Đại Trí Độ Luận – Quyển 52

大Đại 智Trí 度Độ 論Luận
Quyển 52
龍Long 樹Thụ 菩Bồ 薩Tát 造Tạo 後Hậu 秦Tần 鳩Cưu 摩Ma 羅La 什Thập 譯Dịch

大Đại 智Trí 度Độ 論Luận 釋Thích 會Hội 宗Tông 品Phẩm 第đệ 二nhị 十thập 四tứ 。 卷quyển 五ngũ 十thập 二nhị )#

聖thánh 者giả 龍long 樹thụ 造tạo

後hậu 秦tần 龜quy 茲tư 國quốc 三Tam 藏Tạng 鳩Cưu 摩Ma 羅La 什Thập 譯dịch

【# 經Kinh 】#

爾nhĩ 時thời 慧tuệ 命mạng 富Phú 樓Lâu 那Na 彌Di 多Đa 羅La 尼Ni 子Tử 白bạch 佛Phật 言ngôn 。

世Thế 尊Tôn 。 佛Phật 使sử 須Tu 菩Bồ 提Đề 為vì 諸chư 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 說thuyết 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 今kim 乃nãi 說thuyết 摩Ma 訶Ha 衍Diên 為vi 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 白bạch 佛Phật 言ngôn 。

世Thế 尊Tôn 。 我ngã 說thuyết 摩Ma 訶Ha 衍Diên 。 將tương 無vô 離ly 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。

佛Phật 言ngôn 。

不phủ 也dã 。 須Tu 菩Bồ 提Đề 。 汝nhữ 說thuyết 摩Ma 訶Ha 衍Diên 。 隨tùy 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 不bất 離ly 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。

何hà 以dĩ 故cố 。 一nhất 切thiết 所sở 有hữu 善thiện 法Pháp 。 助trợ 道Đạo 法Pháp 。 若nhược 聲Thanh 聞Văn 法Pháp 。 若nhược 辟Bích 支Chi 佛Phật 法pháp 。 若nhược 菩Bồ 薩Tát 法pháp 。 若nhược 佛Phật 法Pháp 。 是thị 一nhất 切thiết 法pháp 。 皆giai 攝nhiếp 入nhập 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 中trung 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 白bạch 佛Phật 言ngôn 。

世Thế 尊Tôn 。 何hà 等đẳng 諸chư 善thiện 法Pháp 。 助trợ 道Đạo 法Pháp 。 聲Thanh 聞Văn 法Pháp 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 法Pháp 。 菩Bồ 薩Tát 法pháp 。 佛Phật 法Pháp 。 皆giai 攝nhiếp 入nhập 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 中trung 。

佛Phật 告cáo 須Tu 菩Bồ 提Đề 。

所sở 謂vị 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 。 尸Thi 羅La 波Ba 羅La 蜜Mật 。 羼Sằn 提Đề 波Ba 羅La 蜜Mật 。 毘Tỳ 梨Lê 耶Da 波Ba 羅La 蜜Mật 。 禪Thiền 波Ba 羅La 蜜Mật 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 四tứ 念niệm 處xứ 。 四tứ 正chánh 勤cần 。 四Tứ 如Như 意Ý 足Túc 。 五ngũ 根căn 。 五Ngũ 力Lực 。 七thất 覺giác 分phần/phân 。 八Bát 聖Thánh 道Đạo 分Phần 。 空không 。 無vô 相tướng 。 無vô 作tác 解giải 脫thoát 門môn 。 佛Phật 十Thập 力Lực 。 四Tứ 無Vô 所Sở 畏Úy 。 四Tứ 無Vô 礙Ngại 智Trí 。 大đại 慈từ 大đại 悲bi 。 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 。 無vô 錯thác 謬mậu 相tướng 。 常thường 捨xả 行hành 。 須Tu 菩Bồ 提Đề 。 是thị 諸chư 餘dư 善thiện 法Pháp 。 助trợ 道Đạo 法Pháp 。 若nhược 聲Thanh 聞Văn 法Pháp 。 若nhược 辟Bích 支Chi 佛Phật 法pháp 。 若nhược 菩Bồ 薩Tát 法pháp 。 若nhược 佛Phật 法Pháp 。 皆giai 攝nhiếp 入nhập 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 中trung 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 。 若nhược 摩ma 訶ha 衍diễn 。 若nhược 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 禪Thiền 波Ba 羅La 蜜Mật 。 毘Tỳ 梨Lê 耶Da 波Ba 羅La 蜜Mật 。 羼Sằn 提Đề 波Ba 羅La 蜜Mật 。 尸Thi 羅La 波Ba 羅La 蜜Mật 。 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 。 若nhược 色sắc 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 。 眼nhãn 色sắc 。 眼nhãn 識thức 。 眼nhãn 觸xúc 。 眼nhãn 觸xúc 因nhân 緣duyên 生sanh 諸chư 受thọ 。 乃nãi 至chí 意ý 法pháp 。 意ý 識thức 。 意ý 觸xúc 。 意ý 觸xúc 因nhân 緣duyên 生sanh 諸chư 受thọ 。 地địa 種chủng 乃nãi 至chí 識thức 種chủng 。 四tứ 念niệm 處xứ 乃nãi 至chí 八Bát 聖Thánh 道Đạo 分phần/phân 。 空không 。 無vô 相tướng 。 無vô 作tác 解giải 脫thoát 門môn 。 及cập 諸chư 善thiện 法Pháp 。 若nhược 有hữu 漏lậu 。 若nhược 無vô 漏lậu 。 若nhược 有hữu 為vi 。 若nhược 無vô 為vi 。 若nhược 苦Khổ 諦Đế 。 集Tập 諦Đế 。 滅Diệt 諦Đế 。 道Đạo 諦Đế 。 若nhược 欲dục 界giới 。 若nhược 色sắc 界giới 。 若nhược 無vô 色sắc 界giới 。 若nhược 內nội 空không 乃nãi 至chí 無vô 法pháp 有hữu 法pháp 空không 。 諸chư 三tam 昧muội 門môn 。 諸chư 陀đà 羅la 尼ni 門môn 。 佛Phật 十Thập 力Lực 乃nãi 至chí 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 。 若nhược 佛Phật 。 佛Phật 法Pháp 。 法pháp 性tánh 。 如như 。 實thật 際tế 。 不bất 可khả 思tư 議nghị 性tánh 。 涅Niết 槃Bàn 。 是thị 一nhất 切thiết 諸chư 法pháp 。 皆giai 不bất 合hợp 不bất 散tán 。 無vô 色sắc 。 無vô 形hình 。 無vô 對đối 。 一nhất 相tương/tướng 。 所sở 謂vị 無vô 相tướng 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 。 以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 故cố 。 汝nhữ 所sở 說thuyết 摩Ma 訶Ha 衍Diên 。 隨tùy 順thuận 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。

何hà 以dĩ 故cố 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 。 摩ma 訶ha 衍diễn 不bất 異dị 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 不bất 異dị 摩ma 訶ha 衍diễn 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 摩ma 訶ha 衍diễn 無vô 二nhị 無vô 別biệt 。 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 。 不bất 異dị 摩ma 訶ha 衍diễn 。 摩ma 訶ha 衍diễn 不bất 異dị 。 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 。 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 。 摩ma 訶ha 衍diễn 無vô 二nhị 無vô 別biệt 。 乃nãi 至chí 禪Thiền 波Ba 羅La 蜜Mật 亦diệc 如như 是thị 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 。 四tứ 念niệm 處xứ 不bất 異dị 摩ma 訶ha 衍diễn 。 摩ma 訶ha 衍diễn 不bất 異dị 四tứ 念niệm 處xứ 。 四tứ 念niệm 處xứ 。 摩ma 訶ha 衍diễn 無vô 二nhị 無vô 別biệt 。 乃nãi 至chí 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 。 不bất 異dị 摩ma 訶ha 衍diễn 。 摩ma 訶ha 衍diễn 不bất 異dị 。 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 。 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 。 摩ma 訶ha 衍diễn 無vô 二nhị 無vô 別biệt 。 以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 故cố 。 須Tu 菩Bồ 提Đề 。 汝nhữ 說thuyết 摩Ma 訶Ha 衍Diên 。 即tức 是thị 說thuyết 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。

【# 論luận 】#

者giả 言ngôn 。

富phú 樓lâu 那na 雖tuy 自tự 無vô 疑nghi 。 為vi 新tân 學học 鈍độn 根căn 者giả 。 不bất 解giải 義nghĩa 一nhất 而nhi 名danh 字tự 異dị 。 故cố 發phát 問vấn 。 須Tu 菩Bồ 提Đề 即tức 以dĩ 其kỳ 事sự 白bạch 佛Phật 。

佛Phật 法Pháp 甚thậm 深thâm 。 我ngã 所sở 說thuyết 者giả 。 將tương 無vô 有hữu 失thất 。

佛Phật 答đáp 。

汝nhữ 說thuyết 摩Ma 訶Ha 衍Diên 。 隨tùy 順thuận 般Bát 若Nhã 。 無vô 有hữu 違vi 錯thác 。

此thử 義nghĩa 初sơ 已dĩ 論luận 之chi 。 今kim 佛Phật 為vi 說thuyết 隨tùy 順thuận 因nhân 緣duyên 。 所sở 謂vị 三tam 乘thừa 所sở 攝nhiếp 一nhất 切thiết 善thiện 法pháp 。 皆giai 合hợp 聚tụ 在tại 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 中trung 。

所sở 以dĩ 者giả 何hà 。 一nhất 切thiết 三tam 乘thừa 善thiện 法Pháp 。 皆giai 為vì 涅Niết 槃Bàn 故cố 。

涅Niết 槃Bàn 門môn 有hữu 三tam 種chủng 。 一nhất 切thiết 法pháp 皆giai 入nhập 空không 門môn 。 無vô 相tướng 。 無vô 作tác 門môn 。 如như 持trì 戒giới 能năng 生sanh 禪thiền 定định 。 禪thiền 定định 能năng 生sanh 實thật 智trí 慧tuệ 。 不bất 著trước 世thế 間gian 故cố 。

何hà 等đẳng 三tam 乘thừa 助trợ 道Đạo 法Pháp 攝nhiếp 在tại 般Bát 若Nhã 中trung 。 所sở 謂vị 六Lục 波Ba 羅La 蜜Mật 。 三Tam 十Thập 七Thất 品Phẩm 。 三tam 脫thoát 門môn 。 佛Phật 十Thập 力Lực 。 四Tứ 無Vô 所Sở 畏Úy 。 四Tứ 無Vô 礙Ngại 智Trí 。 大đại 慈từ 大đại 悲bi 。 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 。 無vô 錯thác 謬mậu 相tướng 。 常thường 捨xả 行hành 。

此thử 中trung 三Tam 十Thập 七Thất 品Phẩm 。 三tam 脫thoát 門môn 。 是thị 三tam 乘thừa 共cộng 法pháp 。 六Lục 波Ba 羅La 蜜Mật 。 是thị 菩Bồ 薩Tát 法Pháp 。 十Thập 力Lực 乃nãi 至chí 常thường 捨xả 行hành 是thị 佛Phật 法Pháp 。

有hữu 人nhân 言ngôn 。

六Lục 波Ba 羅La 蜜Mật 有hữu 具cụ 足túc 。 有hữu 不bất 具cụ 足túc 。 不bất 具cụ 足túc 者giả 。 共cộng 二Nhị 乘Thừa 法pháp 。 具cụ 足túc 者giả 獨độc 菩Bồ 薩Tát 法pháp 。

復phục 次thứ 。 摩ma 訶ha 衍diễn 空không 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 亦diệc 空không 。 空không 義nghĩa 一nhất 故cố 。 須Tu 菩Bồ 提Đề 隨tùy 順thuận 無vô 錯thác 。 如như 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 空không 。 五ngũ 波Ba 羅La 蜜Mật 。 乃nãi 至chí 如như 。 法pháp 性tánh 。 實thật 際tế 。 不bất 可khả 思tư 議nghị 性tánh 。 涅Niết 槃Bàn 亦diệc 如như 是thị 。

復phục 次thứ 。 從tùng 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 乃nãi 至chí 涅Niết 槃Bàn 。 皆giai 是thị 不bất 合hợp 。 不bất 散tán 。 無vô 色sắc 。 無vô 形hình 。 無vô 對đối 。 一nhất 相tương/tướng 。 所sở 謂vị 無vô 相tướng 。 是thị 同đồng 相tương/tướng 故cố 。 說thuyết 。

摩ma 訶ha 衍diễn 則tắc 。 是thị 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 摩ma 訶ha 衍diễn 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 無vô 二nhị 無vô 別biệt 故cố 。

大đại 智Trí 度Độ 論luận 釋thích 十thập 無vô 品phẩm 。 第đệ 二nhị 十thập 五ngũ

【# 經Kinh 】#

慧Tuệ 命mạng 須Tu 菩Bồ 提Đề 白bạch 佛Phật 言ngôn 。

世Thế 尊Tôn 。 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 後hậu 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 中trung 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 色sắc 無vô 邊biên 故cố 。 當đương 知tri 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 亦diệc 無vô 邊biên 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 無vô 邊biên 故cố 。 當đương 知tri 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 亦diệc 無vô 邊biên 。 色sắc 是thị 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 是thị 亦diệc 不bất 可khả 得đắc 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 。 是thị 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 是thị 亦diệc 不bất 可khả 得đắc 。 如như 是thị 。

世Thế 尊Tôn 。 於ư 一nhất 切thiết 種chủng 。 一nhất 切thiết 處xứ 。 求cầu 菩Bồ 薩Tát 不bất 可khả 得đắc 。

世Thế 尊Tôn 。 我ngã 當đương 教giáo 何hà 等đẳng 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。

世Thế 尊Tôn 。 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 但đãn 有hữu 名danh 字tự 。 如như 說thuyết 我ngã 名danh 字tự 。 我ngã 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。

如như 我ngã 。 諸chư 法pháp 亦diệc 如như 是thị 無vô 自tự 性tánh 。 何hà 等đẳng 色sắc 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。

何hà 等đẳng 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。

世Thế 尊Tôn 。 是thị 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。 不bất 名danh 為vi 色sắc 。 是thị 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。 不bất 名danh 為vi 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 。

世Thế 尊Tôn 。 若nhược 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 法pháp 。 當đương 教giáo 誰thùy 是thị 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 耶da 。

離ly 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。 亦diệc 無vô 菩Bồ 薩Tát 。 行hành 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề 。 若nhược 菩Bồ 薩Tát 聞văn 作tác 是thị 說thuyết 。 心tâm 不bất 沒một 。 不bất 悔hối 。 不bất 驚kinh 。 不bất 怖bố 。 不bất 畏úy 。 當đương 知tri 是thị 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 能năng 行hành 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 問vấn 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 。 何hà 因nhân 緣duyên 故cố 。 言ngôn 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 後hậu 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 中trung 際tế 不bất 可khả 得đắc 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 。 何hà 因nhân 緣duyên 故cố 。 言ngôn 色sắc 無vô 邊biên 故cố 當đương 知tri 菩Bồ 薩Tát 亦diệc 無vô 邊biên 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 無vô 邊biên 故cố 。 當đương 知tri 菩Bồ 薩Tát 亦diệc 無vô 邊biên 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 。 何hà 因nhân 緣duyên 故cố 。 言ngôn 色sắc 是thị 菩Bồ 薩Tát 。 是thị 亦diệc 不bất 可khả 得đắc 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 是thị 菩Bồ 薩Tát 。 是thị 亦diệc 不bất 可khả 得đắc 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 。 何hà 因nhân 緣duyên 故cố 。 言ngôn 於ư 一nhất 切thiết 種chủng 。 一nhất 切thiết 處xứ 。 菩Bồ 薩Tát 不bất 可khả 得đắc 。 當đương 教giáo 何hà 等đẳng 菩Bồ 薩Tát 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 。 何hà 因nhân 緣duyên 故cố 。 言ngôn 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 但đãn 有hữu 名danh 字tự 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 。 何hà 因nhân 緣duyên 故cố 。 言ngôn 如như 說thuyết 我ngã 名danh 字tự 。 我ngã 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。 如như 我ngã 。 諸chư 法pháp 亦diệc 如như 是thị 無vô 自tự 性tánh 。 何hà 等đẳng 色sắc 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。 何hà 等đẳng 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 。 何hà 因nhân 緣duyên 故cố 。 言ngôn 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。 不bất 名danh 為vi 色sắc 。 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。 不bất 名danh 為vi 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 。 須Tu 菩Bồ 提Đề 。 何hà 因nhân 緣duyên 故cố 。 言ngôn 若nhược 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 法pháp 。 當đương 教giáo 誰thùy 是thị 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 耶da 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 。 何hà 因nhân 緣duyên 故cố 。 言ngôn 離ly 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。 亦diệc 無vô 菩Bồ 薩Tát 。 行hành 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 。 何hà 因nhân 緣duyên 故cố 。 言ngôn 若nhược 菩Bồ 薩Tát 聞văn 作tác 是thị 說thuyết 。 心tâm 不bất 沒một 。 不bất 悔hối 。 不bất 驚kinh 。 不bất 怖bố 。 不bất 畏úy 。 若nhược 能năng 如như 是thị 行hành 。 是thị 名danh 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 行hành 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。

爾nhĩ 時thời 須Tu 菩Bồ 提Đề 報báo 舍Xá 利Lợi 弗Phất 言ngôn 。

眾chúng 生sanh 無vô 所sở 有hữu 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 眾chúng 生sanh 空không 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 眾chúng 生sanh 離ly 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 色sắc 無vô 有hữu 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 無vô 有hữu 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 色sắc 空không 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 空không 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 色sắc 離ly 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 離ly 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 色sắc 性tánh 無vô 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 性tánh 無vô 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 無vô 有hữu 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 尸Thi 羅La 波Ba 羅La 蜜Mật 。 羼Sằn 提Đề 波Ba 羅La 蜜Mật 。 毘Tỳ 梨Lê 耶Da 波Ba 羅La 蜜Mật 。 禪Thiền 波Ba 羅La 蜜Mật 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 無vô 有hữu 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。

何hà 以dĩ 故cố 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 空không 中trung 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 後hậu 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 中trung 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 空không 不bất 異dị 菩Bồ 薩Tát 。 菩Bồ 薩Tát 不bất 異dị 前tiền 際tế 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 空không 。 菩Bồ 薩Tát 。 前tiền 際tế 。 是thị 諸chư 法pháp 無vô 二nhị 無vô 別biệt 。 以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 故cố 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 空không 故cố 。 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 離ly 故cố 。 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 性tánh 無vô 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 尸Thi 羅La 波Ba 羅La 蜜Mật 。 羼Sằn 提Đề 波Ba 羅La 蜜Mật 。 毘Tỳ 梨Lê 耶Da 波Ba 羅La 蜜Mật 。 禪Thiền 波Ba 羅La 蜜Mật 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 空không 故cố 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 離ly 故cố 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 性tánh 無vô 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。

何hà 以dĩ 故cố 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 空không 中trung 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 後hậu 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 中trung 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 空không 不bất 異dị 菩Bồ 薩Tát 。 菩Bồ 薩Tát 亦diệc 不bất 異dị 前tiền 際tế 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 空không 。 菩Bồ 薩Tát 。 前tiền 際tế 。 是thị 諸chư 法pháp 無vô 二nhị 無vô 別biệt 。 以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 故cố 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。

復phục 次thứ 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 內nội 空không 無vô 所sở 有hữu 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 乃nãi 至chí 無vô 法pháp 。 有hữu 法pháp 空không 無vô 所sở 有hữu 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 內nội 空không 空không 故cố 。 內nội 空không 離ly 故cố 。 內nội 空không 性tánh 無vô 故cố 。 乃nãi 至chí 無vô 法pháp 。 有hữu 法pháp 空không 空không 故cố 。 離ly 故cố 。 性tánh 無vô 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 餘dư 如như 上thượng 說thuyết 。

復phục 次thứ 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 四tứ 念niệm 處xứ 無vô 所sở 有hữu 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 四tứ 念niệm 處xứ 空không 故cố 。 離ly 故cố 。 性tánh 無vô 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 乃nãi 至chí 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 。 無vô 所sở 有hữu 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 空không 故cố 。 離ly 故cố 。 性tánh 無vô 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 餘dư 如như 上thượng 說thuyết 。 以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 故cố 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。

復phục 次thứ 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 一nhất 切thiết 三tam 昧muội 門môn 。 一nhất 切thiết 陀đà 羅la 尼ni 。 門môn 無vô 有hữu 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 三tam 昧muội 門môn 。 陀đà 羅la 尼ni 門môn 空không 故cố 。 離ly 故cố 。 性tánh 無vô 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 餘dư 如như 上thượng 說thuyết 。

復phục 次thứ 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 法pháp 性tánh 無vô 有hữu 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 法pháp 性tánh 空không 故cố 。 離ly 故cố 。 性tánh 無vô 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 餘dư 如như 上thượng 說thuyết 。

復phục 次thứ 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 如như 。 無vô 有hữu 故cố 。 空không 故cố 。 離ly 故cố 。 性tánh 無vô 故cố 。 實thật 際tế 。 無vô 有hữu 故cố 。 空không 故cố 。 離ly 故cố 。 性tánh 無vô 故cố 。 不bất 可khả 思tư 議nghị 性tánh 。 無vô 有hữu 故cố 。 空không 故cố 。 離ly 故cố 。 性tánh 無vô 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 餘dư 如như 上thượng 說thuyết 。

復phục 次thứ 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 聲Thanh 聞Văn 無vô 有hữu 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 聲Thanh 聞Văn 空không 故cố 。 離ly 故cố 。 性tánh 無vô 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 無vô 有hữu 故cố 。 空không 故cố 。 離ly 故cố 。 性tánh 無vô 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 佛Phật 無vô 有hữu 故cố 。 空không 故cố 。 離ly 故cố 。 性tánh 無vô 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề 無vô 有hữu 故cố 。 乃nãi 至chí 性tánh 無vô 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。

復phục 次thứ 。 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 無vô 有hữu 故cố 。 乃nãi 至chí 性tánh 無vô 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。

何hà 以dĩ 故cố 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 空không 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 後hậu 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 中trung 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 菩Bồ 薩Tát 不bất 可khả 得đắc 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 空không 。 不bất 異dị 菩Bồ 薩Tát 。 亦diệc 不bất 異dị 前tiền 際tế 。 空không 。 菩Bồ 薩Tát 。 前tiền 際tế 。 是thị 諸chư 法pháp 無vô 二nhị 無vô 別biệt 。

以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 故cố 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 菩Bồ 薩Tát 前tiền 際tế 不bất 可khả 得đắc 。 後hậu 際tế 。 中trung 際tế 亦diệc 如như 是thị 。

【# 論luận 】#

問vấn 曰viết 。

上thượng 已dĩ 說thuyết

菩Bồ 薩Tát 。 菩Bồ 薩Tát 字tự 不bất 可khả 得đắc 。 為vi 誰thùy 說thuyết 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。

今kim 何hà 以dĩ 更cánh 說thuyết 。

答đáp 曰viết 。

不bất 應ưng 作tác 是thị 問vấn 。 須Tu 菩Bồ 提Đề 空không 行hành 第đệ 一nhất 。 常thường 樂nhạo 說thuyết 空không 。 若nhược 有hữu 所sở 說thuyết 。 常thường 以dĩ 空không 門môn 。 利lợi 益ích 眾chúng 生sanh 。

復phục 次thứ 。 上thượng 略lược 說thuyết 。 是thị 中trung 十thập 種chủng 廣quảng 分phân 別biệt 菩Bồ 薩Tát 不bất 可khả 得đắc 。

行hành 者giả 若nhược 觀quán 諸chư 法pháp 空không 。 隨tùy 順thuận 無vô 相tướng 。 無vô 作tác 。 以dĩ 無vô 作tác 心tâm 故cố 。 不bất 欲dục 有hữu 所sở 作tác 。 尚thượng 不bất 能năng 自tự 作tác 利lợi 益ích 。 何hà 況huống 利lợi 益ích 人nhân 。

若nhược 人nhân 住trụ 我ngã 心tâm 中trung 。 能năng 分phân 別biệt 諸chư 法pháp 。 善thiện 不bất 善thiện 相tướng 。 集tập 諸chư 善thiện 法Pháp 。 捨xả 不bất 善thiện 法pháp 。 今kim 佛Phật 說thuyết 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 中trung 。 不bất 應ưng 計kế 我ngã 心tâm 。 不bất 應ưng 分phân 別biệt 諸chư 法pháp 。 但đãn 行hành 眾chúng 善thiện 。 是thị 事sự 為vi 難nạn/nan 。

行hành 者giả 作tác 是thị 念niệm 。

若nhược 無vô 我ngã 者giả 。 為vi 誰thùy 修tu 善thiện 。

先tiên 有hữu 我ngã 。 今kim 以dĩ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 故cố 無vô 。 心tâm 生sanh 憂ưu 戚thích 。

是thị 故cố 須Tu 菩Bồ 提Đề 更cánh 重trùng 說thuyết 。

我ngã 。 從tùng 本bổn 已dĩ 來lai 無vô 。 非phi 先tiên 有hữu 今kim 無vô 。

行hành 者giả 如như 是thị 。 如như 是thị 本bổn 來lai 自tự 無vô 。 今kim 無vô 所sở 失thất 。 故cố 無vô 所sở 憂ưu 。 譬thí 如như 深thâm 根căn 大đại 樹thụ 。 不bất 可khả 以dĩ 一nhất 斫chước 能năng 辦biện 。 多đa 用dụng 斧phủ 力lực 乃nãi 能năng 斷đoạn 。 菩Bồ 薩Tát 空không 亦diệc 如như 是thị 。 不bất 可khả 一nhất 說thuyết 便tiện 得đắc 。 以dĩ 是thị 故cố 廣quảng 分phân 別biệt 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 問vấn 佛Phật 時thời 。 作tác 是thị 念niệm 。

若nhược 定định 有hữu 菩Bồ 薩Tát 法pháp 。 應ưng 三tam 世thế 通thông 有hữu 。 今kim 前tiền 世thế 中trung 。 無vô 有hữu 菩Bồ 薩Tát 。

何hà 以dĩ 故cố 。 前tiền 世thế 無vô 初sơ 故cố 。 未vị 來lai 世thế 亦diệc 如như 是thị 。 未vị 有hữu 因nhân 緣duyên 故cố 。 前tiền 後hậu 相tương 待đãi 故cố 有hữu 中trung 間gian 。 若nhược 無vô 前tiền 後hậu 則tắc 無vô 中trung 間gian 。

若nhược 謂vị

五ngũ 眾chúng 是thị 菩Bồ 薩Tát

五ngũ 眾chúng 無vô 邊biên 。 如như 先tiên 種chủng 種chủng 因nhân 緣duyên 說thuyết 。

五ngũ 眾chúng 畢tất 竟cánh 空không 故cố 。 無vô 量lượng 無vô 邊biên 。 無vô 量lượng 無vô 邊biên 故cố 。 同đồng 無vô 為vi 法pháp 。

若nhược 菩Bồ 薩Tát 無vô 邊biên 者giả 。 是thị 事sự 不bất 然nhiên 。

以dĩ 此thử 因nhân 緣duyên 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 不bất 可khả 得đắc 。 當đương 為vi 誰thùy 說thuyết 。

常thường 一nhất 切thiết 處xứ 。 一nhất 切thiết 種chủng 。 一nhất 切thiết 時thời 求cầu 。 菩Bồ 薩Tát 不bất 可khả 得đắc 。 當đương 為vi 誰thùy 說thuyết 。

如như 我ngã 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。 空không 無vô 所sở 有hữu 。 五ngũ 眾chúng 亦diệc 如như 是thị 。 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。 無vô 所sở 有hữu 。 既ký 無vô 眾chúng 生sanh 及cập 五ngũ 眾chúng 法pháp 。 云vân 何hà 有hữu 菩Bồ 薩Tát 。

問vấn 曰viết 。

眾chúng 生sanh 及cập 五ngũ 眾chúng 法pháp 。 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。 解giải 是thị 法pháp 者giả 。 即tức 是thị 菩Bồ 薩Tát 。

答đáp 曰viết 。

畢tất 竟cánh 不bất 生sanh

不bất 名danh 為vi 色sắc 。 不bất 名danh 為vi 受thọ 想tưởng 行hành 識thức 。

何hà 以dĩ 故cố 。 五ngũ 眾chúng 是thị 生sanh 相tương/tướng 。 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。 中trung 無vô 是thị 分phân 別biệt 。

五ngũ 眾chúng 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。 不bất 可khả 以dĩ 教giáo 化hóa 。 離ly 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。 亦diệc 無vô 菩Bồ 薩Tát 行hành 道Đạo 。 當đương 教giáo 誰thùy 。

菩Bồ 薩Tát 聞văn 是thị 不bất 怖bố 。 不bất 畏úy 。 是thị 為vi 能năng 行hành 菩Bồ 薩Tát 道Đạo 。

問vấn 曰viết 。

我ngã 與dữ 菩Bồ 薩Tát 是thị 一nhất 物vật 。 云vân 何hà 以dĩ 我ngã 喻dụ 菩Bồ 薩Tát 。

答đáp 曰viết 。

是thị 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 中trung 。 一nhất 切thiết 法pháp 空không 。 初sơ 學học 不bất 得đắc 便tiện 為vi 說thuyết 空không 。 先tiên 當đương 分phân 別biệt 罪tội 福phước 。 捨xả 罪tội 修tu 福phước 德đức 。 福phước 德đức 果quả 報báo 無vô 常thường 。 無vô 常thường 故cố 生sanh 苦khổ 。 是thị 故cố 捨xả 福phước 厭yếm 世thế 間gian 。 求cầu 道Đạo 入nhập 涅Niết 槃Bàn 。

爾nhĩ 時thời 應ưng 作tác 是thị 念niệm 。

因nhân 我ngã 故cố 生sanh 諸chư 煩phiền 惱não 。 是thị 我ngã 於ư 六lục 識thức 中trung 。 求cầu 不bất 可khả 得đắc 。 但đãn 以dĩ 顛điên 倒đảo 故cố 著trước 我ngã 。

是thị 故cố 解giải 無vô 我ngã 易dị 。 易dị 可khả 受thọ 化hóa 。

若nhược 言ngôn

色sắc 空không

則tắc 難nan 解giải 。 雖tuy 耳nhĩ 聞văn 說thuyết 空không 。 眼nhãn 常thường 見kiến 實thật 。 是thị 故cố 先tiên 破phá 惡ác 罪tội 中trung 我ngã 。 後hậu 破phá 一nhất 切thiết 諸chư 法pháp 。

一nhất 切thiết 佛Phật 弟đệ 子tử 得đắc 道Đạo 者giả 。 自tự 知tri 自tự 證chứng 無vô 我ngã 。 未vị 得đắc 道Đạo 者giả 。 信tín 餘dư 法pháp 空không 。 不bất 能năng 如như 信tín 無vô 我ngã 。 是thị 故cố 以dĩ 無vô 我ngã 為ví 喻dụ 。

此thử 中trung 須Tu 菩Bồ 提Đề 說thuyết 一nhất 切thiết 法pháp 空không 。 推thôi 無vô 菩Bồ 薩Tát 。 用dụng 無vô 我ngã 為ví 喻dụ 。 以dĩ 小tiểu 喻dụ 大đại 。 如như 石thạch 蜜mật 喻dụ 甘cam 露lộ 。

問vấn 曰viết 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 知tri 空không 。 無vô 我ngã 義nghĩa 。 何hà 以dĩ 故cố 事sự 事sự 致trí 問vấn 。

答đáp 曰viết 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 聲Thanh 聞Văn 人nhân 。 德đức 不bất 如như 菩Bồ 薩Tát 。 而nhi 於ư 佛Phật 前tiền 說thuyết 深thâm 般Bát 若Nhã 。 新tân 學học 菩Bồ 薩Tát 。 心tâm 或hoặc 生sanh 疑nghi 。 上thượng 佛Phật 雖tuy 言ngôn 。

汝nhữ 說thuyết 摩Ma 訶Ha 衍Diên 。 隨tùy 順thuận 般Bát 若Nhã

猶do 謂vị 佛Phật 將tương 順thuận 須Tu 菩Bồ 提Đề 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 欲dục 斷đoạn 此thử 疑nghi 。 故cố 發phát 問vấn 。

復phục 次thứ 。 佛Phật 欲dục 共cộng 須Tu 菩Bồ 提Đề 說thuyết 般Bát 若Nhã 。 乃nãi 至chí 終chung 竟cánh 。 是thị 故cố 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 事sự 事sự 質chất 問vấn 。 令linh 須Tu 菩Bồ 提Đề 。 善thiện 分phân 別biệt 深thâm 義nghĩa 。 使sử 眾chúng 人nhân 敬kính 信tín 。

以dĩ 是thị 故cố 問vấn 。

過quá 去khứ 世thế 中trung 。 菩Bồ 薩Tát 不bất 可khả 得đắc 。 乃nãi 至chí 不bất 恐khủng 不bất 怖bố 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 答đáp 義nghĩa 。

我ngã 。 眾chúng 生sanh 。 人nhân 。 即tức 是thị 一nhất 物vật 。 未vị 得đắc 道Đạo 時thời 。 名danh 凡phàm 夫phu 人nhân 。 初sơ 入nhập 道đạo 乃nãi 至chí 阿A 羅La 漢Hán 。 名danh 聲Thanh 聞Văn 人nhân 。 觀quán 因nhân 緣duyên 法pháp 悟ngộ 空không 小tiểu 深thâm 。 小tiểu 愍mẫn 眾chúng 生sanh 。 名danh 辟Bích 支Chi 佛Phật 人nhân 。 深thâm 入nhập 空không 法pháp 。 行hành 六Lục 波Ba 羅La 蜜Mật 。 大đại 慈từ 大đại 悲bi 。 是thị 名danh 菩Bồ 薩Tát 人nhân 。 功công 德đức 別biệt 異dị 故cố 。 名danh 字tự 亦diệc 異dị 。

如như 我ngã 。 眾chúng 生sanh 。 人nhân 一nhất 事sự 。 以dĩ 眼nhãn 見kiến 事sự 故cố 名danh 見kiến 者giả 。 意ý 得đắc 故cố 名danh 知tri 者giả 。 受thọ 苦khổ 樂lạc 故cố 名danh 受thọ 者giả 。

是thị 我ngã 。 眾chúng 生sanh 。 人nhân 等đẳng 。 先tiên 已dĩ 說thuyết 種chủng 種chủng 因nhân 緣duyên 無vô 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 亦diệc 應ưng 無vô 。 是thị 故cố 須Tu 菩Bồ 提Đề 。 語ngứ 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。

眾chúng 生sanh 無vô 故cố 。 三tam 世thế 中trung 無vô 菩Bồ 薩Tát 。

問vấn 曰viết 。

五ngũ 眾chúng 和hòa 合hợp 有hữu 菩Bồ 薩Tát 。 菩Bồ 薩Tát 應ưng 無vô 。 五ngũ 眾chúng 應ưng 有hữu 。

答đáp 曰viết 。

為vi 破phá 是thị 事sự 故cố 。 言ngôn 。

無vô 眾chúng 生sanh 。 無vô 我ngã 。

無vô 我ngã 故cố 則tắc 五ngũ 眾chúng 無vô 所sở 屬thuộc 。 無vô 所sở 屬chúc 故cố 空không 。 空không 故cố 無vô 菩Bồ 薩Tát 。

問vấn 曰viết 。

若nhược 五ngũ 眾chúng 空không 者giả 。 空không 即tức 是thị 菩Bồ 薩Tát 。

答đáp 曰viết 。

五ngũ 眾chúng 空không 亦diệc 非phi 菩Bồ 薩Tát 。 空không 無vô 所sở 有hữu 。 無vô 分phân 別biệt 故cố 。 五ngũ 眾chúng 離ly 。 五ngũ 眾chúng 無vô 性tánh 。 亦diệc 無vô 菩Bồ 薩Tát 。

若nhược 說thuyết 無vô 菩Bồ 薩Tát 。 則tắc 三tam 世thế 皆giai 無vô 。 觀quán 是thị 五ngũ 眾chúng 等đẳng 世thế 間gian 法pháp 。 六Lục 波Ba 羅La 蜜Mật 等đẳng 道Đạo 法Pháp 。 是thị 名danh 菩Bồ 薩Tát 。 是thị 法pháp 空không 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 亦diệc 空không 。

此thử 中trung 佛Phật 自tự 說thuyết 因nhân 緣duyên 。

諸chư 法pháp 空không 不bất 異dị 菩Bồ 薩Tát 。 菩Bồ 薩Tát 不bất 異dị 空không 。 菩Bồ 薩Tát 空không 。 三tam 世thế 空không 。 無vô 二nhị 無vô 別biệt 。 從tùng 六Lục 波Ba 羅La 蜜Mật 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 行hành 是thị 諸chư 法pháp 故cố 。 名danh 為vi 菩Bồ 薩Tát 。 是thị 諸chư 法pháp 空không 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 亦diệc 空không 。

此thử 中trung 法pháp 空không 。 聲Thanh 聞Văn 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 得đắc 是thị 空không 故cố 。 名danh 聲Thanh 聞Văn 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 人nhân 。 聲Thanh 聞Văn 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 人nhân 空không 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 亦diệc 如như 是thị 。

【# 經Kinh 】#

如như 舍Xá 利Lợi 弗Phất 言ngôn 。

色sắc 無vô 邊biên 故cố 。 當đương 知tri 菩Bồ 薩Tát 亦diệc 無vô 邊biên 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 無vô 邊biên 故cố 。 當đương 知tri 菩Bồ 薩Tát 亦diệc 無vô 邊biên 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 色sắc 如như 虛hư 空không 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 如như 虛hư 空không 。

何hà 以dĩ 故cố 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 如như 虛hư 空không 邊biên 不phủ 可khả 得đắc 。 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 無vô 邊biên 無vô 中trung 故cố 。 但đãn 說thuyết 名danh 虛hư 空không 。 如như 是thị 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 色sắc 邊biên 不bất 可khả 得đắc 。 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 是thị 色sắc 空không 故cố 。 空không 中trung 亦diệc 無vô 邊biên 。 亦diệc 無vô 中trung 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 邊biên 不bất 可khả 得đắc 。 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 識thức 空không 故cố 。 空không 中trung 亦diệc 無vô 邊biên 。 亦diệc 無vô 中trung 。

以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 故cố 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 色sắc 無vô 邊biên 故cố 。 當đương 知tri 菩Bồ 薩Tát 亦diệc 無vô 邊biên 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 無vô 邊biên 故cố 。 當đương 知tri 菩Bồ 薩Tát 亦diệc 無vô 邊biên 。 乃nãi 至chí 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 亦diệc 如như 是thị 。

如như 舍Xá 利Lợi 弗Phất 言ngôn 。

色sắc 是thị 菩Bồ 薩Tát 。 是thị 亦diệc 不bất 可khả 得đắc 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 是thị 菩Bồ 薩Tát 。 是thị 亦diệc 不bất 可khả 得đắc 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 色sắc 。 色sắc 相tướng 空không 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 。 識thức 相tương/tướng 空không 。 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 。 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 相tương/tướng 空không 。 乃nãi 至chí 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 亦diệc 如như 是thị 。 內nội 空không 。 內nội 空không 相tướng 空không 。 乃nãi 至chí 無vô 法pháp 有hữu 法pháp 空không 。 無vô 法pháp 有hữu 法pháp 空không 相tướng 空không 。 四tứ 念niệm 處xứ 。 四tứ 念niệm 處xứ 相tương/tướng 空không 。 乃nãi 至chí 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 。 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 相tương/tướng 空không 。 如như 。 法pháp 性tánh 。 實thật 際tế 。 不bất 可khả 思tư 議nghị 性tánh 。 不bất 可khả 思tư 議nghị 性tánh 相tướng 空không 。 三tam 昧muội 門môn 。 三tam 昧muội 門môn 相tương/tướng 空không 。 陀đà 羅la 尼ni 門môn 。 陀đà 羅la 尼ni 門môn 相tương/tướng 空không 。 一Nhất 切Thiết 智Trí 。 一nhất 切thiết 智trí 相tướng 空không 。 道đạo 種chủng 智trí 。 道đạo 種chủng 智trí 相tương/tướng 空không 。 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 相tướng 空không 。 聲Thanh 聞Văn 乘thừa 。 聲Thanh 聞Văn 乘Thừa 相tướng 空không 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 乘Thừa 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 乘Thừa 相tướng 空không 。 佛Phật 乘thừa 。 佛Phật 乘thừa 相tương/tướng 空không 。 聲Thanh 聞Văn 人nhân 。 聲Thanh 聞Văn 人nhân 相tương/tướng 空không 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 辟Bích 支Chi 佛Phật 相tương/tướng 空không 。 佛Phật 。 佛Phật 相tương/tướng 空không 。 空không 中trung 色sắc 不bất 可khả 得đắc 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 不bất 可khả 得đắc 。

以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 故cố 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 色sắc 是thị 菩Bồ 薩Tát 。 是thị 亦diệc 不bất 可khả 得đắc 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 是thị 菩Bồ 薩Tát 。 是thị 亦diệc 不bất 可khả 得đắc 。

如như 舍Xá 利Lợi 弗Phất 言ngôn 。

何hà 因nhân 緣duyên 故cố 。 於ư 一nhất 切thiết 種chủng 。 一nhất 切thiết 處xứ 菩Bồ 薩Tát 不bất 可khả 得đắc 。 當đương 教giáo 何hà 等đẳng 菩Bồ 薩Tát 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 色sắc 。 色sắc 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 色sắc 。 受thọ 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 受thọ 。 受thọ 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 受thọ 。 色sắc 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 受thọ 。 想tưởng 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 想tưởng 。 想tưởng 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 想tưởng 。 色sắc 。 受thọ 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 想tưởng 。 行hành 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 行hành 。 行hành 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 行hành 。 色sắc 。 受thọ 。 想tưởng 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 行hành 。 識thức 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 識thức 。 識thức 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 識thức 。 色sắc 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 中trung 不bất 可khả 得đắc 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 眼nhãn 。 眼nhãn 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 眼nhãn 。 耳nhĩ 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 耳nhĩ 。 耳nhĩ 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 耳nhĩ 。 眼nhãn 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 耳nhĩ 。 鼻tị 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 鼻tị 。 鼻tị 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 鼻tị 。 眼nhãn 。 耳nhĩ 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 鼻tị 。 舌thiệt 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 舌thiệt 。 舌thiệt 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 舌thiệt 。 眼nhãn 。 耳nhĩ 。 鼻tị 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 舌thiệt 。 身thân 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 身thân 。 身thân 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 身thân 。 眼nhãn 。 耳nhĩ 。 鼻tị 。 舌thiệt 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 身thân 。 意ý 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 意ý 。 意ý 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 意ý 。 眼nhãn 。 耳nhĩ 。 鼻tị 。 舌thiệt 。 身thân 中trung 不bất 可khả 得đắc 。

六lục 入nhập 。 六lục 識thức 。 六lục 觸xúc 。 六lục 觸xúc 因nhân 緣duyên 生sanh 受thọ 亦diệc 如như 是thị 。 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 。 乃nãi 至chí 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 內nội 空không 乃nãi 至chí 無vô 法pháp 有hữu 法pháp 空không 。 四tứ 念niệm 處xứ 乃nãi 至chí 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 。 一nhất 切thiết 三tam 昧muội 門môn 。 一nhất 切thiết 陀đà 羅la 尼ni 門môn 。 性tánh 法pháp 乃nãi 至chí 辟Bích 支Chi 佛Phật 法pháp 。 初Sơ 地Địa 乃nãi 至chí 十Thập 地Địa 。 一Nhất 切Thiết 智Trí 。 道đạo 種chủng 智trí 。 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 亦diệc 如như 是thị 。 須Tu 陀Đà 洹Hoàn 乃nãi 至chí 阿A 羅La 漢Hán 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 。 菩Bồ 薩Tát 。 佛Phật 。 亦diệc 如như 是thị 。

菩Bồ 薩Tát 。 菩Bồ 薩Tát 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 菩Bồ 薩Tát 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 菩Bồ 薩Tát 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 中trung 。 教giáo 化hóa 無vô 所sở 有hữu 不bất 可khả 得đắc 。 教giáo 化hóa 中trung 。 教giáo 化hóa 無vô 所sở 有hữu 不bất 可khả 得đắc 。 教giáo 化hóa 中trung 。 菩Bồ 薩Tát 及cập 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 無vô 所sở 有hữu 不bất 可khả 得đắc 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 如như 是thị 一nhất 切thiết 法pháp 。 無vô 所sở 有hữu 不bất 可khả 得đắc 。 以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 故cố 。 一nhất 切thiết 種chủng 。 一nhất 切thiết 處xứ 。 菩Bồ 薩Tát 不bất 可khả 得đắc 。 當đương 教giáo 何hà 等đẳng 菩Bồ 薩Tát 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。

如như 舍Xá 利Lợi 弗Phất 言ngôn 。

何hà 因nhân 緣duyên 故cố 。 說thuyết 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 但đãn 有hữu 假giả 名danh 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 色sắc 是thị 假giả 名danh 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 是thị 假giả 名danh 。 色sắc 名danh 非phi 色sắc 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 名danh 非phi 識thức 。

何hà 以dĩ 故cố 。 名danh 。 名danh 相tướng 空không 。 若nhược 空không 則tắc 非phi 菩Bồ 薩Tát 。 以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 故cố 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 菩Bồ 薩Tát 但đãn 有hữu 假giả 名danh 。

復phục 次thứ 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 。 但đãn 有hữu 名danh 字tự 。 名danh 字tự 中trung 非phi 有hữu 。 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 。 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 。 中trung 非phi 有hữu 名danh 字tự 。 以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 但đãn 有hữu 假giả 名danh 。

尸Thi 羅La 波Ba 羅La 蜜Mật 。 羼Sằn 提Đề 波Ba 羅La 蜜Mật 。 毘Tỳ 梨Lê 耶Da 波Ba 羅La 蜜Mật 。 禪Thiền 波Ba 羅La 蜜Mật 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 但đãn 有hữu 名danh 字tự 。 名danh 字tự 中trung 無vô 有hữu 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 中trung 。 無vô 有hữu 名danh 字tự 。 以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 但đãn 有hữu 假giả 名danh 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 內nội 空không 。 但đãn 有hữu 名danh 字tự 。 乃nãi 至chí 無vô 法pháp 有hữu 法pháp 空không 。 但đãn 有hữu 名danh 字tự 。 名danh 字tự 中trung 無vô 內nội 空không 。 內nội 空không 中trung 無vô 名danh 字tự 。

何hà 以dĩ 故cố 。 名danh 字tự 。 內nội 空không 俱câu 不bất 可khả 得đắc 。 乃nãi 至chí 無vô 法pháp 。 有hữu 法pháp 空không 亦diệc 如như 是thị 。 以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 故cố 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 菩Bồ 薩Tát 但đãn 有hữu 假giả 名danh 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 四tứ 念niệm 處xứ 但đãn 有hữu 名danh 字tự 。 乃nãi 至chí 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 。 但đãn 有hữu 名danh 字tự 。 一nhất 切thiết 三tam 昧muội 門môn 。 一nhất 切thiết 陀đà 羅la 尼ni 門môn 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 亦diệc 如như 是thị 。

以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 故cố 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 我ngã 說thuyết 菩Bồ 薩Tát 但đãn 有hữu 假giả 名danh 。

如như 舍Xá 利Lợi 弗Phất 言ngôn 。

何hà 因nhân 緣duyên 故cố 。 說thuyết 我ngã 名danh 字tự 。 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 我ngã 畢tất 竟cánh 不bất 可khả 得đắc 。 云vân 何hà 當đương 有hữu 生sanh 。 乃nãi 至chí 知tri 者giả 。 見kiến 者giả 畢tất 竟cánh 不bất 可khả 得đắc 。 云vân 何hà 當đương 有hữu 生sanh 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 色sắc 畢tất 竟cánh 不bất 可khả 得đắc 。 云vân 何hà 當đương 有hữu 生sanh 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 畢tất 竟cánh 不bất 可khả 得đắc 。 云vân 何hà 當đương 有hữu 生sanh 。 眼nhãn 畢tất 竟cánh 不bất 可khả 得đắc 。 乃nãi 至chí 意ý 觸xúc 。 因nhân 緣duyên 生sanh 受thọ 。 畢tất 竟cánh 不bất 可khả 得đắc 。 云vân 何hà 當đương 有hữu 生sanh 。 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 。 畢tất 竟cánh 不bất 可khả 得đắc 。 乃nãi 至chí 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 畢tất 竟cánh 不bất 可khả 得đắc 。 云vân 何hà 當đương 有hữu 生sanh 。 內nội 空không 畢tất 竟cánh 不bất 可khả 得đắc 。 乃nãi 至chí 無vô 法pháp 有hữu 法pháp 。 空không 畢tất 竟cánh 不bất 可khả 得đắc 。 云vân 何hà 當đương 有hữu 生sanh 。 四tứ 念niệm 處xứ 畢tất 竟cánh 不bất 可khả 得đắc 。 乃nãi 至chí 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 。 畢tất 竟cánh 不bất 可khả 得đắc 。 云vân 何hà 當đương 有hữu 生sanh 。 諸chư 三tam 昧muội 門môn 。 諸chư 陀đà 羅la 尼ni 門môn 。 畢tất 竟cánh 不bất 可khả 得đắc 。 云vân 何hà 當đương 有hữu 生sanh 。 聲Thanh 聞Văn 乃nãi 至chí 佛Phật 。 畢tất 竟cánh 不bất 可khả 得đắc 。 云vân 何hà 當đương 有hữu 生sanh 。

以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 故cố 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 我ngã 說thuyết 如như 我ngã 名danh 字tự 。 我ngã 亦diệc 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。

【# 論luận 】#

問vấn 曰viết 。

心tâm 。 心tâm 數số 法pháp 無vô 形hình 。 不bất 可khả 見kiến 故cố 可khả 無vô 邊biên 。 色sắc 是thị 有hữu 形hình 。 可khả 見kiến 。 云vân 何hà 無vô 邊biên 。

答đáp 曰viết 。

無vô 處xứ 不bất 有hữu 色sắc 。 不bất 可khả 得đắc 籌trù 量lượng 遠viễn 近cận 輕khinh 重trọng 。 如như 佛Phật 說thuyết 。

四tứ 大đại 無vô 處xứ 不bất 有hữu 。 故cố 名danh 為vi 大đại 。 不bất 可khả 以dĩ 五ngũ 情tình 得đắc 其kỳ 限hạn 。 不bất 可khả 以dĩ 斗đẩu 稱xưng 量lượng 其kỳ 多đa 少thiểu 輕khinh 重trọng 。 是thị 故cố 言ngôn 。

色sắc 無vô 邊biên

復phục 次thứ 。 是thị 色sắc 過quá 去khứ 時thời 。 初sơ 始thỉ 不bất 可khả 得đắc 。 未vị 來lai 時thời 中trung 。 無vô 有hữu 恆Hằng 河Hà 沙sa 劫kiếp 數số 限hạn 色sắc 當đương 有hữu 盡tận 。 是thị 故cố 無vô 後hậu 邊biên 。 初sơ 邊biên 。 後hậu 邊biên 無vô 故cố 。 中trung 亦diệc 無vô 。

復phục 次thứ 。

邊biên

名danh 色sắc 相tướng 。 是thị 色sắc 分phân 別biệt 破phá 散tán 。 邊biên 不bất 可khả 得đắc 。 無vô 有hữu 本bổn 相tương/tướng 。

復phục 次thứ 。 無vô 為vi 法pháp 不bất 生sanh 不bất 滅diệt 故cố 。 無vô 數số 無vô 量lượng 無vô 邊biên 。 以dĩ 法pháp 空không 觀quán 觀quán 色sắc 皆giai 空không 。 與dữ 虛hư 空không 及cập 無vô 為vi 同đồng 相tương/tướng 。

無vô 量lượng 無vô 數số 。 無vô 邊biên 法pháp 中trung 。 乃nãi 至chí 微vi 塵trần 不bất 可khả 得đắc 。 何hà 況huống 菩Bồ 薩Tát 。 是thị 故cố 說thuyết 。

五ngũ 眾chúng 無vô 邊biên 。 菩Bồ 薩Tát 亦diệc 無vô 邊biên 。

如như 色sắc 無vô 邊biên 。 乃nãi 至chí 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 亦diệc 如như 是thị 。 隨tùy 相tương/tướng 分phân 別biệt 如như 先tiên 說thuyết 。

是thị 五ngũ 眾chúng 無vô 量lượng 無vô 數số 無vô 邊biên 故cố 。 不bất 得đắc 言ngôn 色sắc 是thị 菩Bồ 薩Tát 。 四tứ 眾chúng 亦diệc 如như 是thị 。

復phục 次thứ 。 色sắc 若nhược 離ly 心tâm 心tâm 數số 法pháp 。 如như 草thảo 木mộc 瓦ngõa 石thạch 。 云vân 何hà 名danh 菩Bồ 薩Tát 。 若nhược 心tâm 心tâm 數số 法pháp 離ly 色sắc 。 則tắc 無vô 依y 止chỉ 處xứ 。 亦diệc 無vô 所sở 能năng 為vi 。 云vân 何hà 名danh 菩Bồ 薩Tát 。

復phục 次thứ 。 六Lục 波Ba 羅La 蜜Mật 。 十thập 八bát 空không 。 三Tam 十Thập 七Thất 品Phẩm 。 十Thập 力Lực 乃nãi 至chí 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 。 如như 。 法pháp 性tánh 。 實thật 際tế 不bất 可khả 思tư 議nghị 性tánh 。 三tam 解giải 脫thoát 門môn 。 陀đà 羅la 尼ni 門môn 。 諸chư 三tam 昧muội 門môn 。 薩Tát 婆Bà 若Nhã 。 道đạo 智trí 。 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 三tam 乘thừa 。 三tam 乘thừa 人nhân 。 是thị 法pháp 若nhược 修tu 若nhược 觀quán 。 是thị 名danh 菩Bồ 薩Tát 。

是thị 法pháp 皆giai 以dĩ 自tự 相tương/tướng 空không 故cố 空không 。 所sở 謂vị 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 。 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 相tương/tướng 空không 。 乃nãi 至chí 佛Phật 。 佛Phật 相tương/tướng 空không 。

一nhất 切thiết 處xứ

者giả 。 五ngũ 眾chúng 。 十thập 二nhị 入nhập 。 十thập 八bát 界giới 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。

一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí

者giả 。 十thập 八bát 空không 。 三tam 解giải 脫thoát 門môn 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 觀quán 若nhược 常thường 若nhược 無vô 常thường 等đẳng 。 入nhập 一nhất 門môn 。 二nhị 門môn 乃nãi 至chí 無vô 量lượng 門môn 等đẳng 。 是thị 名danh 一nhất 切thiết 。 種chủng 智trí 求cầu 索sách 。 菩Bồ 薩Tát 不bất 可khả 得đắc 。

又hựu 以dĩ 自tự 法pháp 中trung 無vô 自tự 法pháp 。 亦diệc 無vô 他tha 法pháp 。 如như 此thử 中trung 說thuyết 。

色sắc 。 色sắc 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 色sắc 。 受thọ 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 受thọ 。 受thọ 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 受thọ 。 色sắc 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 乃nãi 至chí 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 中trung 不bất 可khả 得đắc 。 乃nãi 至chí 教giáo 化hóa 中trung 。 教giáo 化hóa 不bất 可khả 得đắc 。

但đãn 有hữu 名danh 字tự

者giả 。 是thị 五ngũ 眾chúng 破phá 壞hoại 散tán 滅diệt 。 如như 虛hư 空không 無vô 異dị 。 是thị 菩Bồ 薩Tát 但đãn 有hữu 名danh 字tự 。 如như 幻huyễn 化hóa 人nhân 。 假giả 名danh 字tự 中trung 更cánh 為vi 立lập 名danh 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 語ngứ 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。

不bất 但đãn 菩Bồ 薩Tát 假giả 名danh 字tự 。 五ngũ 眾chúng 皆giai 亦diệc 假giả 名danh 字tự 。 假giả 名danh 字tự 中trung 。 假giả 名danh 字tự 相tướng 不bất 可khả 得đắc 。 皆giai 入nhập 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 中trung 。 若nhược 如như 是thị 空không 者giả 。 則tắc 非phi 菩Bồ 薩Tát 。

復phục 次thứ 。 六Lục 波Ba 羅La 蜜Mật 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 行hành 是thị 法pháp 故cố 。 名danh 為vi 菩Bồ 薩Tát 。

是thị 法pháp 亦diệc 假giả 名danh 字tự 。 菩Bồ 薩Tát 亦diệc 假giả 名danh 字tự 。 空không 無vô 所sở 有hữu 。 是thị 諸chư 法pháp 等đẳng 強cường/cưỡng 為vi 作tác 名danh 。 因nhân 緣duyên 和hòa 合hợp 故cố 有hữu 。 亦diệc 無vô 其kỳ 實thật 。

我ngã 名danh 字tự 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh

者giả 。 如như 此thử 品phẩm 初sơ 已dĩ 說thuyết 。 此thử 中trung 須Tu 菩Bồ 提Đề 亦diệc 如như 眾chúng 生sanh 空không 。 法pháp 空không 破phá 我ngã 。 所sở 謂vị 我ngã 畢tất 竟cánh 不bất 可khả 得đắc 。 乃nãi 至chí 知tri 者giả 。 見kiến 者giả 不bất 可khả 得đắc 。 云vân 何hà 當đương 有hữu 生sanh 。

五ngũ 眾chúng 畢tất 竟cánh 不bất 可khả 得đắc 。 云vân 何hà 有hữu 五ngũ 眾chúng 生sanh 。 乃nãi 至chí 意ý 觸xúc 。 因nhân 緣duyên 生sanh 受thọ 。 畢tất 竟cánh 不bất 可khả 得đắc 。 云vân 何hà 當đương 有hữu 生sanh 。

六Lục 波Ba 羅La 蜜Mật 。 畢tất 竟cánh 不bất 可khả 得đắc 。 乃nãi 至chí 諸chư 陀đà 羅la 尼ni 門môn 。 三tam 昧muội 門môn 。 聲Thanh 聞Văn 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 佛Phật 畢tất 竟cánh 不bất 可khả 得đắc 。 云vân 何hà 當đương 有hữu 生sanh 。

若nhược 法pháp 先tiên 有hữu 。 然nhiên 後hậu 可khả 問vấn 生sanh 。 法pháp 體thể 先tiên 無vô 。 云vân 何hà 有hữu 生sanh 。

【# 經Kinh 】#

如như 舍Xá 利Lợi 弗Phất 所sở 言ngôn 。

如như 我ngã 。 諸chư 法pháp 亦diệc 如như 是thị 無vô 自tự 性tánh 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 諸chư 法pháp 和hòa 合hợp 生sanh 。 故cố 無vô 自tự 性tánh 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 何hà 等đẳng 和hòa 合hợp 生sanh 無vô 自tự 性tánh 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 色sắc 和hòa 合hợp 生sanh 無vô 自tự 性tánh 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 和hòa 合hợp 生sanh 無vô 自tự 性tánh 。

眼nhãn 和hòa 合hợp 生sanh 無vô 自tự 性tánh 。 乃nãi 至chí 意ý 和hòa 合hợp 生sanh 無vô 自tự 性tánh 。 色sắc 乃nãi 至chí 法pháp 。 眼nhãn 界giới 乃nãi 至chí 法Pháp 界Giới 。 地địa 種chủng 乃nãi 至chí 識thức 種chủng 。 眼nhãn 觸xúc 乃nãi 至chí 意ý 觸xúc 。 眼nhãn 觸xúc 因nhân 緣duyên 生sanh 受thọ 乃nãi 至chí 意ý 觸xúc 。 因nhân 緣duyên 生sanh 受thọ 。 和hòa 合hợp 生sanh 無vô 自tự 性tánh 。

檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 。 乃nãi 至chí 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 和hòa 合hợp 生sanh 無vô 自tự 性tánh 。 四tứ 念niệm 處xứ 乃nãi 至chí 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 。 和hòa 合hợp 生sanh 無vô 自tự 性tánh 。

復phục 次thứ 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 一nhất 切thiết 法pháp 無vô 常thường 亦diệc 不bất 失thất 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 問vấn 須Tu 菩Bồ 提Đề 。

何hà 等đẳng 法pháp 無vô 常thường 亦diệc 不bất 失thất 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 言ngôn 。

色sắc 無vô 常thường 亦diệc 不bất 失thất 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 無vô 常thường 亦diệc 不bất 失thất 。

何hà 以dĩ 故cố 。 若nhược 法pháp 無vô 常thường 。 即tức 是thị 動động 相tương/tướng 。 即tức 是thị 空không 相tướng 。 以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 故cố 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 一nhất 切thiết 有hữu 為vi 法pháp 。 無vô 常thường 亦diệc 不bất 失thất 。 若nhược 有hữu 漏lậu 法pháp 。 若nhược 無vô 漏lậu 法Pháp 。 若nhược 有hữu 記ký 法pháp 。 若nhược 無vô 記ký 法pháp 。 無vô 常thường 亦diệc 不bất 失thất 。

何hà 以dĩ 故cố 。 若nhược 法pháp 無vô 常thường 。 即tức 是thị 動động 相tương/tướng 。 即tức 是thị 空không 相tướng 。 以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 故cố 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 一nhất 切thiết 作tác 法pháp 無vô 常thường 亦diệc 不bất 失thất 。

復phục 次thứ 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 一nhất 切thiết 法pháp 非phi 常thường 非phi 滅diệt 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 言ngôn 。

何hà 等đẳng 法pháp 非phi 常thường 非phi 滅diệt 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 言ngôn 。

色sắc 非phi 常thường 非phi 滅diệt 。

何hà 以dĩ 故cố 。 性tánh 自tự 爾nhĩ 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 非phi 常thường 非phi 滅diệt 。

何hà 以dĩ 故cố 。 性tánh 自tự 爾nhĩ 。 乃nãi 至chí 意ý 識thức 。 因nhân 緣duyên 生sanh 受thọ 。 非phi 常thường 非phi 滅diệt 。

何hà 以dĩ 故cố 。 性tánh 自tự 爾nhĩ 。 以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 故cố 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 諸chư 法pháp 和hòa 合hợp 生sanh 無vô 自tự 性tánh 。

如như 舍Xá 利Lợi 弗Phất 所sở 言ngôn 。

何hà 因nhân 緣duyên 故cố 。 色sắc 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 言ngôn 。

色sắc 非phi 作tác 法pháp 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 非phi 作tác 法pháp 。

何hà 以dĩ 故cố 。 作tác 者giả 不bất 可khả 得đắc 故cố 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 眼nhãn 非phi 作tác 法pháp 。

何hà 以dĩ 故cố 。 作tác 者giả 不bất 可khả 得đắc 故cố 。 乃nãi 至chí 意ý 亦diệc 如như 是thị 。

眼nhãn 界giới 乃nãi 至chí 意ý 觸xúc 。 因nhân 緣duyên 生sanh 受thọ 。 亦diệc 如như 是thị 。

復phục 次thứ 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 一nhất 切thiết 諸chư 法pháp 。 皆giai 非phi 起khởi 非phi 作tác 。

何hà 以dĩ 故cố 。 作tác 者giả 不bất 可khả 得đắc 故cố 。 以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 故cố 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 色sắc 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。

如như 舍Xá 利Lợi 弗Phất 所sở 言ngôn 。

何hà 因nhân 緣duyên 故cố 。 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。 是thị 不bất 名danh 為vi 色sắc 。 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。 是thị 不bất 名danh 為vi 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 言ngôn 。

色sắc 性tánh 空không 。 是thị 空không 無vô 生sanh 。 無vô 滅diệt 。 無vô 住trụ 異dị 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 性tánh 空không 。 是thị 空không 無vô 生sanh 。 無vô 滅diệt 。 無vô 住trụ 異dị 。 眼nhãn 乃nãi 至chí 一nhất 切thiết 。 有hữu 為vi 法pháp 性tánh 空không 。 是thị 空không 無vô 生sanh 。 無vô 滅diệt 。 無vô 住trụ 異dị 。

以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 故cố 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。 是thị 不bất 名danh 色sắc 。 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。 是thị 不bất 名danh 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 。

如như 舍Xá 利Lợi 弗Phất 所sở 言ngôn 。

何hà 因nhân 緣duyên 故cố 。 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 法pháp 。 當đương 教giáo 是thị 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 耶da 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 言ngôn 。

畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。 即tức 是thị 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 即tức 是thị 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。 無vô 二nhị 無vô 別biệt 。 以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 故cố 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 我ngã 說thuyết 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。 當đương 教giáo 是thị 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 耶da 。

如như 舍Xá 利Lợi 弗Phất 所sở 言ngôn 。

何hà 因nhân 緣duyên 故cố 。 離ly 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。 無vô 菩Bồ 薩Tát 行hạnh 。 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 言ngôn 。

菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 行hành 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 時thời 。 不bất 見kiến 畢tất 竟cánh 。 不bất 生sanh 異dị 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 亦diệc 不bất 見kiến 畢tất 竟cánh 。 不bất 生sanh 異dị 菩Bồ 薩Tát 。 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。 及cập 菩Bồ 薩Tát 無vô 二nhị 無vô 別biệt 。

不bất 見kiến 畢tất 竟cánh 。 不bất 生sanh 異dị 色sắc 。

何hà 以dĩ 故cố 。 是thị 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 及cập 色sắc 。 無vô 二nhị 無vô 別biệt 。

不bất 見kiến 畢tất 竟cánh 。 不bất 生sanh 異dị 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 。

何hà 以dĩ 故cố 。 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 無vô 二nhị 無vô 別biệt 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 亦diệc 如như 是thị 。

以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 故cố 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 離ly 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。 無vô 菩Bồ 薩Tát 行hạnh 。 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề 。

如như 舍Xá 利Lợi 弗Phất 所sở 言ngôn 。

何hà 因nhân 緣duyên 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 聞văn 作tác 是thị 說thuyết 。 心tâm 不bất 沒một 。 不bất 悔hối 。 不bất 驚kinh 。 不bất 怖bố 。 不bất 畏úy 。 是thị 名danh 菩Bồ 薩Tát 行hành 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 言ngôn 。

菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 不bất 見kiến 諸chư 法pháp 有hữu 覺giác 。 知tri 相tương/tướng 。 見kiến 一nhất 切thiết 諸chư 法pháp 。 如như 夢mộng 。 如như 幻huyễn 。 如như 炎diễm 。 如như 影ảnh 。 如như 化hóa 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 聞văn 作tác 是thị 說thuyết 。 心tâm 不bất 沒một 。 不bất 悔hối 。 不bất 驚kinh 。 不bất 怖bố 。 不bất 畏úy 。

【# 論luận 】#

者giả 言ngôn 。

諸chư 法pháp 無vô 有hữu 自tự 性tánh

者giả 。 以dĩ 性tánh 空không 破phá 諸chư 法pháp 各các 各các 性tánh 。

此thử 中trung 須Tu 菩Bồ 提Đề 自tự 說thuyết 。

諸chư 法pháp 和hòa 合hợp 生sanh 。 無vô 有hữu 自tự 性tánh 。

如như 和hòa 合hợp 五ngũ 眾chúng 等đẳng 法pháp 。 及cập 六Lục 波Ba 羅La 蜜Mật 等đẳng 善thiện 法Pháp 。 從tùng 是thị 出xuất 菩Bồ 薩Tát 名danh 字tự 。 是thị 菩Bồ 薩Tát 從tùng 作tác 法pháp 。 眾chúng 緣duyên 和hòa 合hợp 生sanh 故cố 。 非phi 一nhất 法pháp 所sở 成thành 。 以dĩ 是thị 故cố 言ngôn 假giả 名danh 。

是thị 眾chúng 法pháp 亦diệc 從tùng 和hòa 合hợp 邊biên 生sanh 。 譬thí 如như 有hữu 眼nhãn 。 有hữu 色sắc 。 有hữu 明minh 。 有hữu 空không 。 有hữu 欲dục 見kiến 心tâm 等đẳng 。 諸chư 因nhân 緣duyên 和hòa 合hợp 生sanh 眼nhãn 識thức 。 是thị 中trung 不bất 得đắc 言ngôn 眼nhãn 是thị 見kiến 者giả 。 若nhược 識thức 是thị 見kiến 者giả 。 若nhược 色sắc 是thị 見kiến 者giả 。 若nhược 明minh 是thị 見kiến 者giả 。

若nhược 是thị 眼nhãn 。 色sắc 。 識thức 等đẳng 。 各các 各các 不bất 得đắc 有hữu 所sở 見kiến 。 和hòa 合hợp 中trung 亦diệc 。 不bất 應ưng 有hữu 見kiến 。

以dĩ 是thị 故cố 。 見kiến 法pháp 畢tất 竟cánh 空không 。 如như 幻huyễn 。 如như 夢mộng 。

一nhất 切thiết 諸chư 法pháp 亦diệc 如như 是thị 。

復phục 次thứ 。

一nhất 切thiết 法pháp 無vô 常thường 亦diệc 不bất 失thất

無vô 常thường 破phá 。

常thường 倒đảo

不bất 失thất 破phá 。

斷đoạn 滅diệt 倒đảo

是thị 無vô 常thường 不bất 失thất 法pháp 。 即tức 是thị 入nhập 實thật 相tướng 門môn 。 是thị 故cố 須Tu 菩Bồ 提Đề 。 語ngứ 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。

無vô 常thường 即tức 是thị 動động 相tương/tướng 。 即tức 是thị 空không 相tướng 。

一nhất 切thiết 法Pháp 亦diệc 如như 是thị 。

復phục 次thứ 。

一nhất 切thiết 法pháp 非phi 常thường 非phi 失thất

者giả 。 如như 十thập 八bát 空không 後hậu 義nghĩa 說thuyết 。

色sắc 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 者giả

五ngũ 眾chúng 作tác 者giả 。 生sanh 者giả 。 起khởi 者giả 不bất 可khả 得đắc 故cố 。

復phục 次thứ 。 生sanh 相tướng 不bất 可khả 得đắc 者giả 。 如như 先tiên 破phá 生sanh 中trung 說thuyết 。

一nhất 切thiết 法Pháp 亦diệc 如như 是thị 。

何hà 以dĩ 故cố 說thuyết 。 若nhược 色sắc 不bất 生sanh 為vi 非phi 色sắc 。 非phi 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 。

者giả 。 此thử 中trung 須Tu 菩Bồ 提Đề 自tự 說thuyết 。

色sắc 從tùng 因nhân 緣duyên 生sanh 。 無vô 有hữu 自tự 性tánh 。 常thường 空không 相tướng 。 若nhược 法pháp 常thường 空không 相tướng 。 是thị 法pháp 無vô 生sanh 相tướng 。 無vô 滅diệt 相tương/tướng 。 無vô 住trụ 異dị 相tướng 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 亦diệc 如như 是thị 。 故cố 不bất 生sanh 相tương/tướng 法pháp 。 即tức 是thị 無vô 為vi 。 非phi 有hữu 為vi 相tương/tướng 。 餘dư 法Pháp 亦diệc 如như 是thị 。

畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。 當đương 教giáo 誰thùy 般Bát 若Nhã 。

者giả 。 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。 即tức 是thị 諸chư 法pháp 實thật 相tướng 。 諸chư 法pháp 實thật 相tướng 。 即tức 是thị 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 云vân 何hà 以dĩ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 教giáo 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。

若nhược 離ly 是thị 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。 有hữu 菩Bồ 薩Tát 者giả 。 應ưng 當đương 教giáo 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 是thị 菩Bồ 薩Tát 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 。 無vô 二nhị 無vô 別biệt 。 云vân 何hà 當đương 教giáo 離ly 畢tất 竟cánh 不bất 生sanh 行hành 道Đạo 者giả 。 上thượng 說thuyết 中trung 已dĩ 合hợp 解giải 。

菩Bồ 薩Tát 聞văn 是thị 不bất 沒một 。 不bất 悔hối 。

者giả 。 菩Bồ 薩Tát 於ư 一nhất 切thiết 法pháp 中trung 。 不bất 見kiến 我ngã 。 眾chúng 生sanh 乃nãi 至chí 知tri 者giả 。 見kiến 者giả 。 亦diệc 無vô 說thuyết 者giả 。 亦diệc 無vô 聽thính 者giả 。 無vô 邪tà 說thuyết 。 無vô 正chánh 說thuyết 。 亦diệc 無vô 無vô 說thuyết 者giả 。 知tri 一nhất 切thiết 法pháp 。 因nhân 緣duyên 和hòa 合hợp 故cố 生sanh 。 諸chư 緣duyên 離ly 故cố 滅diệt 。 無vô 有hữu 起khởi 者giả 。 無vô 有hữu 滅diệt 者giả 。 故cố 不bất 畏úy 。 不bất 怖bố 。 不bất 沒một 。 不bất 悔hối 。

菩Bồ 薩Tát 知tri 一nhất 切thiết 法pháp 虛hư 誑cuống 。 無vô 實thật 無vô 定định 。 若nhược 死tử 急cấp 時thời 。 若nhược 墮đọa 阿A 鼻Tỳ 泥Nê 犁Lê 。 心tâm 猶do 不bất 動động 。 況huống 聞văn 虛hư 聲thanh 。 而nhi 有hữu 恐khủng 怖bố 。

如như 人nhân 夢mộng 中trung 。 見kiến 怖bố 畏úy 事sự 。 覺giác 已dĩ 則tắc 無vô 恐khủng 心tâm 。 知tri 夢mộng 法pháp 能năng 誑cuống 心tâm 無vô 有hữu 實thật 事sự 。 菩Bồ 薩Tát 亦diệc 如như 是thị 。 入nhập 世thế 間gian 心tâm 夢mộng 中trung 見kiến 。 有hữu 恐khủng 畏úy 。 得đắc 諸chư 法pháp 實thật 相tướng 覺giác 時thời 。 則tắc 無vô 所sở 畏úy 。 知tri 諸chư 法pháp 但đãn 是thị 虛hư 誑cuống 。 無vô 有hữu 真chân 實thật 。

復phục 次thứ 。 譬thí 如như 幻huyễn 事sự 。 智trí 者giả 雖tuy 見kiến 心tâm 無vô 所sở 惑hoặc 。 知tri 是thị 誑cuống 法pháp 。 菩Bồ 薩Tát 亦diệc 如như 是thị 。 知tri 一nhất 切thiết 法pháp 如như 幻huyễn 。 能năng 誑cuống 人nhân 心tâm 。 是thị 中trung 無vô 實thật 。 以dĩ 是thị 故cố 不bất 怖bố 畏úy 。 如như 炎diễm 。 如như 影ảnh 。 如như 化hóa 亦diệc 如như 是thị 。

【# 經Kinh 】#

須Tu 菩Bồ 提Đề 白bạch 佛Phật 言ngôn 。

世Thế 尊Tôn 。 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 行hành 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 如như 是thị 觀quán 諸chư 法pháp 。 是thị 時thời 菩Bồ 薩Tát 摩ma 訶ha 薩tát 。 不bất 受thọ 色sắc 。 不bất 視thị 色sắc 。 不bất 住trụ 色sắc 。 不bất 著trước 色sắc 。 不bất 言ngôn 是thị 色sắc 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 亦diệc 不bất 受thọ 。 不bất 視thị 。 不bất 住trụ 。 不bất 著trước 。 亦diệc 不bất 言ngôn 是thị 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 。 眼nhãn 不bất 受thọ 。 不bất 視thị 。 不bất 住trụ 。 不bất 著trước 。 亦diệc 不bất 言ngôn 是thị 眼nhãn 。 耳nhĩ 。 鼻tị 。 舌thiệt 。 身thân 。 意ý 。 亦diệc 不bất 受thọ 。 不bất 視thị 。 不bất 住trụ 。 不bất 著trước 。 亦diệc 不bất 言ngôn 是thị 意ý 。 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 不bất 受thọ 。 不bất 視thị 。 不bất 住trụ 。 不bất 著trước 。 亦diệc 不bất 言ngôn 是thị 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 。 尸Thi 羅La 波Ba 羅La 蜜Mật 。 羼Sằn 提Đề 波Ba 羅La 蜜Mật 。 毘Tỳ 梨Lê 耶Da 波Ba 羅La 蜜Mật 。 禪Thiền 波Ba 羅La 蜜Mật 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 不bất 受thọ 。 不bất 示thị 。 不bất 住trụ 。 不bất 著trước 。 亦diệc 不bất 言ngôn 是thị 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 內nội 空không 不bất 受thọ 。 不bất 示thị 。 不bất 住trụ 。 不bất 著trước 。 亦diệc 不bất 言ngôn 是thị 內nội 空không 。 乃nãi 至chí 無vô 法pháp 。 有hữu 法pháp 空không 亦diệc 如như 是thị 。

復phục 次thứ 。

世Thế 尊Tôn 。 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 行hành 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 時thời 。 四tứ 念niệm 處xứ 不bất 受thọ 。 不bất 示thị 。 不bất 住trụ 。 不bất 著trước 。 亦diệc 不bất 言ngôn 是thị 四tứ 念niệm 處xứ 。 乃nãi 至chí 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 不bất 受thọ 。 不bất 示thị 。 不bất 住trụ 。 不bất 著trước 。 亦diệc 不bất 言ngôn 是thị 。 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 。 一nhất 切thiết 三tam 昧muội 門môn 。 一nhất 切thiết 陀đà 羅la 尼ni 。 門môn 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 不bất 受thọ 。 不bất 示thị 。 不bất 住trụ 。 不bất 著trước 。 亦diệc 不bất 言ngôn 是thị 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。

復phục 次thứ 。

世Thế 尊Tôn 。 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 行hành 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 時thời 。 不bất 見kiến 色sắc 乃nãi 至chí 不bất 見kiến 。 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。

何hà 以dĩ 故cố 。

色sắc 不bất 生sanh 。 是thị 非phi 色sắc 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 不bất 生sanh 。 是thị 非phi 識thức 。 眼nhãn 不bất 生sanh 。 是thị 非phi 眼nhãn 。 耳nhĩ 。 鼻tị 。 舌thiệt 。 身thân 。 意ý 不bất 生sanh 。 是thị 非phi 意ý 。 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 不bất 生sanh 。 是thị 非phi 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 。 乃nãi 至chí 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 不bất 生sanh 。 是thị 非phi 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。

何hà 以dĩ 故cố 。 色sắc 。 不bất 生sanh 。 不bất 二nhị 不bất 別biệt 。 乃nãi 至chí 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 不bất 生sanh 。 不bất 二nhị 不bất 別biệt 。

內nội 空không 不bất 生sanh 。 是thị 非phi 內nội 空không 。 乃nãi 至chí 無vô 法pháp 。 有hữu 法pháp 空không 不bất 生sanh 。 是thị 非phi 無vô 法pháp 有hữu 法pháp 空không 。

何hà 以dĩ 故cố 。 內nội 空không 乃nãi 至chí 無vô 法pháp 有hữu 法pháp 空không 。 不bất 生sanh 。 不bất 二nhị 不bất 別biệt 。

世Thế 尊Tôn 。 四tứ 念niệm 處xứ 不bất 生sanh 。 非phi 四tứ 念niệm 處xứ 。

何hà 以dĩ 故cố 。 四tứ 念niệm 處xứ 。 不bất 生sanh 。 不bất 二nhị 不bất 別biệt 。

何hà 以dĩ 故cố 。 世Thế 尊Tôn 。 是thị 不bất 生sanh 法pháp 。 非phi 一nhất 。 非phi 二nhị 。 非phi 三tam 。 非phi 異dị 。 以dĩ 是thị 故cố 。 四tứ 念niệm 處xứ 。 不bất 生sanh 。 不bất 二nhị 不bất 別biệt 。

乃nãi 至chí 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 不bất 生sanh 。 非phi 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 。

何hà 以dĩ 故cố 。 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 。 不bất 生sanh 。 不bất 二nhị 不bất 別biệt 。

何hà 以dĩ 故cố 。 世Thế 尊Tôn 。 是thị 不bất 生sanh 法pháp 。 非phi 一nhất 。 非phi 二nhị 。 非phi 三tam 。 非phi 異dị 。 以dĩ 是thị 故cố 。 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 不bất 生sanh 。 非phi 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 。

世Thế 尊Tôn 。 如như 不bất 生sanh 。 是thị 非phi 如như 。 乃nãi 至chí 不bất 可khả 。 思tư 議nghị 性tánh 不bất 生sanh 。 是thị 非phi 不bất 可khả 思tư 議nghị 性tánh 。

世Thế 尊Tôn 。 是thị 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề 不bất 生sanh 。 一Nhất 切Thiết 智Trí 。 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 不bất 生sanh 。 是thị 非phi 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。

何hà 以dĩ 故cố 。 是thị 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 不bất 生sanh 。 不bất 二nhị 不bất 別biệt 。

何hà 以dĩ 故cố 。 世Thế 尊Tôn 。 是thị 不bất 生sanh 法pháp 非phi 一nhất 。 非phi 二nhị 。 非phi 三tam 。 非phi 異dị 。 以dĩ 是thị 故cố 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 不bất 生sanh 。 非phi 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。

世Thế 尊Tôn 。 色sắc 不bất 滅diệt 相tương/tướng 。 是thị 非phi 色sắc 。

何hà 以dĩ 故cố 。 色sắc 及cập 不bất 滅diệt 相tương/tướng 。 不bất 二nhị 不bất 別biệt 。

何hà 以dĩ 故cố 。 世Thế 尊Tôn 。 是thị 不bất 滅diệt 法pháp 非phi 一nhất 。 非phi 二nhị 。 非phi 三tam 。 非phi 異dị 。 以dĩ 是thị 故cố 。 色sắc 不bất 滅diệt 相tương/tướng 是thị 非phi 色sắc 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 不bất 滅diệt 相tương/tướng 是thị 非phi 識thức 。

何hà 以dĩ 故cố 。 識thức 及cập 不bất 滅diệt 不bất 二nhị 不bất 別biệt 。

何hà 以dĩ 故cố 。 世Thế 尊Tôn 。 是thị 不bất 滅diệt 法pháp 。 非phi 一nhất 。 非phi 二nhị 。 非phi 三tam 。 非phi 異dị 。 以dĩ 是thị 故cố 。 識thức 不bất 滅diệt 相tương/tướng 是thị 非phi 識thức 。 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 。 乃nãi 至chí 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 內nội 空không 乃nãi 至chí 無vô 法pháp 有hữu 法pháp 空không 。 四tứ 念niệm 處xứ 乃nãi 至chí 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 。 亦diệc 如như 是thị 。

世Thế 尊Tôn 。 以dĩ 是thị 故cố 。 色sắc 入nhập 無vô 二nhị 法pháp 數số 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 入nhập 無vô 二nhị 法pháp 數số 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 入nhập 無vô 二nhị 法pháp 數số 。

【# 論luận 】#

者giả 言ngôn 。

須Tu 菩Bồ 提Đề 白bạch 佛Phật 。

菩Bồ 薩Tát 能năng 如như 是thị 觀quán 諸chư 法pháp 。 於ư 五ngũ 眾chúng 中trung 有hữu 五ngũ 種chủng 正chánh 觀quán 行hành 。

所sở 謂vị 。

不bất 受thọ

以dĩ 五ngũ 眾chúng 中trung 有hữu 無vô 常thường 火hỏa 能năng 燒thiêu 心tâm 故cố 。

不bất 視thị

者giả 。 不bất 取thủ 相tương/tướng 。 非phi 但đãn 觀quán 無vô 常thường 等đẳng 過quá 。 觀quán 是thị 五ngũ 眾chúng 空không 。 不bất 取thủ 相tướng 故cố 。

不bất 住trụ

者giả 。 不bất 依y 止chỉ 五ngũ 眾chúng 。 畏úy 諸chư 煩phiền 惱não 賊tặc 來lai 故cố 。 不bất 敢cảm 久cửu 住trụ 。 譬thí 如như 空không 聚tụ 落lạc 。 賊tặc 所sở 止chỉ 處xứ 。 智trí 者giả 不bất 應ưng 久cửu 住trụ 。

不bất 著trước

者giả 。 五ngũ 眾chúng 若nhược 有hữu 一nhất 罪tội 。 猶do 不bất 應ưng 著trước 。 何hà 況huống 身thân 有hữu 飢cơ 渴khát 。 寒hàn 熱nhiệt 。 老lão 病bệnh 死tử 等đẳng 。 心tâm 有hữu 憂ưu 愁sầu 。 恐khủng 怖bố 。 妬đố 嫉tật 。 瞋sân 恚khuể 等đẳng 。 後hậu 世thế 墮đọa 三tam 惡ác 道đạo 。 一nhất 切thiết 無vô 常thường 。 苦khổ 。 空không 。 無vô 我ngã 。 不bất 得đắc 自tự 在tại 。 如như 是thị 等đẳng 無vô 量lượng 無vô 邊biên 過quá 罪tội 。 云vân 何hà 可khả 著trước 。

不bất 言ngôn 是thị 色sắc

者giả 。 不bất 以dĩ 邪tà 見kiến 說thuyết 色sắc 。 若nhược 常thường 若nhược 無vô 常thường 等đẳng 。 不bất 言ngôn 五ngũ 眾chúng 如như 是thị 定định 相tương/tướng 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 亦diệc 如như 是thị 。

何hà 以dĩ 故cố 。 色sắc 中trung 行hành 五ngũ 種chủng 正chánh 行hạnh 。 是thị 五ngũ 眾chúng 。 皆giai 無vô 生sanh 相tương/tướng 。 皆giai 一nhất 相tương/tướng 。 一nhất 相tương/tướng 則tắc 無vô 相tướng 。 若nhược 無vô 相tướng 則tắc 非phi 有hữu 五ngũ 眾chúng 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 亦diệc 如như 是thị 。

若nhược 一nhất 切thiết 法pháp 無vô 生sanh 相tương/tướng 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 不bất 二nhị 不bất 別biệt 。 得đắc 是thị 無vô 生sanh 心tâm 。 即tức 是thị 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 得đắc 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 即tức 知tri 諸chư 法pháp 不bất 生sanh 不bất 滅diệt 。 以dĩ 是thị 故cố 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 即tức 是thị 不bất 生sanh 。 不bất 二nhị 不bất 別biệt 。

復phục 次thứ 。 須Tu 菩Bồ 提Đề 自tự 說thuyết 因nhân 緣duyên 。 所sở 謂vị 。

是thị 無vô 生sanh 法pháp 不bất 一nhất 相tương/tướng 。 不bất 二nhị 相tương/tướng 。 不bất 三tam 。 不bất 異dị 。

何hà 以dĩ 故cố 。 諸chư 法pháp 無vô 生sanh 一nhất 相tương/tướng 故cố 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 亦diệc 如như 是thị 。

如như 無vô 生sanh 。 無vô 滅diệt 亦diệc 如như 是thị 。

問vấn 曰viết 。

末mạt 後hậu 何hà 以dĩ 故cố 說thuyết

色sắc 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 入nhập 無vô 二nhị 法pháp 數số

答đáp 曰viết 。

菩Bồ 薩Tát 若nhược 未vị 破phá 色sắc 。 則tắc 生sanh 愛ái 等đẳng 結kết 使sử 。 著trước 是thị 色sắc 等đẳng 。 破phá 色sắc 已dĩ 。 則tắc 生sanh 邪tà 見kiến 。 著trước 是thị 色sắc 空không 等đẳng 。 今kim 色sắc 等đẳng 用dụng 空không 智trí 慧tuệ 故cố 。 皆giai 空không 。 不bất 二nhị 相tương/tướng 。

是thị 諸chư 法pháp 虛hư 誑cuống 不bất 實thật 。 內nội 外ngoại 入nhập 所sở 攝nhiếp 故cố 。 名danh 為vi 二nhị 。 色sắc 等đẳng 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 離ly 是thị 二nhị 。 名danh 不bất 二nhị 。

今kim 須Tu 菩Bồ 提Đề 。 憐lân 愍mẫn 眾chúng 生sanh 。 利lợi 益ích 諸chư 菩Bồ 薩Tát 故cố 。 說thuyết 。

是thị 諸chư 法pháp 不bất 二nhị 。 入nhập 無vô 二nhị 法pháp 數số 中trung 。

大Đại 智Trí 度Độ 論Luận 卷quyển 第đệ 五ngũ 十thập 二nhị