譯經院 ( 譯dịch 經kinh 院viện )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（堂塔）翻譯梵本之道場也。佛祖統紀四十三曰：「天息災述譯經儀式，於東堂面西粉布聖壇（作壇以粉飾之事在藏經），開四門，各以一梵僧主之，持秘密咒七日夜。又設木壇布聖賢名字輪（壇形正圓，層列佛大士天神名佐，環遶其上，如車輪之狀），目曰大法曼拏羅（此云大會）。請聖賢阿伽沐浴（阿伽此云器，凡供養之器，皆稱曰阿伽，今言阿伽，乃是沐浴器），設香華燈水殽果之供。禮拜遶旋，祈請冥佑，以殄魔障。第一譯主，正坐面外，宣傳梵文。第二證義，坐其左，與譯主評量梵文。第三證文，坐其右，聽譯主高讀梵文，以驗差誤。第四書字梵學僧，審聽梵文，書成華字，猶是梵音（初為紇哩第野，為素怛覽）。第五筆受，翻梵音成華音。（紇哩第野再翻為心，素怛覽翻為經）。第六綴文，回綴文字使成句義（如筆受云照見五蘊彼自性空見此，今云照見五蘊皆空，大率梵音多先能後所，如念佛為佛念，打鐘為鐘打，故須回綴字句，以順此土之文）。第七參譯，參考兩土文字使無誤。第八刊定，刊削冗長定取句義（如無無明無明，剩兩字，如上正徧知，上闕一無字）。第九潤文，官於僧眾南向設位。參詳潤色（如心經度一切苦厄一句，元無梵本，又是故空中一句，是故兩字，元無梵本）。僧眾日日沐浴，三衣坐具，威儀整肅，所須受用，悉從官給。天息災言：譯文有與御名廟諱同者，前代皆不避。若變文回避，慮妨經旨。今欲依國學九經但闕點畫，詔答：佛經用字宜從正文，廟諱御名不須回避。」山堂考索曰：「太宗崇尚釋教，置院於太平興國寺，後改為傳法院，車駕亦嘗臨幸。得西域僧法天及天息災施獲等，取所獻梵書翻譯焉。天息災等並賜紫袍師號，又命文臣潤色其文。是歲天息災等獻所譯經文一卷，詔入藏刻板流行。自是盡取禁中梵夾，俾之翻譯，每誕節即獻經焉。天息災等皆至朝散大夫光祿寺鴻臚卿以卒。自是譯經之盛，後世無比。」
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 堂đường 塔tháp ） 翻phiên 譯dịch 梵Phạm 本bổn 之chi 道Đạo 場Tràng 也dã 。 佛Phật 祖tổ 統thống 紀kỷ 四tứ 十thập 三tam 曰viết ： 「 天thiên 息tức 災tai 述thuật 譯dịch 經kinh 儀nghi 式thức ， 於ư 東đông 堂đường 面diện 西tây 粉phấn 布bố 聖thánh 壇đàn （ 作tác 壇đàn 以dĩ 粉phấn 飾sức 之chi 事sự 在tại 藏tạng 經kinh ） ， 開khai 四tứ 門môn ， 各các 以dĩ 一nhất 梵Phạm 僧Tăng 主chủ 之chi ， 持trì 秘bí 密mật 咒chú 七thất 日nhật 夜dạ 。 又hựu 設thiết 木mộc 壇đàn 布bố 聖thánh 賢hiền 名danh 字tự 輪luân （ 壇đàn 形hình 正chánh 圓viên ， 層tằng 列liệt 佛Phật 大Đại 士Sĩ 天thiên 神thần 名danh 佐tá ， 環hoàn 遶nhiễu 其kỳ 上thượng ， 如như 車xa 輪luân 之chi 狀trạng ） ， 目mục 曰viết 大đại 法pháp 曼mạn 拏noa 羅la （ 此thử 云vân 大đại 會hội ） 。 請thỉnh 聖thánh 賢hiền 阿a 伽già 沐mộc 浴dục （ 阿a 伽già 此thử 云vân 器khí ， 凡phàm 供cúng 養dường 之chi 器khí ， 皆giai 稱xưng 曰viết 阿a 伽già ， 今kim 言ngôn 阿a 伽già ， 乃nãi 是thị 沐mộc 浴dục 器khí ） ， 設thiết 香hương 華hoa 燈đăng 水thủy 殽 果quả 之chi 供cung 。 禮lễ 拜bái 遶nhiễu 旋toàn ， 祈kỳ 請thỉnh 冥minh 佑hữu ， 以dĩ 殄điễn 魔ma 障chướng 。 第đệ 一nhất 譯dịch 主chủ ， 正chánh 坐tọa 面diện 外ngoại ， 宣tuyên 傳truyền 梵Phạm 文văn 。 第đệ 二nhị 證chứng 義nghĩa ， 坐tọa 其kỳ 左tả ， 與dữ 譯dịch 主chủ 評bình 量lượng 梵Phạm 文văn 。 第đệ 三tam 證chứng 文văn ， 坐tọa 其kỳ 右hữu ， 聽thính 譯dịch 主chủ 高cao 讀đọc 梵Phạm 文văn ， 以dĩ 驗nghiệm 差sai 誤ngộ 。 第đệ 四tứ 書thư 字tự 梵Phạm 學học 僧Tăng ， 審thẩm 聽thính 梵Phạm 文văn ， 書thư 成thành 華hoa 字tự ， 猶do 是thị 梵Phạm 音âm （ 初sơ 為vi 紇hột 哩rị 第đệ 野dã ， 為vi 素tố 怛đát 覽lãm ） 。 第đệ 五ngũ 筆bút 受thọ ， 翻phiên 梵Phạm 音âm 成thành 華hoa 音âm 。 （ 紇hột 哩rị 第đệ 野dã 再tái 翻phiên 為vi 心tâm ， 素tố 怛đát 覽lãm 翻phiên 為vi 經kinh ） 。 第đệ 六lục 綴chuế 文văn ， 回hồi 綴chuế 文văn 字tự 使sử 成thành 句cú 義nghĩa （ 如như 筆bút 受thọ 云vân 照chiếu 見kiến 五ngũ 蘊uẩn 。 彼bỉ 自tự 性tánh 空không 見kiến 此thử ， 今kim 云vân 照chiếu 見kiến 五ngũ 蘊uẩn 皆giai 空không 。 大đại 率suất 梵Phạm 音âm 多đa 先tiên 能năng 後hậu 所sở ， 如như 念niệm 佛Phật 為vi 佛Phật 念niệm ， 打đả 鐘chung 為vi 鐘chung 打đả ， 故cố 須tu 回hồi 綴chuế 字tự 句cú ， 以dĩ 順thuận 此thử 土thổ 之chi 文văn ） 。 第đệ 七thất 參tham 譯dịch ， 參tham 考khảo 兩lưỡng 土thổ 文văn 字tự 使sử 無vô 誤ngộ 。 第đệ 八bát 刊 定định ， 刊 削tước 冗 長trường/trưởng 定định 取thủ 句cú 義nghĩa （ 如như 無vô 無vô 明minh 無vô 明minh ， 剩thặng 兩lưỡng 字tự ， 如như 上thượng 正Chánh 徧Biến 知Tri 。 上thượng 闕khuyết 一nhất 無vô 字tự ） 。 第đệ 九cửu 潤nhuận 文văn ， 官quan 於ư 僧Tăng 眾chúng 南nam 向hướng 設thiết 位vị 。 參tham 詳tường 潤nhuận 色sắc （ 如như 心tâm 經kinh 度độ 一nhất 切thiết 苦khổ 厄ách 。 一nhất 句cú ， 元nguyên 無vô 梵Phạm 本bổn ， 又hựu 是thị 故cố 空không 中trung 。 一nhất 句cú ， 是thị 故cố 兩lưỡng 字tự ， 元nguyên 無vô 梵Phạm 本bổn ） 。 僧Tăng 眾chúng 日nhật 日nhật 沐mộc 浴dục ， 三tam 衣y 坐tọa 具cụ 威uy 儀nghi 整chỉnh 肅túc 。 所sở 須tu 受thọ 用dụng ， 悉tất 從tùng 官quan 給cấp 。 天thiên 息tức 災tai 言ngôn ： 譯dịch 文văn 有hữu 與dữ 御ngự 名danh 廟miếu 諱húy 同đồng 者giả ， 前tiền 代đại 皆giai 不bất 避tị 。 若nhược 變biến 文văn 回hồi 避tị ， 慮lự 妨phương 經kinh 旨chỉ 。 今kim 欲dục 依y 國quốc 學học 九cửu 經kinh 但đãn 闕khuyết 點điểm 畫họa ， 詔chiếu 答đáp 佛Phật 經Kinh 用dụng 字tự 宜nghi 從tùng 正chánh 文văn ， 廟miếu 諱húy 御ngự 名danh 不bất 須tu 回hồi 避tị 。 」 山sơn 堂đường 考khảo 索sách 曰viết ： 「 太thái 宗tông 崇sùng 尚thượng 釋thích 教giáo ， 置trí 院viện 於ư 太thái 平bình 興hưng 國quốc 寺tự ， 後hậu 改cải 為vi 傳truyền 法pháp 院viện ， 車xa 駕giá 亦diệc 嘗thường 臨lâm 幸hạnh 。 得đắc 西tây 域vực 僧Tăng 法pháp 天thiên 及cập 天thiên 息tức 災tai 施thí 獲hoạch 等đẳng ， 取thủ 所sở 獻hiến 梵Phạm 書thư 翻phiên 譯dịch 焉yên 。 天thiên 息tức 災tai 等đẳng 並tịnh 賜tứ 紫tử 袍bào 師sư 號hiệu ， 又hựu 命mạng 文văn 臣thần 潤nhuận 色sắc 其kỳ 文văn 。 是thị 歲tuế 天thiên 息tức 災tai 等đẳng 獻hiến 所sở 譯dịch 經kinh 文văn 一nhất 卷quyển ， 詔chiếu 入nhập 藏tạng 刻khắc 板bản 流lưu 行hành 。 自tự 是thị 盡tận 取thủ 禁cấm 中trung 梵Phạm 夾giáp ， 俾tỉ 之chi 翻phiên 譯dịch ， 每mỗi 誕đản 節tiết 即tức 獻hiến 經kinh 焉yên 。 天thiên 息tức 災tai 等đẳng 皆giai 至chí 朝triêu 散tán 大đại 夫phu 光quang 祿lộc 寺tự 鴻hồng 臚lư 卿khanh 以dĩ 卒thốt 。 自tự 是thị 譯dịch 經kinh 之chi 盛thịnh ， 後hậu 世thế 無vô 比tỉ 。 」 。