大Đại 智Trí 度Độ 論Luận
Quyển 38
龍Long 樹Thụ 菩Bồ 薩Tát 造Tạo 後Hậu 秦Tần 鳩Cưu 摩Ma 羅La 什Thập 譯Dịch

大Đại 智Trí 度Độ 論Luận 釋Thích 往Vãng 生Sanh 品Phẩm 第đệ 四tứ 之chi 上thượng (# 卷quyển 三tam 十thập 八bát )#

聖thánh 者giả 龍long 樹thụ 造tạo

後hậu 秦tần 龜quy 茲tư 國quốc 三Tam 藏Tạng 鳩Cưu 摩Ma 羅La 什Thập 譯dịch

【# 經Kinh 】#

舍Xá 利Lợi 弗Phất 白bạch 佛Phật 言ngôn 。

世Thế 尊Tôn 。 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 行hành 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 能năng 如như 是thị 習tập 相tương 應ứng 者giả 。 從tùng 何hà 處xứ 終chung 。 來lai 生sanh 此thử 間gian 。 從tùng 此thử 間gian 終chung 。 當đương 生sanh 何hà 處xứ 。

佛Phật 告cáo 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。

是thị 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 行hành 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 能năng 如như 是thị 習tập 相tương 應ứng 者giả 。 或hoặc 從tùng 他tha 方phương 佛Phật 國quốc 。 來lai 生sanh 此thử 間gian 。 或hoặc 從tùng 兜Đâu 率Suất 天Thiên 。 上thượng 來lai 生sanh 此thử 間gian 。 或hoặc 從tùng 人nhân 道đạo 中trung 來lai 生sanh 此thử 間gian 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 從tùng 他tha 方phương 佛Phật 國quốc 來lai 者giả 。 疾tật 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 應ưng 。 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 應ưng 故cố 。 捨xả 身thân 來lai 生sanh 此thử 間gian 。 諸chư 深thâm 法Pháp 要yếu 皆giai 現hiện 在tại 前tiền 。 後hậu 還hoàn 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 應ưng 。 在tại 所sở 生sanh 處xứ 。 常thường 值trị 諸chư 佛Phật 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 有hữu 一Nhất 生Sanh 補Bổ 處Xứ 菩Bồ 薩Tát 。 兜Đâu 率Suất 天Thiên 上thượng 終chung 。 來lai 生sanh 是thị 間gian 。 是thị 菩Bồ 薩Tát 不phủ 。 失thất 六Lục 波Ba 羅La 蜜Mật 。 隨tùy 所sở 生sanh 處xứ 。 一nhất 切thiết 陀đà 羅la 尼ni 門môn 。 諸chư 三tam 昧muội 門môn 。 疾tật 現hiện 在tại 前tiền 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 有hữu 菩Bồ 薩Tát 人nhân 中trung 命mạng 終chung 。 還hoàn 生sanh 人nhân 中trung 者giả 。 除trừ 阿a 毘tỳ 跋bạt 致trí 。 是thị 菩Bồ 薩Tát 根căn 鈍độn 。 不bất 能năng 疾tật 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 應ưng 。 諸chư 陀đà 羅la 尼ni 門môn 。 三tam 昧muội 門môn 。 不bất 能năng 疾tật 現hiện 在tại 前tiền 。

【# 論luận 】#

問vấn 曰viết 。

是thị 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 中trung 。 眾chúng 生sanh 畢tất 竟cánh 不bất 可khả 得đắc 。 如như 上thượng 品phẩm 說thuyết 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 如như 一nhất 切thiết 眾chúng 生sanh 不bất 可khả 得đắc 。 壽thọ 者giả 。 命mạng 者giả 乃nãi 至chí 知tri 者giả 。 見kiến 者giả 等đẳng 眾chúng 生sanh 諸chư 異dị 名danh 字tự 。 皆giai 空không 無vô 實thật 。

此thử 中trung 何hà 以dĩ 問vấn 。

從tùng 何hà 所sở 來lai 。 去khứ 至chí 何hà 所sở 上thượng 。

眾chúng 生sanh 異dị 名danh 。 即tức 是thị 菩Bồ 薩Tát 。 眾chúng 生sanh 無vô 故cố 。 菩Bồ 薩Tát 亦diệc 無vô 。 又hựu 此thử 《# 經kinh 》# 中trung 說thuyết 。

菩Bồ 薩Tát 但đãn 有hữu 名danh 字tự 。 無vô 有hữu 實thật 法pháp 。

今kim 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 何hà 以dĩ 作tác 此thử 問vấn 。

答đáp 曰viết 。

佛Phật 法Pháp 中trung 有hữu 二nhị 諦đế 。

一nhất 者giả 。 世thế 諦đế 。 二nhị 者giả 。 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 諦Đế 。 為vi 世thế 諦đế 故cố 。 說thuyết 有hữu 眾chúng 生sanh 。 為vi 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 諦Đế 故cố 。 說thuyết 眾chúng 生sanh 無vô 所sở 有hữu 。

復phục 有hữu 二nhị 種chủng 。

有hữu 知tri 名danh 字tự 相tương/tướng 。 有hữu 不bất 知tri 名danh 字tự 相tương/tướng 。 譬thí 如như 軍quân 立lập 密mật 號hiệu 。 有hữu 知tri 者giả 。 有hữu 不bất 知tri 者giả 。

復phục 有hữu 二nhị 種chủng 。

有hữu 初sơ 習tập 行hành 。 有hữu 久cửu 習tập 行hành 。 有hữu 著trước 者giả 。 有hữu 不bất 著trước 者giả 。 有hữu 知tri 他tha 意ý 者giả 。 有hữu 不bất 知tri 他tha 意ý 者giả (# 雖tuy 有hữu 言ngôn 辭từ 。 知tri 其kỳ 寄ký 言ngôn 以dĩ 宣tuyên 理lý )# 。

為vi 不bất 知tri 名danh 字tự 相tương/tướng 。 初sơ 習tập 行hành 。 著trước 。 不bất 知tri 他tha 意ý 者giả 。 故cố 說thuyết 。

無vô 眾chúng 生sanh

為vi 知tri 名danh 字tự 相tương/tướng 。 久cửu 習tập 行hành 。 不bất 著trước 。 知tri 他tha 意ý 者giả 。 故cố 說thuyết 言ngôn 。

有hữu 眾chúng 生sanh

舍Xá 利Lợi 弗Phất 以dĩ 天thiên 眼nhãn 明minh 。 見kiến 六lục 道đạo 眾chúng 生sanh 。 生sanh 死tử 善thiện 惡ác 。 於ư 此thử 無vô 疑nghi 。 但đãn 不bất 知tri 從tùng 他tha 方phương 無vô 量lượng 阿a 僧tăng 祇kỳ 世thế 界giới 。 諸chư 菩Bồ 薩Tát 來lai 者giả 。 故cố 問vấn 。 有hữu 諸chư 大đại 菩Bồ 薩Tát 。 從tùng 此thử 間gian 終chung 。 生sanh 他tha 方phương 無vô 量lượng 阿a 僧tăng 祇kỳ 佛Phật 國quốc 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 天thiên 眼nhãn 所sở 不bất 見kiến 。 故cố 問vấn 。

復phục 次thứ 。 有hữu 聲Thanh 聞Văn 人nhân 見kiến 。 菩Bồ 薩Tát 行hành 六Lục 波Ba 羅La 蜜Mật 。 久cửu 住trụ 生sanh 死tử 中trung 。 漏lậu 未vị 盡tận 故cố 。 集tập 種chủng 種chủng 智trí 慧tuệ 。 內nội 外ngoại 經kinh 書thư 。 而nhi 不bất 證chứng 實thật 際tế 。 未vị 免miễn 生sanh 。 老lão 。 病bệnh 。 死tử 。 愍mẫn 而nhi 輕khinh 之chi 言ngôn 。

此thử 等đẳng 命mạng 終chung 。 以dĩ 三tam 毒độc 未vị 盡tận 故cố 。 當đương 墮đọa 何hà 處xứ 。

如như 佛Phật 說thuyết 。

諸chư 凡phàm 夫phu 人nhân 。 常thường 開khai 三tam 惡ác 道đạo 門môn 。 於ư 三tam 善thiện 道đạo 為vi 客khách 。 於ư 三tam 惡ác 處xứ 為vi 家gia 。

三tam 毒độc 力lực 強cường/cưỡng 。 過quá 去khứ 世thế 無vô 量lượng 劫kiếp 罪tội 業nghiệp 積tích 集tập 。 而nhi 不bất 取thủ 涅Niết 槃Bàn 。 將tương 受thọ 眾chúng 苦khổ 。 甚thậm 可khả 愍mẫn 之chi 。 如như 是thị 等đẳng 小Tiểu 乘Thừa 人nhân 。 輕khinh 愍mẫn 是thị 菩Bồ 薩Tát 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 於ư 一nhất 切thiết 聲Thanh 聞Văn 中trung 。 為vi 第đệ 一nhất 大đại 法pháp 將tương 。 知tri 有hữu 是thị 事sự 。 欲dục 令linh 眾chúng 生sanh 。 起khởi 敬kính 心tâm 於ư 菩Bồ 薩Tát 。 故cố 問vấn 。

佛Phật 以dĩ 三tam 事sự 答đáp 。

一nhất 。 從tùng 他tha 方phương 佛Phật 國quốc 來lai 生sanh 。 二nhị 。 從tùng 兜Đâu 率Suất 天Thiên 上thượng 來lai 。 三tam 。 從tùng 人nhân 道đạo 中trung 來lai 。

問vấn 曰viết 。

如như 從tùng 他tha 方phương 佛Phật 國quốc 來lai 者giả 。 以dĩ 遠viễn 故cố 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 不bất 知tri 。 兜Đâu 率Suất 天Thiên 上thượng 。 人nhân 道đạo 中trung 來lai 者giả 。 何hà 以dĩ 不bất 知tri 。

答đáp 曰viết 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 不bất 知tri 他tha 方phương 佛Phật 國quốc 。 來lai 者giả 故cố 問vấn 。 佛Phật 為vi 如như 所sở 應ưng 分phân 別biệt 。 答đáp 有hữu 三tam 處xứ 來lai 。

問vấn 曰viết 。

世thế 間gian 有hữu 六lục 道đạo 。 何hà 以dĩ 故cố 於ư 天thiên 中trung 別biệt 說thuyết 兜Đâu 率Suất 天thiên 來lai 。 人nhân 道đạo 中trung 不bất 分phân 別biệt 處xứ 所sở 。 他tha 方phương 佛Phật 國quốc 。 來lai 者giả 亦diệc 不bất 分phân 別biệt 天thiên 道đạo 。 人nhân 道đạo 。

答đáp 曰viết 。

六lục 趣thú 中trung 。 三tam 是thị 惡ác 道đạo 。 惡ác 道đạo 中trung 來lai 。 受thọ 苦khổ 因nhân 緣duyên 心tâm 鈍độn 故cố 。 不bất 任nhậm 得đắc 道Đạo 。 是thị 故cố 不bất 說thuyết 。

問vấn 曰viết 。

三tam 惡ác 道đạo 中trung 來lai 。 亦diệc 有hữu 得đắc 道Đạo 者giả 。 如như 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 大đại 弟đệ 子tử 牛ngưu 足túc 比Bỉ 丘Khâu 。 五ngũ 百bách 世thế 牛ngưu 中trung 生sanh 。 末mạt 後hậu 得đắc 人nhân 身thân 。 足túc 猶do 似tự 牛ngưu 。 而nhi 得đắc 阿A 羅La 漢Hán 道Đạo 。

復phục 有hữu 摩ma 偷thâu 婆bà 尸thi 他tha 比Bỉ 丘Khâu 。 五ngũ 百bách 世thế 生sanh 獼mi 猴hầu 中trung 。 末mạt 後hậu 得đắc 人nhân 身thân 。 得đắc 三Tam 明Minh 。 六lục 神thần 通thông 阿A 羅La 漢Hán 。 猶do 好hảo/hiếu 跳khiêu 躑trịch 。 以dĩ 有hữu 餘dư 習tập 故cố 。 如như 是thị 等đẳng 皆giai 得đắc 道Đạo 。 何hà 以dĩ 言ngôn 不bất 任nhậm 。

答đáp 曰viết 。

雖tuy 有hữu 得đắc 者giả 。 少thiểu 不bất 足túc 言ngôn 。 又hựu 此thử 人nhân 先tiên 世thế 。 深thâm 種chủng 涅Niết 槃Bàn 善thiện 根căn 。 小tiểu 有hữu 謬mậu 錯thác 。 故cố 墮đọa 惡ác 道đạo 中trung 。 償thường 罪tội 既ký 畢tất 。 涅Niết 槃Bàn 善thiện 根căn 熟thục 故cố 。 得đắc 成thành 道Đạo 果Quả 。

此thử 中trung 不bất 說thuyết 聲Thanh 聞Văn 道đạo 。 但đãn 為vi 得đắc 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề 前tiền 身thân 。 後hậu 身thân 次thứ 第đệ 。 譬thí 如như 從tùng 垢cấu 心tâm 起khởi 。 不bất 得đắc 次thứ 第đệ 入nhập 無vô 漏lậu 。 中trung 間gian 必tất 有hữu 善thiện 有hữu 漏lậu 心tâm 。 以dĩ 無vô 漏lậu 心tâm 貴quý 故cố 。 言ngôn 於ư 三tam 惡ác 道đạo 出xuất 。 不bất 任nhậm 次thứ 第đệ 。 得đắc 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề 心tâm 。 天thiên 。 人nhân 。 阿a 修tu 羅la 。 則tắc 不bất 然nhiên 。

下hạ 三tam 天thiên 結kết 使sử 利lợi 而nhi 深thâm 。 上thượng 二nhị 天thiên 結kết 使sử 深thâm 而nhi 不bất 利lợi 。 兜Đâu 率Suất 天thiên 結kết 使sử 不bất 深thâm 不bất 利lợi 。

所sở 以dĩ 者giả 何hà 。 常thường 有hữu 菩Bồ 薩Tát 說thuyết 法Pháp 故cố 。 是thị 故cố 不bất 說thuyết 餘dư 處xứ 。 或hoặc 有hữu 。 少thiểu 故cố 不bất 說thuyết 。

色sắc 界giới 諸chư 天thiên 。 得đắc 道Đạo 者giả 不bất 復phục 來lai 下hạ 。 未vị 得đắc 道Đạo 者giả 。 樂nhạo 著trước 禪thiền 味vị 故cố 不bất 下hạ 。 以dĩ 著trước 味vị 故cố 。 智trí 慧tuệ 亦diệc 鈍độn 。 是thị 故cố 不bất 說thuyết 。

阿a 修tu 羅la 同đồng 下hạ 二nhị 天thiên 。 故cố 不bất 說thuyết 。

他tha 方phương 佛Phật 國quốc 來lai 者giả 。 從tùng 諸chư 佛Phật 前tiền 來lai 生sanh 是thị 間gian 。 諸chư 根căn 猛mãnh 利lợi 。

所sở 以dĩ 者giả 何hà 。 除trừ 無vô 量lượng 阿a 僧tăng 祇kỳ 劫kiếp 罪tội 故cố 。 又hựu 遇ngộ 諸chư 佛Phật 隨tùy 心tâm 教giáo 導đạo 故cố 。 如như 刀đao 得đắc 好hảo/hiếu 石thạch 則tắc 利lợi 。 又hựu 常thường 聞văn 。 誦tụng 。 正chánh 憶ức 念niệm 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 故cố 利lợi 。 如như 是thị 等đẳng 因nhân 緣duyên 。 則tắc 菩Bồ 薩Tát 心tâm 利lợi 。

人nhân 中trung 來lai 者giả 。 此thử 間gian 佛Phật 弟đệ 子tử 聽thính 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 集tập 諸chư 功công 德đức 。 捨xả 身thân 還hoàn 生sanh 是thị 間gian 。 或hoặc 於ư 異dị 國quốc 土độ 。 雖tuy 無vô 有hữu 佛Phật 。 值trị 遇ngộ 佛Phật 法Pháp 。 聽thính 。 受thọ 。 書thư 寫tả 。 正chánh 憶ức 念niệm 。 隨tùy 力lực 多đa 少thiểu 。 修tu 福phước 德đức 。 智trí 慧tuệ 。 是thị 人nhân 諸chư 根căn 雖tuy 鈍độn 。 堪kham 受thọ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 以dĩ 不bất 見kiến 現hiện 在tại 佛Phật 。 故cố 心tâm 鈍độn 。

他tha 方phương 佛Phật 國quốc 。 來lai 者giả 利lợi 根căn 故cố 。 修tu 行hành 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 疾tật 得đắc 相tương 應ứng 。 以dĩ 相tương 應ứng 故cố 。 常thường 值trị 諸chư 佛Phật 。

值trị 佛Phật 因nhân 緣duyên 。 如như 先tiên 說thuyết 。

問vấn 曰viết 。

兜Đâu 率Suất 天Thiên 上thượng 。 何hà 以dĩ 但đãn 說thuyết 。 一Nhất 生Sanh 補Bổ 處Xứ 。 不bất 說thuyết 二nhị 生sanh 。 三tam 生sanh 。

答đáp 曰viết 。

人nhân 身thân 罪tội 結kết 煩phiền 惱não 處xứ 所sở 。 唯duy 大đại 菩Bồ 薩Tát 處xứ 之chi 。 則tắc 無vô 染nhiễm 累lũy/lụy/luy 。 如như 鵝nga 入nhập 水thủy 。 水thủy 不bất 令linh 濕thấp 。 如như 是thị 菩Bồ 薩Tát 。 一nhất 切thiết 世thế 間gian 。 法pháp 所sở 不bất 能năng 著trước 。

所sở 以dĩ 者giả 何hà 。 佛Phật 自tự 說thuyết 因nhân 緣duyên 。

不bất 失thất 六Lục 波Ba 羅La 蜜Mật 。 諸chư 陀đà 羅la 尼ni 門môn 。 諸chư 三tam 昧muội 門môn 。 疾tật 現hiện 在tại 前tiền 。

是thị 菩Bồ 薩Tát 於ư 是thị 世thế 界giới 。 應ưng 利lợi 益ích 眾chúng 生sanh 。 其kỳ 餘dư 菩Bồ 薩Tát 。 分phân 布bố 十thập 方phương 。 譬thí 如như 大đại 智trí 慧tuệ 人nhân 已dĩ 在tại 一nhất 處xứ 。 其kỳ 餘dư 大đại 智trí 則tắc 至chí 異dị 處xứ 。 是thị 故cố 不bất 說thuyết 。

復phục 次thứ 。 有hữu 人nhân 言ngôn 。

但đãn 說thuyết 大đại 者giả 。 不bất 限hạn 於ư 小tiểu 。

復phục 次thứ 。 餘dư 天thiên 中trung 來lai 生sanh 者giả 。 餘dư 處xứ 當đương 廣quảng 說thuyết 。

人nhân 中trung 死tử 人nhân 中trung 生sanh 者giả 。 不bất 如như 上thượng 二nhị 處xứ 。

何hà 以dĩ 故cố 。 以dĩ 人nhân 身thân 地địa 大đại 多đa 故cố 。 身thân 重trọng/trùng 心tâm 鈍độn 。 以dĩ 心tâm 。 心tâm 數số 法pháp 隨tùy 身thân 強cường 弱nhược 故cố 。 又hựu 諸chư 業nghiệp 結kết 使sử 。 因nhân 緣duyên 生sanh 故cố 。

彼bỉ 二nhị 處xứ 來lai 者giả 。 是thị 法Pháp 身thân 菩Bồ 薩Tát 。 變biến 身thân 無vô 量lượng 。 以dĩ 度độ 眾chúng 生sanh 。 故cố 來lai 生sanh 是thị 間gian 。

人nhân 道đạo 中trung 者giả 。 皆giai 是thị 肉nhục 身thân 。

問vấn 曰viết 。

阿a 毘tỳ 跋bạt 致trí 。 菩Bồ 薩Tát 不bất 以dĩ 。 結kết 業nghiệp 受thọ 身thân 。 何hà 以dĩ 故cố 人nhân 道đạo 中trung 說thuyết 。

答đáp 曰viết 。

來lai 生sanh 此thử 間gian 。 得đắc 阿a 毘tỳ 跋bạt 致trí 。 未vị 捨xả 肉nhục 身thân 故cố 。 以dĩ 鈍độn 根căn 故cố 。 諸chư 陀đà 羅la 尼ni 。 三tam 昧muội 門môn 。 不bất 疾tật 現hiện 在tại 前tiền 。 不bất 疾tật 現hiện 在tại 前tiền 故cố 。 不bất 疾tật 與dữ 般Bát 若Nhã 相tương 應ứng 。

【# 經Kinh 】#

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 汝nhữ 所sở 問vấn 。

菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 應ưng 。 從tùng 此thử 間gian 終chung 當đương 生sanh 何hà 處xứ 。

者giả 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 此thử 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 從tùng 一nhất 佛Phật 國quốc 。 至chí 一nhất 佛Phật 國quốc 。 常thường 值trị 諸chư 佛Phật 。 終chung 不bất 離ly 佛Phật 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 有hữu 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 不bất 以dĩ 方phương 便tiện 入nhập 初sơ 禪thiền 。 乃nãi 至chí 第đệ 四tứ 禪thiền 。 亦diệc 行hành 六Lục 波Ba 羅La 蜜Mật 。 是thị 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 得đắc 禪thiền 故cố 。 生sanh 長trưởng 壽thọ 天thiên 。 隨tùy 彼bỉ 壽thọ 終chung 來lai 生sanh 是thị 間gian 。 得đắc 人nhân 身thân 。 值trị 諸chư 佛Phật 。 是thị 菩Bồ 薩Tát 諸chư 根căn 不bất 利lợi 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 有hữu 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 入nhập 初sơ 禪thiền 。 乃nãi 至chí 第đệ 四tứ 禪thiền 。 亦diệc 行hành 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 不bất 以dĩ 方phương 便tiện 故cố 。 捨xả 諸chư 禪thiền 。 生sanh 欲dục 界giới 。 是thị 菩Bồ 薩Tát 諸chư 根căn 亦diệc 鈍độn 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 有hữu 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 入nhập 初sơ 禪thiền 。 乃nãi 至chí 第đệ 四tứ 禪thiền 。 入nhập 慈từ 心tâm 乃nãi 至chí 捨xả 。 入nhập 虛hư 空không 處xứ 乃nãi 至chí 。 非Phi 有Hữu 想Tưởng 非Phi 無Vô 想Tưởng 處Xứ 。 修tu 四Tứ 念Niệm 處Xứ 。 乃nãi 至chí 八Bát 聖Thánh 道Đạo 分phần/phân 。 行hành 十Thập 力Lực 乃nãi 至chí 。 大đại 慈từ 大đại 悲bi 。 是thị 菩Bồ 薩Tát 用dụng 方phương 便tiện 力lực 。 不bất 隨tùy 禪thiền 生sanh 。 不bất 隨tùy 無vô 量lượng 心tâm 生sanh 。 不bất 隨tùy 四tứ 無vô 色sắc 定định 生sanh 。 在tại 所sở 有hữu 佛Phật 處xứ 於ư 中trung 生sanh 。 常thường 不bất 離ly 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 行hành 。 如như 是thị 菩Bồ 薩Tát 。 賢Hiền 劫Kiếp 中trung 當đương 得đắc 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề 。

【# 論luận 】#

問vấn 曰viết 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 今kim 問vấn 前tiền 世thế 。 後hậu 世thế 。 佛Phật 何hà 以dĩ 故cố 。 前tiền 世thế 中trung 三tam 種chủng 答đáp 。 後hậu 世thế 中trung 廣quảng 分phân 別biệt 。

答đáp 曰viết 。

人nhân 以dĩ 肉nhục 眼nhãn 。 不bất 見kiến 過quá 去khứ 。 未vị 來lai 故cố 而nhi 生sanh 邪tà 疑nghi 。 雖tuy 疑nghi 二nhị 處xứ 。 而nhi 未vị 來lai 世thế 當đương 受thọ 。 故cố 廣quảng 分phân 別biệt 。

譬thí 如như 已dĩ 滅diệt 之chi 火hỏa 。 不bất 復phục 求cầu 救cứu 。 但đãn 多đa 方phương 便tiện 防phòng 未vị 來lai 火hỏa 。 又hựu 如như 治trị 病bệnh 。 已dĩ 滅diệt 之chi 病bệnh 不bất 復phục 加gia 治trị 。 但đãn 治trị 將tương 生sanh 之chi 病bệnh 。

復phục 次thứ 。 佛Phật 無vô 量lượng 辯biện 才tài 自tự 恣tứ 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 所sở 問vấn 雖tuy 少thiểu 。 佛Phật 廣quảng 為vì 其kỳ 說thuyết 。

如như 問vấn

與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 應ưng

一nhất 事sự 。 而nhi 佛Phật 種chủng 種chủng 分phân 別biệt 。 如như 貧bần 者giả 從tùng 大đại 富phú 好hiếu 施thí 者giả 乞khất 。 所sở 乞khất 雖tuy 少thiểu 。 所sở 與dữ 甚thậm 多đa 。 佛Phật 亦diệc 如như 是thị 。 有hữu 無vô 量lượng 無vô 漏lậu 佛Phật 法Pháp 具cụ 足túc 之chi 富phú 。 以dĩ 大đại 慈từ 悲bi 。 好hiếu 行hành 施thí 惠huệ 。 因nhân 舍Xá 利Lợi 弗Phất 少thiểu 問vấn 故cố 。 佛Phật 為vì 大đại 眾chúng 。 廣quảng 分phân 別biệt 說thuyết 。

復phục 次thứ 。 是thị 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 中trung 。 種chủng 種chủng 因nhân 緣duyên 譬thí 喻dụ 。 多đa 說thuyết 空không 法pháp 。 有hữu 新tân 發phát 意ý 者giả 。 取thủ 空không 相tướng 。 著trước 是thị 空không 法pháp 。 於ư 生sanh 死tử 業nghiệp 因nhân 緣duyên 中trung 生sanh 疑nghi 。

若nhược 一nhất 切thiết 法pháp 畢tất 竟cánh 空không 。 無vô 來lai 無vô 去khứ 。 無vô 出xuất 無vô 入nhập 相tương/tướng 。 云vân 何hà 死tử 而nhi 有hữu 生sanh 。 現hiện 在tại 眼nhãn 見kiến 法pháp 。 尚thượng 不bất 應ưng 有hữu 。 何hà 況huống 死tử 後hậu 餘dư 處xứ 生sanh 。 不bất 可khả 見kiến 而nhi 有hữu 。

如như 是thị 等đẳng 種chủng 種chủng 。 邪tà 疑nghi 顛điên 倒đảo 心tâm 。 為vi 斷đoạn 是thị 故cố 。 佛Phật 種chủng 種chủng 因nhân 緣duyên 。 廣quảng 說thuyết 有hữu 死tử 有hữu 生sanh 。

問vấn 曰viết 。

無vô 有hữu 死tử 生sanh 因nhân 緣duyên 。

何hà 以dĩ 故cố 。 人nhân 死tử 歸quy 滅diệt 。 滅diệt 有hữu 三tam 種chủng 。

一nhất 者giả 。 火hỏa 燒thiêu 為vi 灰hôi 。 二nhị 者giả 。 虫trùng 食thực 為vi 糞phẩn 。 三tam 者giả 。 終chung 歸quy 於ư 土thổ/độ 。 今kim 但đãn 見kiến 其kỳ 滅diệt 。 不bất 見kiến 更cánh 有hữu 出xuất 者giả 受thọ 於ư 後hậu 身thân 。 以dĩ 不bất 見kiến 故cố 。 則tắc 知tri 為vi 無vô 。

答đáp 曰viết 。

若nhược 汝nhữ 謂vị

身thân 滅diệt 便tiện 無vô

者giả 。 云vân 何hà 有hữu 眾chúng 生sanh 先tiên 世thế 所sở 習tập 憂ưu 喜hỷ 怖bố 畏úy 等đẳng 。 如như 小tiểu 兒nhi 生sanh 時thời 。 或hoặc 啼đề 或hoặc 笑tiếu 。 先tiên 習tập 憂ưu 喜hỷ 故cố 。 今kim 無vô 人nhân 教giáo 而nhi 憂ưu 喜hỷ 續tục 生sanh 。 又hựu 如như 犢độc 子tử 生sanh 知tri 趣thú 乳nhũ 。 猪trư 羊dương 之chi 屬thuộc 。 其kỳ 生sanh 未vị 幾kỷ 。 便tiện 知tri 有hữu 牝tẫn 牡# 之chi 合hợp 。

子tử 同đồng 父phụ 母mẫu 。 好hảo 醜xú 貧bần 富phú 。 聰thông 明minh 闇ám 鈍độn 。 各các 各các 不bất 同đồng 。 若nhược 無vô 先tiên 世thế 因nhân 緣duyên 者giả 。 不bất 應ưng 有hữu 異dị 。 如như 是thị 等đẳng 種chủng 種chủng 因nhân 緣duyên 。 知tri 有hữu 後hậu 世thế 。

又hựu 汝nhữ 先tiên 言ngôn

不bất 見kiến 別biệt 有hữu 去khứ

者giả 。 人nhân 身thân 中trung 非phi 獨độc 眼nhãn 根căn 能năng 見kiến 。 身thân 中trung 六lục 情tình 各các 有hữu 所sở 知tri 。

有hữu 法pháp 可khả 聞văn 。 可khả 嗅khứu 。 可khả 味vị 。 可khả 觸xúc 。 可khả 知tri 者giả 。 可khả 聞văn 法Pháp 尚thượng 不bất 可khả 見kiến 。 何hà 況huống 可khả 知tri 者giả 。 有hữu 生sanh 有hữu 死tử 法pháp 。 亦diệc 可khả 見kiến 。 亦diệc 可khả 知tri 。 汝nhữ 肉nhục 眼nhãn 故cố 不bất 見kiến 。 天thiên 眼nhãn 者giả 了liễu 了liễu 能năng 見kiến 。 如như 見kiến 人nhân 從tùng 一nhất 房phòng 出xuất 。 入nhập 一nhất 房phòng 。 捨xả 此thử 身thân 至chí 後hậu 身thân 。 亦diệc 如như 是thị 。 若nhược 肉nhục 眼nhãn 能năng 見kiến 者giả 。 何hà 用dụng 求cầu 天thiên 眼nhãn 。 若nhược 爾nhĩ 者giả 。 天thiên 眼nhãn 。 肉nhục 眼nhãn 。 愚ngu 聖thánh 無vô 異dị 。 汝nhữ 以dĩ 畜súc 生sanh 同đồng 見kiến 。 何hà 能năng 見kiến 後hậu 世thế 。

可khả 知tri 者giả 。 如như 人nhân 死tử 生sanh 雖tuy 無vô 來lai 去khứ 者giả 。 而nhi 煩phiền 惱não 不bất 盡tận 故cố 。 於ư 身thân 情tình 意ý 相tương 續tục 。 更cánh 生sanh 身thân 情tình 意ý 。 身thân 情tình 意ý 造tạo 業nghiệp 。 亦diệc 不bất 至chí 後hậu 世thế 。 而nhi 從tùng 是thị 因nhân 緣duyên 更cánh 生sanh 。 受thọ 後hậu 世thế 果quả 報báo 。

譬thí 如như 乳nhũ 中trung 著trước 毒độc 。 乳nhũ 變biến 為vi 酪lạc 。 酪lạc 變biến 為vi 酥tô 。 乳nhũ 非phi 酪lạc 酥tô 。 酪lạc 酥tô 非phi 乳nhũ 。 乳nhũ 酪lạc 雖tuy 變biến 而nhi 皆giai 有hữu 毒độc 。 此thử 身thân 亦diệc 如như 是thị 。 今kim 世thế 五ngũ 眾chúng 因nhân 緣duyên 故cố 。 更cánh 生sanh 後hậu 世thế 五ngũ 眾chúng 行hành 業nghiệp 。 相tương 續tục 不bất 異dị 故cố 。 而nhi 受thọ 果quả 報báo 。 又hựu 如như 冬đông 木mộc 。 雖tuy 未vị 有hữu 花hoa 葉diệp 果quả 實thật 。 得đắc 時thời 節tiết 會hội 。 則tắc 次thứ 第đệ 而nhi 出xuất 。

如như 是thị 因nhân 緣duyên 。 故cố 知tri 有hữu 死tử 生sanh 。

復phục 次thứ 。 現hiện 世thế 有hữu 知tri 宿túc 命mạng 者giả 。 如như 人nhân 行hành 。 疲bì 極cực 睡thụy 臥ngọa 。 覺giác 已dĩ 。 憶ức 所sở 經kinh 由do 。

又hựu 一nhất 切thiết 聖thánh 人nhân 。 內nội 外ngoại 經kinh 書thư 。 皆giai 說thuyết 後hậu 世thế 。

復phục 次thứ 。 現hiện 世thế 不bất 善thiện 法Pháp 。 動động 發phát 過quá 重trọng/trùng 。 生sanh 瞋sân 恚khuể 。 嫉tật 妬đố 。 疑nghi 悔hối 內nội 惱não 故cố 。 身thân 則tắc 枯khô 悴tụy 。 顏nhan 色sắc 不bất 悅duyệt 。 惡ác 不bất 善thiện 法pháp 。 受thọ 害hại 如như 是thị 。 何hà 況huống 起khởi 身thân 業nghiệp 。 口khẩu 業nghiệp 。 若nhược 生sanh 善thiện 法Pháp 。 淨tịnh 信tín 業nghiệp 因nhân 緣duyên 。 心tâm 清thanh 淨tịnh 。 得đắc 如như 實thật 智trí 慧tuệ 。 心tâm 則tắc 歡hoan 悅duyệt 。 身thân 得đắc 輕khinh 軟nhuyễn 。 顏nhan 色sắc 和hòa 適thích 。 以dĩ 有hữu 苦khổ 樂lạc 因nhân 緣duyên 故cố 。 有hữu 善thiện 不bất 善thiện 。 今kim 定định 有hữu 善thiện 不bất 善thiện 故cố 。 當đương 知tri 必tất 有hữu 後hậu 世thế 。 但đãn 眾chúng 生sanh 肉nhục 眼nhãn 不bất 見kiến 。 智trí 慧tuệ 薄bạc 故cố 而nhi 生sanh 邪tà 疑nghi 。 雖tuy 修tu 福phước 事sự 。 所sở 作tác 淺thiển 薄bạc 。

譬thí 如như 藥dược 師sư 為vi 王vương 療liệu 病bệnh 。 王vương 密mật 為vi 起khởi 宅trạch 。 而nhi 藥dược 師sư 不bất 知tri 。 既ký 歸quy 見kiến 之chi 。 乃nãi 悔hối 不bất 加gia 意ý 盡tận 力lực 治trị 王vương 。

復phục 次thứ 。 聖thánh 人nhân 說thuyết 今kim 現hiện 在tại 事sự 。 實thật 可khả 信tín 故cố 。 說thuyết 後hậu 世thế 事sự 亦diệc 皆giai 可khả 信tín 。 如như 人nhân 夜dạ 行hành 嶮hiểm 道đạo 。 導đạo 師sư 授thọ 手thủ 。 知tri 可khả 信tín 故cố 。 則tắc 便tiện 隨tùy 逐trục 。

比tỉ 智trí 及cập 聖thánh 人nhân 語ngữ 。 可khả 知tri 定định 有hữu 後hậu 世thế 。 汝nhữ 以dĩ 肉nhục 眼nhãn 重trọng 罪tội 。 比tỉ 智trí 薄bạc 故cố 。 又hựu 無vô 天thiên 眼nhãn 。 既ký 自tự 無vô 智trí 。 又hựu 不bất 信tín 聖thánh 人nhân 語ngữ 。 云vân 何hà 得đắc 知tri 後hậu 世thế 。

復phục 次thứ 。 佛Phật 法Pháp 中trung 諸chư 法pháp 畢tất 竟cánh 空không 。 而nhi 亦diệc 不bất 斷đoạn 滅diệt 。 生sanh 死tử 雖tuy 相tương 續tục 。 亦diệc 不bất 是thị 常thường 。 無vô 量lượng 阿a 僧tăng 祇kỳ 劫kiếp 業nghiệp 因nhân 緣duyên 。 雖tuy 過quá 去khứ 亦diệc 能năng 生sanh 果quả 報báo 而nhi 不bất 滅diệt 。 是thị 為vi 微vi 妙diệu 難nan 知tri 。

若nhược 諸chư 法pháp 都đô 空không 者giả 。 此thử 品phẩm 中trung 不bất 應ưng 說thuyết 往vãng 生sanh 。 何hà 有hữu 智trí 者giả 。 前tiền 後hậu 相tương 違vi 。 若nhược 死tử 生sanh 相tương/tướng 實thật 有hữu 。 云vân 何hà 言ngôn 。

諸chư 法pháp 畢tất 竟cánh 空không

但đãn 為vi 除trừ 諸chư 法pháp 中trung 愛ái 著trước 邪tà 見kiến 顛điên 倒đảo 故cố 。 說thuyết 畢tất 竟cánh 空không 。 不bất 為vi 破phá 後hậu 世thế 故cố 說thuyết 。 汝nhữ 無vô 天thiên 眼nhãn 明minh 故cố 疑nghi 後hậu 世thế 。 欲dục 自tự 陷hãm 罪tội 惡ác 。 遮già 是thị 罪tội 業nghiệp 因nhân 緣duyên 故cố 。 說thuyết 種chủng 種chủng 往vãng 生sanh 。

佛Phật 法Pháp 不bất 著trước 有hữu 。 不bất 著trước 無vô 。 有hữu 無vô 亦diệc 不bất 著trước 。 非phi 有hữu 非phi 無vô 亦diệc 不bất 著trước 。 不bất 著trước 亦diệc 不bất 著trước 。 如như 是thị 人nhân 則tắc 不bất 容dung 難nạn/nan 。 譬thí 如như 以dĩ 刀đao 斫chước 空không 。 終chung 無vô 所sở 傷thương 。 為vì 眾chúng 生sanh 故cố 。 隨tùy 緣duyên 說thuyết 法Pháp 。 自tự 無vô 所sở 著trước 。 以dĩ 是thị 故cố 《# 中trung 論luận 》# 中trung 說thuyết 。

一nhất 切thiết 諸chư 法pháp 實thật 。 一nhất 切thiết 法pháp 虛hư 妄vọng 。

諸chư 法pháp 實thật 亦diệc 虛hư 。 非phi 實thật 亦diệc 非phi 虛hư 。

涅Niết 槃Bàn 際tế 為vi 真chân 。 世thế 間gian 際tế 亦diệc 真chân 。

涅Niết 槃Bàn 世thế 無vô 別biệt 。 小tiểu 異dị 不bất 可khả 得đắc 。

是thị 為vi 畢tất 竟cánh 空không 相tương/tướng 。 畢tất 竟cánh 空không 。 不bất 遮già 生sanh 死tử 業nghiệp 因nhân 緣duyên 。 是thị 故cố 說thuyết 往vãng 生sanh 。

問vấn 曰viết 。

若nhược 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 一nhất 相tương/tướng 。 所sở 謂vị 無vô 相tướng 。 云vân 何hà 與dữ 般Bát 若Nhã 相tương 應ứng 。 從tùng 一nhất 佛Phật 國quốc 。 至chí 一nhất 佛Phật 國quốc 。 常thường 值trị 諸chư 佛Phật 。

答đáp 曰viết 。

般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 攝nhiếp 一nhất 切thiết 法pháp 。 譬thí 如như 大đại 海hải 。 以dĩ 是thị 故cố 不bất 應ưng 作tác 難nạn/nan 。

復phục 次thứ 。 汝nhữ 自tự 說thuyết 。

般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 一nhất 相tương/tướng 。 無vô 相tướng 。

若nhược 。

無vô 相tướng

云vân 何hà 有hữu 難nạn/nan 。 汝nhữ 則tắc 無vô 相tướng 中trung 取thủ 相tương/tướng 。 是thị 事sự 不bất 然nhiên 。

復phục 次thứ 。 因nhân 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 故cố 。 行hành 念Niệm 佛Phật 三Tam 昧Muội 。 等đẳng 諸chư 善thiện 法Pháp 。 生sanh 值trị 諸chư 佛Phật 。

復phục 次thứ 。 行hành 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 者giả 。 深thâm 入nhập 大đại 悲bi 。 如như 慈từ 父phụ 見kiến 子tử 。 為vi 無vô 所sở 直trực 物vật 故cố 死tử 。 父phụ 甚thậm 愍mẫn 之chi 。 此thử 兒nhi 但đãn 為vi 虛hư 誑cuống 故cố 死tử 。 諸chư 佛Phật 亦diệc 如như 是thị 。 知tri 諸chư 法pháp 畢tất 竟cánh 空không 不bất 可khả 得đắc 。 而nhi 眾chúng 生sanh 不bất 知tri 。 眾chúng 生sanh 不bất 知tri 故cố 。 於ư 空không 法pháp 中trung 深thâm 著trước 。 著trước 因nhân 緣duyên 故cố 。 墮đọa 大đại 地địa 獄ngục 。 是thị 故cố 深thâm 入nhập 大đại 悲bi 。 以dĩ 大đại 慈từ 悲bi 因nhân 緣duyên 故cố 。 得đắc 無vô 量lượng 福phước 德đức 。 得đắc 無vô 量lượng 福phước 德đức 故cố 。 生sanh 值trị 諸chư 佛Phật 。 從tùng 一nhất 佛Phật 國quốc 。 至chí 一nhất 佛Phật 國quốc 。

是thị 菩Bồ 薩Tát 從tùng 此thử 間gian 死tử 。 彼bỉ 間gian 生sanh 。 彼bỉ 間gian 死tử 。 復phục 至chí 彼bỉ 間gian 生sanh 。 如như 是thị 乃nãi 至chí 得đắc 佛Phật 。 終chung 不bất 離ly 佛Phật 。 譬thí 如như 有hữu 福phước 之chi 人nhân 。 從tùng 一nhất 大đại 會hội 至chí 一nhất 大đại 會hội 。 或hoặc 有hữu 是thị 間gian 死tử 。 彼bỉ 間gian 生sanh 。 於ư 彼bỉ 以dĩ 五ngũ 神thần 通thông 力lực 故cố 。 從tùng 一nhất 佛Phật 國quốc 。 至chí 一nhất 佛Phật 國quốc 。 供cúng 養dường 諸chư 佛Phật 。 度độ 脫thoát 眾chúng 生sanh 。 是thị 初sơ 菩Bồ 薩Tát 。

佛Phật 國quốc

者giả 。 十thập 方phương 如như 恆Hằng 河Hà 沙sa 等đẳng 諸chư 。 三Tam 千Thiên 大Đại 千Thiên 世Thế 界Giới 。 是thị 名danh 一nhất 佛Phật 土độ 。

諸chư 佛Phật 神thần 力lực 。 雖tuy 能năng 普phổ 遍biến 。 自tự 在tại 無vô 礙ngại 。 眾chúng 生sanh 度độ 者giả 有hữu 局cục 。

諸chư 佛Phật 現hiện 在tại

者giả 。 佛Phật 現hiện 在tại 其kỳ 佛Phật 國quốc 土độ 中trung 者giả 。

第đệ 二nhị 菩Bồ 薩Tát 。 無vô 方phương 便tiện 入nhập 初sơ 禪thiền 。 乃nãi 至chí 行hành 六Lục 波Ba 羅La 蜜Mật 。

無vô 方phương 便tiện

者giả 。 入nhập 初sơ 禪thiền 時thời 。 不bất 念niệm 眾chúng 生sanh 。 住trụ 時thời 。 起khởi 時thời 。 亦diệc 不bất 念niệm 眾chúng 生sanh 。 但đãn 著trước 禪thiền 味vị 。 不bất 能năng 與dữ 初sơ 禪thiền 和hòa 合hợp 。 行hành 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 是thị 菩Bồ 薩Tát 慈từ 悲bi 心tâm 薄bạc 。 故cố 功công 德đức 薄bạc 少thiểu 。 功công 德đức 薄bạc 少thiểu 故cố 。 為vi 初sơ 禪thiền 果quả 報báo 所sở 牽khiên 。 生sanh 長trưởng 壽thọ 天thiên 。

復phục 次thứ 。 不bất 能năng 以dĩ 初sơ 禪thiền 福phước 德đức 與dữ 眾chúng 生sanh 共cộng 。 迴hồi 向hướng 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề 。

如như 是thị 等đẳng 無vô 量lượng 。 無vô 方phương 便tiện 義nghĩa 。

長Trường 壽Thọ 天Thiên

者giả 。 非Phi 有Hữu 想Tưởng 非Phi 無Vô 想Tưởng 處Xứ 。 壽thọ 八bát 萬vạn 大đại 劫kiếp 。

或hoặc 有hữu 人nhân 言ngôn 。

一nhất 切thiết 無vô 色sắc 定định 。 通thông 名danh 長Trường 壽Thọ 天Thiên 。 以dĩ 無vô 形hình 不bất 可khả 化hóa 故cố 。 不bất 任nhậm 得đắc 道Đạo 。 常thường 是thị 凡phàm 夫phu 處xứ 故cố 。

或hoặc 說thuyết 無vô 想tưởng 天thiên 。 名danh 為vi 長trường 壽thọ 。 亦diệc 不bất 任nhậm 得đắc 道Đạo 故cố 。

或hoặc 說thuyết 從tùng 初sơ 禪thiền 至chí 四tứ 禪thiền 。 除trừ 淨tịnh 居cư 天thiên 。 皆giai 名danh 長trường 壽thọ 。 以dĩ 著trước 味vị 邪tà 見kiến 。 不bất 能năng 受thọ 道đạo 者giả 。

還hoàn 生sanh 人nhân 間gian 值trị 佛Phật

者giả 。 以dĩ 本bổn 發phát 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề 心tâm 故cố 。 或hoặc 於ư 禪thiền 中trung 。 集tập 諸chư 福phước 德đức 。

所sở 以dĩ 者giả 何hà 。 彼bỉ 間gian 著trước 味vị 。 善thiện 心tâm 難nan 生sanh 故cố 。 如như 《# 經kinh 》# 中trung 說thuyết 。

如như 佛Phật 問vấn 比Bỉ 丘Khâu 。

甲giáp 頭đầu 土thổ/độ 多đa 。 地địa 上thượng 土thổ/độ 多đa 。

諸chư 比Bỉ 丘Khâu 言ngôn 。

地địa 土thổ/độ 甚thậm 多đa 。 不bất 可khả 為ví 喻dụ 。

佛Phật 言ngôn 。

天thiên 上thượng 命mạng 終chung 。 還hoàn 生sanh 人nhân 中trung 者giả 。 如như 甲giáp 頭đầu 土thổ/độ 。 墮đọa 地địa 獄ngục 者giả 。 如như 地địa 土thổ/độ 。

問vấn 曰viết 。

鈍độn 根căn

者giả 。 二nhị 十thập 二nhị 根căn 。 中trung 何hà 者giả 是thị 。

答đáp 曰viết 。

有hữu 人nhân 言ngôn 。

慧tuệ 根căn 能năng 觀quán 諸chư 法pháp 。 以dĩ 久cửu 受thọ 著trước 禪thiền 味vị 故cố 鈍độn 。

有hữu 人nhân 言ngôn 。

信tín 等đẳng 五ngũ 根căn 。 皆giai 助trợ 成thành 道Đạo 法pháp 。 以dĩ 受thọ 報báo 著trước 味vị 故cố 鈍độn 。

有hữu 人nhân 言ngôn 。

菩Bồ 薩Tát 清thanh 淨tịnh 福phước 德đức 。 智trí 慧tuệ 因nhân 緣duyên 故cố 。 十thập 八bát 根căn 皆giai 利lợi 。 罪tội 故cố 則tắc 鈍độn 。

眼nhãn 等đẳng 六lục 根căn 。 如như 《# 法pháp 華hoa 經kinh 》# 說thuyết 。

命mạng 根căn 不bất 為vi 老lão 。 病bệnh 。 貧bần 。 窮cùng 等đẳng 所sở 惱não 。 安an 隱ẩn 受thọ 樂lạc 。 是thị 為vi 命mạng 根căn 利lợi 。

喜hỷ 。 樂nhạo/nhạc/lạc 等đẳng 五ngũ 根căn 了liễu 了liễu 覺giác 知tri 。 故cố 言ngôn 利lợi 。

復phục 次thứ 。 受thọ 樂lạc 時thời 知tri 樂nhạo/nhạc/lạc 無vô 常thường 等đẳng 過quá 隨tùy 逐trục 。 不bất 生sanh 貪tham 欲dục 故cố 利lợi 。 餘dư 受thọ 亦diệc 如như 是thị 。

信tín 根căn 牢lao 堅kiên 深thâm 固cố 。 難nạn/nan 事sự 能năng 信tín 。 故cố 言ngôn 利lợi 。 餘dư 亦diệc 應ưng 如như 是thị 。 隨tùy 相tương/tướng 分phân 別biệt 。

男nam 根căn 淨tịnh 者giả 。 得đắc 陰âm 藏tàng 相tương/tướng 。 不bất 著trước 細tế 滑hoạt 故cố 。 知tri 欲dục 為vi 過quá 。 是thị 為vi 利lợi 。

復phục 次thứ 。 三tam 善thiện 根căn 利lợi 。 故cố 名danh 為vi 利lợi 。 菩Bồ 薩Tát 或hoặc 時thời 。 於ư 三tam 無vô 漏lậu 根căn 不bất 證chứng 實thật 際tế 故cố 利lợi 。

與dữ 利lợi 相tương 違vi 故cố 鈍độn 。

問vấn 曰viết 。

第đệ 三tam 菩Bồ 薩Tát 。 若nhược 能năng 捨xả 禪thiền 。 云vân 何hà 言ngôn 。

無vô 方phương 便tiện

答đáp 曰viết 。

是thị 菩Bồ 薩Tát 命mạng 終chung 時thời 。 入nhập 不bất 善thiện 心tâm 。 捨xả 諸chư 禪thiền 定định 方phương 便tiện 。

菩Bồ 薩Tát 若nhược 入nhập 。 欲dục 界giới 繫hệ 善thiện 心tâm 。 若nhược 無vô 記ký 心tâm 。 而nhi 捨xả 諸chư 禪thiền 。 入nhập 慈từ 悲bi 心tâm 。 憐lân 愍mẫn 眾chúng 生sanh 。 作tác 是thị 念niệm 。

我ngã 若nhược 隨tùy 禪thiền 定định 生sanh 。 不bất 能năng 廣quảng 利lợi 益ích 眾chúng 生sanh 。

生sanh 欲dục 界giới 者giả 。 有hữu 十thập 處xứ 。

四tứ 天thiên 下hạ 人nhân 。 六Lục 欲Dục 天Thiên 。 三tam 惡ác 道đạo 。 菩Bồ 薩Tát 所sở 不bất 生sanh 。

鈍độn 根căn 者giả 。 如như 第đệ 二nhị 菩Bồ 薩Tát 說thuyết 。

第đệ 四tứ 菩Bồ 薩Tát 。 入nhập 位vị 得đắc 菩Bồ 薩Tát 道Đạo 。 修tu 三tam 十thập 七thất 品phẩm 。 能năng 住trụ 十thập 八bát 空không 。 乃nãi 至chí 大đại 慈từ 大đại 悲bi 。 此thử 名danh 方phương 便tiện 。

上thượng 二nhị 菩Bồ 薩Tát 。 但đãn 有hữu 禪thiền 定định 。 直trực 行hành 六Lục 波Ba 羅La 蜜Mật 。 以dĩ 是thị 故cố 無vô 方phương 便tiện 。

第đệ 四tứ 菩Bồ 薩Tát 。 方phương 便tiện 力lực 故cố 。 不bất 隨tùy 禪thiền 定định 無vô 量lượng 心tâm 生sanh 。

所sở 以dĩ 者giả 何hà 。 行hành 四tứ 念niệm 處xứ 乃nãi 至chí 。 大đại 慈từ 大đại 悲bi 故cố 。 命mạng 終chung 時thời 憐lân 愍mẫn 眾chúng 生sanh 。 願nguyện 生sanh 他tha 方phương 現hiện 在tại 佛Phật 國quốc 。 續tục 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 應ưng 。

所sở 以dĩ 者giả 何hà 。 愛ái 樂nhạo 隨tùy 順thuận 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 故cố 。

問vấn 曰viết 。

此thử 是thị 何hà 等đẳng 菩Bồ 薩Tát 。

答đáp 曰viết 。

佛Phật 自tự 說thuyết 跋bạt 陀đà 劫kiếp 中trung 菩Bồ 薩Tát 。 或hoặc 有hữu 非phi 跋bạt 陀đà 劫kiếp 中trung 菩Bồ 薩Tát 。 但đãn 取thủ 其kỳ 大đại 者giả 。

問vấn 曰viết 。

云vân 何hà 名danh 跋bạt 陀đà 。 云vân 何hà 名danh 劫kiếp 。

答đáp 曰viết 。

如như 《# 經kinh 》# 說thuyết 。

有hữu 一nhất 比Bỉ 丘Khâu 問vấn 佛Phật 言ngôn 。

世Thế 尊Tôn 。 幾kỷ 許hứa 名danh 劫kiếp 。

佛Phật 告cáo 比Bỉ 丘Khâu 。

我ngã 雖tuy 能năng 說thuyết 。 汝nhữ 不bất 能năng 知tri 。 當đương 以dĩ 譬thí 喻dụ 可khả 解giải 。

有hữu 方phương 百bách 由do 旬tuần 城thành 。 溢dật 滿mãn 芥giới 子tử 。 有hữu 長trường 壽thọ 人nhân 過quá 百bách 歲tuế 。 持trì 一nhất 芥giới 子tử 去khứ 。 芥giới 子tử 都đô 盡tận 。 劫kiếp 猶do 不bất 澌tư 。

又hựu 如như 方phương 百bách 由do 旬tuần 石thạch 。 有hữu 人nhân 百bách 歲tuế 。 持trì 迦ca 尸thi 輕khinh 軟nhuyễn 疊điệp 衣y 一nhất 來lai 拂phất 之chi 。 石thạch 盡tận 。 劫kiếp 猶do 不bất 澌tư 。

時thời 中trung 最tối 小tiểu 者giả 。 六lục 十thập 念niệm 中trung 之chi 一nhất 念niệm 。 大đại 時thời 名danh 劫kiếp 。

劫kiếp 有hữu 二nhị 種chủng 。

一nhất 為vi 大đại 劫kiếp 。 二nhị 為vi 小tiểu 劫kiếp 。

大đại 劫kiếp 者giả 。 如như 上thượng 譬thí 喻dụ 。

劫kiếp 欲dục 盡tận 時thời 。 眾chúng 生sanh 自tự 然nhiên 心tâm 樂nhạo/nhạc/lạc 遠viễn 離ly 。 樂nhạo/nhạc/lạc 遠viễn 離ly 故cố 。 除trừ 五ngũ 蓋cái 。 入nhập 初sơ 禪thiền 。 是thị 人nhân 離ly 生sanh 喜hỷ 樂lạc 。 從tùng 是thị 起khởi 已dĩ 。 舉cử 聲thanh 大đại 唱xướng 言ngôn 。

諸chư 眾chúng 生sanh 。 甚thậm 可khả 惡ác 者giả 是thị 五ngũ 欲dục 。 第đệ 一nhất 安an 隱ẩn 。 者giả 是thị 初sơ 禪thiền 。

眾chúng 生sanh 聞văn 是thị 唱xướng 已dĩ 。 一nhất 切thiết 眾chúng 生sanh 心tâm 。 皆giai 自tự 然nhiên 遠viễn 離ly 五ngũ 欲dục 。 入nhập 於ư 初sơ 禪thiền 。 自tự 然nhiên 滅diệt 覺giác 觀quán 。 入nhập 第đệ 二nhị 禪thiền 。 亦diệc 如như 是thị 唱xướng 。 或hoặc 離ly 二nhị 禪thiền 。 三tam 禪thiền 亦diệc 如như 是thị 。 三tam 惡ác 道đạo 眾chúng 生sanh 。 自tự 然nhiên 得đắc 善thiện 心tâm 。 命mạng 終chung 皆giai 生sanh 人nhân 中trung 。 若nhược 重trọng 罪tội 者giả 。 生sanh 他tha 方phương 地địa 獄ngục 。 如như 〈# 泥nê 犁lê 品phẩm 〉# 中trung 說thuyết 。 是thị 時thời 三Tam 千Thiên 大Đại 千Thiên 世Thế 界Giới 。 無vô 一nhất 眾chúng 生sanh 在tại 者giả 。

爾nhĩ 時thời 二nhị 日nhật 出xuất 。 乃nãi 至chí 七thất 日nhật 出xuất 。 三Tam 千Thiên 大Đại 千Thiên 世Thế 界Giới 地địa 。 盡tận 皆giai 燒thiêu 盡tận 。 如như 。

十thập 八bát 空không

中trung 。 廣quảng 說thuyết 劫kiếp 生sanh 滅diệt 相tương/tướng 。

復phục 有hữu 人nhân 言ngôn 。

四tứ 大đại 中trung 三tam 大đại 有hữu 所sở 動động 作tác 。 故cố 有hữu 三tam 種chủng 劫kiếp 。

或hoặc 時thời 火hỏa 劫kiếp 起khởi 。 燒thiêu 三Tam 千Thiên 大Đại 千Thiên 世Thế 界Giới 。 乃nãi 至chí 初sơ 禪thiền 四tứ 處xứ 。 或hoặc 時thời 水thủy 劫kiếp 起khởi 。 漂phiêu 壞hoại 三Tam 千Thiên 大Đại 千Thiên 世Thế 界Giới 。 乃nãi 至chí 二nhị 禪thiền 八bát 處xứ 。 或hoặc 時thời 風phong 劫kiếp 起khởi 。 吹xuy 壞hoại 三Tam 千Thiên 大Đại 千Thiên 世Thế 界Giới 。 乃nãi 至chí 三tam 禪thiền 十thập 二nhị 住trú 處xứ 。

是thị 名danh 大đại 劫kiếp 。

小tiểu 劫kiếp 亦diệc 三tam 種chủng 。

外ngoại 三tam 大đại 發phát 。 故cố 世thế 界giới 滅diệt 。 內nội 三tam 毒độc 發phát 。 故cố 眾chúng 生sanh 滅diệt 。 所sở 謂vị 飢cơ 餓ngạ 。 刀đao 兵binh 。 疾tật 病bệnh 。

復phục 有hữu 人nhân 言ngôn 。

時thời 節tiết 歲tuế 數số 。 名danh 為vi 小tiểu 劫kiếp 。 如như 《# 法pháp 華hoa 經kinh 》# 中trung 說thuyết 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 作tác 佛Phật 時thời 。 正Chánh 法Pháp 住trụ 世thế 二nhị 十thập 小tiểu 劫kiếp 。 像Tượng 法Pháp 住trụ 世thế 。 二nhị 十thập 小tiểu 劫kiếp 。

佛Phật 從tùng 三tam 昧muội 起khởi 。 於ư 六lục 十thập 小tiểu 劫kiếp 。 中trung 說thuyết 《# 法pháp 華hoa 經kinh 》# 。 是thị 眾chúng 小tiểu 劫kiếp 和hòa 合hợp 。 名danh 為vi 大đại 劫kiếp 。

劫kiếp 簸phả

秦tần 言ngôn 分phân 別biệt 時thời 節tiết 。

跋bạt 陀đà

者giả 。 秦tần 言ngôn 善thiện 。

有hữu 千thiên 萬vạn 劫kiếp 過quá 去khứ 。 空không 無vô 有hữu 佛Phật 。 是thị 一nhất 劫kiếp 中trung 有hữu 千thiên 佛Phật 興hưng 。 諸chư 淨Tịnh 居Cư 天Thiên 歡hoan 喜hỷ 。 故cố 名danh 為vi 善thiện 劫kiếp 。

淨tịnh 居cư 天thiên 何hà 以dĩ 知tri 此thử 劫kiếp 。 當đương 有hữu 千thiên 佛Phật 。 前tiền 劫kiếp 盡tận 已dĩ 。 廓khuếch 然nhiên 都đô 空không 。 後hậu 有hữu 大đại 水thủy 。 水thủy 底để 涌dũng 出xuất 有hữu 千thiên 枚mai 七thất 寶bảo 光quang 明minh 蓮liên 華hoa 。 是thị 千thiên 佛Phật 之chi 相tướng 。 淨Tịnh 居Cư 諸chư 天thiên 。 因nhân 是thị 知tri 有hữu 千thiên 佛Phật 。

以dĩ 是thị 故cố 說thuyết

是thị 菩Bồ 薩Tát 於ư 。 此thử 劫kiếp 中trung 得đắc 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề

【# 經Kinh 】#

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 有hữu 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 入nhập 初sơ 禪thiền 乃nãi 至chí 第đệ 四tứ 禪thiền 。 入nhập 慈từ 心tâm 乃nãi 至chí 捨xả 。 入nhập 空không 處xứ 乃nãi 至chí 。 非Phi 有Hữu 想Tưởng 非Phi 無Vô 想Tưởng 處Xứ 。 以dĩ 方phương 便tiện 力lực 故cố 。 不bất 隨tùy 禪thiền 生sanh 。 還hoàn 生sanh 欲dục 界giới 若nhược 。 剎sát 利lợi 大đại 姓tánh 。 婆Bà 羅La 門Môn 大đại 姓tánh 。 居cư 士sĩ 大đại 家gia 。 成thành 就tựu 眾chúng 生sanh 故cố 。

【# 論luận 】#

問vấn 曰viết 。

菩Bồ 薩Tát 有hữu 二nhị 種chủng 。

一nhất 者giả 。 隨tùy 業nghiệp 生sanh 。 二nhị 者giả 。 得đắc 法Pháp 性tánh 身thân 。 為vì 度độ 眾chúng 生sanh 故cố 。 種chủng 種chủng 變biến 化hóa 身thân 生sanh 三tam 界giới 。 具cụ 佛Phật 功công 德đức 。 度độ 脫thoát 眾chúng 生sanh 。 故cố 二nhị 者giả 之chi 中trung 。 今kim 是thị 何hà 者giả 。

答đáp 曰viết 。

是thị 菩Bồ 薩Tát 。 是thị 業nghiệp 因nhân 緣duyên 生sanh 身thân 。

所sở 以dĩ 者giả 何hà 。 入nhập 諸chư 禪thiền 方phương 便tiện 力lực 故cố 。 不bất 隨tùy 禪thiền 生sanh 。 法Pháp 身thân 菩Bồ 薩Tát 變biến 化hóa 自tự 在tại 。 則tắc 不bất 大đại 須tu 方phương 便tiện 。

入nhập 禪thiền 方phương 便tiện 義nghĩa 。 先tiên 已dĩ 說thuyết 。

問vấn 曰viết 。

若nhược 不bất 隨tùy 禪thiền 定định 。 何hà 以dĩ 生sanh 於ư 欲dục 界giới 。 不bất 生sanh 他tha 方phương 。 清thanh 淨tịnh 世thế 界giới 。

答đáp 曰viết 。

諸chư 菩Bồ 薩Tát 行hạnh 各các 不bất 同đồng 。 或hoặc 有hữu 菩Bồ 薩Tát 。 於ư 禪thiền 轉chuyển 心tâm 。 生sanh 他tha 方phương 佛Phật 國quốc 。 菩Bồ 薩Tát 迴hồi 心tâm 生sanh 欲dục 界giới 。 亦diệc 如như 是thị 。

問vấn 曰viết 。

生sanh 他tha 方phương 佛Phật 國quốc 者giả 。 為vi 是thị 欲dục 界giới 。 非phi 欲dục 界giới 。

答đáp 曰viết 。

他tha 方phương 佛Phật 國quốc 。 雜tạp 惡ác 不bất 淨tịnh 者giả 。 則tắc 名danh 欲dục 界giới 。

若nhược 清thanh 淨tịnh 者giả 。 則tắc 無vô 三tam 惡ác 道đạo 。 三tam 毒độc 。 乃nãi 至chí 無vô 三tam 毒độc 之chi 名danh 。 亦diệc 無vô 二Nhị 乘Thừa 之chi 名danh 。 亦diệc 無vô 女nữ 人nhân 。 一nhất 切thiết 人nhân 皆giai 。 有hữu 三tam 十thập 二nhị 相tướng 。 無vô 量lượng 光quang 明minh 。 常thường 照chiếu 世thế 間gian 。 一nhất 念niệm 之chi 頃khoảnh 。 作tác 無vô 量lượng 身thân 。 到đáo 無vô 量lượng 如như 恆Hằng 河Hà 。 沙sa 等đẳng 世thế 界giới 。 度độ 無vô 量lượng 阿a 僧tăng 祇kỳ 眾chúng 生sanh 。 還hoàn 來lai 本bổn 處xứ 。 如như 是thị 世thế 界giới 在tại 地địa 上thượng 。 故cố 不bất 名danh 色sắc 界giới 。 無vô 欲dục 故cố 。 不bất 名danh 欲dục 界giới 。 有hữu 形hình 色sắc 故cố 。 不bất 名danh 無vô 色sắc 界giới 。

諸chư 大đại 菩Bồ 薩Tát 。 福phước 德đức 清thanh 淨tịnh 。 業nghiệp 因nhân 緣duyên 故cố 。 別biệt 得đắc 清thanh 淨tịnh 世thế 界giới 。 出xuất 於ư 三tam 界giới 。

或hoặc 有hữu 以dĩ 大đại 慈từ 大đại 悲bi 。 心tâm 憐lân 愍mẫn 眾chúng 生sanh 故cố 。 生sanh 此thử 欲dục 界giới 。

問vấn 曰viết 。

若nhược 命mạng 終chung 時thời 。 捨xả 此thử 禪thiền 定định 。 初sơ 何hà 以dĩ 求cầu 學học 。

答đáp 曰viết 。

欲dục 界giới 心tâm 狂cuồng 不bất 定định 。 為vi 柔nhu 軟nhuyễn 攝nhiếp 心tâm 故cố 入nhập 禪thiền 。 命mạng 終chung 時thời 。 為vì 度độ 眾chúng 生sanh 。 起khởi 欲dục 界giới 心tâm 。

問vấn 曰viết 。

若nhược 生sanh 人nhân 中trung 。 何hà 以dĩ 故cố 正chánh 生sanh 剎sát 利lợi 等đẳng 大đại 家gia 。 不bất 生sanh 餘dư 處xứ 。

答đáp 曰viết 。

生sanh 剎sát 利lợi 。 為vi 有hữu 勢thế 力lực 。 生sanh 婆Bà 羅La 門Môn 家gia 。 為vi 有hữu 智trí 慧tuệ 。 生sanh 居cư 士sĩ 家gia 。 為vi 大đại 富phú 故cố 。 能năng 利lợi 益ích 眾chúng 生sanh 。 貧bần 窮cùng 中trung 自tự 不bất 能năng 利lợi 。 何hà 能năng 益ích 人nhân 。

生sanh 欲dục 界giới 天thiên 。 次thứ 當đương 說thuyết 。

【# 經Kinh 】#

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。

復phục 有hữu 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 入nhập 初sơ 禪thiền 乃nãi 至chí 第đệ 四tứ 禪thiền 。 入nhập 慈từ 心tâm 乃nãi 至chí 捨xả 。 入nhập 空không 處xứ 乃nãi 至chí 。 非Phi 有Hữu 想Tưởng 非Phi 無Vô 想Tưởng 處Xứ 。 以dĩ 方phương 便tiện 力lực 故cố 。 不bất 隨tùy 禪thiền 生sanh 。 或hoặc 生sanh 四Tứ 天Thiên 王Vương 天Thiên 處xứ 。 或hoặc 生sanh 三Tam 十Thập 三Tam 天Thiên 。 夜dạ 摩ma 天thiên 。 兜Đâu 率Suất 陀Đà 天Thiên 。 化hóa 樂nhạo/nhạc/lạc 天thiên 。 他Tha 化Hóa 自Tự 在Tại 天Thiên 。 於ư 是thị 中trung 成thành 就tựu 眾chúng 生sanh 。 亦diệc 淨tịnh 佛Phật 世thế 界giới 。 常thường 值trị 諸chư 佛Phật 。

【# 論luận 】#

是thị 義nghĩa 同đồng 上thượng 。 生sanh 天thiên 為vi 異dị 。

問vấn 曰viết 。

欲dục 界giới 諸chư 天thiên 。 情tình 著trước 五ngũ 欲dục 。 難nan 可khả 化hóa 度độ 。 菩Bồ 薩Tát 何hà 以dĩ 生sanh 彼bỉ 。 而nhi 不bất 生sanh 人nhân 中trung 。

答đáp 曰viết 。

諸chư 天thiên 著trước 心tâm 雖tuy 大đại 。 菩Bồ 薩Tát 方phương 便tiện 力lực 亦diệc 大đại 。 如như 說thuyết 三Tam 十Thập 三Tam 天Thiên 上thượng 。 有hữu 須tu 浮phù 摩ma 樹thụ 林lâm 。 天thiên 中trung 聖thánh 天thiên 。 厭yếm 捨xả 五ngũ 欲dục 。 在tại 中trung 止chỉ 住trụ 。 化hóa 度độ 諸chư 天thiên 。

兜Đâu 率Suất 天Thiên 上thượng 。 恆hằng 有hữu 一Nhất 生Sanh 補Bổ 處Xứ 。 諸chư 菩Bồ 薩Tát 常thường 得đắc 聞văn 法Pháp 。

密Mật 迹Tích 金Kim 剛Cang 力Lực 士Sĩ 。 亦diệc 在tại 四Tứ 天Thiên 王Vương 天Thiên 上thượng 。

如như 是thị 等đẳng 教giáo 化hóa 諸chư 天thiên 。

【# 經Kinh 】#

復phục 次thứ 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 有hữu 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 行hành 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 以dĩ 方phương 便tiện 力lực 入nhập 初sơ 禪thiền 。 此thử 間gian 命mạng 終chung 。 生sanh 梵Phạm 天Thiên 處xứ 。 作tác 大Đại 梵Phạm 天Thiên 王Vương 。 從tùng 梵Phạm 天Thiên 處xứ 。 遊du 一nhất 佛Phật 國quốc 。 至chí 一nhất 佛Phật 國quốc 。 在tại 所sở 有hữu 諸chư 佛Phật 。 得đắc 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề 。 未vị 轉chuyển 法Pháp 輪luân 者giả 。 勸khuyến 請thỉnh 令linh 轉chuyển 。

【# 論luận 】#

問vấn 曰viết 。

若nhược 隨tùy 初sơ 禪thiền 生sanh 。 有hữu 何hà 方phương 便tiện 。

答đáp 曰viết 。

雖tuy 生sanh 而nhi 不bất 著trước 味vị 。 念niệm 佛Phật 道đạo 。 憶ức 本bổn 願nguyện 。 入nhập 慈từ 心tâm 。 念Niệm 佛Phật 三Tam 昧Muội 。

時thời 與dữ 禪thiền 和hòa 合hợp 。 故cố 名danh 為vi 方phương 便tiện 。

問vấn 曰viết 。

何hà 以dĩ 故cố 作tác 梵Phạm 王Vương 。

答đáp 曰viết 。

菩Bồ 薩Tát 集tập 福phước 德đức 因nhân 緣duyên 大đại 故cố 。 世thế 世thế 常thường 為vì 物vật 主chủ 。 乃nãi 至chí 生sanh 鹿lộc 中trung 。 亦diệc 為vi 其kỳ 王vương 。

復phục 次thứ 。 是thị 菩Bồ 薩Tát 本bổn 願nguyện 。 欲dục 請thỉnh 佛Phật 轉chuyển 法Pháp 輪luân 。 不bất 應ưng 作tác 散tán 天thiên 。

或hoặc 時thời 此thử 中trung 三Tam 千Thiên 大Đại 千Thiên 世Thế 界Giới 無vô 佛Phật 。 從tùng 一nhất 佛Phật 國quốc 。 至chí 一nhất 佛Phật 國quốc 。 求cầu 見kiến 初sơ 成thành 佛Phật 。 未vị 轉chuyển 法Pháp 輪luân 者giả 。

所sở 以dĩ 者giả 何hà 。 梵Phạm 天Thiên 王Vương 法pháp 。 常thường 應ưng 勸khuyến 請thỉnh 諸chư 佛Phật 。 轉chuyển 法Pháp 輪luân 故cố 。

【# 經Kinh 】#

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 有hữu 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 三tam 生sanh 補bổ 處xứ 。 行hành 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 以dĩ 方phương 便tiện 力lực 。 入nhập 初sơ 禪thiền 乃nãi 至chí 第đệ 四tứ 禪thiền 。 入nhập 慈từ 心tâm 乃nãi 至chí 捨xả 。 入nhập 空không 處xứ 乃nãi 至chí 。 非Phi 有Hữu 想Tưởng 非Phi 無Vô 想Tưởng 處Xứ 。 修tu 四Tứ 念Niệm 處Xứ 。 乃nãi 至chí 八Bát 聖Thánh 道Đạo 分phần/phân 。 入nhập 空Không 三Tam 昧Muội 。 無vô 相tướng 。 無Vô 作Tác 三Tam 昧Muội 。 不bất 隨tùy 禪thiền 生sanh 。 生sanh 有hữu 佛Phật 處xứ 。 修tu 梵Phạm 行hạnh 。

若nhược 生sanh 兜Đâu 率Suất 天Thiên 上thượng 。 隨tùy 其kỳ 壽thọ 終chung 。 具cụ 足túc 善thiện 根căn 。 不bất 失thất 正chánh 念niệm 。 與dữ 無vô 數số 百bách 千thiên 。 億ức 萬vạn 諸chư 天thiên 。 圍vi 繞nhiễu 恭cung 敬kính 。 來lai 生sanh 此thử 間gian 。 得đắc 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề 。

【# 論luận 】#

問vấn 曰viết 。

是thị 三tam 生sanh 菩Bồ 薩Tát 。 在tại 十thập 住trụ 地địa 。 已dĩ 具cụ 足túc 諸chư 功công 德đức 。 今kim 何hà 以dĩ 修tu 習tập 諸chư 行hành 。

答đáp 曰viết 。

心tâm 未vị 入nhập 涅Niết 槃Bàn 。 要yếu 有hữu 所sở 行hành 。 所sở 謂vị 四tứ 禪thiền 乃nãi 至chí 三tam 三tam 昧muội 。

復phục 次thứ 。 是thị 菩Bồ 薩Tát 於ư 天thiên 。 人nhân 中trung 。 示thị 行hành 人nhân 法pháp 。 修tu 行hành 求cầu 道Đạo 。

復phục 次thứ 。 是thị 菩Bồ 薩Tát 雖tuy 在tại 十thập 住trụ 地địa 。 猶do 有hữu 煩phiền 惱não 習tập 在tại 。 又hựu 於ư 諸chư 法pháp 。 猶do 有hữu 所sở 不bất 知tri 。 是thị 故cố 修tu 道Đạo 。

復phục 次thứ 。 是thị 菩Bồ 薩Tát 雖tuy 行hành 深thâm 行hành 。 三Tam 十Thập 七Thất 品Phẩm 。 三tam 解giải 脫thoát 門môn 等đẳng 。 猶do 未vị 取thủ 證chứng 。 今kim 為vi 證chứng 故cố 。 更cánh 修tu 諸chư 行hành 。

復phục 次thứ 。 雖tuy 是thị 大đại 菩Bồ 薩Tát 。 於ư 佛Phật 猶do 小tiểu 。 譬thí 如như 大đại 聚tụ 火hỏa 。 雖tuy 有hữu 能năng 照chiếu 。 於ư 日nhật 則tắc 不bất 現hiện 。 如như 《# 放phóng 鉢bát 經kinh 》# 中trung 。 彌Di 勒Lặc 菩Bồ 薩Tát 。 語ngữ 文Văn 殊Thù 尸Thi 利Lợi 。

如như 我ngã 後hậu 身thân 作tác 佛Phật 。 如như 恆Hằng 河Hà 沙sa 等đẳng 。 文Văn 殊Thù 尸Thi 利Lợi 。 不bất 知tri 我ngã 舉cử 足túc 下hạ 足túc 事sự 。

以dĩ 是thị 故cố 。 雖tuy 在tại 十thập 住trụ 。 猶do 應ưng 修tu 行hành 。

問vấn 曰viết 。

三tam 生sanh 菩Bồ 薩Tát 。 何hà 以dĩ 不bất 廣quảng 度độ 眾chúng 生sanh 。 而nhi 要yếu 生sanh 佛Phật 前tiền 。

答đáp 曰viết 。

是thị 菩Bồ 薩Tát 所sở 度độ 已dĩ 多đa 。 今kim 垂thùy 欲dục 成thành 佛Phật 。 應ưng 在tại 佛Phật 前tiền 。

所sở 以dĩ 者giả 何hà 。 非phi 但đãn 度độ 眾chúng 生sanh 得đắc 成thành 佛Phật 。 諸chư 佛Phật 深thâm 法Pháp 。 應ưng 當đương 聽thính 聞văn 故cố 。

問vấn 曰viết 。

若nhược 為vi 諮tư 問vấn 佛Phật 事sự 故cố 。 在tại 佛Phật 前tiền 者giả 。 何hà 以dĩ 故cố 釋Thích 迦Ca 文Văn 佛Phật 。 作tác 菩Bồ 薩Tát 時thời 。 在tại 迦Ca 葉Diếp 佛Phật 前tiền 。 惡ác 口khẩu 毀hủy 呰tử 。

答đáp 曰viết 。

是thị 事sự 先tiên 已dĩ 說thuyết 。 法Pháp 身thân 菩Bồ 薩Tát 。 種chủng 種chủng 變biến 化hóa 身thân 。 以dĩ 度độ 眾chúng 生sanh 。

或hoặc 時thời 行hành 人nhân 法pháp 。 有hữu 飢cơ 渴khát 。 寒hàn 熱nhiệt 。 老lão 病bệnh 。 憎tăng 愛ái 。 瞋sân 喜hỷ 。 讚tán 歎thán 。 呵ha 罵mạ 等đẳng 。 除trừ 諸chư 重trọng 罪tội 。 餘dư 者giả 皆giai 行hành 。

是thị 釋Thích 迦Ca 文Văn 菩Bồ 薩Tát 。

爾nhĩ 時thời 為vì 迦Ca 葉Diếp 佛Phật 弟đệ 。 名danh 欝uất 多đa 羅la 。 兄huynh 智trí 慧tuệ 熟thục 。 不bất 好hảo/hiếu 多đa 語ngữ 。 弟đệ 智trí 慧tuệ 未vị 備bị 故cố 。 多đa 好hảo/hiếu 論luận 議nghị 。

時thời 人nhân 謂vị 弟đệ 為vi 勝thắng 。 兄huynh 後hậu 出xuất 家gia 。 得đắc 成thành 佛Phật 道Đạo 。 號hiệu 名danh 迦Ca 葉Diếp 。 弟đệ 為vi 閻Diêm 浮Phù 提đề 王vương 訖ngật 梨lê 机cơ 師sư 。 有hữu 五ngũ 百bách 弟đệ 子tử 。 以dĩ 婆Bà 羅La 門Môn 書thư 。 教giáo 授thọ 諸chư 婆Bà 羅La 門Môn 。 諸chư 婆Bà 羅La 門Môn 等đẳng 。 不bất 好hảo/hiếu 佛Phật 法Pháp 。

爾nhĩ 時thời 有hữu 一nhất 陶đào 師sư 。 名danh 難Nan 陀Đà 婆bà 羅la 。 迦Ca 葉Diếp 佛Phật 五Ngũ 戒Giới 弟đệ 子tử 。 得đắc 三tam 道đạo 。 與dữ 王vương 師sư 欝uất 多đa 羅la 為vi 善thiện 友hữu 。 以dĩ 其kỳ 心tâm 善thiện 淨tịnh 信tín 故cố 。

爾nhĩ 時thời 欝uất 多đa 羅la 。 乘thừa 金kim 車xa 。 駕giá 四tứ 白bạch 馬mã 。 與dữ 弟đệ 子tử 俱câu 出xuất 城thành 門môn 。 難Nan 提Đề 婆Bà 羅La 。 於ư 路lộ 相tương 逢phùng 。 欝uất 多đa 羅la 問vấn 言ngôn 。

從tùng 何hà 所sở 來lai 。

答đáp 言ngôn 。

汝nhữ 兄huynh 得đắc 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề 。 我ngã 供cúng 養dường 還hoàn 。 汝nhữ 可khả 共cộng 行hành 覲cận 見kiến 於ư 佛Phật 。 故cố 來lai 相tương/tướng 迎nghênh 。

欝uất 多đa 羅la 作tác 是thị 念niệm 。

若nhược 我ngã 徑kính 到đáo 佛Phật 所sở 。 我ngã 諸chư 弟đệ 子tử 。 當đương 生sanh 疑nghi 怪quái 。 汝nhữ 本bổn 論luận 議nghị 。 智trí 慧tuệ 恆hằng 勝thắng 。 今kim 往vãng 供cúng 養dường 。 將tương 是thị 親thân 屬thuộc 愛ái 故cố 。 必tất 不bất 隨tùy 我ngã 。 恐khủng 破phá 其kỳ 見kiến 佛Phật 因nhân 緣duyên 故cố 。 住trụ 諸chư 法pháp 實thật 相tướng 智trí 中trung 。 入nhập 無vô 上thượng 方phương 便tiện 。 慧tuệ 度độ 眾chúng 弟đệ 子tử 故cố 。 口khẩu 出xuất 惡ác 言ngôn 。

此thử 禿ngốc 頭đầu 人nhân 。 何hà 能năng 得đắc 菩Bồ 提Đề 道đạo 。

爾nhĩ 時thời 難Nan 提Đề 婆Bà 羅La 善thiện 友hữu 。 為vi 如như 瞋sân 狀trạng 。 捉tróc 頭đầu 挽vãn 言ngôn 。

汝nhữ 不bất 得đắc 止chỉ 。

欝uất 多đa 羅la 語ngứ 弟đệ 子tử 言ngôn 。

其kỳ 事sự 如như 是thị 。 吾ngô 不bất 得đắc 止chỉ 。

即tức 時thời 師sư 徒đồ 。 俱câu 行hành 詣nghệ 佛Phật 。 見kiến 佛Phật 光quang 相tướng 。 心tâm 即tức 清thanh 淨tịnh 。 前tiền 禮lễ 佛Phật 足túc 。 在tại 一nhất 面diện 坐tọa 。 佛Phật 為vi 隨tùy 意ý 說thuyết 法Pháp 。 欝uất 多đa 羅la 得đắc 。 無vô 量lượng 陀đà 羅la 尼ni 門môn 。 諸chư 三tam 昧muội 門môn 皆giai 開khai 。 五ngũ 百bách 弟đệ 子tử 。 還hoàn 發phát 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề 心tâm 。 欝uất 多đa 羅la 從tùng 坐tọa 起khởi 。 白bạch 佛Phật 言ngôn 。

願nguyện 佛Phật 聽thính 我ngã 出xuất 家gia 作tác 比Bỉ 丘Khâu 。

佛Phật 言ngôn 。

善thiện 來lai 。

即tức 成thành 沙Sa 門Môn 。

以dĩ 是thị 方phương 便tiện 故cố 。 現hiện 出xuất 惡ác 言ngôn 。 非phi 是thị 實thật 也dã 。 虛hư 空không 可khả 破phá 。 水thủy 可khả 作tác 火hỏa 。 火hỏa 可khả 作tác 水thủy 。 三tam 生sanh 菩Bồ 薩Tát 於ư 凡phàm 夫phu 中trung 瞋sân 心tâm 叵phả 得đắc 。 何hà 況huống 於ư 佛Phật 。

問vấn 曰viết 。

若nhược 爾nhĩ 者giả 。 佛Phật 何hà 以dĩ 受thọ 第đệ 八bát 罪tội 報báo 。 六lục 年niên 苦khổ 行hạnh 。

答đáp 曰viết 。

小Tiểu 乘Thừa 法pháp 與dữ 大Đại 乘Thừa 法Pháp 異dị 。 若nhược 無vô 異dị 者giả 。 不bất 應ưng 有hữu 大đại 。 小tiểu 。

小Tiểu 乘Thừa 法pháp 中trung 。 不bất 說thuyết 法Pháp 身thân 菩Bồ 薩Tát 祕bí 奧áo 深thâm 法Pháp 。 無vô 量lượng 不bất 可khả 思tư 議nghị 神thần 力lực 。 多đa 說thuyết 斷đoạn 結kết 使sử 。 直trực 取thủ 涅Niết 槃Bàn 法pháp 。

復phục 次thứ 。 若nhược 佛Phật 不bất 受thọ 是thị 第đệ 八bát 罪tội 報báo 。 有hữu 諸chư 天thiên 。 神thần 。 仙tiên 。 龍long 。 鬼quỷ 諸chư 長trường 壽thọ 者giả 。 見kiến 有hữu 此thử 惡ác 業nghiệp 而nhi 不bất 受thọ 罪tội 報báo 。 謂vị 為vi 無vô 業nghiệp 報báo 因nhân 緣duyên 。 以dĩ 是thị 故cố 。 雖tuy 現hiện 在tại 無vô 惡ác 業nghiệp 。 亦diệc 受thọ 罪tội 報báo 。

又hựu 有hữu 今kim 世thế 因nhân 緣duyên 。 諸chư 外ngoại 道đạo 等đẳng 。 信tín 著trước 苦khổ 行hạnh 。 若nhược 佛Phật 不bất 六lục 年niên 苦khổ 行hạnh 。 則tắc 人nhân 不bất 信tín 。 言ngôn 。

是thị 王vương 子tử 串xuyến 樂nhạo/nhạc/lạc 。 不bất 能năng 苦khổ 行hạnh 。

以dĩ 是thị 故cố 佛Phật 。 六lục 年niên 苦khổ 行hạnh 。 有hữu 外ngoại 道đạo 苦khổ 行hạnh 者giả 。 或hoặc 三tam 月nguyệt 。 半bán 歲tuế 。 一nhất 歲tuế 。 無vô 能năng 六lục 年niên 日nhật 食thực 一nhất 麻ma 一nhất 米mễ 者giả 。 諸chư 外ngoại 道đạo 謂vị 此thử 為vi 苦khổ 行hạnh 之chi 極cực 。 是thị 人nhân 若nhược 言ngôn 無vô 道đạo 。 真chân 無vô 道đạo 也dã 。 於ư 是thị 信tín 受thọ 。 皆giai 入nhập 正Chánh 道Đạo 。

以dĩ 是thị 二nhị 因nhân 緣duyên 故cố 。 六lục 年niên 苦khổ 行hạnh 。 非phi 實thật 罪tội 也dã 。

何hà 以dĩ 故cố 。 諸chư 佛Phật 斷đoạn 一nhất 切thiết 不bất 善thiện 法pháp 。 成thành 就tựu 一nhất 切thiết 善thiện 法Pháp 故cố 。 佛Phật 若nhược 實thật 受thọ 罪tội 報báo 。 不bất 得đắc 言ngôn 。

成thành 一nhất 切thiết 善thiện 法Pháp 。 斷đoạn 一nhất 切thiết 不bất 善thiện 法pháp 。

復phục 次thứ 。 小Tiểu 乘Thừa 法pháp 中trung 。 佛Phật 為vi 小tiểu 心tâm 眾chúng 生sanh 故cố 。 說thuyết 二nhị 生sanh 菩Bồ 薩Tát 猶do 惡ác 口khẩu 毀hủy 佛Phật 。 二nhị 生sanh 菩Bồ 薩Tát 。 尚thượng 不bất 罵mạ 小tiểu 兒nhi 。 云vân 何hà 實thật 毀hủy 佛Phật 。 皆giai 是thị 方phương 便tiện 為vì 眾chúng 生sanh 故cố 。 何hà 以dĩ 知tri 之chi 。

是thị 釋Thích 迦Ca 文Văn 佛Phật 。 毘Tỳ 婆Bà 尸Thi 佛Phật 。 時thời 作tác 大đại 婆Bà 羅La 門Môn 。 見kiến 佛Phật 眾chúng 僧Tăng 食thực 疾tật 而nhi 發phát 是thị 言ngôn 。

如như 是thị 人nhân 輩bối 。 應ưng 食thực 馬mã 麥mạch 。

因nhân 此thử 罪tội 故cố 。 墮đọa 黑hắc 繩thằng 等đẳng 地địa 獄ngục 。 受thọ 無vô 量lượng 世thế 苦khổ 已dĩ 。 餘dư 罪tội 因nhân 緣duyên 。 雖tuy 成thành 佛Phật 道đạo 。 而nhi 三tam 月nguyệt 食thực 馬mã 麥mạch 。

又hựu 聲Thanh 聞Văn 法Pháp 中trung 說thuyết 。

佛Phật 過quá 三tam 阿a 僧tăng 祇kỳ 劫kiếp 。 常thường 為vi 男nam 子tử 。 常thường 生sanh 貴quý 處xứ 。 常thường 不bất 失thất 諸chư 根căn 。 常thường 識thức 宿túc 命mạng 。 常thường 不bất 墮đọa 三tam 惡ác 道đạo 中trung 。 從tùng 毘Tỳ 婆Bà 尸Thi 佛Phật 來lai 。 九cửu 十thập 一nhất 劫kiếp 。 如như 汝nhữ 法pháp 。 九cửu 十thập 劫kiếp 中trung 。 不bất 應ưng 墮đọa 惡ác 道đạo 。 何hà 況huống 末mạt 後hậu 一nhất 劫kiếp 。

以dĩ 是thị 故cố 知tri 。 非phi 是thị 實thật 也dã 。 方phương 便tiện 故cố 說thuyết 。

問vấn 曰viết 。

佛Phật 二nhị 罪tội 。 毘tỳ 尼ni 。 雜tạp 藏tạng 中trung 說thuyết 。 是thị 可khả 信tín 受thọ 。 三tam 阿a 僧tăng 祇kỳ 後hậu 百bách 劫kiếp 不bất 墮đọa 惡ác 道đạo 者giả 。 從tùng 初sơ 阿a 僧tăng 祇kỳ 亦diệc 不phủ 。 應ưng 墮đọa 惡ác 道đạo 。 若nhược 不bất 墮đọa 者giả 。 何hà 以dĩ 但đãn 說thuyết 百bách 劫kiếp 。 佛Phật 無vô 是thị 說thuyết 。 但đãn 是thị 《# 阿a 毘tỳ 曇đàm 鞞bệ 婆bà 沙sa 》# 論luận 議nghị 師sư 說thuyết 。

答đáp 曰viết 。

《# 阿a 毘tỳ 曇đàm 》# 是thị 佛Phật 說thuyết 。 汝nhữ 聲Thanh 聞Văn 人nhân 隨tùy 《# 阿a 毘tỳ 曇đàm 》# 論luận 議nghị 。 是thị 名danh 《# 鞞bệ 婆bà 沙sa 》# 。 不bất 應ưng 有hữu 錯thác 。

又hựu 如như 薄bạc 拘câu 盧lô 。 以dĩ 一nhất 訶ha 梨lê 勒lặc 果quả 施thí 僧Tăng 。 於ư 九cửu 十thập 一nhất 劫kiếp 中trung 。 不bất 墮đọa 惡ác 道đạo 。 何hà 況huống 菩Bồ 薩Tát 。 無vô 量lượng 世thế 來lai 。 以dĩ 身thân 布bố 施thí 。 修tu 諸chư 功công 德đức 。 而nhi 以dĩ 小tiểu 罪tội 因nhân 緣duyên 。 墮đọa 在tại 地địa 獄ngục 。

如như 是thị 事sự 。 《# 鞞bệ 婆bà 沙sa 》# 不bất 應ưng 錯thác 。 以dĩ 是thị 故cố 。 小Tiểu 乘Thừa 人nhân 不bất 知tri 菩Bồ 薩Tát 方phương 便tiện 。

復phục 次thứ 。 聽thính 汝nhữ 《# 鞞bệ 婆bà 沙sa 》# 不bất 錯thác 。 佛Phật 自tự 說thuyết 菩Bồ 薩Tát 本bổn 起khởi 。

菩Bồ 薩Tát 初sơ 生sanh 時thời 。 行hành 七thất 步bộ 。 口khẩu 自tự 說thuyết 言ngôn 。

我ngã 所sở 以dĩ 生sanh 者giả 。 為vì 度độ 眾chúng 生sanh 故cố 。

言ngôn 已dĩ 。 默mặc 然nhiên 。 乳nhũ 餔bô 三tam 年niên 。 不bất 行hành 。 不bất 語ngữ 。 漸tiệm 次thứ 長trường/trưởng 大đại 。 行hành 。 語ngữ 如như 法Pháp 。 一nhất 切thiết 嬰anh 孩hài 。 小tiểu 時thời 未vị 能năng 行hành 。 語ngữ 。 漸tiệm 次thứ 長trường/trưởng 大đại 。 能năng 具cụ 人nhân 法pháp 。 今kim 云vân 何hà 菩Bồ 薩Tát 初sơ 生sanh 。 能năng 行hành 。 能năng 語ngữ 。 後hậu 便tiện 不bất 能năng 。 當đương 知tri 是thị 方phương 便tiện 力lực 故cố 。 若nhược 受thọ 是thị 方phương 便tiện 。 一nhất 切thiết 佛Phật 語ngữ 悉tất 皆giai 得đắc 通thông 。 若nhược 不bất 受thọ 者giả 。 一nhất 實thật 一nhất 虛hư 。

如như 是thị 種chủng 種chủng 因nhân 緣duyên 。 知tri 為vì 度độ 眾chúng 生sanh 故cố 。 現hiện 行hành 惡ác 口khẩu 。

問vấn 曰viết 。

三tam 生sanh 菩Bồ 薩Tát 。 何hà 以dĩ 但đãn 生sanh 兜Đâu 率Suất 天Thiên 上thượng 。 不bất 生sanh 餘dư 處xứ 。

答đáp 曰viết 。

若nhược 在tại 他tha 方phương 世thế 界giới 來lai 者giả 。 諸chư 長Trường 壽Thọ 天Thiên 。 龍long 鬼quỷ 神thần 求cầu 其kỳ 來lai 處xứ 不bất 能năng 知tri 。 則tắc 生sanh 疑nghi 心tâm 。 謂vị 為vi 幻huyễn 化hóa 。

若nhược 在tại 人nhân 中trung 。 死tử 人nhân 中trung 生sanh 。 然nhiên 後hậu 作tác 佛Phật 者giả 。 人nhân 起khởi 輕khinh 慢mạn 。 天thiên 則tắc 不bất 信tín 。 法pháp 應ưng 天thiên 來lai 化hóa 人nhân 。 不bất 應ưng 人nhân 化hóa 天thiên 也dã 。 是thị 故cố 天thiên 上thượng 來lai 生sanh 。 則tắc 是thị 從tùng 天thiên 為vi 人nhân 。 人nhân 則tắc 敬kính 信tín 。

無vô 色sắc 界giới 中trung 無vô 形hình 。 不bất 得đắc 說thuyết 法Pháp 。 故cố 不bất 在tại 中trung 生sanh 。

色sắc 界giới 中trung 雖tuy 有hữu 色sắc 身thân 可khả 為vi 說thuyết 法Pháp 。 而nhi 深thâm 著trước 禪thiền 味vị 。 不bất 能năng 大đại 利lợi 益ích 眾chúng 生sanh 故cố 。 是thị 故cố 不bất 在tại 中trung 生sanh 。

下hạ 三tam 欲dục 天thiên 。 深thâm 厚hậu 結kết 使sử 。 麁thô 心tâm 錯thác 亂loạn 。 上thượng 二nhị 天thiên 結kết 使sử 既ký 厚hậu 。 心tâm 軟nhuyễn 不bất 利lợi 。

兜Đâu 率Suất 天Thiên 上thượng 。 結kết 使sử 薄bạc 。 心tâm 軟nhuyễn 利lợi 。 常thường 是thị 菩Bồ 薩Tát 住trụ 處xứ 。 譬thí 如như 太thái 子tử 。 將tương 登đăng 王vương 位vị 。 先tiên 於ư 靜tĩnh 室thất 。 七thất 日nhật 齋trai 潔khiết 。 然nhiên 後hậu 登đăng 正chánh 殿điện 受thọ 王vương 位vị 。 補bổ 處xứ 菩Bồ 薩Tát 亦diệc 如như 是thị 。 兜Đâu 率Suất 天Thiên 上thượng 如như 齋trai 處xứ 。 於ư 彼bỉ 末mạt 後hậu 受thọ 天thiên 樂nhạo/nhạc/lạc 。 壽thọ 終chung 來lai 下hạ 。 末mạt 後hậu 受thọ 人nhân 樂nhạo/nhạc/lạc 。 便tiện 成thành 阿a 毘tỳ 三tam 佛Phật 。 無vô 量lượng 百bách 千thiên 萬vạn 億ức 。 諸chư 天thiên 圍vi 遶nhiễu 。 來lai 生sanh 是thị 間gian 。 以dĩ 菩Bồ 薩Tát 先tiên 常thường 於ư 無vô 始thỉ 生sanh 死tử 中trung 。 往vãng 反phản 天thiên 上thượng 人nhân 間gian 。 今kim 是thị 末mạt 後hậu 天thiên 身thân 。 不bất 復phục 更cánh 來lai 生sanh 天thiên 。 是thị 故cố 咸hàm 皆giai 侍thị 送tống 。 菩Bồ 薩Tát 於ư 彼bỉ 壽thọ 盡tận 。 當đương 下hạ 作tác 佛Phật 。 諸chư 天thiên 壽thọ 有hữu 盡tận 者giả 。 不bất 盡tận 者giả 。 作tác 願nguyện 下hạ 生sanh 。 為vi 菩Bồ 薩Tát 檀đàn 越việt 。

復phục 次thứ 。

諸chư 天thiên 下hạ

者giả 。 欲dục 常thường 侍thị 衛vệ 菩Bồ 薩Tát 。 以dĩ 有hữu 百bách 億ức 魔ma 怨oán 。 恐khủng 來lai 惱não 亂loạn 菩Bồ 薩Tát 故cố 。 此thử 菩Bồ 薩Tát 生sanh 人nhân 中trung 。 厭yếm 老lão 。 病bệnh 。 死tử 。 出xuất 家gia 。 得đắc 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề 。 如như 《# 菩Bồ 薩Tát 本bổn 起khởi 經kinh 》# 中trung 說thuyết 。

【# 經Kinh 】#

復phục 次thứ 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 有hữu 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 得đắc 六Lục 神Thần 通Thông 。 不bất 生sanh 欲dục 界giới 。 色sắc 界giới 。 無vô 色sắc 界giới 。 從tùng 一nhất 佛Phật 國quốc 。 至chí 一nhất 佛Phật 國quốc 。 供cúng 養dường 恭cung 敬kính 。 尊tôn 重trọng 讚tán 歎thán 諸chư 佛Phật 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 有hữu 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 遊du 戲hí 神thần 通thông 。 從tùng 一nhất 佛Phật 國quốc 。 至chí 一nhất 佛Phật 國quốc 。 所sở 至chí 到đáo 處xứ 。 無vô 有hữu 聲Thanh 聞Văn 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 乘Thừa 。 乃nãi 至chí 無vô 二Nhị 乘Thừa 之chi 名danh 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 有hữu 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 遊du 戲hí 神thần 通thông 。 從tùng 一nhất 佛Phật 國quốc 。 至chí 一nhất 佛Phật 國quốc 。 所sở 至chí 到đáo 處xứ 。 其kỳ 壽thọ 無vô 量lượng 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 有hữu 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 遊du 戲hí 神thần 通thông 。 從tùng 一nhất 佛Phật 國quốc 。 至chí 一nhất 佛Phật 國quốc 。 所sở 至chí 到đáo 處xứ 。 有hữu 無vô 佛Phật 。 法pháp 。 僧Tăng 處xứ 。 讚tán 佛Phật 。 法pháp 。 僧Tăng 功công 德đức 。 諸chư 眾chúng 生sanh 等đẳng 。 以dĩ 聞văn 佛Phật 名danh 。 法pháp 名danh 。 僧Tăng 名danh 故cố 。 於ư 此thử 命mạng 終chung 。 生sanh 諸chư 佛Phật 前tiền 。

【# 論luận 】#

釋thích 曰viết 。

菩Bồ 薩Tát 有hữu 二nhị 種chủng 。

一nhất 者giả 。 生sanh 身thân 菩Bồ 薩Tát 。 二nhị 者giả 。 法Pháp 身thân 菩Bồ 薩Tát 。

一nhất 者giả 。 斷đoạn 結kết 使sử 。 二nhị 者giả 。 不bất 斷đoạn 結kết 使sử 。

法Pháp 身thân 菩Bồ 薩Tát 斷đoạn 結kết 使sử 。 得đắc 六Lục 神Thần 通Thông 。 生sanh 身thân 菩Bồ 薩Tát 不bất 斷đoạn 結kết 使sử 。 或hoặc 離ly 欲dục 得đắc 五ngũ 神thần 通thông 。

得đắc 六Lục 神Thần 通Thông

者giả 。 不bất 生sanh 三tam 界giới 。 遊du 諸chư 世thế 界giới 。 供cúng 養dường 十thập 方phương 諸chư 佛Phật 。

遊du 戲hí 神thần 通thông

者giả 。 到đáo 十thập 方phương 世thế 界giới 度độ 眾chúng 生sanh 。 雨vũ 七thất 寶bảo 。 所sở 至chí 世thế 界giới 。 皆giai 一Nhất 乘Thừa 清thanh 淨tịnh 。 壽thọ 無vô 量lượng 阿a 僧tăng 祇kỳ 劫kiếp 。

問vấn 曰viết 。

菩Bồ 薩Tát 法pháp 應ưng 度độ 眾chúng 生sanh 。 何hà 以dĩ 但đãn 至chí 清thanh 淨tịnh 無vô 量lượng 。 壽thọ 佛Phật 世thế 界giới 中trung 。

答đáp 曰viết 。

菩Bồ 薩Tát 有hữu 二nhị 種chủng 。

一nhất 者giả 。 有hữu 慈từ 悲bi 心tâm 。 多đa 為vi 眾chúng 生sanh 。 二nhị 者giả 。 多đa 集tập 諸chư 佛Phật 功công 德đức 。

樂nhạo/nhạc/lạc 多đa 集tập 諸chư 佛Phật 功công 德đức 者giả 。 至chí 一Nhất 乘Thừa 清thanh 淨tịnh 無vô 量lượng 壽thọ 世thế 界giới 。 好hảo/hiếu 多đa 為vì 眾chúng 生sanh 者giả 。 至chí 無vô 佛Phật 法Pháp 眾Chúng 處xứ 。 讚tán 歎thán 三Tam 寶Bảo 之chi 音âm 。 如như 後hậu 章chương 說thuyết 。

【# 經Kinh 】#

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 有hữu 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 初sơ 發phát 意ý 時thời 。 得đắc 初sơ 禪thiền 乃nãi 至chí 第đệ 四tứ 禪thiền 。 得đắc 四Tứ 無Vô 量Lượng 心Tâm 。 得đắc 四tứ 無vô 色sắc 定định 。 修tu 四Tứ 念Niệm 處Xứ 。 乃nãi 至chí 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 。 是thị 菩Bồ 薩Tát 不phủ 生sanh 欲dục 界giới 。 色sắc 界giới 。 無vô 色sắc 界giới 中trung 。 常thường 生sanh 有hữu 益ích 。 眾chúng 生sanh 之chi 處xứ 。

【# 論luận 】#

釋thích 曰viết 。

此thử 菩Bồ 薩Tát 或hoặc 生sanh 無vô 佛Phật 世thế 界giới 。 或hoặc 生sanh 有hữu 佛Phật 世thế 界giới 。

世thế 界giới 不bất 淨tịnh 。 有hữu 三tam 惡ác 道đạo 。 貧bần 窮cùng 下hạ 劣liệt 。 或hoặc 生sanh 清thanh 淨tịnh 世thế 界giới 。

至chí 無vô 佛Phật 世thế 界giới 。 以dĩ 十Thập 善Thiện 道Đạo 。 四tứ 禪thiền 乃nãi 至chí 。 四tứ 無vô 色sắc 定định 。 利lợi 益ích 眾chúng 生sanh 。 令linh 信tín 向hướng 三Tam 寶Bảo 。 稱xưng 說thuyết 五Ngũ 戒Giới 及cập 出xuất 家gia 戒giới 。 令linh 得đắc 禪thiền 定định 。 智trí 慧tuệ 功công 德đức 。

不bất 清thanh 淨tịnh 世thế 界giới 有hữu 二nhị 種chủng 。

有hữu 現hiện 在tại 佛Phật 。 及cập 佛Phật 滅diệt 度độ 後hậu 。

佛Phật 滅diệt 度độ 後hậu 。 或hoặc 時thời 出xuất 家gia 。 或hoặc 時thời 在tại 家gia 。 以dĩ 財tài 施thí 。 法Pháp 施thí 種chủng 種chủng 利lợi 益ích 眾chúng 生sanh 。

若nhược 佛Phật 在tại 世thế 。 作tác 種chủng 種chủng 因nhân 緣duyên 。 引dẫn 導đạo 眾chúng 生sanh 。 令linh 至chí 佛Phật 所sở 。

清thanh 淨tịnh 世thế 界giới 者giả 。 眾chúng 生sanh 未vị 具cụ 功công 德đức 者giả 。 令linh 其kỳ 滿mãn 足túc 。 是thị 名danh 。

在tại 所sở 生sanh 處xứ 。 利lợi 益ích 眾chúng 生sanh

【# 經Kinh 】#

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 有hữu 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 初sơ 發phát 意ý 時thời 。 行hành 六Lục 波Ba 羅La 蜜Mật 。 上thượng 菩Bồ 薩Tát 位vị 。 得đắc 阿a 毘tỳ 跋bạt 致trí 地địa 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 有hữu 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 初sơ 發phát 心tâm 時thời 。 便tiện 得đắc 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề 。 轉chuyển 法Pháp 輪luân 。 與dữ 無vô 量lượng 阿a 僧tăng 祇kỳ 。 眾chúng 生sanh 作tác 益ích 厚hậu 已dĩ 。 入nhập 無Vô 餘Dư 涅Niết 槃Bàn 。 是thị 佛Phật 般Bát 涅Niết 槃Bàn 後hậu 。 餘dư 法pháp 若nhược 住trụ 一nhất 劫kiếp 。 若nhược 減giảm 一nhất 劫kiếp 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 有hữu 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 初sơ 發phát 意ý 時thời 。 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 應ưng 。 與dữ 無vô 數số 百bách 千thiên 億ức 菩Bồ 薩Tát 。 從tùng 一nhất 佛Phật 國quốc 。 至chí 一nhất 佛Phật 國quốc 。 為vi 淨tịnh 佛Phật 世thế 界giới 故cố 。

【# 論luận 】#

釋thích 曰viết 。

有hữu 三tam 種chủng 菩Bồ 薩Tát 。

利lợi 根căn 心tâm 堅kiên 。 未vị 發phát 心tâm 前tiền 。 久cửu 來lai 集tập 諸chư 無vô 量lượng 福phước 德đức 智trí 慧tuệ 。 是thị 人nhân 遇ngộ 佛Phật 。 聞văn 是thị 大Đại 乘Thừa 法Pháp 。 發phát 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề 心tâm 。 即tức 時thời 行hành 六Lục 波Ba 羅La 蜜Mật 。 入nhập 菩Bồ 薩Tát 位vị 。 得đắc 阿a 鞞bệ 跋bạt 致trí 地địa 。

所sở 以dĩ 者giả 何hà 。 先tiên 集tập 無vô 量lượng 福phước 德đức 。 利lợi 根căn 心tâm 堅kiên 。 從tùng 佛Phật 聞văn 法Pháp 故cố 。

譬thí 如như 遠viễn 行hành 。 或hoặc 有hữu 乘thừa 羊dương 而nhi 去khứ 。 或hoặc 有hữu 乘thừa 馬mã 而nhi 去khứ 。 或hoặc 有hữu 神thần 通thông 去khứ 者giả 。 乘thừa 羊dương 者giả 久cửu 久cửu 乃nãi 到đáo 。 乘thừa 馬mã 者giả 差sai 速tốc 。 乘thừa 神thần 通thông 者giả 發phát 意ý 頃khoảnh 便tiện 到đáo 。 如như 是thị 不bất 得đắc 言ngôn 。

發phát 意ý 間gian 云vân 何hà 得đắc 到đáo 。

神thần 通thông 相tương/tướng 爾nhĩ 。 不bất 應ưng 生sanh 疑nghi 。 菩Bồ 薩Tát 亦diệc 如như 是thị 。 發phát 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề 時thời 。 即tức 入nhập 菩Bồ 薩Tát 位vị 。

有hữu 菩Bồ 薩Tát 初sơ 發phát 意ý 。 初sơ 雖tuy 心tâm 好hảo/hiếu 。 後hậu 雜tạp 諸chư 惡ác 。

時thời 時thời 生sanh 念niệm 。

我ngã 求cầu 佛Phật 道Đạo 。 以dĩ 諸chư 功công 德đức 。 迴hồi 向hướng 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề 。

是thị 人nhân 久cửu 久cửu 。 無vô 量lượng 阿a 僧tăng 祇kỳ 劫kiếp 。 或hoặc 至chí 或hoặc 不bất 至chí 。 先tiên 世thế 福phước 德đức 因nhân 緣duyên 薄bạc 。 而nhi 復phục 鈍độn 根căn 。 心tâm 不bất 堅kiên 固cố 。 如như 乘thừa 羊dương 者giả 。

有hữu 人nhân 前tiền 世thế 。 少thiểu 有hữu 福phước 德đức 利lợi 根căn 。 發phát 心tâm 漸tiệm 漸tiệm 。 行hành 六Lục 波Ba 羅La 蜜Mật 。 若nhược 三tam 。 若nhược 十thập 。 若nhược 百bách 阿a 僧tăng 祇kỳ 劫kiếp 。 得đắc 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề 。 如như 乘thừa 馬mã 者giả 。 必tất 有hữu 所sở 到đáo 。

第đệ 三tam 乘thừa 神thần 通thông 者giả 。 如như 上thượng 說thuyết 。

是thị 三tam 種chủng 發phát 心tâm 。

一nhất 者giả 。 罪tội 多đa 福phước 少thiểu 。 二nhị 者giả 。 福phước 多đa 罪tội 少thiểu 。 三tam 者giả 。 但đãn 行hành 清thanh 淨tịnh 福phước 德đức 。

清thanh 淨tịnh 有hữu 二nhị 種chủng 。

一nhất 者giả 。 初sơ 發phát 心tâm 時thời 。 即tức 得đắc 菩Bồ 薩Tát 道đạo 。 二nhị 者giả 。 小tiểu 住trụ 。 供cúng 養dường 十thập 方phương 諸chư 佛Phật 。 通thông 達đạt 菩Bồ 薩Tát 道Đạo 。 故cố 入nhập 菩Bồ 薩Tát 位vị 。 即tức 是thị 阿a 鞞bệ 跋bạt 致trí 地địa 。

阿a 鞞bệ 跋bạt 致trí 地địa 菩Bồ 薩Tát

義nghĩa 。 如như 先tiên 說thuyết 。

次thứ 後hậu 菩Bồ 薩Tát 。 大đại 厭yếm 世thế 間gian 。 世thế 世thế 已dĩ 來lai 。 常thường 好hảo/hiếu 真chân 實thật 。 惡ác 於ư 欺khi 誑cuống 。

是thị 菩Bồ 薩Tát 亦diệc 利lợi 根căn 。 堅kiên 心tâm 。 久cửu 集tập 無vô 量lượng 福phước 德đức 。 智trí 慧tuệ 。 初sơ 發phát 心tâm 時thời 。 便tiện 得đắc 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề 。 即tức 轉chuyển 法Pháp 輪luân 。 度độ 無vô 量lượng 眾chúng 生sanh 。 入nhập 無Vô 餘Dư 涅Niết 槃Bàn 。 法pháp 住trụ 若nhược 一nhất 劫kiếp 。 若nhược 減giảm 一nhất 劫kiếp 。 留lưu 化hóa 佛Phật 度độ 眾chúng 生sanh 。

佛Phật 有hữu 二nhị 種chủng 神thần 通thông 力lực 。

一nhất 者giả 。 現hiện 在tại 時thời 。 二nhị 者giả 。 滅diệt 後hậu 。

劫kiếp

義nghĩa 。 如như 上thượng 說thuyết 。

劫kiếp 中trung 所sở 度độ 眾chúng 生sanh 。 亦diệc 復phục 不bất 少thiểu 。

次thứ 後hậu 菩Bồ 薩Tát 。 亦diệc 利lợi 根căn 。 心tâm 堅kiên 。 久cửu 集tập 福phước 德đức 。 發phát 心tâm 即tức 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 應ưng 。 得đắc 六Lục 神Thần 通Thông 。 與dữ 無vô 量lượng 眾chúng 生sanh 。 共cộng 觀quán 十thập 方phương 清thanh 淨tịnh 世thế 界giới 。 而nhi 自tự 莊trang 嚴nghiêm 其kỳ 國quốc 。

如như 阿A 彌Di 陀Đà 佛Phật 。 先tiên 世thế 時thời 作tác 。 法Pháp 藏Tạng 比Bỉ 丘Khâu 。 佛Phật 將tương 導đạo 遍biến 至chí 十thập 方phương 。 示thị 清thanh 淨tịnh 國quốc 。 令linh 選tuyển 擇trạch 淨tịnh 妙diệu 之chi 國quốc 。 以dĩ 自tự 莊trang 嚴nghiêm 其kỳ 國quốc 。

大Đại 智Trí 度Độ 論Luận 卷quyển 第đệ 三tam 十thập 八bát