第一義諦 ( 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 諦Đế )

Phật Học Đại Từ Điển

NGHĨA TIẾNG HÁN

 (術語)二諦之一。對於世俗諦之稱,又云真諦、聖諦、勝義諦、涅槃、真如、實相、中道、法界、真空等,總以名深妙之真理,諦者真實之道理也。此道理為諸法中第一,故云第一義,真實故云真,為聖者所見,故云聖,為殊勝之妙義,故云勝義。大乘義章一曰:「第一義者,亦名真諦。第一是其顯勝之目,所以名義。真者,是其絕妄之稱。世與第一審實不謬,故通名諦。(中略)彼世諦若對第一,應名第二。若對真諦,應名妄諦。第一義諦若對世諦,應名出世。若對俗諦,應名非俗。若對等諦,應名非等。立名一一不可返對。是故事法,旦名世諦俗諦等諦。理法,旦名第一義諦乃至真諦。」

NGHĨA HÁN VIỆT

  ( 術thuật 語ngữ ) 二nhị 諦đế 之chi 一nhất 。 對đối 於ư 世thế 俗tục 諦đế 之chi 稱xưng , 又hựu 云vân 真Chân 諦Đế 聖Thánh 諦Đế 勝thắng 義nghĩa 諦đế 。 涅Niết 槃Bàn 真Chân 如Như 實thật 相tướng 中trung 道Đạo 法Pháp 界giới 、 真chân 空không 等đẳng , 總tổng 以dĩ 名danh 深thâm 妙diệu 之chi 真chân 理lý , 諦đế 者giả 真chân 實thật 之chi 道Đạo 理lý 也dã 。 此thử 道Đạo 理lý 為vi 諸chư 法pháp 中trung 第đệ 一nhất , 故cố 云vân 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 。 真chân 實thật 故cố 云vân 真chân , 為vi 聖thánh 者giả 所sở 見kiến , 故cố 云vân 聖thánh , 為vi 殊thù 勝thắng 之chi 妙diệu 義nghĩa , 故cố 云vân 勝thắng 義nghĩa 。 大Đại 乘Thừa 義nghĩa 章chương 一nhất 曰viết 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 者giả 。 亦diệc 名danh 真Chân 諦Đế 。 第đệ 一nhất 是thị 其kỳ 顯hiển 勝thắng 之chi 目mục , 所sở 以dĩ 名danh 義nghĩa 。 真chân 者giả , 是thị 其kỳ 絕tuyệt 妄vọng 之chi 稱xưng 。 世thế 與dữ 第đệ 一nhất 審thẩm 實thật 不bất 謬mậu , 故cố 通thông 名danh 諦đế 。 ( 中trung 略lược ) 彼bỉ 世thế 諦đế 若nhược 對đối 第đệ 一nhất , 應ưng/ứng 名danh 第đệ 二nhị 。 若nhược 對đối 真Chân 諦Đế 應ưng/ứng 名danh 妄vọng 諦đế 。 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 諦Đế 。 若nhược 對đối 世thế 諦đế , 應ưng/ứng 名danh 出xuất 世thế 。 若nhược 對đối 俗tục 諦đế , 應ưng/ứng 名danh 非phi 俗tục 。 若nhược 對đối 等đẳng 諦đế , 應ưng/ứng 名danh 非phi 等đẳng 。 立lập 名danh 一nhất 一nhất 不bất 可khả 返phản 對đối 。 是thị 故cố 事sự 法pháp , 旦đán 名danh 世thế 諦đế 俗tục 諦đế 等đẳng 諦đế 。 理lý 法pháp , 旦đán 名danh 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 。 諦đế 乃nãi 至Chí 真Chân 諦đế 。 」 。