỳ 亦diệc 爾nhĩ 。 依y 此thử 。 則tắc 是thị 八bát 寒hàn 輕khinh 於ư 八bát 熱nhiệt 也dã 。 三tam 近cận 邊biên 獄ngục 者giả 。 八bát 熱nhiệt 四tứ 門môn 。 各các 有hữu 四tứ 獄ngục 。 一nhất 曰viết 煻đường 煨ổi 。 沸phí 灰hôi 齊tề 膝tất 。 下hạ 足túc 焦tiêu 爛lạn 。 舉cử 足túc 如như 故cố 。 二nhị 曰viết 屍thi 糞phẩn 。 糞phẩn 泥nê 齊tề 膝tất 。 中trung 有hữu 毒độc 蟲trùng 。 下hạ 足túc 食thực 盡tận 。 舉cử 足túc 還hoàn 復phục 。 三tam 曰viết 鋒phong 刃nhận 。 刀đao 劒kiếm 等đẳng 刃nhận 。 布bố 為vi 道đạo 路lộ 。 履lý 則tắc 割cát 傷thương 。 四tứ 曰viết 灰hôi 河hà 。 沸phí 熱nhiệt 灰hôi 汁trấp 。 或hoặc 煑chử 或hoặc 煎tiễn 。 皮bì 肉nhục 潰hội 爛lạn 。 四tứ 孤cô 獨độc 獄ngục 者giả 。 處xử 所sở 不bất 定định 。 或hoặc 山sơn 間gian 樹thụ 下hạ 。 曠khoáng 野dã 城thành 隍hoàng 等đẳng 處xứ 。 依y 瑜du 伽già 說thuyết 。 近cận 邊biên 孤cô 獨độc 。 壽thọ 命mạng 不bất 定định 。 隨tùy 業nghiệp 長trường 短đoản 。 言ngôn 餓ngạ 鬼quỷ 者giả 。 謂vị 長trường 受thọ 飢cơ 餓ngạ 。 故cố 曰viết 餓ngạ 鬼quỷ 。 輕khinh 重trọng 不bất 同đồng 。 凡phàm 有hữu 九cửu 類loại 。 一nhất 曰viết 炬cự 口khẩu 鬼quỷ 。 謂vị 於ư 口khẩu 中trung 常thường 出xuất 猛mãnh 焰diễm 。 二nhị 曰viết 針châm 咽yến/ế/yết 鬼quỷ 。 頭đầu 腹phúc 如như 山sơn 。 咽yết 喉hầu 如như 針châm 。 三tam 曰viết 臭xú 口khẩu 鬼quỷ 。 口khẩu 如như 臭xú 屍thi 。 此thử 三tam 名danh 無vô 財tài 鬼quỷ 。 皆giai 不bất 得đắc 食thực 故cố 。 四tứ 曰viết 大đại 癭# 鬼quỷ 。 項hạng 中trung 有hữu 癭# 。 以dĩ 手thủ 抉# 膿nùng 。 還hoàn 自tự 食thực 故cố 。 五ngũ 曰viết 針châm 毛mao 鬼quỷ 。 身thân 毛mao 如như 針châm 。 還hoàn 自tự 刺thứ 身thân 。 出xuất 血huyết 而nhi 食thực 。 六lục 曰viết 臭xú 毛mao 鬼quỷ 。 身thân 毛mao 臭xú 穢uế 。 嫌hiềm 故cố 拔bạt 出xuất 。 取thủ 血huyết 而nhi 食thực 。 此thử 三tam 名danh 少thiểu 財tài 鬼quỷ 。 少thiểu 得đắc 飲ẩm 食thực 故cố 。 七thất 曰viết 得đắc 棄khí 鬼quỷ 。 常thường 得đắc 祭tế 祀tự 所sở 棄khí 之chi 食thực 。 八bát 曰viết 得đắc 失thất 鬼quỷ 。 常thường 得đắc 巷hạng 陌mạch 所sở 遺di 食thực 故cố 。 九cửu 曰viết 勢thế 力lực 鬼quỷ 。 此thử 有hữu 三tam 種chủng 。 一nhất 者giả 夜dạ 叉xoa 。 二nhị 者giả 羅la 剎sát 。 三tam 者giả 毗tỳ 舍xá 闍xà 。 此thử 三tam 名danh 多đa 財tài 。 多đa 得đắc 飲ẩm 食thực 故cố 。 此thử 上thượng 諸chư 鬼quỷ 。 以dĩ 人nhân 間gian 二nhị 十thập 日nhật 。 為vi 一nhất 日nhật 一nhất 夜dạ 。 彼bỉ 還hoàn 以dĩ 三tam 十thập 日nhật 為vi 一nhất 月nguyệt 。 十thập 二nhị 月nguyệt 為vi 一nhất 年niên 。 壽thọ 五ngũ 百bách 歲tuế 。 上thượng 依y 俱câu 舍xá 。 有hữu 云vân 。 鬼quỷ 趣thú 壽thọ 命mạng 不bất 定định 。 極cực 長trưởng 者giả 七thất 萬vạn 歲tuế 。 言ngôn 畜súc 生sanh 者giả 。 畜súc 者giả 。 養dưỡng 也dã 。 人nhân 所sở 畜súc 養dưỡng 。 如như 牛ngưu 馬mã 犬khuyển 豕thỉ 之chi 類loại 。 此thử 名danh 則tắc 局cục 。 或hoặc 云vân 傍bàng 生sanh 。 傍bàng 行hành 而nhi 生sanh 。 通thông 一nhất 切thiết 飛phi 走tẩu 之chi 類loại 。 此thử 名danh 則tắc 寬khoan 。 別biệt 而nhi 言ngôn 之chi 。 羽vũ 毛mao 鱗lân 介giới 。 蠢xuẩn 蝡nhuyễn 飛phi 潛tiềm 。 其kỳ 類loại 繁phồn 廣quảng 。 於ư 中trung 最tối 福phước 德đức 者giả 。 如như 龍long 及cập 金kim 翅sí 。 皆giai 通thông 四tứ 生sanh 。 然nhiên 畜súc 趣thú 壽thọ 命mạng 。 長trường 短đoản 不bất 定định 。 極cực 長trưởng 者giả 。 壽thọ 一nhất 中trung 劫kiếp 。 廣quảng 如như 別biệt 章chương 。 (# 此thử 依y 圭# 峯phong 行hạnh 願nguyện 鈔sao 引dẫn )# 今kim 言ngôn 中trung 品phẩm 餓ngạ 鬼quỷ 。 下hạ 品phẩm 畜súc 生sanh 者giả 。 圭# 峰phong 依y 雜tạp 集tập 等đẳng 論luận 。 故cố 作tác 此thử 配phối 。 若nhược 依y 華hoa 嚴nghiêm 二nhị 地địa 。 則tắc 以dĩ 畜súc 生sanh 為vi 中trung 。 餓ngạ 鬼quỷ 為vi 下hạ 。 清thanh 涼lương 引dẫn 正Chánh 法Pháp 念niệm 處xứ 經kinh 會hội 云vân 。 然nhiên 此thử 三tam 途đồ 。 各các 有hữu 邊biên 正chánh 。 正chánh 者giả 為vi 重trọng/trùng 。 邊biên 者giả 為vi 輕khinh 。 正chánh 鬼quỷ 望vọng 邊biên 畜súc 。 則tắc 鬼quỷ 重trọng/trùng 畜súc 輕khinh 。 (# 如như 今kim 文văn 是thị )# 正chánh 畜súc 望vọng 邊biên 鬼quỷ 。 則tắc 畜súc 重trọng/trùng 鬼quỷ 輕khinh (# 如như 華hoa 嚴nghiêm 說thuyết )# 。

故cố 佛Phật 且thả 類loại 世thế 五ngũ 常thường 之chi 教giáo (# 天Thiên 竺Trúc 世thế 教giáo 。 儀nghi 式thức 雖tuy 殊thù 。 懲# 惡ác 勸khuyến 善thiện 無vô 別biệt 。 亦diệc 不bất 離ly 仁nhân 義nghĩa 等đẳng 五ngũ 。 而nhi 有hữu 德đức 行hạnh 可khả 脩tu 例lệ 如như 此thử 國quốc 斂liểm 手thủ 而nhi 舉cử 。 土thổ/độ 蕃phồn 散tán 手thủ 而nhi 垂thùy 。 皆giai 為vi 禮lễ 也dã )# 。

後hậu 明minh 善thiện 因nhân 果quả 也dã 。 五Ngũ 戒Giới 。 十Thập 善Thiện 。 四tứ 禪thiền 。 八bát 定định 。 是thị 善thiện 因nhân 。 人nhân 天thiên 等đẳng 。 是thị 善thiện 果quả 。 今kim 先tiên 言ngôn 人nhân 乘thừa 。 類loại 。 謂vị 比tỉ 類loại 。 世thế 。 謂vị 世thế 俗tục 。 通thông 西tây 域vực 此thử 方phương 。 不bất 但đãn 周chu 孔khổng 說thuyết 五ngũ 常thường 也dã 。 言ngôn 五ngũ 常thường 者giả 。 謂vị 。 仁nhân 義nghĩa 禮lễ 智trí 信tín 。 是thị 人nhân 之chi 所sở 常thường 行hành 。 造tạo 次thứ 顛điên 沛# 。 不bất 容dung 離ly 故cố 。 注chú 中trung 別biệt 會hội 兩lưỡng 方phương 世thế 教giáo 。 以dĩ 顯hiển 大đại 同đồng 。 亦diệc 潛tiềm 通thông 妨phương 難nạn/nan 。 恐khủng 人nhân 疑nghi 云vân 。 佛Phật 出xuất 天Thiên 竺Trúc 。 彼bỉ 國quốc 世thế 教giáo 。 儀nghi 式thức 或hoặc 殊thù 。 那na 言ngôn 類loại 此thử 五ngũ 常thường 。 即tức 應ưng 是thị 佛Phật 教giáo 倣# 傚# 孔khổng 老lão 。 作tác 是thị 附phụ 會hội 。 故cố 為vi 此thử 通thông 云vân 云vân 。 又hựu 龍long 樹thụ 釋thích 摩ma 訶ha 衍diễn 論luận 。 引dẫn 道Đạo 品Phẩm 經kinh 。 (# 此thử 方phương 所sở 無vô )# 立lập 四tứ 法Pháp 藏tạng 。 一nhất 補bổ 特đặc 伽già 羅la 藏tạng 。 (# 補bổ 特đặc 伽già 羅la 。 此thử 云vân 數số 取thủ 趣thú 。 以dĩ 數sác 數sác 造tạo 業nghiệp 。 取thủ 餘dư 趣thú 生sanh 。 即tức 目mục 人nhân 也dã )# 經Kinh 云vân 。 佛Phật 子tử 諦đế 聽thính 。 為vì 汝nhữ 解giải 說thuyết 。 仁nhân 藏tạng 。 義nghĩa 藏tạng 。 禮lễ 藏tạng 。 智trí 藏tạng 。 信tín 藏tạng 。 (# 此thử 人nhân 天thiên 藏tạng )# 并tinh 聲Thanh 聞Văn 藏tạng 。 及cập 菩Bồ 薩Tát 藏tạng 。 大đại 覺giác 法Pháp 藏tạng 。

所sở 以dĩ 者giả 何hà 。 一nhất 切thiết 行hành 者giả 。 漸tiệm 次thứ 轉chuyển 勝thắng 。 次thứ 第đệ 之chi 法pháp 故cố 。

(# 天Thiên 竺Trúc 者giả 。 葱thông 嶺lĩnh 已dĩ 西tây 。 有hữu 五ngũ 天Thiên 竺Trúc 。 謂vị 成thành 劫kiếp 之chi 時thời 。 光quang 音âm 天thiên 人nhân 。 下hạ 生sanh 於ư 此thử 。 故cố 受thọ 天thiên 名danh 。 梵Phạm 云vân 印ấn 士sĩ 。 或hoặc 云vân 身thân 毒độc 。 訛ngoa 略lược 云vân 竺trúc 。 言ngôn 世thế 教giáo 者giả 。 謂vị 國quốc 王vương 治trị 世thế 之chi 教giáo 也dã 。 西tây 域vực 有hữu 佛Phật 法Pháp 處xứ 。 依y 佛Phật 法Pháp 治trị 國quốc 。 如như 金kim 光quang 明minh 有hữu 王vương 法pháp 正chánh 論luận 品phẩm 也dã 。 又hựu 輪Luân 王Vương 以dĩ 十Thập 善Thiện 化hóa 世thế 。 遵tuân 古cổ 佛Phật 遺di 教giáo 也dã 。 言ngôn 儀nghi 式thức 雖tuy 殊thù 者giả 。 如như 正chánh 朔sóc 衣y 冠quan 之chi 類loại 。 隨tùy 方phương 或hoặc 殊thù 。 而nhi 懲# 惡ác 勸khuyến 善thiện 。 與dữ 此thử 方phương 大đại 同đồng 。 德đức 行hạnh 雖tuy 多đa 。 舉cử 其kỳ 大đại 綱cương 。 不bất 出xuất 仁nhân 義nghĩa 等đẳng 五ngũ 者giả 可khả 見kiến 天thiên 下hạ 之chi 理lý 。 至chí 當đương 歸quy 一nhất 。 故cố 治trị 世thế 之chi 法pháp 。 若nhược 合hợp 符phù 節tiết 。 非phi 周chu 孔khổng 特đặc 為vi 斯tư 民dân 而nhi 創sáng/sang 式thức 也dã 亦diệc 非phi 如Như 來Lai 倣# 傚# 此thử 方phương 而nhi 設thiết 教giáo 也dã )# 。

令linh 持trì 五Ngũ 戒Giới 。 (# 不bất 殺sát 是thị 仁nhân 。 不bất 盜đạo 是thị 義nghĩa 。 不bất 邪tà 淫dâm 是thị 禮lễ 。 不bất 妄vọng 語ngữ 是thị 信tín 。 不bất 飲ẩm 酒tửu 噉đạm 肉nhục 。 神thần 氣khí 清thanh 潔khiết 。 益ích 於ư 智trí 也dã )# 。

若nhược 翻phiên 前tiền 十thập 惡ác 。 合hợp 云vân 十Thập 善Thiện 。 華hoa 嚴nghiêm 二nhị 地địa 中trung 說thuyết 十Thập 善Thiện 通thông 五ngũ 乘thừa 。 謂vị 下hạ 品phẩm 人nhân 因nhân 。 中trung 品phẩm 天thiên 因nhân 。 上thượng 品phẩm 三tam 乘thừa 因nhân 。 上thượng 上thượng 品phẩm 佛Phật 因nhân 。 而nhi 佛Phật 於ư 律luật 儀nghi 中trung 。 又hựu 制chế 近cận 事sự 五Ngũ 戒Giới 。 亦diệc 通thông 五ngũ 乘thừa 。 故cố 知tri 五Ngũ 戒Giới 十Thập 善Thiện 。 大đại 同đồng 小tiểu 異dị 。 開khai 合hợp 隨tùy 宜nghi 。 其kỳ 猶do 大Đại 乘Thừa 六Lục 度Độ 十thập 度độ 耳nhĩ 。

(# 注chú 以dĩ 五Ngũ 戒Giới 會hội 五ngũ 常thường 。 以dĩ 義nghĩa 同đồng 故cố 。 明minh 教giáo 大đại 師sư 云vân 。 一nhất 日nhật 不bất 殺sát 。 謂vị 當đương 愛ái 生sanh 不bất 暴bạo 一nhất 物vật 。 不bất 止chỉ 不bất 食thực 其kỳ 肉nhục 也dã 。 孟# 子tử 曰viết 。 殺sát 一nhất 無vô 罪tội 。 非phi 仁nhân 也dã 。 故cố 以dĩ 不bất 殺sát 為vi 仁nhân 。 二nhị 不bất 盜đạo 者giả 。 謂vị 不bất 義nghĩa 不bất 取thủ 。 不bất 止chỉ 攘nhương 他tha 物vật 也dã 。 孟# 子tử 云vân 。 非phi 其kỳ 有hữu 而nhi 取thủ 之chi 。 非phi 義nghĩa 也dã 。 三tam 曰viết 不bất 淫dâm 。 謂vị 不bất 亂loạn 非phi 其kỳ 匹thất 偶ngẫu 也dã 。 而nhi 禮lễ 所sở 以dĩ 決quyết 嫌hiềm 疑nghi 。 別biệt 同đồng 異dị 。 明minh 是thị 非phi 。 故cố 同đồng 不bất 淫dâm 。 四tứ 不bất 妄vọng 語ngữ 者giả 。 謂vị 不bất 以dĩ 言ngôn 欺khi 人nhân 。 而nhi 信tín 者giả 言ngôn 無vô 反phản 覆phúc 。 故cố 同đồng 不bất 妄vọng 。 五ngũ 不bất 飲ẩm 啖đạm 者giả 。 由do 飲ẩm 啖đạm 故cố 。 心tâm 神thần 濁trược 亂loạn 。 情tình 慮lự 癡si 狂cuồng 。 害hại 於ư 智trí 也dã 。 故cố 不bất 餘dư 啖đạm 。 智trí 思tư 清thanh 潔khiết 也dã 。 然nhiên 此thử 五Ngũ 戒Giới 依y 律luật 儀nghi 中trung 。

復phục 有hữu 支chi 時thời 具cụ 闕khuyết 之chi 異dị 。 五Ngũ 戒Giới 能năng 持trì 。 名danh 為vi 支chi 具cụ 。 或hoặc 但đãn 能năng 持trì 四tứ 三tam 二nhị 等đẳng 。 名danh 為vi 支chi 闕khuyết 。 盡tận 形hình 壽thọ 持trì 。 名danh 為vi 時thời 具cụ 。 或hoặc 但đãn 能năng 持trì 十thập 年niên 五ngũ 年niên 。 下hạ 至chí 一nhất 日nhật 。 名danh 為vi 時thời 闕khuyết 。 支chi 時thời 相tương 望vọng 。 應ưng 有hữu 四tứ 句cú 具cụ 闕khuyết 之chi 義nghĩa 。 由do 此thử 有hữu 一nhất 分phần/phân 少thiểu 分phần 多đa 分phần 滿mãn 分phần 優Ưu 婆Bà 塞Tắc 夷di 。 於ư 此thử 五ngũ 中trung 。 不bất 殺sát 闕khuyết 故cố 。 雖tuy 得đắc 人nhân 身thân 。 多đa 病bệnh 短đoản 命mạng 。 不bất 盜đạo 闕khuyết 故cố 。 資tư 財tài 乏phạp 少thiểu 。 不bất 淫dâm 闕khuyết 故cố 。 無vô 好hảo/hiếu 眷quyến 屬thuộc 。 不bất 妄vọng 闕khuyết 故cố 。 言ngôn 無vô 人nhân 受thọ 。 不bất 飲ẩm 闕khuyết 故cố 。 諸chư 情tình 暗ám 鈍độn 。 又hựu 此thử 五ngũ 中trung 。 前tiền 四tứ 是thị 性tánh 戒giới 。 謂vị 殺sát 盜đạo 等đẳng 。 體thể 性tánh 是thị 罪tội 。 故cố 曰viết 性tánh 戒giới 。 飲ẩm 酒tửu 一nhất 戒giới 。 是thị 名danh 遮già 戒giới 。 由do 飲ẩm 食thực 亂loạn 性tánh 。 犯phạm 前tiền 四tứ 故cố 。 故cố 佛Phật 制chế 此thử 以dĩ 防phòng 前tiền 四tứ 。 故cố 曰viết 遮già 戒giới )# 。

得đắc 免miễn 三tam 途đồ 。 生sanh 人nhân 道đạo 中trung 。

五Ngũ 戒Giới 十Thập 善Thiện 。 皆giai 依y 師sư 受thọ 三Tam 歸Quy 。 言ngôn 下hạ 得đắc 此thử 戒giới 體thể 。 先tiên 受thọ 三Tam 歸Quy 。 後hậu 受thọ 五Ngũ 戒Giới 十Thập 戒Giới 。 由do 歸quy 佛Phật 故cố 。 不bất 墮đọa 地địa 獄ngục 。 歸quy 法pháp 故cố 。 不bất 墮đọa 餓ngạ 鬼quỷ 。 歸quy 僧Tăng 故cố 。 不bất 墮đọa 旁bàng 生sanh 。 得đắc 免miễn 三tam 途đồ 。 葢# 三Tam 歸Quy 之chi 力lực 也dã 。 未vị 有hữu 不bất 歸quy 三Tam 寶Bảo 而nhi 得đắc 戒giới 者giả 。 以dĩ 受thọ 五Ngũ 戒Giới 。 必tất 先tiên 三Tam 歸Quy 。 故cố 略lược 不bất 言ngôn 。

脩tu 上thượng 品phẩm 十Thập 善Thiện 。 及cập 施thí 戒giới 等đẳng 。 生sanh 六lục 欲dục 天thiên 。 脩tu 四tứ 禪thiền 八bát 定định 。 生sanh 色sắc 界giới 無vô 色sắc 界giới 。 天thiên (# 題đề 中trung 不bất 標tiêu 天thiên 鬼quỷ 地địa 獄ngục 者giả 。 界giới 地địa 不bất 同đồng 。 見kiến 聞văn 不bất 及cập 。 凡phàm 俗tục 尚thượng 不bất 知tri 末mạt 。 況huống 肯khẳng 窮cùng 本bổn 。 故cố 對đối 俗tục 教giáo 。 且thả 標tiêu 原nguyên 人nhân 。 今kim 敘tự 佛Phật 經Kinh 。 理lý 宜nghi 具cụ 列liệt )# 。

上thượng 品phẩm 十Thập 善Thiện 有hữu 二nhị 意ý 。 一nhất 者giả 。 對đối 前tiền 五Ngũ 戒Giới 。 為vi 下hạ 。 故cố 曰viết 上thượng 品phẩm 。 二nhị 者giả 。 人nhân 中trung 十Thập 善Thiện 為vi 下hạ 。 故cố 以dĩ 天thiên 中trung 為vi 上thượng 品phẩm 也dã 。 天thiên 中trung 十Thập 善Thiện 是thị 總tổng 。 施thí 等đẳng 為vi 別biệt 。 謂vị 脩tu 十Thập 善Thiện 。 與dữ 散tán 心tâm 俱câu 。 兼kiêm 行hành 施thí 等đẳng 。 生sanh 六lục 欲dục 天thiên 。 與dữ 定định 心tâm 俱câu 。 生sanh 上thượng 二nhị 界giới 。 言ngôn 十Thập 善Thiện 者giả 。 殺sát 盜đạo 淫dâm 妄vọng 。 與dữ 五Ngũ 戒Giới 同đồng 。 五ngũ 不bất 綺ỷ 語ngữ 。 謂vị 不bất 飾sức 非phi 言ngôn 。 六lục 不bất 兩lưỡng 舌thiệt 。 謂vị 語ngữ 不bất 背bội 面diện 。 七thất 不bất 惡ác 口khẩu 。 言ngôn 必tất 善thiện 順thuận 。 八bát 不bất 貪tham 愛ái 。 謂vị 心tâm 常thường 知tri 足túc 於ư 有hữu 有hữu 具cụ 。 不bất 生sanh 染nhiễm 著trước 。 九cửu 不bất 嗔sân 恚khuể 。 謂vị 不bất 以dĩ 忿phẫn 恨hận 宿túc 于vu 心tâm 。 十thập 不bất 邪tà 見kiến 。 謂vị 心tâm 見kiến 正chánh 直trực 。 無vô 誑cuống 無vô 謟siểm 。 此thử 後hậu 六lục 戒giới 。 諸chư 教giáo 標tiêu 列liệt 。 或hoặc 小tiểu 異dị 同đồng 。 皆giai 不bất 相tương 違vi 。 又hựu 有hữu 一nhất 經kinh 。 中trung 合hợp 語ngữ 四tứ 為vi 三tam 。 謂vị 不bất 誹phỉ 謗báng 。 (# 通thông 兩lưỡng 舌thiệt 惡ác 口khẩu 。 也dã )# 不bất 欺khi 誑cuống 。 (# 即tức 綺ỷ 語ngữ 也dã )# 不bất 妄vọng 語ngữ 。 (# 如như 名danh )# 加gia 不phủ 。 飲ẩm 酒tửu 食thực 肉nhục 。 為vi 四tứ 。 華hoa 嚴nghiêm 於ư 語ngữ 四tứ 中trung 。 妄vọng 言ngôn 。 兩lưỡng 舌thiệt 。 惡ác 口khẩu 。 綺ỷ 語ngữ 。 為vi 次thứ 。 此thử 約ước 重trọng/trùng 輕khinh 為vi 先tiên 後hậu 也dã 。 嵩tung 公công 輔phụ 教giáo 編biên 。 列liệt 意ý 三tam 為vi 嫉tật 恚khuể 癡si 。 (# 故cố 前tiền 釋thích 貪tham 。 別biệt 依y 唯duy 識thức )# 纓anh 絡lạc 梵Phạm 網võng 。 唯duy 局cục 大Đại 乘Thừa 。 故cố 此thử 不bất 會hội 。 然nhiên 其kỳ 意ý 三tam 得đắc 為vi 業nghiệp 道đạo 者giả 。 清thanh 凉# 大đại 疏sớ/sơ 依y 瑜du 伽già 釋thích 云vân 。 貪tham 若nhược 未vị 決quyết 。 但đãn 名danh 煩phiền 惱não 。 決quyết 即tức 名danh 業nghiệp 。 嗔sân 癡si 亦diệc 然nhiên 。 故cố 意ý 三tam 中trung 要yếu 具cụ 五ngũ 緣duyên 。 方phương 成thành 業nghiệp 道đạo 。 言ngôn 五ngũ 緣duyên 者giả 。 一nhất 事sự 。 (# 泛phiếm 言ngôn 他tha 物vật 。 他tha 所sở 攝nhiếp 故cố )# 二nhị 體thể 。 (# 所sở 貪tham 物vật 體thể 。 即tức 金kim 銀ngân 財tài 寶bảo 。 等đẳng )# 三tam 差sai 別biệt 。 於ư 中trung 有hữu 三tam 。 一nhất 不bất 求cầu 。 (# 始thỉ 欲dục 名danh 求cầu 。 即tức 他tha 物vật 想tưởng )# 二nhị 不bất 願nguyện 。 (# 希hy 得đắc 屬thuộc 己kỷ 。 即tức 是thị 樂nhạo 欲dục )# 三tam 不bất 貪tham 。 (# 終chung 起khởi 奪đoạt 想tưởng 為vi 貪tham )# 於ư 差sai 別biệt 中trung 。 前tiền 二nhị 方phương 便tiện 。 後hậu 一nhất 究cứu 竟cánh 。 并tinh 前tiền 事sự 體thể 。 即tức 是thị 五ngũ 緣duyên 。 於ư 此thử 五ngũ 中trung 。 若nhược 闕khuyết 究cứu 竟cánh 。 (# 即tức 終chung 起khởi 奪đoạt 想tưởng )# 但đãn 名danh 煩phiền 惱não 。 善thiện 惡ác 相tướng 反phản 。 成thành 業nghiệp 例lệ 然nhiên 。 言ngôn 及cập 施thí 戒giới 者giả 。 謂vị 持trì 十Thập 善Thiện 時thời 。 又hựu 廣quảng 行hành 惠huệ 施thí 。 故cố 感cảm 欲dục 天thiên 。 衣y 食thực 自tự 然nhiên 。 宮cung 殿điện 隨tùy 身thân 。 眷quyến 屬thuộc 圍vi 繞nhiễu 。 如như 是thị 果quả 報báo 。 由do 布bố 施thí 故cố 。 天thiên 人nhân 壽thọ 長trường/trưởng 。 由do 持trì 戒giới 故cố 。 然nhiên 前tiền 云vân 十Thập 善Thiện 。 此thử 又hựu 云vân 戒giới 者giả 。 此thử 或hoặc 是thị 近cận 住trụ 戒giới 。 或hoặc 出xuất 家gia 戒giới 等đẳng 。 如như 報báo 恩ân 經kinh 中trung 說thuyết 。 有hữu 一nhất 日nhật 一nhất 夜dạ 。 持trì 近cận 住trụ 戒giới 。 或hoặc 沙Sa 彌Di 戒giới 。 比Bỉ 丘Khâu 戒giới 等đẳng 。 故cố 別biệt 言ngôn 之chi 。 而nhi 言ngôn 等đẳng 者giả 。 即tức 等đẳng 取thủ 忍nhẫn 進tiến 定định 。 或hoặc 餘dư 善thiện 法Pháp 。 謂vị 供cúng 養dường 三Tam 寶Bảo 。 孝hiếu 順thuận 父phụ 母mẫu 。 脩tu 八bát 福phước 田điền 等đẳng 。 但đãn 十Thập 善Thiện 為vi 正chánh 因nhân 。 餘dư 皆giai 助trợ 因nhân 。 而nhi 是thị 有hữu 漏lậu 心tâm 脩tu 。 故cố 不bất 免miễn 輪luân 迴hồi 。 非phi 如như 菩Bồ 薩Tát 通thông 無vô 漏lậu 者giả 。 言ngôn 生sanh 六lục 欲dục 天thiên 等đẳng 者giả 。 泛phiếm 言ngôn 天thiên 者giả 。 俱câu 舍xá 云vân 。 光quang 潔khiết 自tự 在tại 。 神thần 用dụng 得đắc 名danh 。 總tổng 為vi 三tam 界giới 。 別biệt 為vi 二nhị 十thập 八bát 天thiên 。 謂vị 欲dục 界giới 六lục 天thiên 。 色sắc 界giới 一nhất 十thập 八bát 天thiên 無vô 色sắc 界giới 四tứ 天thiên 。 言ngôn 欲dục 界giới 者giả 。 謂vị 飲ẩm 食thực 。 睡thụy 眠miên 男nam 女nữ 情tình 愛ái 。 故cố 名danh 欲dục 界giới 。 言ngôn 六lục 天thiên 者giả 。 一nhất 曰viết 四tứ 王vương 天thiên 。 是thị 帝Đế 釋Thích 臣thần 佐tá 。 居cư 須Tu 彌Di 四tứ 傍bàng 。 去khứ 地địa 四tứ 萬vạn 。 二nhị 千thiên 由do 旬tuần 。 (# 一nhất 由do 旬tuần 四tứ 十thập 里lý )# 。 身thân 長trường 半bán 由do 旬tuần 。 衣y 重trọng 半bán 兩lưỡng 。 壽thọ 五ngũ 百bách 歲tuế 。 以dĩ 人nhân 間gian 五ngũ 十thập 年niên 。 為vi 一nhất 晝trú 夜dạ 。 陰âm 陽dương 如như 人nhân 世thế 。 二nhị 忉Đao 利Lợi 天thiên 。 此thử 云vân 三tam 十thập 三tam 。 居cư 須Tu 彌Di 頂đảnh 。 其kỳ 須Tu 彌Di 山Sơn 。 出xuất 水thủy 八bát 萬vạn 四tứ 千thiên 由do 旬tuần 。 前tiền 四tứ 王vương 天thiên 居cư 山sơn 之chi 半bán 。 山sơn 頂đảnh 之chi 上thượng 。 四tứ 周chu 廣quảng 平bình 。 於ư 其kỳ 四tứ 方phương 。 各các 有hữu 八bát 天thiên 。 最tối 中trung 一nhất 天thiên 。 帝Đế 釋Thích 所sở 居cư 。 故cố 總tổng 名danh 三Tam 十Thập 三Tam 天Thiên 。 此thử 天thiên 身thân 長trường 一nhất 由do 旬tuần 。 衣y 重trọng/trùng 六lục 銖thù 。 壽thọ 一nhất 千thiên 歲tuế 。 以dĩ 人nhân 間gian 百bách 年niên 。 為vi 一nhất 晝trú 夜dạ 。 以dĩ 相tương/tướng 抱bão 為vi 陰âm 陽dương 。 三tam [火/(〦-一+又)]# 摩ma 天thiên 。 此thử 云vân 時thời 分phần/phân 。 以dĩ 蓮liên 花hoa 開khai 合hợp 為vi 晝trú 夜dạ 。 故cố 曰viết 時thời 分phần/phân 。 居cư 前tiền 天thiên 之chi 上thượng 一nhất 倍bội 。 身thân 長trường 二nhị 由do 旬tuần 。 衣y 重trọng/trùng 三tam 銖thù 。 壽thọ 二nhị 千thiên 歲tuế 。 以dĩ 人nhân 間gian 二nhị 百bách 年niên 。 為vi 一nhất 晝trú 夜dạ 。 以dĩ 身thân 相tướng 近cận 為vi 陰âm 陽dương 。 四tứ 兜Đâu 率Suất 天thiên 。 此thử 云vân 知tri 足túc 。 於ư 所sở 受thọ 樂lạc 。 常thường 知tri 足túc 故cố 。 居cư 處xứ 倍bội 前tiền 。 身thân 長trường 四tứ 由do 旬tuần 。 壽thọ 四tứ 千thiên 歲tuế 。 以dĩ 人nhân 間gian 四tứ 百bách 年niên 。 為vi 一nhất 晝trú 夜dạ 。 以dĩ 執chấp 手thủ 為vi 陰âm 陽dương 。 五ngũ 化hóa 樂nhạo/nhạc/lạc 天thiên 。 為vi 隨tùy 心tâm 意ý 樂nhạo/nhạc/lạc 。 自tự 化hóa 樂nhạc 具cụ 。 還hoàn 自tự 受thọ 用dụng 故cố 。 居cư 倍bội 兜Đâu 率Suất 。 身thân 長trường 八bát 由do 旬tuần 。 衣y 重trọng 一nhất 銖thù 。 壽thọ 八bát 千thiên 歲tuế 。 以dĩ 人nhân 間gian 八bát 百bách 年niên 為vi 晝trú 夜dạ 。 以dĩ 相tương/tướng 熟thục 視thị 為vi 陰âm 陽dương 。 六lục 他Tha 化Hóa 自Tự 在Tại 天Thiên 。 謂vị 他tha 化hóa 樂nhạc 具cụ 。 自tự 得đắc 受thọ 用dụng 故cố 。 居cư 倍bội 前tiền 天thiên 。 身thân 長trường 十thập 六lục 由do 旬tuần 。 衣y 重trọng 半bán 銖thù 。 壽thọ 一nhất 萬vạn 六lục 千thiên 歲tuế 。 以dĩ 人nhân 間gian 一nhất 千thiên 六lục 百bách 年niên 為vi 晝trú 夜dạ 。 以dĩ 暫tạm 瞬thuấn 目mục 為vi 陰âm 陽dương 。 自tự 此thử 以dĩ 還hoàn 。 名danh 曰viết 欲dục 界giới 。 言ngôn 脩tu 四tứ 禪thiền 八bát 定định 者giả 。 梵Phạn 語ngữ 禪thiền 那na 。 此thử 云vân 靜tĩnh 慮lự 。 法pháp 苑uyển 章chương 云vân 。 靜tĩnh 者giả 。 性tánh 離ly 囂hiêu 塵trần 沉trầm 浮phù 等đẳng 障chướng 。 慮lự 者giả 。 專chuyên 心tâm 一nhất 志chí 。 籌trù 度độ 境cảnh 門môn 。 然nhiên 諸chư 無vô 色sắc 定định 有hữu 靜tĩnh 無vô 慮lự 。 純thuần 定định 心tâm 故cố 。 欲dục 界giới 等đẳng 持trì 。 有hữu 慮lự 無vô 靜tĩnh 。 多đa 散tán 動động 故cố 。 唯duy 色sắc 界giới 中trung 靜tĩnh 慮lự 均quân 平bình 。 故cố 得đắc 此thử 名danh 。 言ngôn 四tứ 禪thiền 者giả 。 一nhất 有hữu 尋tầm 有hữu 伺tứ 靜tĩnh 慮lự 。 尋tầm 伺tứ 。 亦diệc 名danh 覺giác 觀quán 。 對đối 治trị 欲dục 界giới 惡ác 不bất 善thiện 法pháp 故cố 。 然nhiên 尋tầm 約ước 麤thô 相tương/tướng 。 伺tứ 約ước 細tế 相tương/tướng 。 二nhị 無vô 尋tầm 無vô 伺tứ 。 靜tĩnh 慮lự 離ly 前tiền 初sơ 禪thiền 覺giác 觀quán 之chi 心tâm 。 生sanh 歡hoan 喜hỷ 故cố 。 三tam 離ly 喜hỷ 靜tĩnh 慮lự 。 離ly 前tiền 二nhị 禪thiền 喜hỷ 心tâm 。 憂ưu 喜hỷ 雙song 忘vong 。 住trụ 於ư 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 故cố 。 四tứ 離ly 喜hỷ 樂lạc 靜tĩnh 慮lự 離ly 前tiền 三tam 禪thiền 喜hỷ 樂lạc 。 苦khổ 樂lạc 雙song 忘vong 故cố 。 言ngôn 八bát 定định 者giả 。 四tứ 禪thiền 之chi 後hậu 。 加gia 無vô 色sắc 四tứ 空không 定định 。 謂vị 一nhất 者giả 空Không 無Vô 邊Biên 處Xứ 定Định 。 前tiền 色sắc 界giới 中trung 所sở 有hữu 色sắc 想tưởng 。 今kim 皆giai 超siêu 越việt 。 住trụ 無vô 邊biên 空không 處xứ 故cố 。 二nhị 識Thức 無Vô 邊Biên 處Xứ 定Định 。 前tiền 色sắc 與dữ 空không 。 皆giai 不bất 離ly 識thức 。 今kim 皆giai 超siêu 越việt 。 唯duy 住trụ 無vô 邊biên 識thức 故cố 。 三tam 無Vô 所Sở 有Hữu 處Xứ 定Định 。 前tiền 有hữu 識thức 可khả 住trụ 。 今kim 識thức 亦diệc 不bất 可khả 得đắc 。 若nhược 心tâm 若nhược 境cảnh 。 皆giai 無vô 所sở 有hữu 故cố 。 四tứ 非Phi 想Tưởng 非Phi 非Phi 想Tưởng 處Xứ 定định 。 前tiền 能năng 離ly 心tâm 識thức 之chi 想tưởng 。 今kim 亦diệc 無vô 故cố 。 此thử 與dữ 四tứ 禪thiền 俱câu 名danh 定định 者giả 。 以dĩ 四tứ 禪thiền 中trung 有hữu 一nhất 分phần/phân 定định 義nghĩa 。 故cố 得đắc 定định 名danh 。 言ngôn 生sanh 色sắc 無vô 色sắc 界giới 者giả 。 由do 脩tu 四tứ 禪thiền 。 得đắc 生sanh 色sắc 界giới 。 謂vị 有hữu 五ngũ 蘊uẩn 色sắc 身thân 。 故cố 名danh 色sắc 界giới 。 其kỳ 十thập 八bát 天thiên 者giả 。 謂vị 初sơ 禪thiền 三tam 天thiên 。 一nhất 梵Phạm 眾chúng 天thiên 。 即tức 梵Phạm 王Vương 人nhân 民dân 。 二nhị 梵Phạm 輔phụ 天thiên 。 即tức 梵Phạm 王Vương 臣thần 佐tá 。 三tam 大đại 梵Phạm 天Thiên 。 即tức 是thị 梵Phạm 王Vương 。 然nhiên 此thử 三tam 天thiên 。 皆giai 壽thọ 一nhất 劫kiếp 。 自tự 此thử 已dĩ 上thượng 。 身thân 衣y 隨tùy 意ý 。 無vô 復phục 男nam 女nữ 。 但đãn 以dĩ 禪thiền 定định 。 法Pháp 喜hỷ 為vi 食thực 。 內nội 有hữu 覺giác 觀quán 心tâm 故cố 。 外ngoại 感cảm 火hỏa 災tai 所sở 壞hoại 。 二nhị 禪thiền 。 少thiểu 光quang 。 無vô 量lượng 光quang 。 光quang 音âm 。 三tam 天thiên 。 壽thọ 命mạng 二nhị 劫kiếp 。 內nội 有hữu 喜hỷ 故cố 。 外ngoại 感cảm 水thủy 災tai 所sở 壞hoại 。 三tam 禪thiền 。 少thiểu 淨tịnh 。 無vô 量lượng 淨tịnh 。 徧biến 淨tịnh 。 三tam 天thiên 。 壽thọ 名danh 三tam 劫kiếp 。 內nội 有hữu 樂nhạo/nhạc/lạc 故cố 。 風phong 災tai 所sở 壞hoại 。 四tứ 禪thiền 。 九cửu 天thiên 。 無vô 雲vân 。 福phước 生sanh 。 廣quảng 果quả 。 三tam 天thiên 。 壽thọ 四tứ 劫kiếp 。 無vô 想tưởng 天thiên 。 五ngũ 百bách 劫kiếp 。 無vô 煩phiền 天thiên 。 千thiên 劫kiếp 。 無vô 熱nhiệt 天thiên 。 二nhị 千thiên 劫kiếp 。 善thiện 現hiện 天thiên 。 三tam 千thiên 劫kiếp 。 善thiện 見kiến 天thiên 。 四tứ 千thiên 劫kiếp 。 色Sắc 究Cứu 竟Cánh 天Thiên 。 五ngũ 千thiên 劫kiếp 。 脩tu 後hậu 四tứ 定định 。 生sanh 無vô 色sắc 界giới 。 言ngôn 無vô 色sắc 者giả 謂vị 無vô 麤thô 色sắc 蘊uẩn 。 但đãn 有hữu 四tứ 蘊uẩn 心tâm 。 及cập 心tâm 所sở 依y 定định 。 而nhi 住trụ 。 名danh 無vô 色sắc 界giới 。 其kỳ 四tứ 天thiên 者giả 。 一nhất 空Không 無Vô 邊Biên 處Xứ 天Thiên 。 壽thọ 一nhất 萬vạn 劫kiếp 。 二nhị 識Thức 無Vô 邊Biên 處Xứ 天Thiên 。 壽thọ 二nhị 萬vạn 劫kiếp 。 三tam 無Vô 所Sở 有Hữu 處Xứ 天Thiên 。 壽thọ 四tứ 萬vạn 二nhị 千thiên 劫kiếp 。 四tứ 非phi 想tưởng 天thiên 。 壽thọ 八bát 萬vạn 四tứ 千thiên 劫kiếp 。

(# 三tam 途đồ 天thiên 人nhân 。 類loại 趣thú 各các 別biệt 。 欲dục 色sắc 無vô 色sắc 。 依y 地địa 有hữu 殊thù 。 注chú 言ngôn 見kiến 聞văn 不bất 及cập 者giả 。 天thiên 堂đường 地địa 獄ngục 鬼quỷ 趣thú 。 孔khổng 老lão 不bất 談đàm 。 俗tục 眼nhãn 不bất 見kiến 故cố 也dã 。 天thiên 為vi 本bổn 。 人nhân 畜súc 為vi 末mạt 。 世thế 人nhân 但đãn 知tri 人nhân 畜súc 草thảo 木mộc 依y 天thiên 所sở 生sanh 。 不bất 知tri 人nhân 畜súc 從tùng 自tự 業nghiệp 招chiêu 。 妄vọng 謂vị 天thiên 生sanh 。 是thị 不bất 知tri 末mạt 。 況huống 能năng 知tri 彼bỉ 天thiên 等đẳng 果quả 為vi 何hà 物vật 。 縱túng/tung 若nhược 說thuyết 者giả 。 不bất 過quá 但đãn 云vân 清thanh 氣khí 上thượng 昇thăng 。 高cao 明minh 悠du 久cửu 。 無vô 聲thanh 無vô 臭xú 以dĩ 為vi 至chí 極cực 。 更cánh 不bất 信tín 有hữu 佛Phật 。 教giáo 所sở 說thuyết 能năng 盡tận 天thiên 地địa 之chi 實thật 者giả 。 故cố 曰viết 況huống 肯khẳng 窮cùng 本bổn 。 豈khởi 復phục 能năng 知tri 空không 生sanh 大đại 覺giác 。 如như 海hải 一nhất 漚âu 者giả 乎hồ )# 。

故cố 名danh 人nhân 天thiên 教giáo 也dã (# 然nhiên 業nghiệp 有hữu 三tam 種chủng 。 一nhất 惡ác 。 二nhị 善thiện 。 三tam 不bất 動động 。 報báo 有hữu 三tam 時thời 。 現hiện 報báo 。 生sanh 報báo 。 後hậu 報báo )# 。

(# 注chú 辨biện 業nghiệp 報báo 差sai 別biệt 也dã 。 業nghiệp 以dĩ 造tạo 作tác 為vi 義nghĩa 。 然nhiên 體thể 有hữu 假giả 實thật 。 身thân 語ngữ 是thị 假giả 。 思tư 是thị 實thật 體thể 。 然nhiên 思tư 有hữu 三tam 種chủng 。 謂vị 審thẩm 慮lự 。 決quyết 定định 。 動động 發phát 。 正chánh 取thủ 動động 發phát 。 方phương 成thành 業nghiệp 道đạo 。 謂vị 動động 身thân 思tư 。 是thị 身thân 之chi 實thật 。 發phát 語ngữ 思tư 。 是thị 語ngữ 之chi 實thật 。 審thẩm 決quyết 二nhị 思tư 。 但đãn 是thị 方phương 便tiện 。 注chú 一nhất 惡ác 者giả 。 即tức 前tiền 三tam 品phẩm 十thập 惡ác 是thị 。 二nhị 善thiện 者giả 。 即tức 前tiền 五Ngũ 戒Giới 十Thập 善Thiện 等đẳng 是thị 。 三tam 不bất 動động 業nghiệp 者giả 。 即tức 前tiền 四tứ 禪thiền 八bát 定định 。 對đối 欲dục 界giới 散tán 動động 。 得đắc 不bất 動động 名danh 。 言ngôn 報báo 亦diệc 有hữu 三tam 時thời 等đẳng 者giả 。 報báo 以dĩ 酧# 因nhân 為vi 義nghĩa 。 現hiện 報báo 者giả 。 現hiện 在tại 作tác 惡ác 作tác 善thiện 。 現hiện 身thân 受thọ 報báo 。 如như 服phục 狼lang 虎hổ 藥dược 。 立lập 時thời 見kiến 効hiệu 此thử 約ước 極cực 猛mãnh 利lợi 心tâm 作tác 業nghiệp 。 故cố 得đắc 現hiện 報báo 。 如như 琉lưu 璃ly 王vương 誅tru 滅diệt 釋Thích 種chủng 。 生sanh 陷hãm 阿A 鼻Tỳ 法pháp 照chiếu 和hòa 尚thượng 專chuyên 念niệm 彌di 陀đà 。 生sanh 歸quy 極cực 樂lạc 。 更cánh 不bất 歷lịch 中trung 有hữu 身thân 也dã 。 二nhị 生sanh 報báo 者giả 。 今kim 生sanh 作tác 業nghiệp 。 來lai 生sanh 受thọ 報báo 。 如như 今kim 歲tuế 種chủng 麥mạch 。 來lai 歲tuế 收thu 刈ngải 。 三tam 後hậu 報báo 者giả 。 今kim 生sanh 作tác 業nghiệp 隔cách 生sanh 方phương 受thọ 。 如như 負phụ 二nhị 人nhân 債trái 。 強cường/cưỡng 者giả 先tiên 牽khiên 。 善thiện 輕khinh 惡ác 重trọng/trùng 。 則tắc 先tiên 受thọ 惡ác 報báo 。 惡ác 輕khinh 善thiện 重trọng/trùng 。 則tắc 先tiên 受thọ 善thiện 報báo 。 則tắc 以dĩ 後hậu 受thọ 者giả 。 為vi 後hậu 報báo 矣hĩ 。 此thử 約ước 善thiện 惡ác 間gian 雜tạp 。 復phục 由do 輕khinh 重trọng 分phần/phân 先tiên 後hậu 耳nhĩ 。 餘dư 經kinh 論luận 說thuyết 。 此thử 三tam 之chi 外ngoại 。

復phục 有hữu 不bất 定định 報báo 對đối 時thời 料liệu 揀giản 。

復phục 有hữu 四tứ 句cú 。 謂vị 一nhất 時thời 定định 報báo 不bất 定định 。 二nhị 報báo 定định 時thời 不bất 定định 。 三tam 時thời 報báo 俱câu 定định 。 四tứ 時thời 報báo 俱câu 不bất 定định 等đẳng )# 。

據cứ 此thử 教giáo 中trung 。 業nghiệp 為vi 身thân 本bổn 。

但đãn 知tri 此thử 身thân 從tùng 業nghiệp 而nhi 招chiêu 。 更cánh 不bất 推thôi 業nghiệp 從tùng 何hà 來lai 。 良lương 由do 根căn 鈍độn 。 未vị 能năng 窮cùng 究cứu 。

今kim 詰cật 之chi 曰viết 。 既ký 由do 造tạo 業nghiệp 受thọ 五ngũ 道đạo 身thân 。 未vị 審thẩm 誰thùy 人nhân 造tạo 業nghiệp 。 誰thùy 人nhân 受thọ 報báo 。

誰thùy 造tạo 誰thùy 受thọ 。 總tổng 詰cật 也dã 。 彼bỉ 應ưng 答đáp 云vân 。 是thị 我ngã 身thân 心tâm 能năng 造tạo 。 故cố 下hạ 別biệt 難nạn/nan 也dã 。

若nhược 此thử 眼nhãn 耳nhĩ 手thủ 足túc 能năng 造tạo 業nghiệp 者giả 。 初sơ 死tử 之chi 人nhân 。 眼nhãn 耳nhĩ 手thủ 足túc 宛uyển 然nhiên 。 何hà 不bất 見kiến 聞văn 造tạo 作tác 。

此thử 難nạn/nan 身thân 也dã 。 由do 彼bỉ 不bất 了liễu 身thân 等đẳng 是thị 假giả 。 執chấp 為vi 實thật 能năng 造tạo 。 故cố 招chiêu 此thử 難nạn/nan 。

若nhược 言ngôn 心tâm 作tác 。 何hà 者giả 是thị 心tâm 。

此thử 難nạn/nan 心tâm 也dã 。 佛Phật 教giáo 說thuyết 心tâm 。 凡phàm 有hữu 四tứ 種chủng 。 一nhất 肉nhục 團đoàn 心tâm 。 五ngũ 藏tạng 中trung 火hỏa 也dã 。 二nhị 緣duyên 慮lự 心tâm 。 通thông 八bát 種chủng 識thức 。 俱câu 能năng 緣duyên 慮lự 自tự 分phần/phân 境cảnh 故cố 。 三tam 集tập 起khởi 心tâm 。 唯duy 賴lại 耶da 識thức 。 集tập 諸chư 種chủng 子tử 。 起khởi 現hiện 行hành 故cố 。 四tứ 堅kiên 實thật 心tâm 。 即tức 如Như 來Lai 藏tạng 性tánh 是thị 也dã 。 今kim 人nhân 天thiên 機cơ 。 不bất 知tri 後hậu 三tam 。 故cố 招chiêu 此thử 難nạn/nan 。 此thử 與dữ 世thế 俗tục 言ngôn 心tâm 大đại 同đồng 。

若nhược 言ngôn 肉nhục 心tâm 。 肉nhục 心tâm 有hữu 質chất 。 繫hệ 於ư 身thân 內nội 。 如như 何hà 速tốc 入nhập 眼nhãn 耳nhĩ 。 辨biện 外ngoại 是thị 非phi 。 是thị 非phi 不bất 知tri 。 因nhân 何hà 取thủ 捨xả 。

言ngôn 有hữu 質chất 者giả 。 以dĩ 肉nhục 團đoàn 心tâm 。 屬thuộc 色sắc 法pháp 故cố 。 但đãn 是thị 心tâm 等đẳng 所sở 依y 。 無vô 實thật 作tác 用dụng 。 如như 何hà 速tốc 入nhập 眼nhãn 耳nhĩ 耶da 。 然nhiên 佛Phật 說thuyết 第đệ 六lục 意ý 識thức 。 有hữu 二nhị 義nghĩa 用dụng 。 一nhất 與dữ 五ngũ 識thức 俱câu 行hành 。 如như 眼nhãn 緣duyên 色sắc 時thời 。 意ý 亦diệc 緣duyên 色sắc 。 分phân 別biệt 皂tạo 白bạch 。 起khởi 殊thù 勝thắng 解giải 。 耳nhĩ 緣duyên 聲thanh 等đẳng 。 例lệ 亦diệc 如như 之chi 。 二nhị 不bất 與dữ 五ngũ 識thức 俱câu 。 名danh 獨độc 頭đầu 意ý 。 如như 前tiền 五ngũ 不bất 緣duyên 境cảnh 時thời 。 內nội 自tự 思tư 等đẳng 。 今kim 人nhân 天thiên 教giáo 。 不bất 知tri 緣duyên 外ngoại 境cảnh 者giả 。 是thị 意ý 識thức 作tác 用dụng 。 執chấp 以dĩ 為vi 心tâm 。 故cố 招chiêu 此thử 難nạn/nan 。

且thả 心tâm 與dữ 眼nhãn 耳nhĩ 手thủ 足túc 俱câu 為vi 質chất 礙ngại 。 豈khởi 得đắc 內nội 外ngoại 相tướng 通thông 。 運vận 動động 應ưng 接tiếp 。 同đồng 造tạo 業nghiệp 緣duyên 。

顯hiển 肉nhục 團đoàn 心tâm 無vô 作tác 用dụng 也dã 。 如như 其kỳ 有hữu 用dụng 。 肺phế 等đẳng 應ưng 然nhiên 。 則tắc 諸chư 已dĩ 死tử 。 應ưng 能năng 緣duyên 慮lự 。

若nhược 言ngôn 。 但đãn 是thị 喜hỷ 怒nộ 愛ái 惡ác 。 發phát 動động 身thân 口khẩu 。 令linh 造tạo 業nghiệp 者giả 。 喜hỷ 怒nộ 等đẳng 情tình 。 乍sạ 起khởi 乍sạ 滅diệt 。 自tự 無vô 其kỳ 體thể 。 將tương 何hà 為vi 主chủ 。 而nhi 作tác 業nghiệp 耶da 。

迷mê 心tâm 者giả 。 往vãng 往vãng 認nhận 情tình 為vi 心tâm 。 遂toại 謂vị 心tâm 能năng 喜hỷ 怒nộ 愛ái 惡ác 。 發phát 動động 身thân 口khẩu 。 故cố 能năng 造tạo 義nghĩa 。 不bất 知tri 喜hỷ 怒nộ 等đẳng 。 但đãn 是thị 意ý 識thức 心tâm 所sở 法pháp 也dã 。 豈khởi 可khả 以dĩ 心tâm 所sở 為vi 心tâm 王vương 耶da 。 且thả 喜hỷ 怒nộ 等đẳng 情tình 。 乍sạ 起khởi 乍sạ 滅diệt 。 對đối 順thuận 情tình 境cảnh 。 則tắc 喜hỷ 則tắc 愛ái 。 對đối 違vi 情tình 境cảnh 。 則tắc 怒nộ 則tắc 惡ác 。 境cảnh 來lai 則tắc 起khởi 。 境cảnh 去khứ 則tắc 滅diệt 。 而nhi 心tâm 體thể 常thường 恆hằng 。 本bổn 無vô 起khởi 滅diệt 。 若nhược 境cảnh 去khứ 心tâm 無vô 。 心tâm 即tức 斷đoạn 滅diệt 。 誰thùy 為vi 主chủ 宰tể 。 而nhi 作tác 業nghiệp 耶da 。

設thiết 言ngôn 。 不bất 應ưng 如như 此thử 別biệt 別biệt 推thôi 尋tầm 。 都đô 是thị 我ngã 身thân 心tâm 能năng 造tạo 業nghiệp 者giả 。 此thử 身thân 已dĩ 死tử 。 誰thùy 受thọ 苦khổ 樂lạc 之chi 報báo 。

前tiền 將tương 身thân 心tâm 分phần/phân 破phá 。 此thử 將tương 身thân 心tâm 合hợp 破phá 也dã 。 設thiết 彼bỉ 救cứu 云vân 。 不bất 應ưng 如như 此thử 別biệt 別biệt 推thôi 尋tầm 。 都đô 是thị 我ngã 身thân 我ngã 心tâm 。 總tổng 合hợp 能năng 造tạo 。 然nhiên 則tắc 身thân 死tử 心tâm 滅diệt 。 誰thùy 受thọ 報báo 耶da 。 彼bỉ 若nhược 許hứa 心tâm 不bất 滅diệt 。 則tắc 無vô 此thử 難nạn/nan 。

若nhược 言ngôn 。 死tử 後hậu 更cánh 有hữu 身thân 者giả 。 豈khởi 有hữu 今kim 日nhật 身thân 心tâm 。 造tạo 罪tội 脩tu 福phước 。 令linh 他tha 後hậu 世thế 身thân 心tâm 受thọ 苦khổ 受thọ 樂lạc 。

設thiết 彼bỉ 救cứu 云vân 。 前tiền 身thân 雖tuy 死tử 。 仍nhưng 有hữu 後hậu 身thân 。 前tiền 身thân 造tạo 業nghiệp 。 後hậu 身thân 受thọ 報báo 。

復phục 有hữu 何hà 過quá 。 難nạn/nan 云vân 。 若nhược 心tâm 不bất 滅diệt 。 自tự 作tác 自tự 受thọ 。 屬thuộc 於ư 一nhất 人nhân 。 於ư 理lý 則tắc 可khả 。 汝nhữ 今kim 既ký 執chấp 。 身thân 心tâm 俱câu 滅diệt 。 則tắc 後hậu 身thân 心tâm 非phi 前tiền 身thân 心tâm 。 不bất 應ưng 彼bỉ 作tác 而nhi 令linh 此thử 受thọ 。 其kỳ 猶do 前tiền 官quan 枉uổng 法pháp 。 後hậu 官quan 被bị 黜truất 。 安an 有hữu 此thử 理lý 。

據cứ 此thử 。 則tắc 脩tu 福phước 者giả 屈khuất 甚thậm 。 造tạo 業nghiệp 者giả 幸hạnh 甚thậm 。 如như 何hà 神thần 理lý 如như 此thử 無vô 道đạo 。

現hiện 身thân 脩tu 福phước 。 而nhi 由do 前tiền 身thân 所sở 造tạo 惡ác 故cố 。 令linh 現hiện 受thọ 苦khổ 。 不bất 亦diệc 冤oan 乎hồ 。 現hiện 身thân 行hành 惡ác 。 而nhi 以dĩ 前tiền 身thân 善thiện 故cố 。 得đắc 享hưởng 其kỳ 福phước 。 不bất 亦diệc 倖hãnh 乎hồ 。 理lý 神thần 者giả 。 即tức 業nghiệp 理lý 也dã 。 業nghiệp 由do 心tâm 造tạo 。 故cố 得đắc 名danh 神thần 。 神thần 理lý 至chí 公công 。 必tất 不bất 如như 此thử 枉uổng 濫lạm 。 但đãn 自tự 彼bỉ 宗tông 不bất 能năng 深thâm 究cứu 。 率suất 情tình 而nhi 論luận 。 故cố 似tự 枉uổng 也dã 。

故cố 知tri 但đãn 習tập 此thử 教giáo 。 雖tuy 信tín 業nghiệp 緣duyên 不bất 達đạt 身thân 本bổn 。

結kết 顯hiển 前tiền 宗tông 未vị 了liễu 也dã 。 既ký 信tín 業nghiệp 報báo 。 則tắc 勝thắng 前tiền 儒nho 老lão 唯duy 執chấp 自tự 然nhiên 氣khí 命mạng 等đẳng 。 但đãn 不bất 知tri 業nghiệp 由do 心tâm 造tạo 。 心tâm 法pháp 剎sát 那na 。 自tự 類loại 相tương 續tục 故cố 云vân 不bất 達đạt 身thân 本bổn 也dã 。 前tiền 後hậu 論luận 意ý 。 皆giai 躡niếp 迹tích 相tương 破phá 。 如như 此thử 人nhân 天thiên 宗tông 之chi 以dĩ 業nghiệp 報báo 破phá 。 業nghiệp 報báo 即tức 是thị 儒nho 道đạo 所sở 迷mê 。 故cố 但đãn 舉cử 業nghiệp 報báo 足túc 破phá 之chi 矣hĩ 。 未vị 達đạt 色sắc 心tâm 從tùng 緣duyên 等đẳng 。 是thị 此thử 教giáo 所sở 迷mê 。 後hậu 即tức 以dĩ 小Tiểu 乘Thừa 復phục 為vi 能năng 破phá 。

華Hoa 嚴Nghiêm 原Nguyên 人Nhân 論Luận 卷quyển 上thượng (# 終chung )#