Đại Trí Độ Luận – Quyển 55

大Đại 智Trí 度Độ 論Luận
Quyển 55
龍Long 樹Thụ 菩Bồ 薩Tát 造Tạo 後Hậu 秦Tần 鳩Cưu 摩Ma 羅La 什Thập 譯Dịch

大Đại 智Trí 度Độ 論Luận 釋Thích 幻Huyễn 人Nhân 聽Thính 法Pháp 品Phẩm 第đệ 二nhị 十thập 八bát 。 卷quyển 五ngũ 十thập 五ngũ )#

聖thánh 者giả 龍long 樹thụ 造tạo

後hậu 秦tần 龜quy 茲tư 國quốc 三Tam 藏Tạng 鳩Cưu 摩Ma 羅La 什Thập 譯dịch

【# 經Kinh 】#

爾nhĩ 時thời 諸chư 天thiên 子tử 心tâm 念niệm 。

應ứng 用dụng 何hà 等đẳng 人nhân 聽thính 須Tu 菩Bồ 提Đề 所sở 說thuyết 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 知tri 諸chư 天thiên 子tử 心tâm 所sở 念niệm 。 語ngữ 諸chư 天thiên 子tử 言ngôn 。

如như 幻huyễn 化hóa 人nhân 聽thính 法Pháp 。 我ngã 應ứng 用dụng 如như 是thị 人nhân 。

何hà 以dĩ 故cố 。 如như 是thị 人nhân 無vô 聞văn 。 無vô 聽thính 。 無vô 知tri 。 無vô 證chứng 故cố 。

諸chư 天thiên 子tử 語ngữ 須Tu 菩Bồ 提Đề 。

是thị 眾chúng 生sanh 如như 幻huyễn 。 如như 化hóa 。 聽thính 法Pháp 者giả 亦diệc 如như 幻huyễn 。 如như 化hóa 耶da 。

如như 是thị 。 如như 是thị 。 諸chư 天thiên 子tử 。 眾chúng 生sanh 如như 幻huyễn 。 聽thính 法Pháp 者giả 亦diệc 如như 幻huyễn 。 眾chúng 生sanh 如như 化hóa 。 聽thính 法Pháp 者giả 亦diệc 如như 化hóa 。

諸chư 天thiên 子tử 。 我ngã 如như 幻huyễn 。 如như 夢mộng 。 眾chúng 生sanh 乃nãi 至chí 知tri 者giả 。 見kiến 者giả 。 亦diệc 如như 幻huyễn 。 如như 夢mộng 。

諸chư 天thiên 子tử 。 色sắc 如như 幻huyễn 。 如như 夢mộng 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 如như 幻huyễn 。 如như 夢mộng 。

眼nhãn 乃nãi 至chí 意ý 觸xúc 。 因nhân 緣duyên 生sanh 受thọ 。 如như 幻huyễn 。 如như 夢mộng 。

內nội 空không 乃nãi 至chí 無vô 法pháp 有hữu 法pháp 空không 。 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 。 乃nãi 至chí 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 如như 幻huyễn 。 如như 夢mộng 。

諸chư 天thiên 子tử 。 四tứ 念niệm 處xứ 乃nãi 至chí 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 。 如như 幻huyễn 。 如như 夢mộng 。

須Tu 陀Đà 洹Hoàn 果Quả 如như 幻huyễn 。 如như 夢mộng 。 斯Tư 陀Đà 含Hàm 果Quả 。 阿A 那Na 含Hàm 果Quả 。 阿A 羅La 漢Hán 果Quả 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 道Đạo 。 如như 幻huyễn 。 如như 夢mộng 。

諸chư 天thiên 子tử 。 佛Phật 道Đạo 如như 幻huyễn 。 如như 夢mộng 。

爾nhĩ 時thời 諸chư 天thiên 子tử 問vấn 須Tu 菩Bồ 提Đề 。

汝nhữ 說thuyết 佛Phật 道Đạo 如như 幻huyễn 。 如như 夢mộng 。 汝nhữ 說thuyết 涅Niết 槃Bàn 亦diệc 復phục 如như 幻huyễn 。 如như 夢mộng 耶da 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 語ngữ 諸chư 天thiên 子tử 。

我ngã 說thuyết 佛Phật 道Đạo 如như 幻huyễn 。 如như 夢mộng 。 我ngã 說thuyết 涅Niết 槃Bàn 亦diệc 如như 幻huyễn 。 如như 夢mộng 。 若nhược 當đương 有hữu 法pháp 勝thắng 。 於ư 涅Niết 槃Bàn 者giả 。 我ngã 說thuyết 亦diệc 復phục 如như 幻huyễn 。 如như 夢mộng 。

何hà 以dĩ 故cố 。 諸chư 天thiên 子tử 。 是thị 幻huyễn 。 夢mộng 。 涅Niết 槃Bàn 。 不bất 二nhị 不bất 別biệt 。

【# 論luận 】#

問vấn 曰viết 。

上thượng 已dĩ 說thuyết

如như 幻huyễn 。 如như 夢mộng 。 無vô 說thuyết 者giả 。 無vô 聽thính 者giả 。

今kim 何hà 以dĩ 故cố 復phục 問vấn 。

應ứng 用dụng 何hà 等đẳng 人nhân 。 隨tùy 須Tu 菩Bồ 提Đề 意ý 聽thính 法Pháp 者giả 。

答đáp 曰viết 。

諸chư 天thiên 子tử 先tiên 言ngôn

須Tu 菩Bồ 提Đề 所sở 說thuyết 不bất 可khả 解giải

此thử 中trung 須Tu 菩Bồ 提Đề 說thuyết 幻huyễn 化hóa 人nhân 喻dụ 。

今kim 諸chư 天thiên 子tử 。 更cánh 作tác 是thị 念niệm 。

何hà 等đẳng 人nhân 聽thính 。 與dữ 須Tu 菩Bồ 提Đề 所sở 說thuyết 相tương 應ứng 。 能năng 信tín 。 受thọ 。 行hành 。 得đắc 道Đạo 果quả 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 答đáp 。

如như 幻huyễn 化hóa 人nhân 聽thính 者giả 。 則tắc 與dữ 我ngã 說thuyết 法Pháp 相tương 應ứng 。

問vấn 曰viết 。

是thị 化hóa 人nhân 無vô 心tâm 心tâm 數số 法pháp 。 不bất 能năng 聽thính 受thọ 。 何hà 用dụng 說thuyết 法Pháp 。

答đáp 曰viết 。

非phi 即tức 使sử 幻huyễn 化hóa 人nhân 聽thính 。 但đãn 欲dục 令linh 行hành 者giả 於ư 諸chư 法pháp 用dụng 。 心tâm 無vô 所sở 著trước 。 如như 幻huyễn 化hóa 人nhân 。 是thị 幻huyễn 化hóa 人nhân 無vô 聞văn 亦diệc 無vô 證chứng 。

眾chúng 生sanh 如như 幻huyễn 。 如như 夢mộng 。 聽thính 法Pháp 亦diệc 如như 幻huyễn 。 如như 夢mộng 。

眾chúng 生sanh

者giả 說thuyết 法Pháp 人nhân 。

聽thính 法Pháp

者giả 是thị 受thọ 法pháp 人nhân 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 言ngôn 。

不bất 但đãn 說thuyết 法Pháp 者giả 。 聽thính 法Pháp 者giả 如như 幻huyễn 。 如như 夢mộng 。 我ngã 乃nãi 至chí 知tri 者giả 。 見kiến 者giả 。 皆giai 如như 幻huyễn 。 如như 夢mộng 。 色sắc 亦diệc 如như 幻huyễn 。 如như 夢mộng 。 乃nãi 至chí 涅Niết 槃Bàn 如như 幻huyễn 。 如như 夢mộng 。 即tức 是thị 所sở 說thuyết 法Pháp 如như 幻huyễn 。 如như 夢mộng 。

一nhất 切thiết 眾chúng 生sanh 中trung 。 佛Phật 為vi 第đệ 一nhất 。 一nhất 切thiết 諸chư 法pháp 中trung 。 涅Niết 槃Bàn 第đệ 一nhất 。

聞văn 是thị 二nhị 事sự 如như 幻huyễn 。 如như 夢mộng 。 心tâm 則tắc 驚kinh 疑nghi 。

佛Phật 及cập 涅Niết 槃Bàn 最tối 上thượng 最tối 妙diệu 。 云vân 何hà 如như 幻huyễn 。 如như 夢mộng 。

以dĩ 是thị 故cố 。 更cánh 重trùng 問vấn 其kỳ 事sự 。

佛Phật 及cập 涅Niết 槃Bàn 審thẩm 如như 幻huyễn 。 如như 夢mộng 耶da 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 將tương 無vô 誤ngộ 說thuyết 。 我ngã 等đẳng 將tương 無vô 謬mậu 聽thính 。 是thị 以dĩ 更cánh 定định 問vấn 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 語ngữ 諸chư 天thiên 子tử 。

我ngã 說thuyết 佛Phật 及cập 涅Niết 槃Bàn 。 正chánh 自tự 如như 幻huyễn 。 如như 夢mộng 。

是thị 二nhị 法pháp 雖tuy 妙diệu 。 皆giai 從tùng 虛hư 妄vọng 。 法pháp 出xuất 故cố 空không 。

所sở 以dĩ 者giả 何hà 。 從tùng 虛hư 妄vọng 法pháp 故cố 有hữu 涅Niết 槃Bàn 。 從tùng 福phước 德đức 智trí 慧tuệ 故cố 有hữu 佛Phật 。 是thị 二nhị 法pháp 屬thuộc 因nhân 緣duyên 。 無vô 有hữu 實thật 定định 。 如như 。

念niệm 佛Phật 。 念niệm 法pháp 。

義nghĩa 中trung 說thuyết 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 作tác 是thị 念niệm 。

般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 力lực 。 假giả 令linh 有hữu 法pháp 勝thắng 涅Niết 槃Bàn 者giả 。 能năng 令linh 如như 幻huyễn 。 何hà 況huống 涅Niết 槃Bàn 。

何hà 以dĩ 故cố 。 涅Niết 槃Bàn 一nhất 切thiết 憂ưu 愁sầu 苦khổ 惱não 畢tất 竟cánh 滅diệt 。 以dĩ 是thị 故cố 。 無vô 有hữu 法pháp 勝thắng 涅Niết 槃Bàn 者giả 。

問vấn 曰viết 。

若nhược 無vô 法pháp 勝thắng 涅Niết 槃Bàn 者giả 。 何hà 以dĩ 故cố 說thuyết 。

若nhược 有hữu 法pháp 勝thắng 涅Niết 槃Bàn 。 亦diệc 復phục 如như 幻huyễn 。

答đáp 曰viết 。

譬thí 喻dụ 法pháp 。 或hoặc 以dĩ 實thật 事sự 。 或hoặc 時thời 假giả 設thiết 。 隨tùy 因nhân 緣duyên 故cố 說thuyết 。 如như 佛Phật 言ngôn 。

若nhược 令linh 樹thụ 木mộc 解giải 。 我ngã 所sở 說thuyết 者giả 。 我ngã 亦diệc 記ký 言ngôn 。 得đắc 須Tu 陀Đà 洹Hoàn 。

但đãn 樹thụ 木mộc 無vô 因nhân 緣duyên 可khả 解giải 。 佛Phật 為vi 解giải 悟ngộ 人nhân 意ý 故cố 。 引dẫn 此thử 喻dụ 耳nhĩ 。

涅Niết 槃Bàn 是thị 一nhất 切thiết 法pháp 。 中trung 究cứu 竟cánh 無vô 上thượng 法pháp 。 如như 眾chúng 川xuyên 萬vạn 流lưu 。 大đại 海hải 為vi 上thượng 。 諸chư 山sơn 之chi 中trung 。 須Tu 彌Di 為vi 上thượng 。 一nhất 切thiết 法pháp 中trung 。 虛hư 空không 為vi 上thượng 。

涅Niết 槃Bàn 亦diệc 如như 是thị 。 無vô 有hữu 老lão 。 病bệnh 。 死tử 苦khổ 。 無vô 有hữu 邪tà 見kiến 。 貪tham 。 恚khuể 等đẳng 諸chư 衰suy 。 無vô 有hữu 愛ái 別biệt 離ly 苦khổ 。 無vô 怨oán 憎tăng 會hội 苦khổ 。 無vô 所sở 求cầu 不bất 得đắc 苦khổ 。 無vô 常thường 。 虛hư 誑cuống 。 敗bại 壞hoại 。 變biến 異dị 等đẳng 一nhất 切thiết 皆giai 無vô 。

以dĩ 要yếu 言ngôn 之chi 。 涅Niết 槃Bàn 是thị 一nhất 切thiết 苦khổ 盡tận 。 畢tất 竟cánh 常thường 樂lạc 。 十thập 方phương 諸chư 佛Phật 。 菩Bồ 薩Tát 弟đệ 子tử 。 眾chúng 所sở 歸quy 處xứ 。 安an 隱ẩn 常thường 樂nhạo/nhạc/lạc 。 無vô 過quá 是thị 者giả 。 終chung 不bất 為vị 魔ma 王vương 。 魔ma 人nhân 所sở 破phá 。

如như 《# 阿a 毘tỳ 曇đàm 》# 中trung 說thuyết 。

有hữu 上thượng 法pháp 者giả 。 一nhất 切thiết 有hữu 為vi 法pháp 及cập 虛hư 空không 。 非phi 智trí 緣duyên 盡tận 。 無vô 上thượng 法Pháp 者giả 智trí 緣duyên 盡tận 。 所sở 謂vị 涅Niết 槃Bàn 。

是thị 故cố 知tri 無vô 法pháp 勝thắng 涅Niết 槃Bàn 者giả 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 美mỹ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 力lực 大đại 。 故cố 言ngôn 。

若nhược 有hữu 法pháp 勝thắng 涅Niết 槃Bàn 者giả 。 是thị 亦diệc 如như 幻huyễn 。

譬thí 如như 大đại 熱nhiệt 鐵thiết 丸hoàn 。 以dĩ 著trước 擘phách 起khởi 毳thuế 上thượng 。 直trực 燒thiêu 下hạ 過quá 。 熱nhiệt 勢thế 無vô 損tổn 。 但đãn 更cánh 無vô 可khả 燒thiêu 者giả 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 智trí 慧tuệ 。 破phá 一nhất 切thiết 有hữu 法pháp 。 乃nãi 至chí 涅Niết 槃Bàn 。 直trực 過quá 無vô 礙ngại 。 智trí 力lực 不bất 減giảm 。 直trực 更cánh 無vô 法pháp 可khả 破phá 。 是thị 故cố 言ngôn 。

設thiết 有hữu 法pháp 勝thắng 涅Niết 槃Bàn 。 智trí 慧tuệ 力lực 亦diệc 能năng 破phá 。

【# 經Kinh 】#

爾nhĩ 時thời 慧Tuệ 命mạng 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 摩Ma 訶Ha 目Mục 揵Kiền 連Liên 。 摩Ma 訶Ha 拘Câu 絺Hy 羅La 。 摩Ma 訶Ha 迦Ca 旃Chiên 延Diên 。 富Phú 樓Lâu 那Na 彌Di 多Đa 羅La 尼Ni 子Tử 。 摩Ma 訶Ha 迦Ca 葉Diếp 。 及cập 無vô 數số 千thiên 菩Bồ 薩Tát 。 問vấn 須Tu 菩Bồ 提Đề 。

般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 如như 是thị 甚thậm 深thâm 難nan 見kiến 。 難nan 解giải 。 難nan 知tri 。 寂tịch 滅diệt 微vi 妙diệu 。 誰thùy 當đương 受thọ 者giả 。

爾nhĩ 時thời 阿A 難Nan 語ngữ 諸chư 大đại 弟đệ 子tử 。 及cập 諸chư 菩Bồ 薩Tát 。

阿a 鞞bệ 跋bạt 致trí 。 諸chư 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 能năng 受thọ 是thị 甚thậm 深thâm 難nan 見kiến 。 難nan 解giải 。 難nan 知tri 。 寂tịch 滅diệt 微vi 妙diệu 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 正chánh 見kiến 成thành 就tựu 人nhân 。 漏lậu 盡tận 阿A 羅La 漢Hán 。 所sở 願nguyện 已dĩ 滿mãn 。 亦diệc 能năng 受thọ 之chi 。

復phục 次thứ 。

善thiện 男nam 子tử 。 善thiện 女nữ 人nhân 多đa 見kiến 佛Phật 。 於ư 諸chư 佛Phật 所sở 多đa 供cúng 養dường 。 種chúng 善thiện 根căn 。 親thân 近cận 善Thiện 知Tri 識Thức 。 有hữu 利lợi 根căn 。 是thị 人nhân 能năng 受thọ 。 不bất 言ngôn 是thị 法pháp 。 非phi 法pháp 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 言ngôn 。

不bất 以dĩ 空không 分phân 別biệt 色sắc 。 不bất 以dĩ 色sắc 分phân 別biệt 空không 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 亦diệc 如như 是thị 。

不bất 以dĩ 無vô 相tướng 。 無vô 作tác 分phân 別biệt 色sắc 。 不bất 以dĩ 色sắc 分phân 別biệt 無vô 相tướng 。 無vô 作tác 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 亦diệc 如như 是thị 。

不bất 以dĩ 無vô 生sanh 。 無vô 滅diệt 。 寂tịch 滅diệt 。 離ly 分phân 別biệt 色sắc 。 不bất 以dĩ 色sắc 分phân 別biệt 無vô 生sanh 。 無vô 滅diệt 。 寂tịch 滅diệt 。 離ly 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 。 亦diệc 如như 是thị 。

眼nhãn 乃nãi 至chí 意ý 觸xúc 。 因nhân 緣duyên 生sanh 受thọ 。 亦diệc 如như 是thị 。

檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 。 乃nãi 至chí 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 內nội 空không 乃nãi 至chí 無vô 法pháp 有hữu 法pháp 空không 。 四tứ 念niệm 處xứ 乃nãi 至chí 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 。 一nhất 切thiết 三tam 昧muội 門môn 。 一nhất 切thiết 陀đà 羅la 尼ni 門môn 。 須Tu 陀Đà 洹Hoàn 乃nãi 至chí 阿A 羅La 漢Hán 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 。 佛Phật 。 一Nhất 切Thiết 智Trí 。 不bất 以dĩ 空không 分phân 別biệt 一nhất 切thiết 智trí 。 不bất 以dĩ 一Nhất 切Thiết 智Trí 分phân 別biệt 空không 。 不bất 以dĩ 空không 分phân 別biệt 一nhất 切thiết 種chủng 智trí 。 不bất 以dĩ 一nhất 切thiết 種chủng 。 智trí 分phân 別biệt 空không 。 無vô 相tướng 。 無vô 作tác 。 無vô 生sanh 。 無vô 滅diệt 。 寂tịch 滅diệt 。 離ly 亦diệc 如như 是thị 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 語ngữ 諸chư 天thiên 子tử 言ngôn 。

是thị 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 甚thậm 深thâm 。 誰thùy 能năng 受thọ 者giả 。 是thị 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 中trung 無vô 法pháp 可khả 示thị 。 無vô 法pháp 可khả 說thuyết 。 若nhược 無vô 法pháp 可khả 示thị 。 無vô 法pháp 可khả 說thuyết 。 受thọ 人nhân 亦diệc 不bất 可khả 得đắc 。

爾nhĩ 時thời 舍Xá 利Lợi 弗Phất 語ngứ 須Tu 菩Bồ 提Đề 言ngôn 。

般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 中trung 。 廣quảng 說thuyết 三tam 乘thừa 之chi 教giáo 。 及cập 攝nhiếp 取thủ 菩Bồ 薩Tát 之chi 法pháp 。 從tùng 初sơ 發phát 意ý 。 地địa 乃nãi 至chí 十Thập 地Địa 。 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 。 乃nãi 至chí 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 四tứ 念niệm 處xứ 乃nãi 至chí 八Bát 聖Thánh 道Đạo 分phần/phân 。 佛Phật 十Thập 力Lực 乃nãi 至chí 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 。 護hộ 持trì 菩Bồ 薩Tát 之chi 教giáo 。 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 如như 是thị 行hành 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 常thường 化hóa 生sanh 。 不bất 失thất 神thần 通thông 。 遊du 諸chư 佛Phật 國quốc 。 具cụ 足túc 善thiện 根căn 。 隨tùy 其kỳ 所sở 欲dục 。 供cúng 養dường 諸chư 佛Phật 。 即tức 得đắc 如như 願nguyện 。 從tùng 諸chư 佛Phật 所sở 。 聽thính 受thọ 法Pháp 教giáo 。 至chí 薩Tát 婆Bà 若Nhã 初sơ 不bất 斷đoạn 絕tuyệt 。 未vị 曾tằng 離ly 三tam 昧muội 時thời 。 當đương 得đắc 捷tiệp 疾tật 辯biện 。 利lợi 辯biện 。 不bất 盡tận 辯biện 。 不bất 可khả 斷đoạn 辯biện 。 隨tùy 應ứng 辯biện 。 義nghĩa 辯biện 。 一nhất 切thiết 世thế 間gian 最tối 上thượng 辯biện 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 言ngôn 。

如như 是thị 。 如như 是thị 。 如như 舍Xá 利Lợi 弗Phất 言ngôn 。

般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 廣quảng 說thuyết 三tam 乘thừa 之chi 教giáo 。 及cập 護hộ 持trì 菩Bồ 薩Tát 之chi 教giáo 。 乃nãi 至chí 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 得đắc 一nhất 切thiết 世thế 間gian 最tối 上thượng 辯biện 。 不bất 可khả 得đắc 故cố 。 我ngã 乃nãi 至chí 知tri 者giả 。 見kiến 者giả 不bất 可khả 得đắc 。 色sắc 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 。 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 。 乃nãi 至chí 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 不bất 可khả 得đắc 。 內nội 空không 乃nãi 至chí 無vô 法pháp 。 有hữu 法pháp 空không 不bất 可khả 得đắc 。 四tứ 念niệm 處xứ 乃nãi 至chí 八Bát 聖Thánh 道Đạo 分phần/phân 。 佛Phật 十Thập 力Lực 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 亦diệc 不bất 可khả 得đắc 故cố 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 語ngữ 須Tu 菩Bồ 提Đề 。

何hà 因nhân 緣duyên 故cố 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 中trung 。 廣quảng 說thuyết 三tam 乘thừa 。 而nhi 不bất 可khả 得đắc 。 何hà 因nhân 緣duyên 故cố 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 中trung 。 護hộ 持trì 菩Bồ 薩Tát 。 何hà 因nhân 緣duyên 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 得đắc 捷tiệp 疾tật 辯biện 乃nãi 至chí 一nhất 切thiết 。 世thế 間gian 最tối 上thượng 辯biện 。 不bất 可khả 得đắc 故cố 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 語ngứ 舍Xá 利Lợi 弗Phất 言ngôn 。

以dĩ 內nội 空không 故cố 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 廣quảng 說thuyết 三tam 乘thừa 。 不bất 可khả 得đắc 故cố 。 外ngoại 空không 乃nãi 至chí 無vô 法pháp 。 有hữu 法pháp 空không 故cố 。 廣quảng 說thuyết 三tam 乘thừa 。 不bất 可khả 得đắc 故cố 。 內nội 空không 故cố 。 護hộ 持trì 菩Bồ 薩Tát 。 乃nãi 至chí 一nhất 切thiết 。 世thế 間gian 最tối 上thượng 辯biện 。 不bất 可khả 得đắc 故cố 。 外ngoại 空không 乃nãi 至chí 無vô 法pháp 。 有hữu 法pháp 空không 故cố 。 護hộ 持trì 菩Bồ 薩Tát 。 乃nãi 至chí 一nhất 切thiết 。 世thế 間gian 最tối 上thượng 辯biện 。 不bất 可khả 得đắc 故cố 。

【# 論luận 】#

者giả 言ngôn 。

是thị 時thời 諸chư 大đại 弟đệ 子tử 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 等đẳng 。 語ngữ 須Tu 菩Bồ 提Đề 。 是thị 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 法pháp 甚thậm 深thâm 。 難nan 解giải 。

以dĩ 諸chư 法pháp 無vô 定định 相tương/tướng 故cố 為vi

甚thậm 深thâm

諸chư 思tư 惟duy 觀quán 行hành 滅diệt 故cố 。

難nan 見kiến

亦diệc 不bất 著trước 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 故cố 。 名danh 。

難nan 解giải 難nan 知tri

滅diệt 三tam 毒độc 及cập 諸chư 戲hí 論luận 故cố 。 名danh 。

寂tịch 滅diệt

得đắc 是thị 智trí 慧tuệ 妙diệu 味vị 故cố 。 常thường 得đắc 滿mãn 足túc 。 更cánh 無vô 所sở 求cầu 。 餘dư 一Nhất 切Thiết 智Trí 慧Tuệ 。 皆giai 麁thô 澁sáp 叵phả 樂nhạo/nhạc/lạc 。 故cố 言ngôn 。

微vi 妙diệu

諸chư 大đại 弟đệ 子tử 作tác 是thị 言ngôn 。

般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 智trí 慧tuệ 甚thậm 深thâm 。 世thế 間gian 人nhân 智trí 慧tuệ 淺thiển 薄bạc 。 但đãn 貪tham 著trước 福phước 德đức 果quả 報báo 。 而nhi 不bất 樂nhạo 修tu 福phước 德đức 。 著trước 有hữu 則tắc 情tình 勇dũng 。 破phá 有hữu 則tắc 心tâm 怯khiếp 。 本bổn 所sở 聞văn 習tập 邪tà 見kiến 經kinh 書thư 。 堅kiên 著trước 不bất 捨xả 。 如như 是thị 人nhân 常thường 樂nhạo/nhạc/lạc 世thế 樂lạc 。 以dĩ 是thị 故cố 言ngôn 。

誰thùy 能năng 信tín 受thọ 是thị 深thâm 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。

若nhược 無vô 信tín 受thọ 。 何hà 用dụng 說thuyết 為vi 。

阿A 難Nan 助trợ 答đáp 。

有hữu 四tứ 種chủng 人nhân 能năng 信tín 受thọ 。 是thị 故cố 大Đại 德đức 須Tu 菩Bồ 提Đề 。 所sở 說thuyết 必tất 有hữu 信tín 受thọ 。 不bất 空không 說thuyết 也dã 。

一nhất 者giả 。 阿a 鞞bệ 跋bạt 致trí 。 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 知tri 一nhất 切thiết 法pháp 。 不bất 生sanh 不bất 滅diệt 。 不bất 取thủ 相tương/tướng 無vô 所sở 著trước 故cố 。 是thị 則tắc 能năng 受thọ 。

二nhị 者giả 。 漏lậu 盡tận 阿A 羅La 漢Hán 。 漏lậu 盡tận 故cố 無vô 所sở 著trước 。 得đắc 無vô 為vi 最tối 上thượng 法pháp 。 所sở 願nguyện 已dĩ 滿mãn 。 更cánh 無vô 所sở 求cầu 故cố 。 常thường 住trụ 空không 。 無vô 相tướng 。 無Vô 作Tác 三Tam 昧Muội 。 隨tùy 順thuận 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 故cố 。 則tắc 能năng 信tín 受thọ 。

三tam 者giả 。 三tam 種chủng 學học 人nhân 。 正chánh 見kiến 成thành 就tựu 。 漏lậu 雖tuy 未vị 都đô 盡tận 。 四tứ 信tín 力lực 故cố 。 亦diệc 能năng 信tín 受thọ 。

四tứ 者giả 。 有hữu 菩Bồ 薩Tát 雖tuy 未vị 。 得đắc 阿a 鞞bệ 跋bạt 致trí 。 福phước 德đức 利lợi 根căn 。 智trí 慧tuệ 清thanh 淨tịnh 。 常thường 隨tùy 善Thiện 知Tri 識Thức 。 是thị 人nhân 亦diệc 能năng 信tín 受thọ 。

信tín 受thọ 相tương/tướng 。 不bất 言ngôn 。

是thị 法pháp 非phi 佛Phật 菩Bồ 薩Tát 大đại 弟đệ 子tử 所sở 說thuyết

雖tuy 聞văn 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 諸chư 法pháp 皆giai 畢tất 竟cánh 空không 。 不bất 以dĩ 愛ái 先tiên 法pháp 故cố 而nhi 言ngôn 。

非phi 法pháp

問vấn 曰viết 。

自tự 上thượng 已dĩ 來lai 。 阿A 難Nan 都đô 無vô 言ngôn 論luận 。 今kim 何hà 以dĩ 代đại 須Tu 菩Bồ 提Đề 答đáp 。

答đáp 曰viết 。

阿A 難Nan 是thị 第đệ 三tam 轉chuyển 法Pháp 輪luân 將tương 。 能năng 為vi 大đại 眾chúng 師sư 。 是thị 世Thế 尊Tôn 近cận 侍thị 。 雖tuy 得đắc 初sơ 道đạo 。 以dĩ 漏lậu 未vị 盡tận 故cố 。 雖tuy 有hữu 多đa 聞văn 智trí 慧tuệ 。 自tự 以dĩ 於ư 空không 智trí 慧tuệ 中trung 未vị 能năng 善thiện 巧xảo 。 若nhược 說thuyết 空không 法pháp 。 自tự 未vị 入nhập 故cố 。 皆giai 是thị 他tha 事sự 。 是thị 故cố 無vô 言ngôn 。 或hoặc 時thời 說thuyết 諸chư 有hữu 事sự 。 則tắc 能năng 問vấn 能năng 答đáp 。 如như 後hậu 品phẩm 中trung 問vấn 佛Phật 言ngôn 。

世Thế 尊Tôn 何hà 以dĩ 故cố 但đãn 。 讚tán 歎thán 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 不bất 讚tán 五ngũ 波Ba 羅La 蜜Mật 。

此thử 中trung 問vấn 人nhân 誰thùy 能năng 信tín 是thị 深thâm 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 者giả 。 非phi 是thị 空không 事sự 故cố 。 阿A 難Nan 便tiện 答đáp 。 須Tu 菩Bồ 提Đề 常thường 樂nhạo 說thuyết 空không 事sự 。 不bất 喜hỷ 說thuyết 有hữu 。

又hựu 以dĩ 阿A 難Nan 是thị 時thời 樂nhạo 說thuyết 心tâm 生sanh 。 是thị 故cố 聽thính 答đáp 。 阿A 難Nan 煩phiền 惱não 未vị 盡tận 。 故cố 智trí 慧tuệ 力lực 鈍độn 。 然nhiên 信tín 力lực 猛mãnh 利lợi 故cố 。 於ư 甚thậm 深thâm 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 中trung 能năng 如như 法Pháp 問vấn 答đáp 。

問vấn 曰viết 。

般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 無vô 所sở 有hữu 。 無vô 有hữu 一nhất 定định 法pháp 。 云vân 何hà 四tứ 種chủng 人nhân 信tín 受thọ 。 不bất 言ngôn 非phi 法pháp 。

答đáp 曰viết 。

今kim 須Tu 菩Bồ 提Đề 。 此thử 中trung 自tự 說thuyết 因nhân 緣duyên 。

不bất 以dĩ 空không 分phân 別biệt 色sắc 。 色sắc 即tức 是thị 空không 。 空không 即tức 是thị 色sắc 。

以dĩ 是thị 故cố 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 無vô 所sở 失thất 。 無vô 所sở 破phá 。 若nhược 無vô 所sở 破phá 。 則tắc 無vô 過quá 罪tội 。 是thị 故cố 不bất 言ngôn 非phi 法pháp 。 空không 即tức 是thị 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 不bất 以dĩ 空không 智trí 慧tuệ 破phá 色sắc 令linh 空không 。 亦diệc 不bất 以dĩ 破phá 色sắc 因nhân 緣duyên 故cố 有hữu 空không 。 空không 即tức 是thị 色sắc 。 色sắc 即tức 是thị 空không 。

故cố 以dĩ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 中trung 破phá 諸chư 戲hí 論luận 。 有hữu 如như 是thị 功công 德đức 。 故cố 無vô 不bất 信tín 受thọ 。

無vô 相tướng 。 無vô 作tác 。 無vô 生sanh 。 無vô 滅diệt 。 寂tịch 滅diệt 。 遠viễn 離ly 。 亦diệc 如như 是thị 。

乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 皆giai 應ưng 廣quảng 說thuyết 。

問vấn 曰viết 。

諸chư 大đại 弟đệ 子tử 問vấn 是thị 義nghĩa 。 須Tu 菩Bồ 提Đề 何hà 以dĩ 乃nãi 答đáp 諸chư 天thiên 子tử 。

答đáp 曰viết 。

諸chư 大đại 弟đệ 子tử 。 已dĩ 得đắc 阿A 羅La 漢Hán 。 但đãn 自tự 為vi 疑nghi 故cố 問vấn 。 益ích 利lợi 事sự 少thiểu 。 諸chư 天thiên 子tử 發phát 心tâm 為vi 菩Bồ 薩Tát 。 利lợi 益ích 深thâm 故cố 為vi 說thuyết 。

復phục 次thứ 。 雖tuy 為vì 諸chư 天thiên 子tử 說thuyết 。 即tức 是thị 答đáp 諸chư 大đại 弟đệ 子tử 。

上thượng 說thuyết

諸chư 法pháp 空không

今kim 說thuyết 。

深thâm 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 中trung 。 眾chúng 生sanh 畢tất 竟cánh 空không

以dĩ 是thị 故cố 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 中trung 。 無vô 有hữu 說thuyết 者giả 。 何hà 況huống 有hữu 聽thính 受thọ 者giả 。 若nhược 能năng 如như 是thị 解giải 諸chư 法pháp 空không 。 心tâm 無vô 所sở 著trước 。 則tắc 能năng 信tín 受thọ 。

爾nhĩ 時thời 須Tu 菩Bồ 提Đề 說thuyết 深thâm 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 讚tán 歎thán 助trợ 成thành 其kỳ 事sự 。

般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 非phi 但đãn 以dĩ 空không 故cố 可khả 受thọ 。 亦diệc 廣quảng 說thuyết 有hữu 三tam 乘thừa 。

三tam 乘thừa 義nghĩa 。 如như 先tiên 說thuyết 。

攝nhiếp 取thủ 菩Bồ 薩Tát

者giả 。 以dĩ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 利lợi 益ích 諸chư 菩Bồ 薩Tát 。 令linh 得đắc 增tăng 長trưởng 。

復phục 次thứ 。

攝nhiếp 取thủ

者giả 。 是thị 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 中trung 有hữu 十Thập 地Địa 。 令linh 菩Bồ 薩Tát 從tùng 一nhất 地Địa 至chí 一nhất 地Địa 。 乃nãi 至chí 第đệ 十Thập 地Địa 。

十Thập 地Địa 義nghĩa 。 從tùng 六Lục 波Ba 羅La 蜜Mật 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 義nghĩa 。 如như 先tiên 說thuyết 。

化hóa 生sanh

者giả 。 說thuyết 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 行hành 報báo 。

行hành 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 於ư 一nhất 切thiết 法pháp 無vô 礙ngại 故cố 。 得đắc 。

捷tiệp 疾tật 辯biện

有hữu 人nhân 雖tuy 能năng 捷tiệp 疾tật 。 鈍độn 根căn 故cố 不bất 能năng 深thâm 入nhập 。 以dĩ 能năng 深thâm 入nhập 故cố 利lợi 。 是thị 。

利lợi 辯biện

說thuyết 諸chư 法pháp 實thật 相tướng 。 無vô 邊biên 無vô 盡tận 故cố 。 名danh 。

樂nhạo 說thuyết 無vô 盡tận 辯biện

般Bát 若Nhã 中trung 無vô 諸chư 戲hí 論luận 故cố 。 無vô 能năng 問vấn 難nạn/nan 斷đoạn 絕tuyệt 者giả 。 名danh 。

不bất 可khả 斷đoạn 辯biện

斷đoạn 法pháp 愛ái 故cố 。 隨tùy 眾chúng 生sanh 所sở 應ưng 。 而nhi 為vi 說thuyết 法Pháp 。 名danh 。

隨tùy 應ứng 辯biện

說thuyết 趣thú 涅Niết 槃Bàn 利lợi 益ích 之chi 事sự 故cố 。 名danh 。

義nghĩa 辯biện

說thuyết 一nhất 切thiết 世thế 間gian 。 第đệ 一nhất 之chi 事sự 。 所sở 謂vị 大Đại 乘Thừa 。 是thị 名danh 。

世thế 間gian 最tối 上thượng 辯biện

須Tu 菩Bồ 提Đề 然nhiên 其kỳ 問vấn 。 言ngôn 。

如như 是thị 如như 是thị 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 作tác 是thị 念niệm 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 常thường 樂nhạo 說thuyết 空không 。 何hà 以dĩ 故cố 受thọ 我ngã 所sở 說thuyết 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 廣quảng 說thuyết 三tam 乘thừa 之chi 教giáo 。 應ưng 當đương 更cánh 有hữu 因nhân 緣duyên 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 答đáp 。

般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 雖tuy 廣quảng 說thuyết 三tam 乘thừa 法Pháp 。 非phi 有hữu 定định 相tương/tướng 。 皆giai 以dĩ 十thập 八bát 空không 和hòa 合hợp 故cố 說thuyết 。

攝nhiếp 取thủ 菩Bồ 薩Tát 。 七thất 種chủng 辯biện 亦diệc 如như 是thị 。 以dĩ 空không 智trí 慧tuệ 故cố 。

大Đại 智Trí 度Độ 論Luận 釋Thích 散Tán 華Hoa 品Phẩm 第đệ 二nhị 十thập 九cửu

【# 經Kinh 】#

爾nhĩ 時thời 釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 。 及cập 三Tam 千Thiên 大Đại 千Thiên 世Thế 界Giới 。 中trung 四Tứ 天Thiên 王Vương 天Thiên 。 乃nãi 至chí 阿A 迦Ca 尼Ni 吒Tra 諸chư 天thiên 。 作tác 是thị 念niệm 。

慧Tuệ 命mạng 須Tu 菩Bồ 提Đề 。 為vi 雨vũ 法Pháp 雨vũ 。 我ngã 等đẳng 寧ninh 可khả 化hóa 作tác 華hoa 。 散tán 佛Phật 。 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 比Bỉ 丘Khâu 僧Tăng 。 須Tu 菩Bồ 提Đề 及cập 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 上thượng 。

釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 。 及cập 三Tam 千Thiên 大Đại 千Thiên 世Thế 界Giới 中trung 諸chư 天thiên 。 化hóa 作tác 華hoa 。 散tán 佛Phật 。 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 比Bỉ 丘Khâu 僧Tăng 及cập 須Tu 菩Bồ 提Đề 上thượng 。 亦diệc 供cúng 養dường 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 是thị 時thời 。 三Tam 千Thiên 大Đại 千Thiên 世Thế 界Giới 。 華hoa 悉tất 周chu 遍biến 於ư 虛hư 空không 中trung 。 化hóa 成thành 華hoa 臺đài 。 端đoan 嚴nghiêm 殊thù 妙diệu 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 心tâm 念niệm 。

是thị 諸chư 天thiên 子tử 所sở 散tán 華hoa 。 天thiên 上thượng 未vị 曾tằng 見kiến 如như 是thị 華hoa 比tỉ 。 是thị 華hoa 是thị 化hóa 華hoa 。 非phi 樹thụ 生sanh 華hoa 。 是thị 諸chư 天thiên 子tử 所sở 散tán 華hoa 。 從tùng 心tâm 樹thụ 生sanh 。 非phi 樹thụ 生sanh 華hoa 。

釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 。 知tri 須Tu 菩Bồ 提Đề 心tâm 所sở 念niệm 。 語ngứ 須Tu 菩Bồ 提Đề 言ngôn 。

大đại 德đức 。 是thị 華hoa 非phi 生sanh 華hoa 。 亦diệc 非phi 意ý 樹thụ 生sanh 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 語ngứ 釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 言ngôn 。

憍kiêu 尸thi 迦ca 。 汝nhữ 言ngôn 是thị 華hoa 非phi 生sanh 華hoa 。 亦diệc 非phi 意ý 樹thụ 生sanh 。 憍kiêu 尸thi 迦ca 。 是thị 若nhược 非phi 生sanh 法pháp 。 不bất 名danh 為vi 華hoa 。

釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 。 語ngứ 須Tu 菩Bồ 提Đề 言ngôn 。

大đại 德đức 。 但đãn 是thị 華hoa 不bất 生sanh 。 色sắc 亦diệc 不bất 生sanh 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 亦diệc 不bất 生sanh 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 言ngôn 。

憍kiêu 尸thi 迦ca 。 非phi 但đãn 是thị 華hoa 不bất 生sanh 。 色sắc 亦diệc 不bất 生sanh 。 若nhược 不bất 生sanh 。 是thị 不bất 名danh 為vi 色sắc 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 亦diệc 不bất 生sanh 。 若nhược 不bất 生sanh 。 是thị 不bất 名danh 為vi 識thức 。

六lục 入nhập 。 六lục 識thức 。 六lục 觸xúc 。 六lục 觸xúc 因nhân 緣duyên 生sanh 諸chư 受thọ 。 亦diệc 如như 是thị 。

檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 不bất 生sanh 。 若nhược 不bất 生sanh 。 是thị 不bất 名danh 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 。 乃nãi 至chí 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 不bất 生sanh 。 若nhược 不bất 生sanh 。 是thị 不bất 名danh 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。

內nội 空không 不bất 生sanh 。 若nhược 不bất 生sanh 。 是thị 不bất 名danh 內nội 空không 。 乃nãi 至chí 無vô 法pháp 。 有hữu 法pháp 空không 不bất 生sanh 。 若nhược 不bất 生sanh 。 是thị 不bất 名danh 無vô 法pháp 有hữu 法pháp 空không 。

四tứ 念niệm 處xứ 不bất 生sanh 。 若nhược 不bất 生sanh 。 是thị 不bất 名danh 四tứ 念niệm 處xứ 。 乃nãi 至chí 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 不bất 生sanh 。 若nhược 不bất 生sanh 。 是thị 不bất 名danh 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 不bất 生sanh 。 若nhược 不bất 生sanh 。 是thị 不bất 名danh 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。

【# 論luận 】#

釋thích 曰viết 。

釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 。 及cập 諸chư 天thiên 聞văn 須Tu 菩Bồ 提Đề 。 所sở 說thuyết 般Bát 若Nhã 義nghĩa 。

一nhất 切thiết 法pháp 盡tận 是thị 實thật 相tướng 。 無vô 所sở 分phân 別biệt 。 雖tuy 說thuyết 空không 。 於ư 諸chư 法pháp 無vô 所sở 破phá 。 亦diệc 不bất 失thất 諸chư 。 行hành 業nghiệp 果quả 報báo 。

聲Thanh 聞Văn 人nhân 於ư 佛Phật 前tiền 能năng 說thuyết 是thị 。 甚thậm 深thâm 法Pháp 故cố 。 釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 。 等đẳng 皆giai 歡hoan 喜hỷ 。 作tác 是thị 念niệm 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 所sở 說thuyết 法Pháp 。 無vô 礙ngại 無vô 障chướng 。 譬thí 如như 時thời 雨vũ 。

如như 有hữu 國quốc 土độ 。 溉cái 灌quán 種chủng 蒔thi 及cập 種chủng 種chủng 用dụng 水thủy 。 常thường 苦khổ 不bất 足túc 。 若nhược 時thời 雨vũ 普phổ 降giáng/hàng 。 無vô 不bất 霑triêm 洽hiệp 。 無vô 不bất 如như 願nguyện 。 小Tiểu 乘Thừa 法Pháp 亦diệc 如như 是thị 。 初sơ 種chủng 種chủng 讚tán 歎thán 布bố 施thí 。 持trì 戒giới 。 禪thiền 定định 。 無vô 常thường 等đẳng 諸chư 觀quán 。 有hữu 量lượng 有hữu 限hạn 。 末mạt 後hậu 說thuyết 涅Niết 槃Bàn 。 此thử 中trung 須Tu 菩Bồ 提Đề 所sở 明minh 。 從tùng 初sơ 發phát 心tâm 。 乃nãi 至chí 佛Phật 道Đạo 。 唯duy 說thuyết 諸chư 法pháp 實thật 相tướng 。 無vô 所sở 分phân 別biệt 。

譬thí 如như 大đại 雨vũ 。 遍biến 滿mãn 閻Diêm 浮Phù 提đề 。 無vô 所sở 不bất 潤nhuận 。 又hựu 如như 地địa 。 先tiên 雖tuy 有hữu 穀cốc 子tử 。 無vô 雨vũ 則tắc 不bất 生sanh 。 行hành 者giả 亦diệc 如như 是thị 。 雖tuy 有hữu 因nhân 緣duyên 。 不bất 得đắc 法Pháp 雨vũ 。 發phát 心tâm 者giả 退thoái 。 未vị 發phát 者giả 住trụ 。 若nhược 得đắc 法Pháp 雨vũ 。 發phát 心tâm 者giả 增tăng 長trưởng 。 未vị 發phát 者giả 發phát 。

以dĩ 是thị 故cố 說thuyết

如như 雨vũ 法Pháp 雨vũ

復phục 次thứ 。 譬thí 如như 惡ác 風phong 。 塵trần 土thổ/độ 。 諸chư 熱nhiệt 。 毒độc 氣khí 等đẳng 。 得đắc 雨vũ 則tắc 消tiêu 滅diệt 。 法Pháp 雨vũ 亦diệc 如như 是thị 。 惡ác 覺giác 觀quán 塵trần 土thổ/độ 。 三tam 不bất 善thiện 毒độc 。 邪tà 見kiến 惡ác 風phong 。 邪tà 師sư 惡ác 蟲trùng 。 及cập 諸chư 惡ác 知tri 識thức 等đẳng 。 得đắc 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 法Pháp 雨vũ 。 則tắc 皆giai 除trừ 滅diệt 。

人nhân 蒙mông 時thời 雨vũ 故cố 供cúng 養dường 天thiên 。 諸chư 天thiên 聞văn 法Pháp 雨vũ 。 大đại 利lợi 益ích 。 欲dục 供cúng 養dường 故cố 。 作tác 是thị 念niệm 。

我ngã 等đẳng 寧ninh 可khả 作tác 華hoa 。 散tán 佛Phật 。 諸chư 大đại 菩Bồ 薩Tát 。 比Bỉ 丘Khâu 僧Tăng 及cập 須Tu 菩Bồ 提Đề 。 亦diệc 供cúng 養dường 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。

以dĩ 須Tu 菩Bồ 提Đề 善thiện 說thuyết 般Bát 若Nhã 。 敬kính 之chi 重trọng/trùng 故cố 。 甄chân 名danh 。

供cúng 養dường

是thị 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 多đa 說thuyết 諸chư 法pháp 空không 。 又hựu 上thượng 欲dục 得đắc 如như 化hóa 人nhân 聽thính 法Pháp 。 隨tùy 其kỳ 相tương/tướng 故cố 。 以dĩ 化hóa 華hoa 供cúng 養dường 。

復phục 次thứ 。 諸chư 天thiên 當đương 歡hoan 喜hỷ 時thời 。 便tiện 稱xưng 心tâm 供cúng 養dường 。 不bất 容dung 多đa 還hoàn 取thủ 。 故cố 即tức 作tác 化hóa 華hoa 。 散tán 佛Phật 。 須Tu 菩Bồ 提Đề 。 諸chư 菩Bồ 薩Tát 。 比Bỉ 丘Khâu 僧Tăng 及cập 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 華hoa 散tán 佛Phật 上thượng 。 是thị 供cúng 養dường 佛Phật 寶bảo 。 散tán 諸chư 菩Bồ 薩Tát 。 須Tu 菩Bồ 提Đề 。 及cập 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 是thị 供cúng 養dường 法Pháp 寶bảo 。 散tán 諸chư 比Bỉ 丘Khâu 僧Tăng 。 是thị 供cúng 養dường 僧Tăng 寶bảo 。 作tác 是thị 念niệm 已dĩ 。 隨tùy 意ý 變biến 化hóa 。 供cúng 養dường 三Tam 寶Bảo 。 大đại 福phước 德đức 成thành 就tựu 故cố 。 心tâm 生sanh 所sở 願nguyện 。 皆giai 得đắc 如như 意ý 。 不bất 從tùng 他tha 求cầu 。

問vấn 曰viết 。

華hoa 臺đài 端đoan 嚴nghiêm 。 為vi 是thị 誰thùy 力lực 。

答đáp 曰viết 。

是thị 諸chư 天thiên 力lực 。 諸chư 天thiên 福phước 德đức 自tự 在tại 故cố 。 小tiểu 能năng 為vi 大đại 。

有hữu 人nhân 言ngôn 。

是thị 佛Phật 神thần 力lực 。 佛Phật 以dĩ 此thử 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 有hữu 大đại 功công 德đức 。 因nhân 時thời 少thiểu 而nhi 果quả 報báo 甚thậm 大đại 。 成thành 就tựu 佛Phật 道Đạo 。 是thị 故cố 現hiện 此thử 奇kỳ 特đặc 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 即tức 時thời 分phân 別biệt 。 知tri 非phi 實thật 華hoa 。

釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 。 知tri 須Tu 菩Bồ 提Đề 。 覺giác 是thị 化hóa 華hoa 。 語ngứ 須Tu 菩Bồ 提Đề 言ngôn 。

大đại 德đức 。 是thị 華hoa 非phi 生sanh 華hoa 。

非phi 生sanh 華hoa

者giả 。 言ngôn 。

是thị 華hoa 無vô 生sanh 。 空không 無vô 所sở 出xuất 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 說thuyết 是thị 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 諸chư 法pháp 無vô 生sanh 空không 寂tịch 故cố 。 以dĩ 無vô 生sanh 華hoa 供cúng 養dường 。

意ý 樹thụ

者giả 。 諸chư 天thiên 隨tùy 意ý 所sở 念niệm 則tắc 得đắc 。 以dĩ 要yếu 言ngôn 之chi 。 天thiên 樹thụ 隨tùy 意ý 所sở 欲dục 。 應ưng 念niệm 則tắc 至chí 。 故cố 言ngôn 。

意ý 樹thụ

釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 。 難nạn/nan 須Tu 菩Bồ 提Đề 故cố 言ngôn 。

是thị 華hoa 無vô 生sanh 。 何hà 以dĩ 言ngôn 是thị 華hoa 不bất 從tùng 樹thụ 生sanh 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 反phản 質chất 言ngôn 。

若nhược 不bất 生sanh 。 何hà 以dĩ 名danh 華hoa 。

不bất 生sanh 法pháp 中trung 。 無vô 所sở 分phân 別biệt 。 所sở 謂vị 是thị 華hoa 。 是thị 非phi 華hoa 。

是thị 時thời 釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 。 心tâm 伏phục 而nhi 問vấn 。

但đãn 是thị 華hoa 無vô 生sanh 。 諸chư 法pháp 亦diệc 無vô 生sanh 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 答đáp 。

非phi 但đãn 是thị 華hoa 不bất 生sanh 。 色sắc 亦diệc 不bất 生sanh 。

何hà 以dĩ 故cố 。 若nhược 一nhất 法pháp 空không 。 則tắc 一nhất 切thiết 法pháp 皆giai 空không 。 若nhược 行hành 者giả 於ư 一nhất 法pháp 中trung 。 了liễu 了liễu 決quyết 定định 知tri 空không 。 則tắc 一nhất 切thiết 法pháp 。 中trung 皆giai 亦diệc 明minh 了liễu 。 若nhược 五ngũ 眾chúng 不bất 生sanh 。 則tắc 非phi 五ngũ 眾chúng 相tướng 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 亦diệc 如như 是thị 。

五ngũ 眾chúng 從tùng 因nhân 緣duyên 和hòa 合hợp 生sanh 。 無vô 有hữu 定định 性tánh 。 但đãn 有hữu 假giả 名danh 。

假giả 名danh 實thật 相tướng

者giả 。 所sở 謂vị 五ngũ 眾chúng 如như 。 法pháp 性tánh 。 實thật 際tế 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 所sở 說thuyết 。 不bất 違vi 此thử 理lý 。

何hà 以dĩ 故cố 。 聖thánh 人nhân 知tri 名danh 字tự 是thị 俗tục 諦đế 。 實thật 相tướng 是thị 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 諦đế 。 有hữu 所sở 說thuyết 者giả 。 隨tùy 凡phàm 夫phu 人nhân 。 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 諦Đế 。 中trung 無vô 彼bỉ 此thử 。 亦diệc 無vô 諍tranh 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 亦diệc 如như 是thị 。

眾chúng 生sanh 空không 。 乃nãi 至chí 知tri 者giả 。 見kiến 者giả 空không 故cố 。 須Tu 陀Đà 洹Hoàn 但đãn 有hữu 假giả 名danh 。 乃nãi 至chí 佛Phật 亦diệc 如như 是thị 。

【# 經Kinh 】#

爾nhĩ 時thời 釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 作tác 是thị 念niệm 。

是thị 慧Tuệ 命mạng 須Tu 菩Bồ 提Đề 。 其kỳ 智trí 甚thậm 深thâm 。 不bất 壞hoại 假giả 名danh 而nhi 說thuyết 諸chư 法Pháp 實thật 相tướng 。

佛Phật 知tri 釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 心tâm 所sở 念niệm 。 語ngứ 釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 言ngôn 。

如như 是thị 。 如như 是thị 。 憍kiêu 尸thi 迦ca 。 須Tu 菩Bồ 提Đề 其kỳ 智trí 甚thậm 深thâm 。 不bất 壞hoại 假giả 名danh 而nhi 說thuyết 諸chư 法Pháp 實thật 相tướng 。

釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 白bạch 佛Phật 言ngôn 。

大Đại 德đức 須Tu 菩Bồ 提Đề 。 云vân 何hà 不bất 壞hoại 假giả 名danh 而nhi 說thuyết 諸chư 法Pháp 實thật 相tướng 。

佛Phật 告cáo 釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 。

色sắc 但đãn 假giả 名danh 。 須Tu 菩Bồ 提Đề 不bất 壞hoại 假giả 名danh 而nhi 說thuyết 諸chư 法Pháp 實thật 相tướng 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 但đãn 假giả 名danh 。 須Tu 菩Bồ 提Đề 亦diệc 不bất 壞hoại 假giả 名danh 而nhi 說thuyết 諸chư 法Pháp 實thật 相tướng 。

所sở 以dĩ 者giả 何hà 。 是thị 諸chư 法pháp 實thật 相tướng 。 無vô 壞hoại 不bất 壞hoại 故cố 。 須Tu 菩Bồ 提Đề 所sở 說thuyết 亦diệc 無vô 壞hoại 不bất 壞hoại 。 眼nhãn 乃nãi 至chí 意ý 觸xúc 。 因nhân 緣duyên 生sanh 諸chư 受thọ 。 亦diệc 如như 是thị 。 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 。 乃nãi 至chí 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 內nội 空không 乃nãi 至chí 無vô 法pháp 有hữu 法pháp 空không 。 四tứ 念niệm 處xứ 乃nãi 至chí 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 。 亦diệc 如như 是thị 。 須Tu 陀Đà 洹Hoàn 果Quả 。 乃nãi 至chí 阿A 羅La 漢Hán 果Quả 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 道Đạo 。 菩Bồ 薩Tát 道Đạo 。 佛Phật 道Đạo 。 一Nhất 切Thiết 智Trí 。 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 亦diệc 如như 是thị 。 須Tu 陀Đà 洹Hoàn 乃nãi 至chí 阿A 羅La 漢Hán 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 。 佛Phật 。 是thị 但đãn 假giả 名danh 。 須Tu 菩Bồ 提Đề 不bất 壞hoại 假giả 名danh 而nhi 說thuyết 諸chư 法Pháp 實thật 相tướng 。

何hà 以dĩ 故cố 。 是thị 諸chư 法pháp 實thật 相tướng 。 無vô 壞hoại 不bất 壞hoại 故cố 。 須Tu 菩Bồ 提Đề 所sở 說thuyết 亦diệc 無vô 壞hoại 不bất 壞hoại 。 如như 是thị 。 憍kiêu 尸thi 迦ca 。 須Tu 菩Bồ 提Đề 不bất 壞hoại 假giả 名danh 而nhi 說thuyết 諸chư 法Pháp 實thật 相tướng 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 語ngứ 釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 。

如như 是thị 。 如như 是thị 。 憍kiêu 尸thi 迦ca 。 如như 佛Phật 所sở 說thuyết 。 諸chư 法pháp 但đãn 假giả 名danh 。 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 當đương 作tác 是thị 知tri 。

諸chư 法pháp 但đãn 假giả 名danh 。 應ưng 如như 是thị 學học 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。

憍kiêu 尸thi 迦ca 。

菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 作tác 如như 是thị 學học 。 為vi 不bất 學học 色sắc 。 不bất 學học 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 。

何hà 以dĩ 故cố 。 不bất 見kiến 色sắc 當đương 可khả 學học 者giả 。 不bất 見kiến 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 當đương 可khả 學học 者giả 。

菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 如như 是thị 學học 。 為vi 不bất 學học 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 。

何hà 以dĩ 故cố 。 不bất 見kiến 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 。 當đương 可khả 學học 者giả 。 乃nãi 至chí 不bất 學học 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。

何hà 以dĩ 故cố 。 不bất 見kiến 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 當đương 可khả 學học 者giả 。

如như 是thị 學học 。 為vi 不bất 學học 內nội 空không 乃nãi 至chí 無vô 法pháp 有hữu 法pháp 空không 。

何hà 以dĩ 故cố 。 不bất 見kiến 內nội 空không 乃nãi 至chí 無vô 法pháp 。 有hữu 法pháp 空không 當đương 可khả 學học 者giả 。

如như 是thị 學học 。 為vi 不bất 學học 四Tứ 念Niệm 處Xứ 。 乃nãi 至chí 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 。

何hà 以dĩ 故cố 。 不bất 見kiến 四tứ 念niệm 處xứ 乃nãi 至chí 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 。 當đương 可khả 學học 者giả 。

如như 是thị 學học 。 為vi 不bất 學học 須Tu 陀Đà 洹Hoàn 果Quả 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。

何hà 以dĩ 故cố 。 不bất 見kiến 須Tu 陀Đà 洹Hoàn 果Quả 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 當đương 可khả 學học 者giả 。

爾nhĩ 時thời 釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 。 語ngứ 須Tu 菩Bồ 提Đề 言ngôn 。

菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 何hà 因nhân 緣duyên 故cố 不bất 見kiến 色sắc 。 乃nãi 至chí 不bất 見kiến 。 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 言ngôn 。

色sắc 。 色sắc 空không 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 空không 。

憍kiêu 尸thi 迦ca 。 色sắc 空không 不bất 學học 色sắc 空không 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 空không 不bất 學học 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 空không 。

憍kiêu 尸thi 迦ca 。 若nhược 如như 是thị 不bất 學học 空không 。 是thị 名danh 學học 空không 。 以dĩ 不bất 二nhị 故cố 。

是thị 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 學học 色sắc 空không 。 以dĩ 不bất 二nhị 故cố 。 乃nãi 至chí 學học 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 空không 。 以dĩ 不bất 二nhị 故cố 。

若nhược 學học 色sắc 空không 不bất 二nhị 故cố 。 乃nãi 至chí 學học 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 空không 不bất 二nhị 故cố 。 是thị 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 能năng 學học 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 不bất 二nhị 故cố 。 乃nãi 至chí 能năng 學học 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 不bất 二nhị 故cố 。 能năng 學học 四Tứ 念Niệm 處Xứ 不bất 二nhị 故cố 。 乃nãi 至chí 能năng 學học 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 不bất 二nhị 故cố 。 能năng 學học 須Tu 陀Đà 洹Hoàn 果Quả 不bất 二nhị 故cố 。 乃nãi 至chí 能năng 學học 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 不bất 二nhị 故cố 。 是thị 菩Bồ 薩Tát 能năng 學học 無vô 量lượng 無vô 邊biên 阿a 僧tăng 祇kỳ 佛Phật 法Pháp 。

若nhược 能năng 學học 無vô 量lượng 無vô 邊biên 阿a 僧tăng 祇kỳ 佛Phật 法Pháp 。 是thị 菩Bồ 薩Tát 不phủ 。 為vi 色sắc 增tăng 學học 。 不bất 為vi 色sắc 減giảm 學học 。 乃nãi 至chí 不bất 為vị 一nhất 切thiết 。 種chủng 智trí 增tăng 學học 。 不bất 為vị 一nhất 切thiết 。 種chủng 智trí 減giảm 學học 。

若nhược 不bất 為vi 色sắc 增tăng 。 減giảm 學học 。 乃nãi 至chí 不bất 為vị 一nhất 切thiết 種chủng 智trí 增tăng 。 減giảm 學học 。 是thị 菩Bồ 薩Tát 不phủ 。 為vi 色sắc 受thọ 學học 。 不bất 為vi 色sắc 滅diệt 學học 。 亦diệc 不bất 為vi 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 受thọ 學học 。 亦diệc 不bất 為vi 滅diệt 學học 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 亦diệc 不bất 為vi 受thọ 學học 。 亦diệc 不bất 為vi 滅diệt 學học 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 語ngữ 須Tu 菩Bồ 提Đề 。

菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 如như 是thị 學học 。 不bất 為vi 受thọ 色sắc 學học 。 不bất 為vi 滅diệt 色sắc 學học 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 亦diệc 不bất 為vi 受thọ 學học 。 亦diệc 不bất 為vi 滅diệt 學học 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 言ngôn 。

菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 若nhược 如như 是thị 學học 。 不bất 為vi 受thọ 色sắc 學học 。 不bất 為vi 滅diệt 色sắc 學học 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 亦diệc 不bất 為vi 受thọ 學học 。 亦diệc 不bất 為vi 滅diệt 學học 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 。 何hà 因nhân 緣duyên 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 不bất 為vi 受thọ 色sắc 學học 。 不bất 為vi 滅diệt 色sắc 學học 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 亦diệc 不bất 為vi 受thọ 學học 。 亦diệc 不bất 為vi 滅diệt 學học 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 言ngôn 。

是thị 色sắc 不bất 可khả 受thọ 。 亦diệc 無vô 受thọ 色sắc 者giả 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 不bất 可khả 受thọ 。 亦diệc 無vô 受thọ 者giả 。 內nội 外ngoại 空không 故cố 。 如như 是thị 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 一nhất 切thiết 法pháp 不bất 受thọ 故cố 。 能năng 到đáo 一nhất 切thiết 種chủng 智trí 。

是thị 時thời 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 語ngữ 須Tu 菩Bồ 提Đề 。

菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 如như 是thị 學học 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 能năng 到đáo 一nhất 切thiết 種chủng 智trí 耶da 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 言ngôn 。

菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 如như 是thị 學học 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 能năng 到đáo 一nhất 切thiết 種chủng 智trí 。 一nhất 切thiết 法pháp 不bất 受thọ 故cố 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 語ngữ 須Tu 菩Bồ 提Đề 。

若nhược 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 於ư 一nhất 切thiết 法pháp 不bất 受thọ 。 不bất 滅diệt 學học 者giả 。 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 云vân 何hà 能năng 到đáo 一nhất 切thiết 種chủng 智trí 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 言ngôn 。

菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 行hành 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 不bất 見kiến 色sắc 生sanh 。 不bất 見kiến 色sắc 滅diệt 。 不bất 見kiến 色sắc 受thọ 。 不bất 見kiến 色sắc 不bất 受thọ 。 不bất 見kiến 色sắc 垢cấu 。 不bất 見kiến 色sắc 淨tịnh 。 不bất 見kiến 色sắc 增tăng 。 不bất 見kiến 色sắc 減giảm 。

何hà 以dĩ 故cố 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 色sắc 。 色sắc 性tánh 空không 故cố 。

受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 亦diệc 不bất 見kiến 生sanh 。 亦diệc 不bất 見kiến 滅diệt 。 亦diệc 不bất 見kiến 受thọ 。 亦diệc 不bất 見kiến 不bất 受thọ 。 亦diệc 不bất 見kiến 垢cấu 。 亦diệc 不bất 見kiến 淨tịnh 。 亦diệc 不bất 見kiến 增tăng 。 亦diệc 不bất 見kiến 減giảm 。

何hà 以dĩ 故cố 。 識thức 。 識thức 性tánh 空không 故cố 。

乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 亦diệc 不bất 見kiến 生sanh 。 亦diệc 不bất 見kiến 滅diệt 。 亦diệc 不bất 見kiến 受thọ 。 亦diệc 不bất 見kiến 不bất 受thọ 。 亦diệc 不bất 見kiến 垢cấu 。 亦diệc 不bất 見kiến 淨tịnh 。 亦diệc 不bất 見kiến 增tăng 。 亦diệc 不bất 見kiến 減giảm 。

何hà 以dĩ 故cố 。 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 性tánh 空không 故cố 。

如như 是thị 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 為vi 一nhất 切thiết 法pháp 不bất 生sanh 不bất 滅diệt 。 不bất 受thọ 不bất 捨xả 。 不bất 垢cấu 不bất 淨tịnh 。 不bất 合hợp 不bất 散tán 。 不bất 增tăng 不bất 減giảm 故cố 。 學học 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 能năng 到đáo 一nhất 切thiết 種chủng 智trí 。 無vô 所sở 學học 。 無vô 所sở 到đáo 故cố 。

【# 論luận 】#

釋thích 曰viết 。

釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 歡hoan 喜hỷ 言ngôn 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 其kỳ 智trí 甚thậm 深thâm 。 不bất 壞hoại 假giả 名danh 而nhi 說thuyết 諸chư 法Pháp 實thật 相tướng 。

爾nhĩ 時thời 佛Phật 讚tán 須Tu 菩Bồ 提Đề 言ngôn 。

如như 是thị 。 如như 是thị 。 如như 釋thích 所sở 言ngôn 。

問vấn 曰viết 。

佛Phật 何hà 故cố 讚tán 須Tu 菩Bồ 提Đề 。

答đáp 曰viết 。

示thị 師sư 不bất 自tự 高cao 。 弟đệ 子tử 承thừa 順thuận 師sư 法pháp 故cố 。 有hữu 人nhân 師sư 所sở 說thuyết 。 弟đệ 子tử 不bất 受thọ 。 弟đệ 子tử 所sở 說thuyết 。 師sư 不bất 聽thính 。 如như 凡phàm 夫phu 人nhân 處xử 眾chúng 說thuyết 法Pháp 時thời 。 破phá 一nhất 切thiết 語ngữ 不bất 受thọ 。 以dĩ 佛Phật 無vô 吾ngô 我ngã 心tâm 故cố 。 讚tán 須Tu 菩Bồ 提Đề 言ngôn 。

如như 是thị 如như 是thị 。

復phục 次thứ 。 佛Phật 以dĩ 大đại 悲bi 心tâm 。 欲dục 令linh 眾chúng 生sanh 。 信tín 受thọ 須Tu 菩Bồ 提Đề 所sở 說thuyết 故cố 。 讚tán 言ngôn 。

其kỳ 智trí 甚thậm 深thâm 。

菩Bồ 薩Tát 知tri 一nhất 切thiết 法pháp 假giả 名danh 。 則tắc 應ưng 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 學học 。

所sở 以dĩ 者giả 何hà 。 一nhất 切thiết 法pháp 但đãn 有hữu 假giả 名danh 。 皆giai 隨tùy 順thuận 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 畢tất 竟cánh 空không 相tướng 故cố 。

如như 是thị 學học 。 不bất 學học 色sắc 。

者giả 。

假giả 名danh 法pháp 中trung 。 無vô 有hữu 定định 色sắc 。 若nhược 無vô 色sắc 者giả 。 云vân 何hà 。

學học 色sắc

何hà 以dĩ 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 以dĩ 五ngũ 眼nhãn 求cầu 色sắc 。 而nhi 不bất 見kiến 是thị 色sắc 若nhược 我ngã 。 若nhược 無vô 我ngã 等đẳng 相tương/tướng 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 亦diệc 如như 是thị 。

何hà 以dĩ 故cố 不bất 見kiến 色sắc

者giả 。

答đáp 言ngôn 。

色sắc 中trung 色sắc 相tướng 空không

不bất 可khả 得đắc 故cố 。 不bất 可khả 見kiến 即tức 是thị 自tự 相tương/tướng 空không 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 亦diệc 如như 是thị 。

復phục 次thứ 。

不bất 學học 色sắc

者giả 。 是thị 色sắc 空không 即tức 自tự 不bất 能năng 學học 色sắc 空không 。 以dĩ 諸chư 法pháp 行hành 於ư 他tha 相tương/tướng 。 不bất 行hành 自tự 相tương/tướng 故cố 。 譬thí 如như 人nhân 乘thừa 馬mã 。 非phi 馬mã 乘thừa 馬mã 。

問vấn 曰viết 。

若nhược 如như 是thị 不phủ 。 學học 一nhất 切thiết 法pháp 。 云vân 何hà 。

學học 一Nhất 切Thiết 智Trí

答đáp 曰viết 。

是thị 中trung 說thuyết 。

若nhược 能năng 於ư 諸chư 法pháp 。 空không 中trung 無vô 所sở 著trước 。 是thị 為vi 。

真chân 學học 色sắc 空không

若nhược 著trước 空không 者giả 。 是thị 破phá 諸chư 法pháp 而nhi 不bất 破phá 空không 。

若nhược 人nhân 破phá 色sắc 而nhi 不bất 著trước 空không 。 是thị 則tắc 色sắc 與dữ 空không 不bất 二nhị 不bất 別biệt 。 是thị 為vi 能năng 學học 色sắc 空không 。 以dĩ 不bất 可khả 得đắc 。 空không 故cố 不bất 見kiến 空không 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 亦diệc 如như 是thị 。

無vô 量lượng 無vô 邊biên 阿a 僧tăng 祇kỳ 佛Phật 法Pháp

者giả 。 是thị 讚tán 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 上thượng 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 是thị 菩Bồ 薩Tát 心tâm 。 中trung 有hữu 量lượng 有hữu 限hạn 。 在tại 佛Phật 心tâm 中trung 則tắc 。 無vô 量lượng 無vô 限hạn 。 以dĩ 是thị 故cố 。 上thượng 雖tuy 說thuyết 學học 佛Phật 法Pháp 。 今kim 更cánh 別biệt 說thuyết 。

若nhược 能năng 如như 是thị 學học 。 正chánh 行hạnh 菩Bồ 薩Tát 道đạo 。 不bất 增tăng 。 減giảm 色sắc 學học 。

不bất 增tăng

者giả 。 若nhược 但đãn 見kiến 四tứ 大đại 及cập 造tạo 色sắc 和hòa 合hợp 成thành 身thân 者giả 。 則tắc 不bất 生sanh 著trước 。 以dĩ 於ư 是thị 身thân 中trung 。 起khởi 男nam 女nữ 好hảo 醜xú 長trường 短đoản 相tương/tướng 。 謂vị 為vi 定định 實thật 。 生sanh 染nhiễm 著trước 心tâm 。 是thị 為vi 。

增tăng

若nhược 破phá 色sắc 使sử 空không 。 心tâm 著trước 是thị 空không 。 是thị 為vi 。

減giảm

乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 亦diệc 如như 是thị 。

不bất 受thọ 。 不bất 滅diệt 。

者giả 。 空không 故cố 。

不bất 受thọ

業nghiệp 果quả 因nhân 緣duyên 相tương 續tục 故cố 。

不bất 滅diệt

是thị 中trung 須Tu 菩Bồ 提Đề 自tự 說thuyết 因nhân 緣duyên 。

色sắc 受thọ 者giả 。 不bất 可khả 得đắc 故cố 不bất 受thọ 。

又hựu 以dĩ 色sắc 內nội 。 外ngoại 空không 故cố 。

不bất 受thọ

以dĩ 色sắc 中trung 內nội 。 外ngoại 空không 。 空không 故cố 。

不bất 滅diệt

問vấn 曰viết 。

應ưng 以dĩ 十thập 八bát 空không 空không 諸chư 法pháp 。 此thử 中trung 何hà 以dĩ 但đãn 說thuyết 。

內nội 。 外ngoại 空không 。

答đáp 曰viết 。

受thọ 色sắc 者giả 無vô 故cố 。 說thuyết 。

內nội 空không

色sắc 不bất 可khả 受thọ 故cố 。 名danh 。

外ngoại 空không

是thị 內nội 。 外ngoại 空không 。 則tắc 攝nhiếp 一nhất 切thiết 法pháp 空không 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 亦diệc 如như 是thị 。

若nhược 菩Bồ 薩Tát 能năng 如như 是thị 學học 。 則tắc 出xuất 生sanh 一nhất 切thiết 種chủng 智trí 。 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 是thị 無vô 障chướng 礙ngại 相tương/tướng 。 若nhược 菩Bồ 薩Tát 觀quán 一nhất 切thiết 法pháp 。 如như 虛hư 空không 無vô 障chướng 礙ngại 。 則tắc 是thị 學học 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 因nhân 果quả 相tương 似tự 故cố 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 作tác 是thị 念niệm 。

菩Bồ 薩Tát 法pháp 應ưng 當đương 滅diệt 一nhất 切thiết 煩phiền 惱não 。 應ưng 當đương 受thọ 一nhất 切thiết 諸chư 善thiện 法pháp 。 今kim 不bất 受thọ 。 不bất 滅diệt 學học 。 云vân 何hà 出xuất 至chí 薩Tát 婆Bà 若Nhã 。

作tác 是thị 念niệm 已dĩ 。 問vấn 須Tu 菩Bồ 提Đề 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 答đáp 言ngôn 。

破phá 一nhất 切thiết 法pháp 生sanh 。 相tương/tướng 故cố 不bất 生sanh 。 破phá 一nhất 切thiết 法pháp 無vô 常thường 。 相tương/tướng 故cố 不bất 滅diệt 。 觀quán 一nhất 切thiết 法pháp 。 種chủng 種chủng 過quá 罪tội 故cố 不bất 受thọ 。 觀quán 一nhất 切thiết 法pháp 。 種chủng 種chủng 利lợi 益ích 故cố 不bất 捨xả 。 一nhất 切thiết 法pháp 性tánh 。 常thường 清thanh 淨tịnh 故cố 不bất 垢cấu 。 一nhất 切thiết 法pháp 能năng 生sanh 著trước 心tâm 故cố 不bất 淨tịnh 。

一nhất 切thiết 法pháp 雖tuy 是thị 。 有hữu 作tác 無vô 作tác 。 起khởi 滅diệt 。 入nhập 出xuất 。 來lai 往vãng 等đẳng 。 而nhi 不bất 多đa 不bất 少thiểu 。 不bất 增tăng 不bất 減giảm 。

譬thí 如như 大đại 海hải 。 眾chúng 流lưu 歸quy 之chi 不bất 增tăng 。 火hỏa 珠châu 煎tiễn 之chi 不bất 減giảm 。 諸chư 法pháp 亦diệc 如như 是thị 。 法pháp 性tánh 常thường 住trụ 故cố 。 一nhất 切thiết 法pháp 自tự 性tánh 。 不bất 可khả 得đắc 故cố 。

能năng 如như 是thị 學học 。 則tắc 出xuất 到đáo 薩Tát 婆Bà 若Nhã 。 不bất 見kiến 學học 相tương/tướng 。 不bất 見kiến 出xuất 相tương/tướng 。 不bất 見kiến 菩Bồ 薩Tát 相tương/tướng 。 不bất 見kiến 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tương/tướng 。

此thử 中trung 略lược 說thuyết 故cố 。 但đãn 說thuyết 。

無Vô 學Học

無vô 出xuất

【# 經Kinh 】#

爾nhĩ 時thời 釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 。 語ngứ 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。

菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 當đương 於ư 何hà 處xứ 求cầu 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 言ngôn 。

菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 當đương 於ư 須Tu 菩Bồ 提Đề 品phẩm 中trung 求cầu 。

釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 。 語ngữ 須Tu 菩Bồ 提Đề 。

是thị 汝nhữ 神thần 力lực 使sử 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 言ngôn 。

菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 當đương 於ư 須Tu 菩Bồ 提Đề 品phẩm 中trung 求cầu 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 語ngứ 釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 。

非phi 我ngã 神thần 力lực 。

釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 。 語ngữ 須Tu 菩Bồ 提Đề 。

是thị 誰thùy 神thần 力lực 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 言ngôn 。

是thị 佛Phật 神thần 力lực 。

釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 言ngôn 。

一nhất 切thiết 法pháp 皆giai 無vô 受thọ 處xứ 。 何hà 以dĩ 故cố 言ngôn 。 是thị 佛Phật 神thần 力lực 。 離ly 無vô 受thọ 處xứ 相tương/tướng 。 如Như 來Lai 不bất 可khả 得đắc 。 離ly 如như 。 如Như 來Lai 亦diệc 不phủ 可khả 得đắc 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 語ngứ 釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 言ngôn 。

如như 是thị 。 如như 是thị 。 憍kiêu 尸thi 迦ca 。 離ly 無vô 受thọ 處xứ 相tương/tướng 。 如Như 來Lai 不bất 可khả 得đắc 。 離ly 如như 。 如Như 來Lai 亦diệc 不phủ 可khả 得đắc 。 無vô 受thọ 處xứ 相tương/tướng 中trung 如Như 來Lai 不bất 可khả 得đắc 。 如như 中trung 如Như 來Lai 不bất 可khả 得đắc 。

色sắc 如như 中trung 如Như 來Lai 如như 不bất 可khả 得đắc 。 如Như 來Lai 如như 中trung 色sắc 如như 不bất 可khả 得đắc 。 色sắc 法pháp 相tướng 中trung 如Như 來Lai 法pháp 相tướng 不bất 可khả 得đắc 。 如Như 來Lai 法pháp 相tướng 中trung 色sắc 法pháp 相tướng 不bất 可khả 得đắc 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 法pháp 相tướng 中trung 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 亦diệc 如như 是thị 。

憍kiêu 尸thi 迦ca 。 如Như 來Lai 色sắc 如như 中trung 。 不bất 合hợp 不bất 散tán 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 如như 中trung 不bất 合hợp 不bất 散tán 。 如Như 來Lai 離ly 色sắc 如như 。 不bất 合hợp 不bất 散tán 。 離ly 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 如như 不bất 合hợp 不bất 散tán 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 亦diệc 如như 是thị 。

如Như 來Lai 色sắc 法pháp 相tướng 中trung 。 不bất 合hợp 不bất 散tán 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 法pháp 相tướng 中trung 不bất 合hợp 不bất 散tán 。 如Như 來Lai 離ly 色sắc 法pháp 相tướng 中trung 。 不bất 合hợp 不bất 散tán 。 離ly 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 法pháp 相tướng 中trung 不bất 合hợp 不bất 散tán 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 亦diệc 如như 是thị 。

憍kiêu 尸thi 迦ca 。 如như 是thị 等đẳng 一nhất 切thiết 法pháp 。 中trung 不bất 合hợp 不bất 散tán 。 是thị 佛Phật 神thần 力lực 。 用dụng 無vô 所sở 受thọ 法pháp 故cố 。

如như 憍kiêu 尸thi 迦ca 言ngôn 。

菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 當đương 於ư 何hà 處xứ 求cầu 。

憍kiêu 尸thi 迦ca 。 不bất 應ưng 色sắc 中trung 求cầu 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 亦diệc 不bất 應ưng 離ly 色sắc 求cầu 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 不bất 應ưng 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 中trung 求cầu 。 亦diệc 不bất 應ưng 離ly 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 求cầu 。

何hà 以dĩ 故cố 。 是thị 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 色sắc 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 。 是thị 一nhất 切thiết 法pháp 皆giai 不bất 合hợp 。 不bất 散tán 。 無vô 色sắc 。 無vô 形hình 。 無vô 對đối 。 一nhất 相tương/tướng 。 所sở 謂vị 無vô 相tướng 。

乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 中trung 不bất 應ưng 求cầu 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 亦diệc 不bất 應ưng 離ly 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 求cầu 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。

何hà 以dĩ 故cố 。 是thị 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 是thị 一nhất 切thiết 法pháp 皆giai 不bất 合hợp 。 不bất 散tán 。 無vô 色sắc 。 無vô 形hình 。 無vô 對đối 。 一nhất 相tương/tướng 。 所sở 謂vị 無vô 相tướng 。

何hà 以dĩ 故cố 。

般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 非phi 色sắc 。 亦diệc 非phi 離ly 色sắc 。 非phi 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 。 亦diệc 非phi 離ly 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 。 乃nãi 至chí 非phi 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 亦diệc 非phi 離ly 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。

般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 非phi 色sắc 如như 。 亦diệc 非phi 離ly 色sắc 如như 。 非phi 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 如như 。 亦diệc 非phi 離ly 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 如như 。

般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 非phi 色sắc 法pháp 。 亦diệc 非phi 離ly 色sắc 法pháp 。 非phi 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 法pháp 。 亦diệc 非phi 離ly 受thọ 想tưởng 。 行hành 。 識thức 法pháp 。 乃nãi 至chí 非phi 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 如như 。 亦diệc 非phi 離ly 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 如như 。

般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 非phi 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 法pháp 。 亦diệc 非phi 離ly 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 法pháp 。

何hà 以dĩ 故cố 。 憍kiêu 尸thi 迦ca 。 是thị 一nhất 切thiết 法pháp 。 皆giai 無vô 所sở 有hữu 不bất 可khả 得đắc 。 以dĩ 無vô 所sở 有hữu 。 不bất 可khả 得đắc 故cố 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 非phi 色sắc 。 亦diệc 非phi 離ly 色sắc 。 非phi 色sắc 如như 。 亦diệc 非phi 離ly 色sắc 如như 。 非phi 色sắc 法pháp 。 亦diệc 非phi 離ly 色sắc 法pháp 。 乃nãi 至chí 非phi 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 亦diệc 非phi 離ly 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 非phi 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 如như 。 亦diệc 非phi 離ly 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 如như 。 非phi 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 法pháp 。 亦diệc 非phi 離ly 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 法pháp 。

【# 論luận 】#

問vấn 曰viết 。

佛Phật 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 須Tu 菩Bồ 提Đề 。 從tùng 上thượng 來lai 種chủng 種chủng 因nhân 緣duyên 。 明minh 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 。 今kim 釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 。 何hà 以dĩ 故cố 問vấn 。

當đương 何hà 處xứ 求cầu 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật

答đáp 曰viết 。

此thử 不bất 問vấn 般Bát 若Nhã 體thể 。 但đãn 問vấn 般Bát 若Nhã 言ngôn 說thuyết 名danh 字tự 。 可khả 讀đọc 誦tụng 事sự 。 是thị 故cố 舍Xá 利Lợi 弗Phất 言ngôn 。

當đương 於ư 須Tu 菩Bồ 提Đề 。 所sở 說thuyết 品phẩm 中trung 求cầu 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 樂nhạo 說thuyết 空không 。 常thường 善thiện 修tu 習tập 空không 故cố 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 雖tuy 智trí 慧tuệ 第đệ 一nhất 。 以dĩ 無vô 吾ngô 我ngã 嫉tật 妬đố 心tâm 。 又hựu 斷đoạn 法pháp 愛ái 故cố 。 而nhi 言ngôn 。

當đương 於ư 須Tu 菩Bồ 提Đề 。 所sở 說thuyết 品phẩm 中trung 求cầu

問vấn 曰viết 。

佛Phật 處xứ 處xứ 說thuyết 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 欲dục 比tỉ 須Tu 菩Bồ 提Đề 所sở 說thuyết 。 百bách 千thiên 萬vạn 倍bội 。 不bất 可khả 算toán 數số 。 譬thí 喻dụ 為vi 比tỉ 。 何hà 以dĩ 不bất 言ngôn 。

於ư 佛Phật 所sở 說thuyết 品phẩm 中trung 求cầu

答đáp 曰viết 。

釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 意ý 。

除trừ 佛Phật 一nhất 人nhân 。 誰thùy 能năng 善thiện 說thuyết 者giả 。

是thị 以dĩ 推thôi 須Tu 菩Bồ 提Đề 。

復phục 次thứ 。 佛Phật 常thường 一nhất 日nhật 一nhất 夜dạ 六lục 時thời 。 以dĩ 佛Phật 眼nhãn 觀quán 眾chúng 生sanh 。 無vô 令linh 不bất 聞văn 法Pháp 故cố 墮đọa 落lạc 。 是thị 故cố 隨tùy 眾chúng 生sanh 所sở 應ưng 解giải 。 所sở 應ưng 得đắc 。 所sở 應ưng 習tập 行hành 等đẳng 說thuyết 。 或hoặc 說thuyết 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 無vô 常thường 。 苦khổ 。 空không 。 無vô 我ngã 。 如như 病bệnh 。 如như 癰ung 等đẳng 。 名danh 為vi 。

般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật

或hoặc 分phân 別biệt 諸chư 法pháp 總tổng 相tương/tướng 。 別biệt 相tướng 。 或hoặc 說thuyết 諸chư 法pháp 因nhân 緣duyên 和hòa 合hợp 生sanh 。 無vô 有hữu 作tác 者giả 。 受thọ 者giả 。 無vô 知tri 者giả 。 見kiến 者giả 。 名danh 為vi 。

般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật

或hoặc 時thời 說thuyết 法Pháp 空không 。 或hoặc 說thuyết 畢tất 竟cánh 空không 。 名danh 為vi 。

般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật

以dĩ 是thị 故cố 不bất 言ngôn

佛Phật 所sở 說thuyết 品phẩm 中trung 求cầu

又hựu 釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 心tâm 念niệm 。

不bất 知tri 何hà 者giả 。 定định 是thị 般Bát 若Nhã 定định 相tương/tướng 。

是thị 以dĩ 舍Xá 利Lợi 弗Phất 言ngôn 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 常thường 深thâm 入nhập 空không 。 所sở 說thuyết 皆giai 趣thú 空không 。 所sở 說thuyết 空không 亦diệc 空không 。

是thị 故cố 言ngôn 。

當đương 於ư 須Tu 菩Bồ 提Đề 。 所sở 說thuyết 品phẩm 中trung 求cầu 。

釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 歡hoan 喜hỷ 。 讚tán 須Tu 菩Bồ 提Đề 言ngôn 。

大đại 德đức 神thần 力lực 甚thậm 大đại 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 謙khiêm 言ngôn 。

非phi 是thị 我ngã 力lực 。 是thị 佛Phật 所sở 受thọ 神thần 力lực 。

釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 言ngôn 。

若nhược 一nhất 切thiết 法pháp 。 皆giai 無vô 所sở 受thọ 。 云vân 何hà 言ngôn 是thị 佛Phật 所sở 受thọ 神thần 力lực 。 若nhược 離ly 無vô 受thọ 相tương/tướng 。 如Như 來Lai 不bất 可khả 得đắc 。 離ly 如như 中trung 。 如Như 來Lai 不bất 可khả 得đắc 。

釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 。 作tác 是thị 念niệm 言ngôn 。

一nhất 切thiết 法pháp 無vô 受thọ 相tương/tướng 。 一nhất 切thiết 法pháp 空không 。 無vô 依y 止chỉ 處xứ 。 云vân 何hà 當đương 言ngôn 定định 有hữu 如Như 來Lai 。 若nhược 無vô 如Như 來Lai 。 云vân 何hà 有hữu 所sở 受thọ 神thần 力lực 。 又hựu 復phục 離ly 無vô 受thọ 相tương/tướng 。 如Như 來Lai 亦diệc 不phủ 可khả 得đắc 。 今kim 離ly 是thị 如như 。 如Như 來Lai 不bất 可khả 得đắc 。

問vấn 曰viết 。

無vô 受thọ 相tương/tướng

與dữ

如như

有hữu 何hà 等đẳng 異dị 。

答đáp 曰viết 。

諸chư 法pháp 實thật 相tướng 。 亦diệc 名danh 。

無vô 受thọ

亦diệc 名danh 。

如như

諸chư 法pháp 中trung 不bất 可khả 著trước 。 故cố 名danh 。

無vô 受thọ

諸chư 戲hí 論luận 不bất 能năng 破phá 壞hoại 。 故cố 名danh 為vi 。

如như

今kim 如Như 來Lai 空không 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 離ly 空không 亦diệc 不bất 可khả 得đắc 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 然nhiên 其kỳ 言ngôn 。

如như 是thị 如như 是thị 。

今kim 須Tu 菩Bồ 提Đề 。 廣quảng 說thuyết 其kỳ 事sự 。

無vô 受thọ 相tương/tướng 。 如như 相tương/tướng 中trung 。 如Như 來Lai 不bất 可khả 得đắc 。

者giả 。 或hoặc 以dĩ 佛Phật 名danh 名danh 為vi 。

如Như 來Lai

或hoặc 以dĩ 眾chúng 生sanh 。 名danh 字tự 名danh 為vi 。

如Như 來Lai

如như 先tiên 世thế 來lai 。 後hậu 世thế 亦diệc 如như 是thị 去khứ 。 是thị 亦diệc 名danh 。

如Như 來Lai

亦diệc 名danh 。

如như 去khứ

如như 十thập 四tứ 置trí 難nạn/nan 中trung 說thuyết 。

死tử 後hậu 如như 去khứ 者giả 。 為vi 有hữu 。 為vi 無vô 。 亦diệc 有hữu 亦diệc 無vô 。 亦diệc 非phi 有hữu 非phi 無vô 。

佛Phật 名danh 如Như 來Lai 者giả 。 如như 定định 光quang 佛Phật 等đẳng 。 行hành 六Lục 波Ba 羅La 蜜Mật 。 得đắc 成thành 佛Phật 道Đạo 。 釋Thích 迦Ca 文Văn 佛Phật 。 亦diệc 如như 是thị 來lai 。 故cố 名danh 。

如Như 來Lai

如như 錠đĩnh 光quang 佛Phật 等đẳng 智trí 。 知tri 諸chư 法pháp 如như 。 從tùng 如như 中trung 來lai 。 故cố 名danh 。

如Như 來Lai

釋Thích 迦Ca 文Văn 佛Phật 。 亦diệc 如như 是thị 來lai 。 故cố 名danh 。

如Như 來Lai

此thử 二nhị 種chủng 如Như 來Lai 中trung 。 此thử 間gian 說thuyết 是thị 。

佛Phật 如Như 來Lai

因nhân 解giải 佛Phật 如Như 來Lai 無vô 所sở 有hữu 。 一nhất 切thiết 眾chúng 生sanh 。 一nhất 切thiết 法pháp 。 皆giai 如như 是thị 亦diệc 無vô 所sở 有hữu 。

無vô 受thọ 及cập 如Như 來Lai 義nghĩa 。 如như 先tiên 說thuyết 。 今kim 當đương 更cánh 略lược 說thuyết 。

無vô 受thọ 相tương/tướng 。 如Như 來Lai 相tương/tướng 。 皆giai 空không 無vô 所sở 有hữu 。 無vô 受thọ 相tương/tướng 。 如như 相tương/tướng 。 無vô 定định 性tánh 故cố 。 無vô 如Như 來Lai 。

有hữu 人nhân 言ngôn 。

諸chư 法pháp 實thật 相tướng 。 有hữu 二nhị 種chủng 說thuyết 。

一nhất 者giả 。 諸chư 法pháp 相tướng 畢tất 竟cánh 空không 。 是thị 實thật 。 二nhị 者giả 。 有hữu 人nhân 言ngôn 。

畢tất 竟cánh 空không 可khả 示thị 可khả 說thuyết 故cố 非phi 實thật 。 如như 涅Niết 槃Bàn 相tướng 。 不bất 可khả 示thị 不bất 可khả 說thuyết 。 是thị 名danh 為vi 實thật 。

於ư 此thử 二nhị 事sự 。 畢tất 竟cánh 空không 中trung 。 如Như 來Lai 不bất 可khả 得đắc 。 破phá 畢tất 竟cánh 空không 實thật 相tướng 中trung 如Như 來Lai 亦diệc 不phủ 可khả 得đắc 。

畢tất 竟cánh 空không 即tức 是thị 無vô 受thọ 相tương/tướng 。 破phá 畢tất 竟cánh 空không 實thật 相tướng 即tức 是thị 如như 。

從tùng 此thử 已dĩ 下hạ 。 廣quảng 說thuyết 二nhị 義nghĩa 。

於ư 五ngũ 眾chúng 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 如Như 來Lai 不bất 可khả 得đắc 。 如Như 來Lai 不bất 可khả 得đắc 故cố 。 云vân 何hà 當đương 有hữu 。 如Như 來Lai 神thần 力lực 。

如Như 來Lai 不bất 可khả 得đắc 。 如như 上thượng 說thuyết 。

是thị 五ngũ 眾chúng 非phi 如Như 來Lai 。 離ly 五ngũ 眾chúng 非phi 如Như 來Lai 。 五ngũ 眾chúng 不bất 在tại 如Như 來Lai 中trung 。 如Như 來Lai 不bất 在tại 五ngũ 眾chúng 中trung 。 如Như 來Lai 亦diệc 不phủ 有hữu 五ngũ 眾chúng 。

五ngũ 眾chúng 生sanh 滅diệt 無vô 常thường 。 苦khổ 。 空không 。 無vô 我ngã 相tướng 故cố 。 非phi 是thị 如Như 來Lai 。 若nhược 是thị 如Như 來Lai 者giả 。 如Như 來Lai 亦diệc 應ưng 是thị 生sanh 滅diệt 。

復phục 次thứ 。 五ngũ 眾chúng 是thị 五ngũ 法pháp 。 如Như 來Lai 是thị 一nhất 。 云vân 何hà 。

五ngũ 法pháp 作tác 一nhất

若nhược 五ngũ 即tức 是thị 一nhất 。 一nhất 亦diệc 應ưng 即tức 是thị 五ngũ 。 若nhược 爾nhĩ 者giả 。 世thế 間gian 法pháp 。 出xuất 世thế 間gian 法Pháp 。 一nhất 切thiết 亂loạn 壞hoại 。

如như 是thị 種chủng 種chủng 因nhân 緣duyên 故cố 。 五ngũ 眾chúng 非phi 如Như 來Lai 。

若nhược 離ly 五ngũ 眾chúng 有hữu 如Như 來Lai 者giả 。 如Như 來Lai 應ưng 無vô 見kiến 。 無vô 聞văn 。 無vô 知tri 。 無vô 識thức 。 亦diệc 不bất 覺giác 苦khổ 樂lạc 。

所sở 以dĩ 者giả 何hà 。 知tri 覺giác 等đẳng 是thị 五ngũ 眾chúng 法pháp 故cố 。

問vấn 曰viết 。

如Như 來Lai 用dụng 眼nhãn 。 耳nhĩ 。 智trí 慧tuệ 等đẳng 能năng 知tri 見kiến 者giả 。 有hữu 何hà 咎cữu 。

答đáp 曰viết 。

能năng 見kiến 是thị 眼nhãn 。 非phi 是thị 如Như 來Lai 。 若nhược 如Như 來Lai 非phi 見kiến 相tương/tướng 用dụng 眼nhãn 能năng 見kiến 者giả 。 未vị 取thủ 色sắc 時thời 。 云vân 何hà 知tri 用dụng 是thị 眼nhãn 。 亦diệc 可khả 用dụng 耳nhĩ 見kiến 。

問vấn 曰viết 。

如Như 來Lai 用dụng 智trí 慧tuệ 分phần 別biệt 能năng 知tri 。 眼nhãn 是thị 能năng 見kiến 。 餘dư 不bất 能năng 見kiến 。 以dĩ 是thị 故cố 用dụng 眼nhãn 。 不bất 取thủ 餘dư 根căn 。

答đáp 曰viết 。

知tri 亦diệc 如như 眼nhãn 過quá 。 知tri 是thị 五ngũ 眾chúng 。 非phi 是thị 如Như 來Lai 。 若nhược 用dụng 知tri 知tri 眼nhãn 。 復phục 用dụng 何hà 事sự 能năng 知tri 此thử 知tri 。

問vấn 曰viết 。

如Như 來Lai 用dụng 知tri 知tri 眼nhãn 。 以dĩ 眼nhãn 知tri 色sắc 。 若nhược 欲dục 知tri 如Như 來Lai 。 以dĩ 何hà 得đắc 知tri 。 若nhược 以dĩ 如Như 來Lai 知tri 如Như 來Lai 。 是thị 則tắc 無vô 窮cùng 。

答đáp 曰viết 。

知tri 相tương 知tri 中trung 住trụ 。 如Như 來Lai 若nhược 知tri 。 即tức 是thị 知tri 相tương/tướng 。 若nhược 是thị 知tri 相tương/tướng 。 則tắc 是thị 無vô 常thường 。 若nhược 無vô 常thường 者giả 。 則tắc 無vô 後hậu 世thế 。

復phục 次thứ 。 離ly 五ngũ 眾chúng 有hữu 如Như 來Lai 者giả 。 如Như 來Lai 應ưng 是thị 常thường 。 如như 虛hư 空không 相tướng 。 不bất 應ưng 變biến 異dị 受thọ 苦khổ 受thọ 樂lạc 。 亦diệc 應ưng 無vô 縛phược 無vô 解giải 。 有hữu 如như 是thị 等đẳng 過quá 罪tội 。

破phá 異dị 故cố 。 五ngũ 眾chúng 不bất 在tại 如Như 來Lai 。 如Như 來Lai 不bất 在tại 五ngũ 眾chúng 。 亦diệc 非phi 如Như 來Lai 有hữu 五ngũ 眾chúng 。

問vấn 曰viết 。

應ưng 以dĩ 五ngũ 眾chúng 因nhân 緣duyên 故cố 有hữu 如Như 來Lai 。 若nhược 無vô 五ngũ 眾chúng 。 則tắc 無vô 如Như 來Lai 。

答đáp 曰viết 。

若nhược 以dĩ 五ngũ 眾chúng 因nhân 緣duyên 有hữu 如Như 來Lai 者giả 。 則tắc 如Như 來Lai 無vô 自tự 性tánh 。 若nhược 無vô 自tự 性tánh 。 何hà 得đắc 從tùng 他tha 性tánh 生sanh 。

於ư 五ngũ 眾chúng 中trung 。 五ngũ 種chủng 求cầu 如Như 來Lai 不bất 可khả 得đắc 。 是thị 故cố 無vô 如Như 來Lai 。

但đãn 以dĩ 戲hí 論luận 故cố 。 說thuyết 有hữu 如Như 來Lai 。 以dĩ 斷đoạn 戲hí 論luận 故cố 。 無vô 如Như 來Lai 。

如Như 來Lai 是thị 不bất 生sanh 不bất 滅diệt 法Pháp 。 云vân 何hà 當đương 以dĩ 戲hí 論luận 。 求cầu 於ư 如Như 來Lai 。

若nhược 以dĩ 戲hí 論luận 求cầu 如Như 來Lai 者giả 。 則tắc 不bất 見kiến 如Như 來Lai 。 若nhược 當đương 都đô 無vô 如Như 來Lai 。 則tắc 墮đọa 邪tà 見kiến 。

是thị 故cố 。 若nhược 以dĩ 有hữu 。 無vô 戲hí 論luận 求cầu 如Như 來Lai 。 是thị 則tắc 不bất 然nhiên 。

如Như 來Lai 相tương/tướng 即tức 是thị 一nhất 切thiết 法pháp 相tướng 。 一nhất 切thiết 法pháp 相tướng 。 即tức 是thị 如Như 來Lai 相tương/tướng 。 如Như 來Lai 相tương/tướng 即tức 是thị 。 畢tất 竟cánh 空không 相tướng 。 畢tất 竟cánh 空không 相tướng 。 即tức 是thị 一nhất 切thiết 法pháp 相tướng 。

問vấn 曰viết 。

此thử 中trung 何hà 以dĩ 但đãn 說thuyết 二nhị 事sự 言ngôn 。

五ngũ 眾chúng 如như 中trung 無vô 如Như 來Lai 如như 。 如Như 來Lai 如như 中trung 無vô 五ngũ 眾chúng 如như 。

答đáp 曰viết 。

此thử 是thị 略lược 說thuyết 。 說thuyết 二nhị 。 則tắc 五ngũ 事sự 都đô 攝nhiếp 。

復phục 次thứ 。 二nhị 十thập 種chủng 我ngã 見kiến 。 雖tuy 一nhất 切thiết 凡phàm 夫phu 人nhân 有hữu 。 不bất 能năng 一nhất 時thời 起khởi 。

今kim 是thị 會hội 中trung 。 或hoặc 此thử 二nhị 事sự 。 以dĩ 是thị 故cố 。 但đãn 說thuyết 二nhị 事sự 。

如như 五ngũ 眾chúng 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 亦diệc 如như 是thị 。

五ngũ 眾chúng 法pháp 相tướng 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 法pháp 相tướng 。 亦diệc 如như 是thị 。

五ngũ 眾chúng 如như 。 即tức 是thị 法pháp 相tướng 。

問vấn 曰viết 。

若nhược 如như 即tức 是thị 法pháp 相tướng 。 何hà 以dĩ 重trùng 說thuyết 。

答đáp 曰viết 。

行hành 者giả 既ký 到đáo 五ngũ 眾chúng 如như 。 心tâm 驚kinh 。 法pháp 相tướng 何hà 以dĩ 畢tất 竟cánh 。 空không 無vô 所sở 有hữu 。 是thị 故cố 說thuyết 五ngũ 眾chúng 法pháp 法pháp 相tướng 自tự 爾nhĩ 。

如như 人nhân 觸xúc 火hỏa 燒thiêu 手thủ 。 則tắc 無vô 慍uấn 心tâm 。 以dĩ 其kỳ 火hỏa 相tương/tướng 自tự 爾nhĩ 故cố 。

若nhược 人nhân 執chấp 火hỏa 燒thiêu 之chi 。 則tắc 忿phẫn 然nhiên 而nhi 怒nộ 。 以dĩ 其kỳ 執chấp 火hỏa 燒thiêu 故cố 。

如Như 來Lai 五ngũ 眾chúng 如như 中trung 。 五ngũ 眾chúng 法pháp 相tướng 中trung 。 不bất 合hợp 不bất 散tán 。

者giả 。

除trừ 五ngũ 眾chúng 如như 無vô 如Như 來Lai 。 即tức 是thị 一nhất 相tương/tướng 。 所sở 謂vị 無vô 相tướng 。

所sở 以dĩ 者giả 何hà 。

一nhất 法pháp 無vô 合hợp 無vô 散tán 故cố 。 二nhị 法pháp 故cố 有hữu 合hợp 有hữu 散tán 。

離ly 五ngũ 眾chúng 法pháp 相tướng 。 亦diệc 無vô 合hợp 無vô 散tán 。

所sở 以dĩ 者giả 何hà 。 離ly 五ngũ 眾chúng 法pháp 相tướng 。 如Như 來Lai 不bất 可khả 得đắc 故cố 。

如Như 來Lai 如như 。 法pháp 相tướng 。 五ngũ 眾chúng 如như 。 法pháp 相tướng 。 無vô 二nhị 無vô 別biệt 故cố 。 言ngôn 離ly 五ngũ 眾chúng 如như 。 五ngũ 眾chúng 法pháp 相tướng 。 亦diệc 不bất 合hợp 不bất 散tán 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 亦diệc 如như 是thị 。

能năng 如như 是thị 知tri 諸chư 法pháp 如như 。 法pháp 相tướng 。 不bất 合hợp 不bất 散tán 故cố 。 有hữu 是thị 神thần 力lực 。

當đương 於ư 何hà 處xứ 求cầu

者giả 。 上thượng 來lai 因nhân 佛Phật 神thần 力lực 說thuyết 般Bát 若Nhã 相tương/tướng 。 今kim 直trực 說thuyết 云vân 何hà 求cầu 般Bát 若Nhã 。

論luận 者giả 言ngôn 。

五ngũ 眾chúng 虛hư 誑cuống 無vô 常thường 。 本bổn 無vô 今kim 有hữu 。 已dĩ 有hữu 還hoàn 無vô 。 如như 幻huyễn 如như 夢mộng 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 是thị 諸chư 佛Phật 實thật 智trí 慧tuệ 。 云vân 何hà 當đương 於ư 五ngũ 眾chúng 中trung 求cầu 。 譬thí 如như 求cầu 重trọng/trùng 寶bảo 。 必tất 於ư 大đại 海hải 寶bảo 山sơn 中trung 求cầu 。 不bất 應ưng 在tại 溝câu 瀆độc 臭xú 穢uế 處xứ 求cầu 。

離ly 五ngũ 眾chúng 則tắc 。 無vô 生sanh 無vô 滅diệt 。 無vô 作tác 無vô 起khởi 。 無vô 有hữu 法pháp 相tướng 。 是thị 中trung 云vân 何hà 可khả 求cầu 。

復phục 次thứ 。 五ngũ 眾chúng 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 不bất 一nhất 不bất 異dị 。 不bất 合hợp 不bất 散tán 。 無vô 色sắc 。 無vô 形hình 。 無vô 對đối 。 一nhất 相tương/tướng 。 所sở 謂vị 。

無vô 相tướng

問vấn 曰viết 。

般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 是thị 智trí 慧tuệ 心tâm 數số 法pháp 。 故cố 可khả 應ưng 無vô 色sắc 。 無vô 形hình 。 無vô 對đối 。 五ngũ 眾chúng 中trung 色sắc 眾chúng 。 云vân 何hà 當đương 說thuyết 無vô 形hình 。 無vô 對đối 。

答đáp 曰viết 。

聖thánh 人nhân 以dĩ 慧tuệ 眼nhãn 觀quán 諸chư 法pháp 平bình 等đẳng 皆giai 空không 。 一nhất 相tương/tướng 。 所sở 謂vị 。

無vô 相tướng

以dĩ 是thị 故cố 。 色sắc 眾chúng 無vô 形hình 。 無vô 對đối 。

復phục 次thứ 。 凡phàm 夫phu 人nhân 所sở 見kiến 色sắc 非phi 實thật 。 種chủng 種chủng 如như 先tiên 破phá 。

復phục 次thứ 。 有hữu 因nhân 緣duyên 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 不bất 即tức 是thị 如như 凡phàm 夫phu 人nhân 所sở 見kiến 五ngũ 眾chúng 。 破phá 凡phàm 夫phu 人nhân 所sở 見kiến 五ngũ 眾chúng 故cố 。 即tức 是thị 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 故cố 言ngôn 。

不bất 離ly

乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 亦diệc 如như 是thị 。

如như 相tương/tướng 。 法pháp 相tướng 相tương/tướng 。 如như 先tiên 說thuyết 。

【# 經Kinh 】#

釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 。 語ngữ 須Tu 菩Bồ 提Đề 。

是thị 摩ma 訶ha 波Ba 羅La 蜜Mật 。 是thị 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 無vô 量lượng 波Ba 羅La 蜜Mật 。 無vô 邊biên 波Ba 羅La 蜜Mật 。 是thị 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 諸chư 須Tu 陀Đà 洹Hoàn 。 須Tu 陀Đà 洹Hoàn 果Quả 。 從tùng 是thị 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 中trung 學học 成thành 。 乃nãi 至chí 諸chư 阿A 羅La 漢Hán 。 阿A 羅La 漢Hán 果Quả 。 諸chư 辟Bích 支Chi 佛Phật 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 道Đạo 。 諸chư 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 皆giai 從tùng 是thị 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 中trung 學học 成thành 。 成thành 就tựu 眾chúng 生sanh 。 淨tịnh 佛Phật 世thế 界giới 。 得đắc 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề 。 皆giai 從tùng 是thị 學học 成thành 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 語ngứ 釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 言ngôn 。

如như 是thị 。 如như 是thị 。 憍kiêu 尸thi 迦ca 。 是thị 摩ma 訶ha 波Ba 羅La 蜜Mật 。 是thị 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 無vô 量lượng 波Ba 羅La 蜜Mật 。 無vô 邊biên 波Ba 羅La 蜜Mật 。 是thị 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。

從tùng 是thị 中trung 學học 成thành 。 須Tu 陀Đà 洹Hoàn 果Quả 。 乃nãi 至chí 阿A 羅La 漢Hán 果Quả 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 道Đạo 。 諸chư 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 從tùng 是thị 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 中trung 學học 成thành 成thành 就tựu 眾chúng 生sanh 。 淨tịnh 佛Phật 世thế 界giới 。 得đắc 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề 。 已dĩ 得đắc 。 今kim 得đắc 。 當đương 得đắc 。

憍kiêu 尸thi 迦ca 。 色sắc 大đại 故cố 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 亦diệc 大đại 。

何hà 以dĩ 故cố 。 是thị 色sắc 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 後hậu 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 中trung 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 大đại 故cố 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 亦diệc 大đại 。

何hà 以dĩ 故cố 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 後hậu 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 中trung 際tế 不bất 可khả 得đắc 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 亦diệc 如như 是thị 。 以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 故cố 。 憍kiêu 尸thi 迦ca 。 是thị 摩ma 訶ha 波Ba 羅La 蜜Mật 。 是thị 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。

憍kiêu 尸thi 迦ca 。 色sắc 無vô 量lượng 故cố 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 無vô 量lượng 。

何hà 以dĩ 故cố 。 色sắc 量lượng 不bất 可khả 得đắc 故cố 。 憍kiêu 尸thi 迦ca 。 譬thí 如như 虛hư 空không 。 量lượng 不bất 可khả 得đắc 。 色sắc 亦diệc 如như 是thị 。 量lượng 不bất 可khả 得đắc 。 虛hư 空không 無vô 量lượng 故cố 。 色sắc 無vô 量lượng 。 色sắc 無vô 量lượng 故cố 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 無vô 量lượng 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 無vô 量lượng 故cố 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 無vô 量lượng 。

何hà 以dĩ 故cố 。 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 量lượng 不bất 可khả 得đắc 。 譬thí 如như 虛hư 空không 。 量lượng 不bất 可khả 得đắc 。 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 亦diệc 如như 是thị 量lượng 不bất 可khả 得đắc 。 虛hư 空không 無vô 量lượng 故cố 。 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 無vô 量lượng 。 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 無vô 量lượng 故cố 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 無vô 量lượng 。 以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 故cố 。 是thị 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 無vô 量lượng 。

憍kiêu 尸thi 迦ca 。 色sắc 無vô 邊biên 故cố 。 諸chư 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 無vô 邊biên 。

何hà 以dĩ 故cố 。 憍kiêu 尸thi 迦ca 。 色sắc 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 後hậu 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 中trung 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 無vô 邊biên 故cố 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 無vô 邊biên 。

何hà 以dĩ 故cố 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 。 前tiền 際tế 。 後hậu 際tế 。 中trung 際tế 。 皆giai 不bất 可khả 得đắc 故cố 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 無vô 邊biên 故cố 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 無vô 邊biên 。

何hà 以dĩ 故cố 。 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 前tiền 。 後hậu 。 中trung 際tế 不bất 可khả 得đắc 故cố 。 以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 故cố 。 憍kiêu 尸thi 迦ca 。 是thị 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 無vô 邊biên 。 色sắc 無vô 邊biên 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 無vô 邊biên 。

復phục 次thứ 。 憍kiêu 尸thi 迦ca 。 緣duyên 無vô 邊biên 故cố 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 無vô 邊biên 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 。 云vân 何hà 緣duyên 無vô 邊biên 故cố 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 無vô 邊biên 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 言ngôn 。

緣duyên 一nhất 切thiết 無vô 邊biên 法pháp 故cố 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 無vô 邊biên 。

云vân 何hà 緣duyên 一nhất 切thiết 無vô 邊biên 法pháp 故cố 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 無vô 邊biên 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 言ngôn 。

緣duyên 無vô 邊biên 法pháp 性tánh 故cố 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 無vô 邊biên 。

復phục 次thứ 。 憍kiêu 尸thi 迦ca 。 緣duyên 無vô 邊biên 如như 故cố 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 無vô 邊biên 。

釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 言ngôn 。

云vân 何hà 緣duyên 無vô 邊biên 如như 故cố 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 無vô 邊biên 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 言ngôn 。

如như 無vô 邊biên 故cố 。 緣duyên 亦diệc 無vô 邊biên 。 緣duyên 無vô 邊biên 故cố 。 如như 亦diệc 無vô 邊biên 。 以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 故cố 。 諸chư 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 無vô 邊biên 。

復phục 次thứ 。 憍kiêu 尸thi 迦ca 。 眾chúng 生sanh 無vô 邊biên 故cố 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 無vô 邊biên 。

釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 。 問vấn 須Tu 菩Bồ 提Đề 。

云vân 何hà 眾chúng 生sanh 無vô 邊biên 故cố 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 無vô 邊biên 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 言ngôn 。

於ư 汝nhữ 意ý 云vân 何hà 。 何hà 等đẳng 法pháp 名danh 眾chúng 生sanh 。

釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 言ngôn 。

無vô 有hữu 法pháp 名danh 眾chúng 生sanh 。 假giả 名danh 故cố 為vì 眾chúng 生sanh 。 是thị 名danh 字tự 本bổn 無vô 有hữu 法pháp 。 亦diệc 無vô 所sở 趣thú 。 強cường/cưỡng 為vi 作tác 名danh 。

憍kiêu 尸thi 迦ca 。 於ư 汝nhữ 意ý 云vân 何hà 。 是thị 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 中trung 說thuyết 眾chúng 生sanh 有hữu 實thật 不phủ 。

釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 言ngôn 。

無vô 也dã 。

憍kiêu 尸thi 迦ca 。 若nhược 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 中trung 實thật 不bất 說thuyết 。 眾chúng 生sanh 無vô 邊biên 。 亦diệc 不bất 可khả 得đắc 。 憍kiêu 尸thi 迦ca 。 於ư 汝nhữ 意ý 云vân 何hà 。 佛Phật 恆Hằng 河Hà 沙sa 劫kiếp 壽thọ 。 說thuyết 眾chúng 生sanh 。 眾chúng 生sanh 名danh 字tự 。 頗phả 有hữu 眾chúng 生sanh 。 法pháp 有hữu 生sanh 有hữu 滅diệt 不phủ 。

釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 言ngôn 。

不phủ 也dã 。

何hà 以dĩ 故cố 。 眾chúng 生sanh 從tùng 本bổn 已dĩ 來lai 。 常thường 清thanh 淨tịnh 故cố 。

以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 故cố 。 憍kiêu 尸thi 迦ca 。 眾chúng 生sanh 無vô 邊biên 故cố 。 當đương 知tri 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 亦diệc 無vô 邊biên 。

【# 論luận 】#

問vấn 曰viết 。

釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 。 是thị 須Tu 陀Đà 洹Hoàn 人nhân 。 云vân 何hà 能năng 問vấn 深thâm 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。

答đáp 曰viết 。

如như 須Tu 菩Bồ 提Đề 。 是thị 具cụ 足túc 阿A 羅La 漢Hán 。 以dĩ 利lợi 益ích 菩Bồ 薩Tát 。 憐lân 愍mẫn 眾chúng 生sanh 故cố 。 問vấn 菩Bồ 薩Tát 所sở 行hành 事sự 。

釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 。 雖tuy 是thị 聲Thanh 聞Văn 人nhân 。 是thị 諸chư 天thiên 主chủ 。 有hữu 利lợi 智trí 慧tuệ 。 憐lân 愍mẫn 眾chúng 生sanh 故cố 。 問vấn 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 亦diệc 如như 是thị 。

復phục 次thứ 。 有hữu 人nhân 言ngôn 。

三Tam 千Thiên 大Đại 千Thiên 世Thế 界Giới 中trung 。 有hữu 百bách 億ức 釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 。 《# 中trung 阿a 含hàm 》# 中trung 說thuyết 釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 。 得đắc 須Tu 陀Đà 洹Hoàn 者giả 。 異dị 今kim 釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 。 今kim 釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 。 是thị 大đại 菩Bồ 薩Tát 。 憐lân 愍mẫn 眾chúng 生sanh 故cố 。 三tam 種chủng 讚tán 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 所sở 謂vị 摩ma 訶ha 波Ba 羅La 蜜Mật 。 無vô 量lượng 波Ba 羅La 蜜Mật 。 無vô 邊biên 波Ba 羅La 蜜Mật 。 是thị 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 是thị 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 中trung 學học 成thành 諸chư 聖thánh 道Đạo 故cố 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 然nhiên 釋Thích 提Đề 桓Hoàn 因Nhân 讚tán 。 而nhi 廣quảng 解giải 其kỳ 讚tán 言ngôn 。

以dĩ 五ngũ 眾chúng 大đại 故cố 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 大đại 。

五ngũ 眾chúng 大đại

者giả 。 所sở 謂vị 三tam 際tế 。 不bất 可khả 得đắc 故cố 。 亦diệc 以dĩ 無vô 量lượng 。 無vô 邊biên 故cố 言ngôn 。

大đại

破phá 是thị 無vô 量lượng 無vô 邊biên 五ngũ 眾chúng 。 將tương 一nhất 切thiết 眾chúng 生sanh 。 入nhập 無Vô 餘Dư 涅Niết 槃Bàn 中trung 。 故cố 言ngôn 。

般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 大đại

乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 亦diệc 如như 是thị 。

無vô 量lượng

者giả 亦diệc 爾nhĩ 。 但đãn 以dĩ 虛hư 空không 譬thí 喻dụ 為vi 異dị 。 有hữu 法pháp 雖tuy 大đại 。 不bất 必tất 無vô 量lượng 。 是thị 故cố 不bất 得đắc 。 以dĩ 空không 為ví 喻dụ 。 如như 須Tu 彌Di 山Sơn 。 於ư 諸chư 山sơn 中trung 雖tuy 大đại 而nhi 有hữu 量lượng 。 所sở 謂vị 八bát 萬vạn 四tứ 千thiên 由do 旬tuần 。

無vô 邊biên

者giả 。 以dĩ 五ngũ 眾chúng 廣quảng 大đại 無vô 量lượng 。 故cố 言ngôn 。

無vô 邊biên

亦diệc 以dĩ 五ngũ 眾chúng 有hữu 邊biên 則tắc 有hữu 始thỉ 。 有hữu 始thỉ 則tắc 有hữu 終chung 。 即tức 是thị 無vô 因nhân 無vô 緣duyên 。 墮đọa 斷đoạn 滅diệt 等đẳng 種chủng 種chủng 過quá 故cố 。

復phục 次thứ 。 五ngũ 眾chúng 。 三tam 世thế 中trung 不bất 可khả 得đắc 故cố 。 言ngôn 。

無vô 邊biên

緣duyên 無vô 邊biên

者giả 。 所sở 謂vị 一nhất 切thiết 法pháp 四tứ 緣duyên 。

因nhân 緣duyên 。 生sanh 一nhất 切thiết 有hữu 為vi 法pháp 。 次thứ 第đệ 緣duyên 。 過quá 去khứ 現hiện 在tại 。 心tâm 心tâm 數số 法pháp 。 緣duyên 緣duyên 。 增tăng 上thượng 緣duyên 。 一nhất 切thiết 法pháp 。

是thị 四tứ 種chủng 緣duyên 。 一nhất 切thiết 處xứ 。 一nhất 切thiết 時thời 皆giai 有hữu 故cố 。 說thuyết 緣duyên 無vô 邊biên 。 緣duyên 無vô 邊biên 故cố 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 無vô 邊biên 。

復phục 次thứ 。

緣duyên 無vô 邊biên

者giả 。 四tứ 緣duyên 法pháp 虛hư 誑cuống 無vô 實thật 。 畢tất 竟cánh 空không 故cố 無vô 邊biên 。

復phục 次thứ 。 緣duyên 如như 。 法pháp 性tánh 。 實thật 際tế 無vô 邊biên 故cố 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 無vô 邊biên 。

如như 。 法pháp 性tánh 。 實thật 際tế 。

是thị 自tự 然nhiên 無vô 為vi 相tương/tướng 故cố 。 無vô 量lượng 無vô 邊biên 。

五ngũ 眾chúng 無vô 邊biên 。 是thị 觀quán 力lực 故cố 。 強cường/cưỡng 作tác 無vô 邊biên 。

復phục 次thứ 。

眾chúng 生sanh 無vô 邊biên

者giả 。 以dĩ 眾chúng 生sanh 多đa 故cố 。 無vô 量lượng 阿a 僧tăng 祇kỳ 。 三tam 世thế 十thập 方phương 眾chúng 生sanh 。 無vô 人nhân 能năng 知tri 數số 。 故cố 言ngôn 。

無vô 邊biên

復phục 次thứ 。 是thị 中trung 說thuyết 眾chúng 生sanh 空không 。 故cố 言ngôn 。

無vô 邊biên

但đãn 強cường/cưỡng 為vi 作tác 名danh 。

亦diệc 無vô 所sở 趣thú

者giả 。 以dĩ 眾chúng 生sanh 無vô 有hữu 。 定định 法pháp 可khả 趣thú 向hướng 故cố 。 如như 火hỏa 定định 有hữu 所sở 趣thú 。 而nhi 眾chúng 生sanh 名danh 。 無vô 實thật 眾chúng 生sanh 可khả 趣thú 。

於ư 汝nhữ 意ý 云vân 何hà 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 中trung 。 頗phả 說thuyết 實thật 有hữu 眾chúng 生sanh 不phủ 。

不phủ 也dã 。

大đại 德đức 。

若nhược 眾chúng 生sanh 實thật 無vô 。 云vân 何hà 。

有hữu 邊biên

譬thí 如như 諸chư 佛Phật 。 是thị 一nhất 切thiết 實thật 語ngữ 人nhân 中trung 第đệ 一nhất 。 於ư 無vô 量lượng 恆Hằng 河Hà 沙sa 劫kiếp 壽thọ 說thuyết 。 眾chúng 生sanh 名danh 字tự 。 是thị 眾chúng 生sanh 法pháp 不bất 以dĩ 說thuyết 故cố 有hữu 生sanh 。 有hữu 滅diệt 。 何hà 況huống 餘dư 人nhân 。 顛điên 倒đảo 虛hư 誑cuống 少thiểu 時thời 說thuyết 。 生sanh 我ngã 心tâm 故cố 。 當đương 有hữu 眾chúng 生sanh 。

是thị 眾chúng 生sanh 不bất 以dĩ 入nhập 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 中trung 故cố 言ngôn

無vô

從tùng 本bổn 已dĩ 來lai 。 常thường 清thanh 淨tịnh 。 無vô 所sở 有hữu 。 有hữu 無vô 等đẳng 戲hí 論luận 滅diệt 故cố 。 是thị 以dĩ 說thuyết 。

眾chúng 生sanh 無vô 邊biên 故cố 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 無vô 邊biên 。

問vấn 曰viết 。

無vô 邊biên

中trung 何hà 以dĩ 故cố 廣quảng 說thuyết 。 而nhi 。

大đại

及cập

無vô 量lượng

何hà 以dĩ 略lược 說thuyết 。

答đáp 曰viết 。

以dĩ 眾chúng 生sanh 因nhân 緣duyên 故cố 。 一nhất 切thiết 凡phàm 夫phu 。 起khởi 諸chư 煩phiền 惱não 。 於ư 五ngũ 眾chúng 中trung 。 作tác 諸chư 邪tà 行hành 。 難nạn/nan 破phá 故cố 是thị 以dĩ 廣quảng 說thuyết 。

若nhược 破phá 眾chúng 生sanh 相tương/tướng 。 餘dư 一nhất 切thiết 易dị 破phá 。

大Đại 智Trí 度Độ 論Luận 卷quyển 第đệ 五ngũ 十thập 五ngũ