獨覺 ( 獨Độc 覺Giác )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（術語）又曰緣覺。即辟支。常樂寂靜，獨自修行，修行功成，於無佛之世，自己覺悟而離生死者，謂之獨覺。此有麟角喻部行二種，獨身無伴侶，如麟一角，為前者，有伴侶而同一獨悟，為部行。出於無佛世，不藉佛之教法，則一也。是不依佛之聲教，故勝於聲聞，自脫生死而止，不能兼濟他，故不及佛。即大中小三乘之中乘也。俱舍論十二曰：「言獨覺者，謂現身中離稟至教，唯自悟道，以能自調不調他故。」又曰：「諸獨覺有二種殊：一者部行，二者麟角喻。部行獨覺先是聲聞，得勝果時轉為獨勝。（中略）由本事中說，一山處總有五百苦行外仙，有一獼猴曾與獨覺相近而住，見彼威儀，展轉遊行至外仙，現先所見獨覺威儀，諸仙覩之咸生敬慕，須臾皆證獨覺菩提。（中略）麟角喻者，謂必獨居。」見緣覺條。
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 術thuật 語ngữ ） 又hựu 曰viết 緣Duyên 覺Giác 。 即tức 辟tịch 支chi 。 常thường 樂nhạo 寂tịch 靜tĩnh 。 獨độc 自tự 修tu 行hành ， 修tu 行hành 功công 成thành ， 於ư 無vô 佛Phật 之chi 世thế 。 自tự 己kỷ 覺giác 悟ngộ 而nhi 離ly 生sanh 死tử 者giả 。 謂vị 之chi 獨Độc 覺Giác 。 此thử 有hữu 麟lân 角giác 喻dụ 部bộ 行hành 二nhị 種chủng 獨độc 身thân 無vô 伴bạn 侶lữ ， 如như 麟lân 一nhất 角giác ， 為vi 前tiền 者giả ， 有hữu 伴bạn 侶lữ 而nhi 同đồng 一nhất 獨độc 悟ngộ ， 為vi 部bộ 行hành 。 出xuất 於ư 無vô 佛Phật 世thế 。 不bất 藉tạ 佛Phật 之chi 教giáo 法pháp ， 則tắc 一nhất 也dã 。 是thị 不bất 依y 佛Phật 之chi 聲thanh 教giáo ， 故cố 勝thắng 於ư 聲Thanh 聞Văn 。 自tự 脫thoát 生sanh 死tử 而nhi 止chỉ ， 不bất 能năng 兼kiêm 濟tế 他tha ， 故cố 不bất 及cập 佛Phật 。 即tức 大đại 中trung 小tiểu 三tam 乘thừa 之chi 中trung 乘thừa 也dã 。 俱câu 舍xá 論luận 十thập 二nhị 曰viết 。 言ngôn 獨Độc 覺Giác 者giả ， 謂vị 現hiện 身thân 中trung 離ly 稟bẩm 至chí 教giáo ， 唯duy 自tự 悟ngộ 道đạo ， 以dĩ 能năng 自tự 調điều 不bất 調điều 他tha 故cố 。 」 又hựu 曰viết ： 「 諸chư 獨Độc 覺Giác 有hữu 二nhị 種chủng 殊thù ： 一nhất 者giả 部bộ 行hành ， 二nhị 者giả 麟lân 角giác 喻dụ 。 部bộ 行hành 獨Độc 覺Giác 先tiên 是thị 聲Thanh 聞Văn 。 得đắc 勝thắng 果quả 時thời 轉chuyển 為vi 獨độc 勝thắng 。 （ 中trung 略lược ） 由do 本bổn 事sự 中trung 說thuyết ， 一nhất 山sơn 處xứ 總tổng 有hữu 五ngũ 百bách 苦khổ 行hạnh 外ngoại 仙tiên 有hữu 一nhất 獼mi 猴hầu 。 曾tằng 與dữ 獨Độc 覺Giác 相tương 近cận 而nhi 住trụ ， 見kiến 彼bỉ 威uy 儀nghi ， 展triển 轉chuyển 遊du 行hành 至chí 外ngoại 仙tiên ， 現hiện 先tiên 所sở 見kiến 獨Độc 覺Giác 威uy 儀nghi ， 諸chư 仙tiên 覩đổ 之chi 咸hàm 生sanh 敬kính 慕mộ ， 須tu 臾du 皆giai 。 證chứng 獨Độc 覺Giác 菩Bồ 提Đề 。 （ 中trung 略lược ） 麟lân 角giác 喻dụ 者giả ， 謂vị 必tất 獨độc 居cư 。 」 見kiến 緣Duyên 覺Giác 條điều 。