忉利天 ( 忉Đao 利Lợi 天Thiên )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（界名）Trāyastrṁśa，作怛唎耶怛唎奢天，多羅夜登陵舍天。譯言三十三天。欲界六天中之第二，在須彌山之頂，閻浮提之上，八萬由旬之處。此天之有情身長一由旬，衣重六銖、壽一千歲（以世間百年為一日一夜），城廓八萬由旬，名喜見城，帝釋居之。巔之四方有峰，各廣五百由旬。每峰有八天。善法堂天，山峰天，山頂天，喜見城天，鉢私他天，俱吒天，雜殿天，歡喜園天，光明天，波利耶多天，離險岸天，谷崖岸天，摩尼藏天，施行天，金殿天，鬘形天，柔軟天，雜莊嚴天，如意天，微細行天，歌音喜樂天，威德輪天，日行天，閻摩那娑羅天，連行天，影照天，智慧行天，眾分天，曼陀羅天，上行天，威德顏天，威德燄輪光天，清淨天，是為三十三天。玄應音義二曰：「忉利，此應訛也。正言多羅夜登陵舍天，此譯云三十三天。」慧苑音義上曰：「忉利，訛言。正云怛利耶怛利奢，言怛利耶者此云三也。怛利舍者十三也，謂須彌山頂四方各有八天城，當中有一天城，帝釋所居。總數有三十三處，故從處立名也。」法華經勸發品曰：「若但書寫，是人命終，當生忉利天上。」
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 界giới 名danh ） Trāyastr ṁ śa ， 作tác 怛đát 唎rị 耶da 怛đát 唎rị 奢xa 天thiên ， 多đa 羅la 夜dạ 登đăng 陵lăng 舍xá 天thiên 。 譯dịch 言ngôn 三Tam 十Thập 三Tam 天Thiên 。 欲dục 界giới 六lục 天thiên 。 中trung 之chi 第đệ 二nhị 在tại 須Tu 彌Di 山Sơn 。 之chi 頂đảnh 閻Diêm 浮Phù 提Đề 。 之chi 上thượng ， 八bát 萬vạn 由do 旬tuần 之chi 處xứ 。 此thử 天thiên 之chi 有hữu 情tình 身thân 長trường 一nhất 由do 旬tuần ， 衣y 重trọng 六lục 銖thù 、 壽thọ 一nhất 千thiên 歲tuế （ 以dĩ 世thế 間gian 百bách 年niên 為vi 一nhất 日nhật 一nhất 夜dạ 。 ） ， 城thành 廓khuếch 八bát 萬vạn 由do 旬tuần ， 名danh 喜hỷ 見kiến 城thành 帝Đế 釋Thích 居cư 之chi 。 巔điên 之chi 四tứ 方phương 有hữu 峰phong ， 各các 廣quảng 。 五ngũ 百bách 由do 旬tuần 。 每mỗi 峰phong 有hữu 八bát 天thiên 。 善thiện 法Pháp 堂đường 天thiên ， 山sơn 峰phong 天thiên ， 山sơn 頂đảnh 天thiên ， 喜hỷ 見kiến 城thành 天thiên ， 鉢bát 私tư 他tha 天thiên ， 俱câu 吒tra 天thiên ， 雜tạp 殿điện 天thiên ， 歡hoan 喜hỷ 園viên 天thiên ， 光quang 明minh 天thiên ， 波ba 利lợi 耶da 多đa 天thiên ， 離ly 險hiểm 岸ngạn 天thiên ， 谷cốc 崖nhai 岸ngạn 天thiên ， 摩ma 尼ni 藏tạng 天thiên 施thi 行hành 天thiên ， 金kim 殿điện 天thiên ， 鬘man 形hình 天thiên ， 柔nhu 軟nhuyễn 天thiên ， 雜tạp 莊trang 嚴nghiêm 天thiên ， 如như 意ý 天thiên ， 微vi 細tế 行hành 天thiên ， 歌ca 音âm 喜hỷ 樂lạc 天thiên ， 威uy 德đức 輪luân 天thiên ， 日nhật 行hành 天thiên ， 閻diêm 摩ma 那na 娑sa 羅la 天thiên ， 連liên 行hành 天thiên ， 影ảnh 照chiếu 天thiên ， 智trí 慧tuệ 行hành 天thiên ， 眾chúng 分phần 天thiên ， 曼mạn 陀đà 羅la 天thiên ， 上thượng 行hành 天thiên ， 威uy 德đức 顏nhan 天thiên ， 威uy 德đức 燄diệm 輪luân 光quang 天thiên ， 清thanh 淨tịnh 天thiên 是thị 為vi 三tam 十thập 三tam 天thiên 。 玄huyền 應ưng/ứng 音âm 義nghĩa 二nhị 曰viết 忉Đao 利Lợi 。 此thử 應ưng/ứng 訛ngoa 也dã 。 正chánh 言ngôn 多đa 羅la 夜dạ 登đăng 陵lăng 舍xá 天thiên ， 此thử 譯dịch 云vân 。 三Tam 十Thập 三Tam 天Thiên 。 」 慧tuệ 苑uyển 音âm 義nghĩa 上thượng 曰viết 忉Đao 利Lợi 訛ngoa 言ngôn 。 正chánh 云vân 怛đát 利lợi 耶da 怛đát 利lợi 奢xa ， 言ngôn 怛đát 利lợi 耶da 者giả 此thử 云vân 三tam 也dã 。 怛đát 利lợi 舍xá 者giả 十thập 三tam 也dã ， 謂vị 須Tu 彌Di 山Sơn 頂đảnh 四tứ 方phương 各các 有hữu 八bát 天thiên 城thành ， 當đương 中trung 有hữu 一nhất 天thiên 城thành 帝Đế 釋Thích 所sở 居cư 。 總tổng 數số 有hữu 三tam 十thập 三tam 處xứ ， 故cố 從tùng 處xứ 立lập 名danh 也dã 。 」 法pháp 華hoa 經kinh 勸khuyến 發phát 品phẩm 曰viết 若nhược 但đãn 書thư 寫tả 。 是thị 人nhân 命mạng 終chung 。 當đương 生sanh 忉Đao 利Lợi 天Thiên 上thượng 。 」 。