大Đại 智Trí 度Độ 論Luận
Quyển 36
龍Long 樹Thụ 菩Bồ 薩Tát 造Tạo 後Hậu 秦Tần 鳩Cưu 摩Ma 羅La 什Thập 譯Dịch

大Đại 智Trí 度Độ 論Luận 釋Thích 習Tập 相Tương 應Ứng 品Phẩm 第đệ 三tam 之chi 餘dư (# 卷quyển 三tam 十thập 六lục )#

聖thánh 者giả 龍long 樹thụ 造tạo

後hậu 秦tần 龜quy 茲tư 國quốc 三Tam 藏Tạng 鳩Cưu 摩Ma 羅La 什Thập 譯dịch

【# 經Kinh 】#

舍Xá 利Lợi 弗Phất 白bạch 佛Phật 言ngôn 。

云vân 何hà 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 過quá 聲Thanh 聞Văn 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 地Địa 。 住trụ 阿a 鞞bệ 跋bạt 致trí 地địa 。 淨tịnh 佛Phật 道Đạo 。

【# 論luận 】#

問vấn 曰viết 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 何hà 因nhân 作tác 是thị 問vấn 。

答đáp 曰viết 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 上thượng 問vấn 眾chúng 智trí 無vô 異dị 。 佛Phật 既ký 種chủng 種chủng 譬thí 喻dụ 。 明minh 菩Bồ 薩Tát 智trí 勝thắng 。 意ý 既ký 已dĩ 解giải 。 今kim 問vấn 。

云vân 何hà 能năng 過quá 二Nhị 乘Thừa 。 住trụ 阿a 毘tỳ 跋bạt 致trí 地địa 。 淨tịnh 佛Phật 道Đạo 。

問vấn 曰viết 。

小Tiểu 乘Thừa 不bất 住trụ 成thành 佛Phật 。 何hà 以dĩ 故cố 問vấn 淨tịnh 佛Phật 道Đạo 事sự 。

答đáp 曰viết 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 者giả 。 是thị 隨tùy 佛Phật 轉chuyển 法Pháp 輪luân 將tương 。 雖tuy 自tự 無vô 益ích 。 為vi 利lợi 益ích 求cầu 佛Phật 道Đạo 眾chúng 生sanh 故cố 問vấn 。

又hựu 以dĩ 菩Bồ 薩Tát 大đại 悲bi 。 多đa 所sở 利lợi 益ích 。 是thị 故cố 問vấn 菩Bồ 薩Tát 事sự 。 以dĩ 益ích 眾chúng 生sanh 。

復phục 次thứ 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 蒙mông 佛Phật 恩ân 故cố 。 破phá 諸chư 邪tà 見kiến 。 得đắc 成thành 道Đạo 果Quả 。 欲dục 報báo 恩ân 故cố 問vấn 菩Bồ 薩Tát 事sự 。

又hựu 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 於ư 聲Thanh 聞Văn 地Địa 中trung 。 究cứu 盡tận 邊biên 際tế 。 所sở 未vị 了liễu 者giả 唯duy 菩Bồ 薩Tát 事sự 。 是thị 故cố 復phục 問vấn 。

又hựu 以dĩ 菩Bồ 薩Tát 法pháp 。 甚thậm 深thâm 微vi 妙diệu 。 雖tuy 不bất 能năng 得đắc 。 愛ái 樂nhạo 故cố 問vấn 。 譬thí 如như 見kiến 人nhân 妙diệu 寶bảo 已dĩ 。 雖tuy 自tự 無vô 。 愛ái 樂nhạo 故cố 問vấn 。

【# 經Kinh 】#

佛Phật 告cáo 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。

菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 從tùng 初sơ 發phát 意ý 。 行hành 六Lục 波Ba 羅La 蜜Mật 。 住trụ 空không 。 無vô 相tướng 。 無vô 作tác 法pháp 。 能năng 過quá 一nhất 切thiết 聲Thanh 聞Văn 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 地Địa 。 住trụ 阿a 毘tỳ 跋bạt 致trí 地địa 。 淨tịnh 佛Phật 道Đạo 。

【# 論luận 】#

問vấn 曰viết 。

是thị 三tam 事sự 後hậu 品phẩm 中trung 各các 有hữu 因nhân 緣duyên 。 佛Phật 今kim 何hà 以dĩ 併tinh 說thuyết 。

答đáp 曰viết 。

是thị 中trung 略lược 說thuyết 。 後hậu 當đương 廣quảng 說thuyết 。 三tam 事sự 因nhân 緣duyên 。

又hựu 今kim 但đãn 說thuyết 空không 。 無vô 相tướng 。 無vô 作tác 因nhân 緣duyên 。 後hậu 當đương 說thuyết 種chủng 種chủng 功công 德đức 。 故cố 合hợp 說thuyết 三tam 事sự 。

問vấn 曰viết 。

入nhập 三tam 解giải 脫thoát 。 門môn 則tắc 到đáo 涅Niết 槃Bàn 。 今kim 云vân 何hà 以dĩ 空không 。 無vô 相tướng 。 無vô 作tác 能năng 過quá 聲Thanh 聞Văn 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 地Địa 。

答đáp 曰viết 。

無vô 方phương 便tiện 力lực 故cố 。 入nhập 三tam 解giải 脫thoát 門môn 。 直trực 取thủ 涅Niết 槃Bàn 。

若nhược 有hữu 方phương 便tiện 力lực 。 住trụ 三tam 解giải 脫thoát 門môn 。 見kiến 涅Niết 槃Bàn 。 以dĩ 慈từ 悲bi 心tâm 故cố 。 能năng 轉chuyển 心tâm 還hoàn 起khởi 。 如như 〈# 後hậu 品phẩm 〉# 中trung 說thuyết 。

譬thí 如như 仰ngưỡng 射xạ 虛hư 空không 。 箭tiễn 箭tiễn 相tương/tướng 拄trụ 。 不bất 令linh 墮đọa 地địa 。 菩Bồ 薩Tát 如như 是thị 。 以dĩ 智trí 慧tuệ 箭tiễn 仰ngưỡng 射xạ 三tam 解giải 脫thoát 虛hư 空không 。 以dĩ 方phương 便tiện 後hậu 箭tiễn 射xạ 前tiền 箭tiễn 。 不bất 令linh 墮đọa 涅Niết 槃Bàn 之chi 地địa 。

是thị 菩Bồ 薩Tát 雖tuy 見kiến 涅Niết 槃Bàn 。 直trực 過quá 不bất 住trụ 。 更cánh 期kỳ 大đại 事sự 。 所sở 謂vị 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề 。 今kim 是thị 觀quán 時thời 。 非phi 是thị 證chứng 時thời 。 如như 是thị 等đẳng 應ưng 廣quảng 說thuyết 。

若nhược 過quá 是thị 二nhị 地địa 。 知tri 諸chư 法pháp 不bất 生sanh 不bất 滅diệt 。 即tức 是thị 阿a 毘tỳ 跋bạt 致trí 地địa 。

住trụ 阿a 毘tỳ 跋bạt 致trí 地địa 中trung 。 教giáo 化hóa 眾chúng 生sanh 。 淨tịnh 佛Phật 世thế 界giới 。 是thị 為vi 能năng 淨tịnh 佛Phật 道Đạo 。

復phục 次thứ 。 菩Bồ 薩Tát 住trụ 三tam 解giải 脫thoát 門môn 。 觀quán 四Tứ 諦Đế 。 知tri 是thị 聲Thanh 聞Văn 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 法Pháp 。 直trực 過quá 四Tứ 諦Đế 。 入nhập 一nhất 諦đế 。 所sở 謂vị 一nhất 切thiết 法pháp 。 不bất 生sanh 不bất 滅diệt 。 不bất 垢cấu 不bất 淨tịnh 。 不bất 來lai 不bất 去khứ 等đẳng 。

入nhập 是thị 一nhất 諦đế 中trung 。 是thị 名danh 。

阿a 毘tỳ 跋bạt 致trí 地địa

住trụ 是thị 阿a 毘tỳ 跋bạt 致trí 地địa 。 淨tịnh 佛Phật 道Đạo 地địa 。 滅diệt 除trừ 身thân 。 口khẩu 。 意ý 麁thô 惡ác 之chi 業nghiệp 。 及cập 滅diệt 諸chư 法pháp 中trung 從tùng 初sơ 已dĩ 來lai 。 所sở 失thất 之chi 事sự 。 是thị 名danh 。

淨tịnh 佛Phật 道Đạo 地địa

【# 經Kinh 】#

舍Xá 利Lợi 弗Phất 白bạch 佛Phật 言ngôn 。

菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 住trụ 何hà 等đẳng 地địa 能năng 。 為vì 諸chư 聲Thanh 聞Văn 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 作tác 福phước 田điền 。

【# 論luận 】#

釋thích 曰viết 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 深thâm 心tâm 恭cung 敬kính 菩Bồ 薩Tát 。 故cố 今kim 問vấn 。

菩Bồ 薩Tát 漏lậu 結kết 未vị 盡tận 。 住trụ 何hà 功công 德đức 。 能năng 為vì 諸chư 聲Thanh 聞Văn 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 作tác 福phước 田điền 。

【# 經Kinh 】#

佛Phật 告cáo 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。

菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 從tùng 初sơ 發phát 意ý 。 行hành 六Lục 波Ba 羅La 蜜Mật 。 乃nãi 至chí 坐tọa 道Đạo 場Tràng 。 於ư 其kỳ 中trung 間gian 。 常thường 為vì 諸chư 聲Thanh 聞Văn 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 作tác 福phước 田điền 。

【# 論luận 】#

釋thích 曰viết 。

佛Phật 以dĩ 是thị 義nghĩa 示thị 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。

雖tuy 三tam 解giải 脫thoát 門môn 。 涅Niết 槃Bàn 事sự 同đồng 。 而nhi 菩Bồ 薩Tát 有hữu 大đại 慈từ 悲bi 。 聲Thanh 聞Văn 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 無vô 。 菩Bồ 薩Tát 從tùng 初sơ 發phát 心tâm 。 行hành 六Lục 波Ba 羅La 蜜Mật 。 乃nãi 至chí 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 。 欲dục 度độ 一nhất 切thiết 眾chúng 生sanh 。 具cụ 一nhất 切thiết 佛Phật 法pháp 故cố 勝thắng 。

【# 經Kinh 】#

何hà 以dĩ 故cố 。 以dĩ 有hữu 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 因nhân 緣duyên 故cố 。 世thế 間gian 諸chư 善thiện 法Pháp 生sanh 。

【# 論luận 】#

釋thích 曰viết 。

佛Phật 先tiên 已dĩ 以dĩ 一nhất 因nhân 緣duyên 益ích 。 行hành 眾chúng 行hành 故cố 。 為vì 諸chư 聲Thanh 聞Văn 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 作tác 福phước 田điền 。 今kim 說thuyết 菩Bồ 薩Tát 外ngoại 益ích 因nhân 緣duyên 故cố 。 世thế 間gian 有hữu 一nhất 切thiết 諸chư 善thiện 法pháp 。

所sở 以dĩ 者giả 何hà 。 菩Bồ 薩Tát 發phát 心tâm 。 雖tuy 未vị 成thành 佛Phật 。 令linh 可khả 度độ 眾chúng 生sanh 。 住trụ 三tam 乘thừa 道đạo 。 不bất 得đắc 三tam 乘thừa 者giả 令linh 住trụ 十Thập 善Thiện 道đạo 。 何hà 況huống 成thành 佛Phật 。

問vấn 曰viết 。

聲Thanh 聞Văn 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 因nhân 緣duyên 故cố 。 亦diệc 使sử 世thế 間gian 得đắc 善thiện 法Pháp 。 何hà 以dĩ 但đãn 說thuyết 菩Bồ 薩Tát 能năng 令linh 世thế 間gian 有hữu 善thiện 法Pháp 。

答đáp 曰viết 。

因nhân 聲Thanh 聞Văn 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 世thế 間gian 有hữu 善thiện 法Pháp 者giả 。 亦diệc 皆giai 由do 菩Bồ 薩Tát 故cố 有hữu 。 若nhược 菩Bồ 薩Tát 不bất 發phát 心tâm 者giả 。 世thế 間gian 尚thượng 無vô 佛Phật 道Đạo 。 何hà 況huống 聲Thanh 聞Văn 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 。 佛Phật 道Đạo 是thị 聲Thanh 聞Văn 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 根căn 本bổn 故cố 。

復phục 次thứ 。 雖tuy 因nhân 聲Thanh 聞Văn 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 。 有hữu 善thiện 法Pháp 少thiểu 。 以dĩ 少thiểu 故cố 不bất 說thuyết 。 尚thượng 不bất 說thuyết 聲Thanh 聞Văn 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 。 何hà 況huống 外ngoại 道đạo 諸chư 師sư 。

【# 經Kinh 】#

何hà 等đẳng 是thị 善thiện 法Pháp 。 所sở 謂vị 十Thập 善Thiện 道Đạo 。 五Ngũ 戒Giới 。 八bát 分phần/phân 成thành 就tựu 齋trai 。 四tứ 禪thiền 。 四Tứ 無Vô 量Lượng 心Tâm 。 四tứ 無vô 色sắc 定định 。 四tứ 念niệm 處xứ 。 四tứ 正chánh 勤cần 。 四Tứ 如Như 意Ý 足Túc 。 五ngũ 根căn 。 五Ngũ 力Lực 。 七thất 覺giác 分phần/phân 。 八Bát 聖Thánh 道Đạo 分Phần 。 盡tận 現hiện 於ư 世thế 。 以dĩ 菩Bồ 薩Tát 因nhân 緣duyên 故cố 。 六Lục 波Ba 羅La 蜜Mật 。 十thập 八bát 空không 。 佛Phật 十Thập 力Lực 。 四Tứ 無Vô 所Sở 畏Úy 。 四Tứ 無Vô 礙Ngại 智Trí 。 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 。 大đại 慈từ 。 大đại 悲bi 。 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 盡tận 現hiện 於ư 世thế 。 以dĩ 菩Bồ 薩Tát 因nhân 緣duyên 故cố 。 有hữu 剎sát 利lợi 大đại 姓tánh 。 婆Bà 羅La 門Môn 大đại 姓tánh 。 居cư 士sĩ 大đại 家gia 。 四Tứ 天Thiên 王Vương 天Thiên 。 乃nãi 至chí 非phi 有hữu 想tưởng 非phi 無vô 想tưởng 天thiên 。 皆giai 現hiện 於ư 世thế 。 以dĩ 菩Bồ 薩Tát 因nhân 緣duyên 故cố 。 有hữu 須Tu 陀Đà 洹Hoàn 。 斯Tư 陀Đà 含Hàm 。 阿A 那Na 含Hàm 。 阿A 羅La 漢Hán 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 。 佛Phật 。 皆giai 現hiện 於ư 世thế 。

【# 論luận 】#

問vấn 曰viết 。

以dĩ 菩Bồ 薩Tát 因nhân 緣duyên 。 故cố 有hữu 善thiện 法Pháp 於ư 世thế 。 可khả 爾nhĩ 。 剎sát 利lợi 大đại 姓tánh 。 婆Bà 羅La 門Môn 大đại 姓tánh 。 居cư 士sĩ 大đại 家gia 。 若nhược 世thế 無vô 菩Bồ 薩Tát 亦diệc 有hữu 此thử 貴quý 姓tánh 。 云vân 何hà 言ngôn 皆giai 從tùng 菩Bồ 薩Tát 生sanh 。

答đáp 曰viết 。

以dĩ 菩Bồ 薩Tát 因nhân 緣duyên 故cố 。 世thế 間gian 有hữu 五Ngũ 戒Giới 。 十Thập 善Thiện 。 八bát 齋trai 等đẳng 。 是thị 法pháp 有hữu 上thượng 。 中trung 。 下hạ 。

上thượng 者giả 得đắc 道Đạo 。 中trung 者giả 生sanh 天thiên 。 下hạ 者giả 為vi 人nhân 。 故cố 有hữu 剎sát 利lợi 大đại 姓tánh 。 婆Bà 羅La 門Môn 大đại 姓tánh 。 居cư 士sĩ 大đại 家gia 。

問vấn 曰viết 。

若nhược 世thế 無vô 菩Bồ 薩Tát 。 世thế 間gian 亦diệc 有hữu 五Ngũ 戒Giới 。 十Thập 善Thiện 。 八bát 齋trai 。 剎sát 利lợi 等đẳng 大đại 姓tánh 。

答đáp 曰viết 。

菩Bồ 薩Tát 受thọ 身thân 種chủng 種chủng 。 或hoặc 時thời 受thọ 業nghiệp 因nhân 緣duyên 身thân 。 或hoặc 受thọ 變biến 化hóa 身thân 。 於ư 世thế 間gian 教giáo 化hóa 。 說thuyết 諸chư 善thiện 法Pháp 。 及cập 世thế 界giới 法pháp 。 王vương 法pháp 。 世thế 俗tục 法pháp 。 出xuất 家gia 法pháp 。 在tại 家gia 法pháp 。 種chủng 類loại 法pháp 。 居cư 家gia 法pháp 。 憐lân 愍mẫn 眾chúng 生sanh 。 護hộ 持trì 世thế 界giới 。 雖tuy 無vô 菩Bồ 薩Tát 法pháp 。 常thường 行hành 世thế 法pháp 。

以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 故cố 。 皆giai 從tùng 菩Bồ 薩Tát 有hữu 。

問vấn 曰viết 。

菩Bồ 薩Tát 清thanh 淨tịnh 。 行hành 大đại 慈từ 悲bi 。 云vân 何hà 說thuyết 世thế 俗tục 諸chư 雜tạp 法pháp 。

答đáp 曰viết 。

有hữu 二nhị 種chủng 菩Bồ 薩Tát 。

一nhất 者giả 。 行hành 慈từ 悲bi 直trực 。 入nhập 菩Bồ 薩Tát 道Đạo 。 二nhị 者giả 。 敗bại 壞hoại 菩Bồ 薩Tát 。 亦diệc 有hữu 悲bi 心tâm 。 治trị 以dĩ 國quốc 法pháp 。 無vô 所sở 貪tham 利lợi 。 雖tuy 有hữu 所sở 惱não 。 所sở 安an 者giả 多đa 。 治trị 一nhất 惡ác 人nhân 。 以dĩ 成thành 一nhất 家gia 。 如như 是thị 立lập 法pháp 。 人nhân 雖tuy 不bất 名danh 為vi 清Thanh 淨Tịnh 菩Bồ 薩Tát 。 得đắc 名danh 敗bại 壞hoại 菩Bồ 薩Tát 。

以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 故cố 。 皆giai 由do 菩Bồ 薩Tát 有hữu 。

世thế 間gian 諸chư 富phú 貴quý 皆giai 從tùng 二Nhị 乘Thừa 道đạo 有hữu 。 二Nhị 乘Thừa 道đạo 從tùng 佛Phật 有hữu 。 佛Phật 因nhân 菩Bồ 薩Tát 有hữu 。

若nhược 無vô 菩Bồ 薩Tát 說thuyết 善thiện 法Pháp 者giả 。 世thế 間gian 無vô 有hữu 天thiên 道đạo 。 人nhân 道đạo 。 阿a 修tu 羅la 道đạo 。 無vô 有hữu 樂nhạo/nhạc/lạc 受thọ 。 不bất 苦khổ 不bất 樂lạc 受thọ 。 但đãn 有hữu 苦khổ 受thọ 。 常thường 有hữu 地địa 獄ngục 啼đề 哭khốc 之chi 聲thanh 。 菩Bồ 薩Tát 如như 是thị 。 大đại 利lợi 益ích 故cố 。 云vân 何hà 不bất 名danh 為vi 世thế 間gian 作tác 福phước 田điền 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 聞văn 是thị 菩Bồ 薩Tát 。 有hữu 大đại 功công 德đức 。 應ưng 當đương 供cúng 養dường 。 心tâm 念niệm 。

煩phiền 惱não 未vị 盡tận 。 雖tuy 有hữu 大đại 福phước 。 不bất 能năng 消tiêu 其kỳ 供cúng 養dường 。 如như 人nhân 雖tuy 噉đạm 好hảo/hiếu 食thực 。 以dĩ 內nội 有hữu 病bệnh 故cố 。 不bất 能năng 消tiêu 化hóa 。

以dĩ 是thị 故cố 。

【# 經Kinh 】#

舍Xá 利Lợi 弗Phất 白bạch 佛Phật 言ngôn 。

菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 淨tịnh 畢tất 施thí 福phước 不phủ 。

佛Phật 言ngôn 。

不phủ 也dã 。

何hà 以dĩ 故cố 。 本bổn 以dĩ 淨tịnh 畢tất 故cố 。

【# 論luận 】#

釋thích 曰viết 。

以dĩ 菩Bồ 薩Tát 從tùng 初sơ 發phát 心tâm 時thời 。 便tiện 為vi 一nhất 切thiết 。 眾chúng 生sanh 供cúng 養dường 之chi 上thượng 首thủ 。

所sở 以dĩ 者giả 何hà 。 以dĩ 決quyết 定định 為vi 無vô 量lượng 無vô 邊biên 。 阿a 僧tăng 祇kỳ 眾chúng 生sanh 。 代đại 受thọ 勤cần 苦khổ 。

又hựu 利lợi 益ích 無vô 量lượng 。 阿a 僧tăng 祇kỳ 眾chúng 生sanh 。 令linh 得đắc 度độ 脫thoát 。 欲dục 取thủ 一nhất 切thiết 諸chư 佛Phật 法Pháp 。 大đại 智trí 慧tuệ 力lực 故cố 。 能năng 令linh 世thế 間gian 。 即tức 是thị 涅Niết 槃Bàn 。

如như 是thị 種chủng 種chủng 。 因nhân 緣duyên 故cố 言ngôn

本bổn 已dĩ 淨tịnh 畢tất

復phục 次thứ 。 佛Phật 重trùng 說thuyết 消tiêu 施thí 因nhân 緣duyên 故cố 。

【# 經Kinh 】#

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 為vi 大đại 施thí 主chủ 。 施thí 何hà 等đẳng 。 施thí 諸chư 善thiện 法Pháp 。 何hà 等đẳng 善thiện 法Pháp 。 十Thập 善Thiện 道Đạo 。 五Ngũ 戒Giới 乃nãi 至chí 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 。 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 以dĩ 是thị 施thí 與dữ 。

【# 論luận 】#

釋thích 曰viết 。

先tiên 說thuyết 由do 菩Bồ 薩Tát 因nhân 緣duyên 。 世thế 間gian 有hữu 善thiện 法Pháp 。 今kim 說thuyết 菩Bồ 薩Tát 施thí 善thiện 法Pháp 之chi 主chủ 。 是thị 為vi 差sai 別biệt 。

【# 經Kinh 】#

舍Xá 利Lợi 弗Phất 白bạch 佛Phật 言ngôn 。

世Thế 尊Tôn 。 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 云vân 何hà 習tập 應ưng 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 應ưng 。

【# 論luận 】#

釋thích 曰viết 。

上thượng 說thuyết 一nhất 日nhật 修tu 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 勝thắng 聲Thanh 聞Văn 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 。 從tùng 是thị 因nhân 緣duyên 來lai 。 佛Phật 種chủng 種chủng 讚tán 歎thán 菩Bồ 薩Tát 。 如như 是thị 大đại 功công 德đức 。 皆giai 從tùng 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 生sanh 。 是thị 故cố 今kim 問vấn 。

云vân 何hà 菩Bồ 薩Tát 。 習tập 行hành 是thị 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 應ưng 。

復phục 次thứ 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 知tri 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 難nan 行hành 難nan 得đắc 。 如như 幻huyễn 如như 化hóa 。 難nan 可khả 受thọ 持trì 。 恐khủng 行hành 者giả 違vi 錯thác 。 故cố 問vấn 習tập 應ưng 。

【# 經Kinh 】#

佛Phật 告cáo 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。

菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 習tập 應ưng 色sắc 空không 。 是thị 名danh 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 應ưng 。 習tập 應ưng 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 空không 。 是thị 名danh 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 應ưng 。

復phục 次thứ 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 習tập 應ưng 眼nhãn 空không 。 是thị 名danh 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 應ưng 。 習tập 應ưng 耳nhĩ 。 鼻tị 。 舌thiệt 。 身thân 。 心tâm 空không 。 是thị 名danh 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 應ưng 。 習tập 應ưng 色sắc 空không 。 是thị 名danh 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 應ưng 。 習tập 應ưng 聲thanh 。 香hương 。 味vị 。 觸xúc 。 法pháp 空không 。 是thị 名danh 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 應ưng 。

習tập 應ưng 眼nhãn 界giới 空không 。 色sắc 界giới 空không 。 眼nhãn 識thức 界giới 空không 。 是thị 名danh 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 應ưng 。 習tập 應ưng 耳nhĩ 聲thanh 識thức 界giới 。 鼻tị 香hương 識thức 界giới 。 舌thiệt 味vị 識thức 界giới 。 身thân 觸xúc 識thức 界giới 。 意ý 法pháp 識thức 界giới 空không 。 是thị 名danh 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 應ưng 。

習tập 應ưng 苦khổ 空không 。 是thị 名danh 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 應ưng 。 習tập 應ưng 集tập 。 滅diệt 。 道đạo 空không 。 是thị 名danh 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 應ưng 。

習tập 應ưng 無vô 明minh 空không 。 是thị 名danh 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 應ưng 。 習tập 應ưng 行hành 。 識thức 。 名danh 色sắc 。 六lục 處xứ 。 觸xúc 。 受thọ 。 愛ái 。 取thủ 。 有hữu 。 生sanh 。 老lão 死tử 空không 。 是thị 名danh 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 應ưng 。

習tập 應ưng 一nhất 切thiết 諸chư 法pháp 空không 。 若nhược 有hữu 為vi 。 若nhược 無vô 為vi 空không 。 是thị 名danh 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 應ưng 。

【# 論luận 】#

釋thích 曰viết 。

五ngũ 眾chúng 者giả 。 色sắc 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 。

色sắc 眾chúng 者giả 。

是thị 可khả 見kiến 法pháp 。 是thị 色sắc 因nhân 緣duyên 故cố 。 亦diệc 有hữu 不bất 可khả 見kiến 有hữu 對đối 。 有hữu 對đối 雖tuy 不bất 可khả 見kiến 。 亦diệc 名danh 為vi 色sắc 。 如như 得đắc 道Đạo 者giả 名danh 為vi 道Đạo 人Nhân 。 餘dư 出xuất 家gia 未vị 得đắc 道Đạo 者giả 。 亦diệc 名danh 為vi 道Đạo 人Nhân 。

何hà 等đẳng 是thị 可khả 見kiến 。 一nhất 處xứ 。 是thị 可khả 見kiến 有hữu 對đối 色sắc 小tiểu 分phần/phân 。 一nhất 入nhập 攝nhiếp 。 餘dư 九cửu 處xứ 及cập 無vô 作tác 業nghiệp 。 名danh 不bất 可khả 見kiến 色sắc 。

有hữu 對đối 者giả 。

十thập 處xứ 。 無vô 對đối 者giả 。

唯duy 無vô 作tác 色sắc 。

有hữu 漏lậu 。 無vô 漏lậu 等đẳng 分phân 別biệt 亦diệc 如như 是thị 。

如như 經kinh 說thuyết 。

色sắc 有hữu 三tam 種chủng 。

有hữu 色sắc 可khả 見kiến 有hữu 對đối 。 有hữu 色sắc 不bất 可khả 見kiến 有hữu 對đối 。 有hữu 色sắc 不bất 可khả 見kiến 無vô 對đối 。

是thị 故cố 當đương 知tri 。 非phi 但đãn 眼nhãn 見kiến 故cố 是thị 色sắc 。 內nội 外ngoại 十thập 處xứ 能năng 起khởi 五ngũ 識thức 者giả 皆giai 名danh 色sắc 。 因nhân 是thị 色sắc 分phần/phân 故cố 生sanh 無vô 作tác 色sắc 。

復phục 有hữu 四tứ 種chủng 色sắc 。

內nội 有hữu 受thọ 。 不bất 受thọ 。 外ngoại 有hữu 受thọ 。 不bất 受thọ 。

復phục 有hữu 五ngũ 種chủng 色sắc 。 所sở 謂vị 五ngũ 塵trần 。

復phục 有hữu 一nhất 種chủng 色sắc 。 如như 經kinh 說thuyết 惱não 壞hoại 相tương/tướng 。 眾chúng 生sanh 身thân 色sắc 名danh 為vi 惱não 壞hoại 相tương/tướng 。 非phi 眾chúng 生sanh 色sắc 亦diệc 名danh 惱não 壞hoại 相tương/tướng 。 惱não 相tương/tướng 因nhân 緣duyên 故cố 亦diệc 名danh 惱não 。 譬thí 如như 有hữu 身thân 。 則tắc 有hữu 飢cơ 。 渴khát 。 寒hàn 。 熱nhiệt 。 老lão 。 病bệnh 。 刀đao 。 杖trượng 等đẳng 苦khổ 。

復phục 有hữu 二nhị 種chủng 色sắc 。 所sở 謂vị 四tứ 大đại 。 四tứ 大đại 造tạo 色sắc 。 內nội 色sắc 。 外ngoại 色sắc 。 受thọ 色sắc 。 不bất 受thọ 色sắc 。 繫hệ 色sắc 。 不bất 繫hệ 色sắc 。 有hữu 色sắc 能năng 生sanh 罪tội 。 有hữu 色sắc 能năng 生sanh 福phước 。 業nghiệp 色sắc 。 非phi 業nghiệp 色sắc 。 業nghiệp 色sắc 。 果quả 色sắc 。 業nghiệp 色sắc 。 報báo 色sắc 。 果quả 色sắc 。 報báo 色sắc 。 隱ẩn 沒một 無vô 記ký 色sắc 。 不bất 隱ẩn 沒một 無vô 記ký 色sắc 。 可khả 見kiến 色sắc 。 不bất 可khả 見kiến 色sắc 。 有hữu 對đối 色sắc 。 無vô 對đối 色sắc 。 有hữu 漏lậu 色sắc 。 無vô 漏lậu 色sắc 。 如như 是thị 等đẳng 二nhị 種chủng 分phân 別biệt 色sắc 。

復phục 有hữu 三tam 種chủng 色sắc 。 如như 上thượng 可khả 見kiến 有hữu 對đối 中trung 說thuyết 。

復phục 有hữu 三tam 種chủng 色sắc 。

善thiện 色sắc 。 不bất 善thiện 色sắc 。 無vô 記ký 色sắc 。 學học 色sắc 。 無Vô 學Học 色sắc 。 非phi 學học 非phi 無Vô 學Học 色sắc 。 從tùng 見kiến 諦Đế 所sở 斷đoạn 生sanh 色sắc 。 從tùng 思tư 惟duy 所sở 斷đoạn 生sanh 色sắc 。 從tùng 無vô 斷đoạn 生sanh 色sắc 。

復phục 有hữu 三tam 種chủng 色sắc 。

欲dục 界giới 繫hệ 色sắc 。 色sắc 界giới 繫hệ 色sắc 。 不bất 繫hệ 色sắc 。 有hữu 色sắc 能năng 生sanh 貪tham 欲dục 。 有hữu 色sắc 能năng 生sanh 瞋sân 恚khuể 。 有hữu 色sắc 能năng 生sanh 愚ngu 癡si 。 三tam 結kết 。 三tam 漏lậu 等đẳng 亦diệc 如như 是thị 。 有hữu 色sắc 能năng 生sanh 。 不bất 貪tham 善thiện 根căn 。 不bất 瞋sân 善thiện 根căn 。 不bất 愚ngu 癡si 善thiện 根căn 。 如như 是thị 等đẳng 諸chư 三tam 善thiện 根căn 應ưng 廣quảng 說thuyết 。 有hữu 色sắc 能năng 生sanh 隱ẩn 沒một 無vô 記ký 法pháp 。 能năng 生sanh 不bất 隱ẩn 沒một 無vô 記ký 法pháp 。 不bất 隱ẩn 沒một 無vô 記ký 有hữu 二nhị 種chủng 。

有hữu 報báo 生sanh 。 有hữu 非phi 報báo 生sanh 者giả 。 如như 是thị 等đẳng 二nhị 種chủng 無vô 記ký 。

復phục 有hữu 四tứ 種chủng 色sắc 。 如như 上thượng 受thọ 。 不bất 受thọ 中trung 說thuyết 。 四tứ 大đại 及cập 造tạo 色sắc 三tam 種chủng 。 善thiện 。 不bất 善thiện 。 無vô 記ký 。 身thân 業nghiệp 作tác 。 無vô 作tác 色sắc 。 口khẩu 業nghiệp 作tác 。 無vô 作tác 色sắc 。 受thọ 色sắc (# 受thọ 戒giới 時thời 得đắc 律luật 儀nghi 色sắc )# 。 止chỉ 色sắc (# 惡ác 不bất 善thiện 禁cấm 止chỉ 也dã )# 。 用dụng 色sắc (# 如như 眾chúng 僧Tăng 受thọ 用dụng 。 檀đàn 越việt 所sở 施thí 之chi 物vật 。 不bất 用dụng 色sắc (# 餘dư 無vô 用dụng 之chi 色sắc )# 。 如như 是thị 等đẳng 四tứ 種chủng 色sắc 。

復phục 有hữu 五ngũ 種chủng 色sắc 。

身thân 作tác 。 無vô 作tác 色sắc 。 口khẩu 作tác 。 無vô 作tác 色sắc 。 及cập 非phi 業nghiệp 色sắc 。 五ngũ 情tình 。 五ngũ 塵trần 。 麁thô 色sắc 。 動động 色sắc 。 影ảnh 色sắc 。 像tượng 色sắc 。 誑cuống 色sắc 。

麁thô 色sắc

者giả 。 可khả 見kiến 。 可khả 聞văn 。 可khả 嗅khứu 。 可khả 味vị 。 可khả 觸xúc 。 如như 土thổ/độ 石thạch 等đẳng 。

動động 色sắc

者giả 有hữu 二nhị 種chủng 。

一nhất 者giả 。 眾chúng 生sanh 動động 作tác 。 二nhị 者giả 。 非phi 眾chúng 生sanh 動động 作tác 。 如như 水thủy 。 火hỏa 。 風phong 動động 作tác 。 地địa 依y 他tha 故cố 動động 。 下hạ 有hữu 大đại 風phong 動động 水thủy 。 水thủy 動động 地địa 。 風phong 之chi 動động 樹thụ 。 如như 酒tửu 自tự 沸phí 動động 。 如như 磁từ 石thạch 吸hấp 鐵thiết 。 如như 真chân 珠châu 。 玉ngọc 。 車xa 渠cừ 。 馬mã 碯não 夜dạ 能năng 自tự 行hành 。 皆giai 是thị 眾chúng 生sanh 。 先tiên 世thế 福phước 德đức 業nghiệp 因nhân 緣duyên 。 不bất 可khả 思tư 議nghị 。

問vấn 曰viết 。

影ảnh 色sắc 。 像tượng 色sắc 不bất 應ưng 別biệt 說thuyết 。

何hà 以dĩ 故cố 。 眼nhãn 。 光quang 明minh 對đối 清thanh 淨tịnh 鏡kính 故cố 。 反phản 自tự 照chiếu 見kiến 。 影ảnh 亦diệc 如như 是thị 。 遮già 光quang 故cố 影ảnh 現hiện 。 無vô 更cánh 有hữu 法pháp 。

答đáp 曰viết 。

是thị 事sự 不bất 然nhiên 。

如như 油du 中trung 見kiến 像tượng 黑hắc 。 則tắc 非phi 本bổn 色sắc 。

如như 五ngũ 尺xích 刀đao 中trung 。 橫hoạnh/hoành 觀quán 則tắc 面diện 像tượng 廣quảng 。 縱túng/tung 觀quán 則tắc 面diện 像tượng 長trường/trưởng 。 則tắc 非phi 本bổn 面diện 。

如như 大đại 秦tần 水thủy 精tinh 中trung 玷điếm 。 玷điếm 中trung 皆giai 有hữu 面diện 像tượng 。 則tắc 非phi 一nhất 面diện 像tượng 。

以dĩ 是thị 因nhân 緣duyên 故cố 。 非phi 還hoàn 見kiến 本bổn 像tượng 。

復phục 次thứ 。 有hữu 鏡kính 。 有hữu 人nhân 。 有hữu 持trì 者giả 。 有hữu 光quang 明minh 。 眾chúng 緣duyên 和hòa 合hợp 。 故cố 有hữu 像tượng 生sanh 。 若nhược 眾chúng 緣duyên 不bất 具cụ 則tắc 像tượng 不bất 生sanh 。 是thị 像tượng 亦diệc 非phi 無vô 因nhân 緣duyên 。 亦diệc 不bất 在tại 因nhân 緣duyên 中trung 。 如như 是thị 別biệt 自tự 有hữu 法pháp 。 非phi 是thị 面diện 也dã 。

此thử 微vi 色sắc 。 生sanh 法pháp 如như 是thị 。 不bất 同đồng 麁thô 色sắc 。 如như 因nhân 火hỏa 有hữu 煙yên 。 火hỏa 滅diệt 煙yên 在tại 。

問vấn 曰viết 。

若nhược 爾nhĩ 者giả 。 不bất 應ưng 別biệt 說thuyết 影ảnh 。 同đồng 是thị 細tế 色sắc 故cố 。

答đáp 曰viết 。

鏡kính 中trung 像tượng 有hữu 種chủng 種chủng 色sắc 。 影ảnh 則tắc 一nhất 色sắc 。 是thị 故cố 不bất 同đồng 。 是thị 二nhị 雖tuy 待đãi 形hình 俱câu 動động 。 形hình 質chất 各các 異dị 。

影ảnh 從tùng 遮già 明minh 而nhi 現hiện 。 像tượng 則tắc 從tùng 種chủng 種chủng 因nhân 緣duyên 生sanh 。 雖tuy 同đồng 細tế 色sắc 。 各các 各các 差sai 別biệt 。

誑cuống 色sắc

者giả 。 如như 炎diễm 。 如như 幻huyễn 。 如như 化hóa 。 如như 乾càn 闥thát 婆bà 城thành 等đẳng 。 遠viễn 誑cuống 人nhân 眼nhãn 。 近cận 無vô 所sở 有hữu 。

如như 是thị 等đẳng 種chủng 種chủng 。 無vô 量lượng 色sắc 總tổng 名danh 色sắc 眾chúng 。

受thọ 眾chúng 者giả 。 如như 經kinh 說thuyết 。

因nhân 眼nhãn 緣duyên 色sắc 生sanh 眼nhãn 識thức 。 三tam 事sự 和hòa 合hợp 故cố 生sanh 觸xúc 。 是thị 觸xúc 即tức 時thời 三tam 眾chúng 共cộng 生sanh 。 所sở 謂vị 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。

問vấn 曰viết 。

眼nhãn 識thức 亦diệc 與dữ 三tam 眾chúng 作tác 因nhân 。 何hà 以dĩ 但đãn 說thuyết 。

觸xúc

答đáp 曰viết 。

眼nhãn 識thức 少thiểu 時thời 住trụ 。 見kiến 色sắc 便tiện 滅diệt 。 次thứ 生sanh 意ý 識thức 。 能năng 分phân 別biệt 色sắc 好hảo 醜xú 。 是thị 故cố 不bất 說thuyết 眼nhãn 識thức 。

因nhân 眼nhãn 。 色sắc 。 識thức 三tam 事sự 和hòa 合hợp 故cố 生sanh 觸xúc 。 觸xúc 生sanh 心tâm 數số 法pháp 。 眼nhãn 識thức 因nhân 緣duyên 遠viễn 故cố 不bất 說thuyết 。

問vấn 曰viết 。

一nhất 切thiết 識thức 皆giai 有hữu 觸xúc 。 何hà 以dĩ 但đãn 。

觸xúc 因nhân 緣duyên 生sanh 心tâm 數số 法pháp

答đáp 曰viết 。

心tâm 有hữu 二nhị 種chủng 。

一nhất 者giả 。 念niệm 念niệm 生sanh 滅diệt 心tâm 。 二nhị 者giả 。 次thứ 第đệ 相tương 續tục 心tâm 。

觸xúc 亦diệc 如như 是thị 。 次thứ 第đệ 相tương 續tục 觸xúc 麁thô 故cố 。 說thuyết 因nhân 觸xúc 生sanh 心tâm 數số 法pháp 。 念niệm 念niệm 觸xúc 微vi 細tế 。 亦diệc 共cộng 生sanh 心tâm 數số 法pháp 。 不bất 了liễu 故cố 不bất 說thuyết 。

若nhược 情tình 。 塵trần 。 識thức 三tam 事sự 和hòa 合hợp 。 能năng 受thọ 苦khổ 樂lạc 。

爾nhĩ 時thời 觸xúc 法pháp 了liễu 了liễu 。 以dĩ 是thị 故cố 說thuyết 。 因nhân 觸xúc 生sanh 心tâm 數số 法pháp 。

如như 色sắc 法pháp 從tùng 。 因nhân 緣duyên 和hòa 合hợp 生sanh 。 心tâm 數số 法Pháp 亦diệc 如như 是thị 。 從tùng 觸xúc 法pháp 和hòa 合hợp 生sanh 。

如như 色sắc 法pháp 從tùng 和hòa 合hợp 生sanh 。 無vô 和hòa 合hợp 則tắc 不bất 生sanh 。 心tâm 數số 法Pháp 亦diệc 如như 是thị 。 有hữu 觸xúc 則tắc 生sanh 。 無vô 觸xúc 則tắc 不bất 生sanh 。

此thử 受thọ 眾chúng 。

一nhất 種chủng 。 所sở 謂vị 受thọ 相tương/tướng 。

復phục 有hữu 二nhị 種chủng 受thọ 。

身thân 受thọ 。 心tâm 受thọ 。 內nội 受thọ 。 外ngoại 受thọ 。 麁thô 。 細tế 。 遠viễn 。 近cận 。 淨tịnh 。 不bất 淨tịnh 等đẳng 。

復phục 有hữu 三tam 種chủng 受thọ 。

苦khổ 。 樂nhạo/nhạc/lạc 。 不bất 苦khổ 不bất 樂lạc 。 善thiện 。 不bất 善thiện 。 無vô 記ký 。 學học 。 無Vô 學Học 。 非phi 學học 非phi 無Vô 學Học 。 見kiến 諦Đế 所sở 斷đoạn 。 思tư 惟duy 所sở 斷đoạn 。 不bất 斷đoạn 。 因nhân 見kiến 諦Đế 所sở 斷đoạn 生sanh 受thọ 。 因nhân 思tư 惟duy 所sở 斷đoạn 生sanh 受thọ 。 因nhân 不bất 斷đoạn 生sanh 受thọ 。 或hoặc 因nhân 身thân 見kiến 生sanh 。 不bất 還hoàn 與dữ 身thân 見kiến 作tác 因nhân 。 或hoặc 因nhân 身thân 見kiến 生sanh 。 還hoàn 與dữ 身thân 見kiến 作tác 因nhân 。 或hoặc 不bất 因nhân 身thân 見kiến 生sanh 。 不bất 還hoàn 與dữ 身thân 見kiến 作tác 因nhân 。

復phục 有hữu 三tam 種chủng 受thọ 。

欲dục 界giới 繫hệ 。 色sắc 界giới 繫hệ 。 無vô 色sắc 界giới 繫hệ 。 如như 是thị 等đẳng 三tam 種chủng 受thọ 。

復phục 有hữu 四tứ 種chủng 受thọ 。

內nội 身thân 受thọ 。 外ngoại 身thân 受thọ 。 內nội 心tâm 受thọ 。 外ngoại 心tâm 受thọ 。 四tứ 正chánh 勤cần 。 四Tứ 如Như 意Ý 足Túc 。 等đẳng 相tương 應ứng 受thọ 。 及cập 四tứ 流lưu 。 四tứ 縛phược 等đẳng 相tương 應ứng 受thọ 。 是thị 名danh 四tứ 種chủng 受thọ 。

復phục 有hữu 五ngũ 種chủng 受thọ 。

樂nhạo/nhạc/lạc 根căn 。 苦khổ 根căn 。 憂ưu 根căn 。 喜hỷ 根căn 。 捨xả 根căn 。 見kiến 苦khổ 所sở 斷đoạn 相tương 應ứng 受thọ 。 乃nãi 至chí 思tư 惟duy 。 所sở 斷đoạn 相tương 應ứng 受thọ 。 五ngũ 蓋cái 。 五ngũ 結kết 諸chư 煩phiền 惱não 相tướng 。 應ưng 受thọ 亦diệc 如như 是thị 。

復phục 有hữu 六lục 受thọ 眾chúng 。

六lục 識thức 相tương 應ứng 受thọ 。

復phục 有hữu 意ý 識thức 分phân 別biệt 為vi 十thập 八bát 受thọ 。 所sở 謂vị 眼nhãn 見kiến 色sắc 。 思tư 惟duy 分phân 別biệt 心tâm 生sanh 喜hỷ 。 眼nhãn 見kiến 色sắc 思tư 惟duy 分phân 別biệt 心tâm 生sanh 憂ưu 。 眼nhãn 見kiến 色sắc 思tư 惟duy 分phân 別biệt 心tâm 生sanh 捨xả 。 乃nãi 至chí 意ý 識thức 亦diệc 如như 是thị 。

是thị 十thập 八bát 受thọ 中trung 有hữu 淨tịnh 。 有hữu 垢cấu 。 為vi 三tam 十thập 六lục 。

三tam 世thế 各các 有hữu 三tam 十thập 六lục 。 為vi 百bách 八bát 。

如như 是thị 等đẳng 種chủng 種chủng 。 因nhân 緣duyên 分phân 別biệt 受thọ 義nghĩa 無vô 量lượng 。 名danh 為vi 受thọ 眾chúng 。

想tưởng 眾chúng 。 相tương 應ứng 行hành 眾chúng 。 識thức 眾chúng 亦diệc 如như 是thị 分phân 別biệt 。

何hà 以dĩ 故cố 。 與dữ 受thọ 眾chúng 相tướng 應ưng 故cố 。

復phục 次thứ 。 佛Phật 說thuyết 有hữu 四tứ 種chủng 想tưởng 。

有hữu 小tiểu 想tưởng 。 大đại 想tưởng 。 無vô 量lượng 想tưởng 。 無vô 所sở 有hữu 想tưởng 。

小tiểu 想tưởng

者giả 。 覺giác 知tri 小tiểu 法pháp 。 如như 說thuyết 小tiểu 法pháp 者giả 。 小tiểu 欲dục 。 小tiểu 信tín 。 小tiểu 色sắc 。 小tiểu 緣duyên 相tương/tướng 。 名danh 為vi 。

小tiểu 想tưởng

復phục 次thứ 。 欲dục 界giới 繫hệ 想tưởng 名danh 為vi 。

小tiểu

色sắc 界giới 繫hệ 想tưởng 名danh 為vi 。

大đại

三tam 無vô 色sắc 天thiên 繫hệ 想tưởng 名danh 為vi 。

無vô 量lượng

無Vô 所Sở 有Hữu 處Xứ 。 繫hệ 想tưởng 是thị 名danh 。

無vô 所sở 有hữu 想tưởng

復phục 次thứ 。 煩phiền 惱não 相tương 應ứng 想tưởng 名danh 為vi 。

小tiểu 想tưởng

煩phiền 惱não 覆phú 故cố 。 有hữu 漏lậu 無vô 垢cấu 想tưởng 名danh 為vi 。

大đại 想tưởng

諸chư 法pháp 實thật 相tướng 想tưởng 名danh 為vi 。

無vô 所sở 有hữu 想tưởng

無vô 漏lậu 想tưởng 名danh 為vi 。

無vô 量lượng 想tưởng

為vi 涅Niết 槃Bàn 無vô 量lượng 法pháp 故cố 。

復phục 次thứ 。 佛Phật 說thuyết 有hữu 六lục 想tưởng 。

眼nhãn 觸xúc 相tương 應ứng 生sanh 想tưởng 。 乃nãi 至chí 意ý 觸xúc 。 相tương 應ứng 生sanh 想tưởng 。

如như 是thị 等đẳng 名danh 為vi 想tưởng 眾chúng 。

行hành 眾chúng 者giả 。

佛Phật 或hoặc 時thời 說thuyết 一nhất 切thiết 有hữu 為vi 法pháp 名danh 為vi 行hành 。

或hoặc 說thuyết 三tam 行hành 。

身thân 行hành 。 口khẩu 行hành 。 意ý 行hành 。

身thân 行hành

者giả 。 出xuất 入nhập 息tức 。

所sở 以dĩ 者giả 何hà 。 息tức 屬thuộc 身thân 故cố 。

口khẩu 行hành

者giả 。 覺giác 觀quán 。

所sở 以dĩ 者giả 何hà 。 先tiên 覺giác 觀quán 然nhiên 後hậu 語ngữ 言ngôn 。

意ý 行hành

者giả 。 受thọ 。 想tưởng 。

所sở 以dĩ 者giả 何hà 。 受thọ 苦khổ 樂lạc 。 取thủ 相tương/tướng 心tâm 發phát 。 是thị 名danh 意ý 行hành 。

心tâm 數số 法pháp 有hữu 二nhị 種chủng 。

一nhất 者giả 。 屬thuộc 見kiến 。 二nhị 者giả 。 屬thuộc 愛ái 。 屬thuộc 愛ái 主chủ 名danh 為vi 。

受thọ

屬thuộc 見kiến 主chủ 名danh 為vi 。

想tưởng

以dĩ 是thị 故cố 說thuyết 。 是thị 二nhị 法pháp 為vi 。

意ý 行hành

佛Phật 或hoặc 說thuyết 十Thập 二Nhị 因Nhân 緣Duyên 中trung 三tam 行hành 。

福phước 行hành 。 罪tội 行hành 。 無vô 動động 行hành 。

福phước 行hành

者giả 。 欲dục 界giới 繫hệ 善thiện 業nghiệp 。

罪tội 行hành

者giả 。 不bất 善thiện 業nghiệp 。

無vô 動động 行hành

者giả 。 色sắc 。 無vô 色sắc 界giới 繫hệ 業nghiệp 。

阿a 毘tỳ 曇đàm 除trừ 受thọ 。 想tưởng 。 餘dư 心tâm 數số 法pháp 及cập 無vô 想tưởng 定định 。 滅diệt 盡tận 定định 等đẳng 心tâm 不bất 相tương 應ứng 法pháp 。 是thị 名danh 為vi 行hành 眾chúng 。

識thức 眾chúng 者giả 。

內nội 外ngoại 六lục 入nhập 和hòa 合hợp 故cố 生sanh 六lục 覺giác 。 名danh 為vi 識thức 。 以dĩ 內nội 緣duyên 力lực 大đại 故cố 。 名danh 為vi 眼nhãn 識thức 乃nãi 至chí 名danh 為vi 意ý 識thức 。

問vấn 曰viết 。

意ý 即tức 是thị 識thức 。 云vân 何hà 意ý 緣duyên 力lực 故cố 生sanh 意ý 識thức 。

答đáp 曰viết 。

意ý 生sanh 滅diệt 相tương/tướng 故cố 。 多đa 因nhân 前tiền 意ý 故cố 。 緣duyên 法pháp 生sanh 意ý 識thức 。

問vấn 曰viết 。

前tiền 意ý 已dĩ 滅diệt 。 云vân 何hà 能năng 生sanh 後hậu 識thức 。

答đáp 曰viết 。

意ý 有hữu 二nhị 種chủng 。

一nhất 者giả 。 念niệm 念niệm 滅diệt 。 二nhị 者giả 。 心tâm 次thứ 第đệ 相tương 續tục 名danh 為vi 一nhất 。

為vi 是thị 相tương 續tục 心tâm 故cố 。 諸chư 心tâm 名danh 為vi 一nhất 意ý 。 是thị 故cố 依y 意ý 而nhi 生sanh 識thức 無vô 咎cữu 。

意ý 識thức 難nan 解giải 故cố 。 九cửu 十thập 六lục 種chủng 。 外ngoại 道đạo 不bất 說thuyết 依y 意ý 故cố 生sanh 識thức 。 但đãn 以dĩ 依y 神thần 為vi 本bổn 。

此thử 五ngũ 眾chúng 。 四tứ 念niệm 處xứ 中trung 廣quảng 說thuyết 。

所sở 以dĩ 者giả 何hà 。 身thân 念niệm 處xứ 說thuyết 色sắc 眾chúng 。 受thọ 念niệm 處xứ 說thuyết 受thọ 眾chúng 。 心tâm 念niệm 處xứ 說thuyết 識thức 眾chúng 。 法pháp 念niệm 處xứ 說thuyết 想tưởng 眾chúng 。 行hành 眾chúng 。

問vấn 曰viết 。

不bất 應ưng 有hữu 五ngũ 眾chúng 。 但đãn 應ưng 有hữu 色sắc 眾chúng 。 識thức 眾chúng 。 識thức 眾chúng 隨tùy 時thời 分phân 別biệt 。 故cố 有hữu 異dị 名danh 。 名danh 為vi 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 如như 不bất 淨tịnh 識thức 。 名danh 為vi 煩phiền 惱não 。 淨tịnh 識thức 名danh 為vi 善Thiện 法Pháp 。

答đáp 曰viết 。

不bất 然nhiên 。

所sở 以dĩ 者giả 何hà 。 若nhược 名danh 異dị 故cố 實thật 亦diệc 異dị 。 若nhược 無vô 異dị 法pháp 。 名danh 不bất 應ưng 異dị 。

若nhược 唯duy 有hữu 心tâm 而nhi 無vô 心tâm 法pháp 者giả 。 心tâm 不bất 應ưng 有hữu 垢cấu 。 有hữu 淨tịnh 。

譬thí 如như 清thanh 淨tịnh 池trì 水thủy 。 狂cuồng 象tượng 入nhập 中trung 。 令linh 其kỳ 混hỗn 濁trược 。 若nhược 清thanh 水thủy 珠châu 入nhập 。 水thủy 即tức 清thanh 淨tịnh 。 不bất 得đắc 言ngôn 水thủy 外ngoại 無vô 象tượng 。 無vô 珠châu 。

心tâm 亦diệc 如như 是thị 。 煩phiền 惱não 入nhập 故cố 能năng 令linh 心tâm 濁trược 。 諸chư 慈từ 悲bi 等đẳng 善thiện 法Pháp 入nhập 心tâm 。 令linh 心tâm 清thanh 淨tịnh 。 以dĩ 是thị 故cố 不bất 得đắc 言ngôn 煩phiền 惱não 。 慈từ 悲bi 等đẳng 法pháp 即tức 是thị 心tâm 。

問vấn 曰viết 。

汝nhữ 不bất 聞văn 我ngã 先tiên 說thuyết 。

垢cấu 心tâm 即tức 是thị 煩phiền 惱não 。 淨tịnh 心tâm 即tức 是thị 善thiện 法Pháp 。

答đáp 曰viết 。

若nhược 垢cấu 心tâm 次thứ 第đệ 云vân 何hà 能năng 生sanh 淨tịnh 心tâm 。 淨tịnh 心tâm 次thứ 第đệ 云vân 何hà 當đương 生sanh 垢cấu 心tâm 。 以dĩ 是thị 故cố 。 是thị 事sự 不bất 然nhiên 。 汝nhữ 但đãn 知tri 麁thô 現hiện 之chi 事sự 。 不bất 知tri 心tâm 數số 法pháp 。 不bất 可khả 以dĩ 不bất 知tri 故cố 。 便tiện 謂vị 為vi 無vô 。 當đương 知tri 必tất 有hữu 五ngũ 眾chúng 。

問vấn 曰viết 。

若nhược 有hữu 者giả 。 何hà 以dĩ 不bất 多đa 不bất 少thiểu 但đãn 說thuyết 五ngũ 。

答đáp 曰viết 。

諸chư 法pháp 各các 有hữu 定định 限hạn 。 如như 手thủ 法pháp 五ngũ 指chỉ 。 不bất 得đắc 求cầu 其kỳ 多đa 少thiểu 。

復phục 次thứ 。 有hữu 為vi 法pháp 雖tuy 復phục 無vô 量lượng 。 佛Phật 分phần/phân 判phán 為vi 五ngũ 分phần/phân 則tắc 盡tận 。

問vấn 曰viết 。

若nhược 爾nhĩ 者giả 。 何hà 以dĩ 故cố 復phục 。 說thuyết 十thập 二nhị 入nhập 。 十thập 八bát 界giới 。

答đáp 曰viết 。

眾chúng 義nghĩa 應ưng 爾nhĩ 。 入nhập 。 界giới 義nghĩa 異dị 。

佛Phật 為vi 法Pháp 王Vương 。 為vì 眾chúng 生sanh 故cố 。 或hoặc 時thời 略lược 說thuyết 。 或hoặc 時thời 廣quảng 說thuyết 。

有hữu 眾chúng 生sanh 於ư 色sắc 。 識thức 中trung 不bất 大đại 邪tà 惑hoặc 。 於ư 心tâm 數số 法pháp 中trung 多đa 有hữu 錯thác 謬mậu 。 故cố 說thuyết 五ngũ 眾chúng 。

有hữu 眾chúng 生sanh 心tâm 。 心tâm 數số 法pháp 中trung 不bất 生sanh 邪tà 惑hoặc 。 但đãn 惑hoặc 於ư 色sắc 。 為vì 是thị 眾chúng 生sanh 故cố 。 說thuyết 色sắc 為vi 十thập 處xứ 。 心tâm 。 心tâm 數số 法pháp 總tổng 說thuyết 二nhị 處xứ 。

或hoặc 有hữu 眾chúng 生sanh 。 於ư 心tâm 數số 法pháp 中trung 少thiểu 生sanh 邪tà 惑hoặc 。 而nhi 多đa 不bất 了liễu 色sắc 。 心tâm 。 為vì 是thị 眾chúng 生sanh 故cố 。 說thuyết 心tâm 數số 法pháp 為vi 一nhất 界giới 。 色sắc 。 心tâm 為vi 十thập 七thất 界giới 。

或hoặc 有hữu 眾chúng 生sanh 。 不bất 知tri 世thế 間gian 。 苦khổ 法pháp 生sanh 滅diệt 。 不bất 知tri 離ly 苦khổ 道đạo 。 為vì 是thị 眾chúng 生sanh 故cố 說thuyết 四Tứ 諦Đế 。

世thế 間gian 及cập 身thân 皆giai 為vi 是thị 苦khổ 。 愛ái 等đẳng 煩phiền 惱não 是thị 苦khổ 因nhân 。 煩phiền 惱não 滅diệt 是thị 苦khổ 滅diệt 。 滅diệt 煩phiền 惱não 方phương 便tiện 法pháp 是thị 名danh 道đạo 。

或hoặc 有hữu 眾chúng 生sanh 。 著trước 吾ngô 我ngã 故cố 。 於ư 諸chư 法pháp 中trung 。 邪tà 見kiến 生sanh 一nhất 。 異dị 相tướng 。 或hoặc 言ngôn 世thế 間gian 無vô 因nhân 無vô 緣duyên 。 或hoặc 墮đọa 邪tà 因nhân 緣duyên 。 為vì 是thị 眾chúng 生sanh 故cố 。 說thuyết 十Thập 二Nhị 因Nhân 緣Duyên 。

有hữu 人nhân 說thuyết 常thường 法pháp 。

或hoặc 說thuyết 神thần 常thường 。 或hoặc 說thuyết 一nhất 切thiết 法pháp 常thường 。 但đãn 滅diệt 時thời 隱ẩn 藏tàng 微vi 細tế 。 非phi 是thị 無vô 也dã 。 若nhược 得đắc 因nhân 緣duyên 會hội 還hoàn 出xuất 。 更cánh 無vô 異dị 法pháp 。 為vì 是thị 人nhân 故cố 。 說thuyết 一nhất 切thiết 有hữu 為vi 法pháp 。 皆giai 是thị 作tác 法pháp 。 無vô 有hữu 常thường 定định 。 譬thí 如như 木mộc 人nhân 。 種chủng 種chủng 機cơ 關quan 。 木mộc 楔tiết 和hòa 合hợp 故cố 能năng 動động 作tác 。 無vô 有hữu 實thật 事sự 。 是thị 名danh 有hữu 為vi 法pháp 。

問vấn 曰viết 。

是thị 中trung 說thuyết 五ngũ 眾chúng 。 有hữu 何hà 次thứ 第đệ 。

答đáp 曰viết 。

行hành 者giả 初sơ 習tập 觀quán 法pháp 。 先tiên 觀quán 麁thô 法pháp 。 知tri 身thân 不bất 淨tịnh 。 無vô 常thường 。 苦khổ 。 空không 。 無vô 我ngã 等đẳng 。 身thân 患hoạn 如như 是thị 。

眾chúng 生sanh 所sở 以dĩ 著trước 此thử 身thân 者giả 。 以dĩ 能năng 生sanh 樂nhạo/nhạc/lạc 故cố 。 諦đế 觀quán 此thử 樂nhạo/nhạc/lạc 。 有hữu 無vô 量lượng 苦khổ 。 常thường 隨tùy 逐trục 之chi 。 此thử 樂nhạo/nhạc/lạc 亦diệc 無vô 常thường 。 空không 。 無vô 我ngã 等đẳng 。

六lục 塵trần 中trung 有hữu 無vô 量lượng 苦khổ 。 眾chúng 生sanh 何hà 因nhân 緣duyên 生sanh 著trước 。 以dĩ 眾chúng 生sanh 取thủ 相tương/tướng 故cố 著trước 。 如như 人nhân 身thân 一nhất 種chủng 偏thiên 有hữu 所sở 著trước 。 能năng 沒một 命mạng 隨tùy 死tử 取thủ 相tương/tướng 。

受thọ 苦khổ 樂lạc 。 發phát 動động 生sanh 思tư 等đẳng 諸chư 行hành 。

心tâm 行hành 發phát 動động 時thời 。 識thức 知tri 離ly 苦khổ 得đắc 樂lạc 方phương 便tiện 。 是thị 為vi 識thức 。

復phục 次thứ 。 眾chúng 生sanh 五ngũ 欲dục 因nhân 緣duyên 。 故cố 受thọ 苦khổ 樂lạc 。 取thủ 相tương/tướng 因nhân 緣duyên 。 故cố 深thâm 著trước 是thị 樂nhạo/nhạc/lạc 。 以dĩ 深thâm 著trước 樂nhạo/nhạc/lạc 故cố 。 或hoặc 起khởi 三tam 毒độc 。 若nhược 三tam 善thiện 根căn 。 是thị 名danh 為vi 行hành 。 識thức 為vi 其kỳ 主chủ 。 受thọ 用dụng 上thượng 事sự 。 五ngũ 欲dục 即tức 是thị 色sắc 。 色sắc 是thị 根căn 本bổn 。 故cố 初sơ 說thuyết 色sắc 眾chúng 。 餘dư 次thứ 第đệ 有hữu 名danh 。

餘dư 入nhập 。 界giới 諸chư 法pháp 等đẳng 皆giai 由do 五ngũ 眾chúng 次thứ 第đệ 有hữu 。

唯duy 法pháp 入nhập 。 法Pháp 界Giới 中trung 增tăng 無vô 為vi 法pháp 。

四Tứ 諦Đế 中trung 增tăng 智trí 緣duyên 滅diệt 。

入nhập 。 界giới 。 乃nãi 至chí 有hữu 為vi 。 無vô 為vi 法pháp 如như 上thượng 說thuyết 。

今kim 五ngũ 眾chúng 等đẳng 諸chư 法pháp 皆giai 是thị 空không 。

何hà 以dĩ 故cố 。 聖Thánh 主Chủ 說thuyết 故cố 。 聖thánh 有hữu 三tam 種chủng 下hạ 。 中trung 。 上thượng 。 佛Phật 為vi 其kỳ 主chủ 。 如như 星tinh 宿tú 月nguyệt 中trung 。 日nhật 為vi 其kỳ 最tối 。 光quang 明minh 大đại 故cố 。 佛Phật 得đắc 一Nhất 切Thiết 智Trí 慧Tuệ 。 故cố 名danh 為vi 聖Thánh 主Chủ 。 聖Thánh 主Chủ 所sở 說thuyết 故cố 。 應ưng 當đương 是thị 實thật 。

復phục 次thứ 。 以dĩ 有hữu 十thập 八bát 空không 故cố 一nhất 切thiết 法pháp 空không 。 若nhược 但đãn 以dĩ 性tánh 空không 能năng 空không 一nhất 切thiết 法pháp 。 何hà 況huống 十thập 八bát 。 若nhược 以dĩ 內nội 空không 。 外ngoại 空không 能năng 空không 一nhất 切thiết 法pháp 。 何hà 況huống 十thập 八bát 。

復phục 次thứ 。 若nhược 有hữu 法pháp 不bất 空không 。 應ưng 當đương 有hữu 二nhị 種chủng 。

色sắc 法pháp 。 非phi 色sắc 法pháp 。 是thị 色sắc 法pháp 分phân 別biệt 破phá 裂liệt 乃nãi 至chí 微vi 塵trần 。 分phân 別biệt 微vi 塵trần 亦diệc 不bất 可khả 得đắc 。 終chung 卒thốt 皆giai 空không 。 無vô 色sắc 法pháp 。 乃nãi 至chí 念niệm 念niệm 生sanh 滅diệt 故cố 皆giai 空không 。 如như 四tứ 念niệm 處xứ 中trung 說thuyết 。

復phục 次thứ 。 諸chư 法pháp 性tánh 空không 。 但đãn 名danh 字tự 。 因nhân 緣duyên 和hòa 合hợp 故cố 有hữu 。

如như 山sơn 。 河hà 。 草thảo 。 木mộc 。 土thổ/độ 地địa 。 人nhân 民dân 。 州châu 郡quận 。 城thành 邑ấp 名danh 之chi 為vi 。

國quốc

巷hạng 。 里lý 。 市thị 陌mạch 。 廬lư 館quán 。 宮cung 殿điện 名danh 之chi 為vi 。

都đô

梁lương 柱trụ 。 椽chuyên 棟đống 。 瓦ngõa 竹trúc 。 壁bích 石thạch 名danh 之chi 為vi 。

殿điện

上thượng 。 中trung 。 下hạ 分phần/phân 和hòa 合hợp 名danh 之chi 為vi 。

柱trụ

片phiến 片phiến 和hòa 合hợp 故cố 有hữu 。

分phần/phân

名danh 。 眾chúng 札# 和hòa 合hợp 故cố 有hữu 。

片phiến

名danh 。 眾chúng 微vi 和hòa 合hợp 故cố 有hữu 。

札#

名danh 。 是thị 微vi 塵trần 有hữu 大đại 。 有hữu 中trung 。 有hữu 小tiểu 。

大đại 者giả 。 遊du 塵trần 可khả 見kiến 。 中trung 者giả 。 諸chư 天thiên 所sở 見kiến 。 小tiểu 者giả 。 上thượng 聖thánh 人nhân 天thiên 眼nhãn 所sở 見kiến 。 慧tuệ 眼nhãn 觀quán 之chi 。 則tắc 無vô 所sở 見kiến 。

所sở 以dĩ 者giả 何hà 。 性tánh 實thật 無vô 故cố 。

若nhược 微vi 塵trần 實thật 有hữu 即tức 是thị 常thường 。 不bất 可khả 分phân 裂liệt 。 不bất 可khả 毀hủy 壞hoại 。 火hỏa 不bất 能năng 燒thiêu 。 水thủy 不bất 能năng 沒một 。

復phục 次thứ 。 若nhược 微vi 塵trần 有hữu 形hình 。 無vô 形hình 二nhị 俱câu 有hữu 過quá 。

若nhược 無vô 形hình 。 云vân 何hà 是thị 色sắc 。

若nhược 微vi 塵trần 有hữu 形hình 。 則tắc 與dữ 虛hư 空không 作tác 分phần/phân 。 亦diệc 有hữu 十thập 方phương 分phần/phân 。 若nhược 有hữu 十thập 方phương 分phần/phân 。 則tắc 不bất 名danh 為vi 微vi 。

佛Phật 法Pháp 中trung

色sắc

無vô 有hữu 遠viễn 。 近cận 。 麁thô 。 細tế 。 是thị 常thường 者giả 。

復phục 次thứ 。 離ly 是thị 因nhân 緣duyên 。 名danh 字tự 則tắc 無vô 有hữu 法pháp 。 今kim 除trừ 山sơn 。 河hà 。 土thổ/độ 地địa 因nhân 緣duyên 名danh 字tự 。 更cánh 無vô 國quốc 名danh 。 除trừ 廬lư 里lý 。 道đạo 陌mạch 因nhân 緣duyên 名danh 字tự 。 則tắc 無vô 都đô 名danh 。 除trừ 梁lương 椽chuyên 。 竹trúc 瓦ngõa 因nhân 緣duyên 名danh 字tự 。 更cánh 無vô 殿điện 名danh 。 除trừ 三tam 分phần/phân 因nhân 緣duyên 名danh 字tự 。 更cánh 無vô 柱trụ 名danh 。 除trừ 片phiến 因nhân 緣duyên 名danh 字tự 。 則tắc 無vô 分phần/phân 名danh 。 除trừ 札# 因nhân 緣duyên 名danh 字tự 。 則tắc 無vô 片phiến 名danh 。 除trừ 眾chúng 微vi 因nhân 緣duyên 名danh 字tự 。 則tắc 無vô 札# 名danh 。 除trừ 中trung 微vi 塵trần 名danh 字tự 則tắc 無vô 大đại 微vi 塵trần 名danh 。 除trừ 小tiểu 微vi 塵trần 名danh 字tự 則tắc 無vô 中trung 微vi 塵trần 名danh 。 除trừ 天thiên 眼nhãn 妄vọng 見kiến 則tắc 無vô 小tiểu 微vi 塵trần 名danh 。

如như 是thị 等đẳng 種chủng 種chủng 。 因nhân 緣duyên 義nghĩa 故cố 。 知tri 諸chư 法pháp 畢tất 竟cánh 空không 。

問vấn 曰viết 。

若nhược 法pháp 畢tất 竟cánh 空không 。 何hà 以dĩ 有hữu 名danh 字tự 。

答đáp 曰viết 。

名danh 字tự 若nhược 是thị 有hữu 。 與dữ 法pháp 俱câu 破phá 。 若nhược 無vô 則tắc 不bất 應ưng 難nạn/nan 。 名danh 字tự 與dữ 法pháp 俱câu 無vô 有hữu 異dị 。 以dĩ 是thị 故cố 知tri 。 一nhất 切thiết 法pháp 空không 。

復phục 次thứ 。 一nhất 切thiết 法pháp 實thật 空không 。

所sở 以dĩ 者giả 何hà 。 無vô 有hữu 一nhất 法pháp 定định 故cố 。 皆giai 從tùng 多đa 法pháp 和hòa 合hợp 生sanh 。 若nhược 無vô 有hữu 一nhất 。 亦diệc 無vô 有hữu 多đa 。 譬thí 如như 樹thụ 。 根căn 。 莖hành 。 枝chi 。 葉diệp 和hòa 合hợp 故cố 有hữu 假giả 名danh 樹thụ 。 若nhược 無vô 樹thụ 法pháp 。 根căn 。 莖hành 。 枝chi 。 葉diệp 為vi 誰thùy 和hòa 合hợp 。 若nhược 無vô 和hòa 合hợp 。 則tắc 無vô 一nhất 法pháp 。 若nhược 無vô 一nhất 法pháp 則tắc 亦diệc 無vô 多đa 。 初sơ 一nhất 。 後hậu 多đa 故cố 。

復phục 次thứ 。 一nhất 切thiết 諸chư 觀quán 語ngữ 言ngôn 戲hí 論luận 。 皆giai 無vô 實thật 者giả 。 若nhược 世thế 間gian 常thường 亦diệc 不bất 然nhiên 。 世thế 間gian 無vô 常thường 亦diệc 不bất 然nhiên 。 有hữu 眾chúng 生sanh 。 無vô 眾chúng 生sanh 。 有hữu 邊biên 。 無vô 邊biên 。 有hữu 我ngã 。 無vô 我ngã 。 諸chư 法pháp 實thật 。 諸chư 法pháp 空không 皆giai 不bất 然nhiên 。 如như 先tiên 種chủng 種chủng 論luận 議nghị 門môn 中trung 說thuyết 。 若nhược 是thị 諸chư 觀quán 戲hí 論luận 皆giai 無vô 者giả 。 云vân 何hà 不bất 空không 。

問vấn 曰viết 。

汝nhữ 言ngôn

諸chư 法pháp 實thật 。 諸chư 法pháp 空không 皆giai 不bất 然nhiên 。

者giả 。 今kim 云vân 何hà 復phục 言ngôn 。

諸chư 法pháp 空không

答đáp 曰viết 。

有hữu 二nhị 種chủng 空không 。

一nhất 者giả 。 說thuyết 名danh 字tự 空không 。 但đãn 破phá 著trước 有hữu 而nhi 不bất 破phá 空không 。 二nhị 者giả 。 以dĩ 空không 破phá 有hữu 。 亦diệc 無vô 有hữu 空không 。

如như 小tiểu 劫kiếp 盡tận 時thời 。 刀đao 兵binh 。 疾tật 疫dịch 。 飢cơ 餓ngạ 。 猶do 有hữu 人nhân 。 物vật 。 鳥điểu 。 獸thú 。 山sơn 。 河hà 。 大đại 劫kiếp 燒thiêu 時thời 。 山sơn 河hà 樹thụ 木mộc 。 乃nãi 至chí 金kim 剛cang 地địa 下hạ 大đại 水thủy 亦diệc 盡tận 。 劫kiếp 火hỏa 既ký 滅diệt 。 持trì 水thủy 之chi 風phong 亦diệc 滅diệt 。 一nhất 切thiết 廓khuếch 然nhiên 。 無vô 有hữu 遺di 餘dư 。

空không

亦diệc 如như 是thị 。 破phá 諸chư 法pháp 皆giai 空không 。 唯duy 有hữu 。

空không

在tại 。 而nhi 取thủ 相tương/tướng 著trước 之chi 。

大đại 空không

者giả 。 破phá 一nhất 切thiết 法pháp 。 空không 亦diệc 復phục 空không 。

以dĩ 是thị 故cố 汝nhữ 不bất 應ưng 作tác 是thị 難nạn/nan 。 若nhược 滅diệt 諸chư 戲hí 論luận 。 云vân 何hà 不bất 空không 。

如như 是thị 等đẳng 種chủng 種chủng 因nhân 緣duyên 。 處xứ 處xứ 說thuyết 空không 。 當đương 知tri 一nhất 切thiết 法pháp 空không 。

習tập

者giả 。

隨tùy 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 修tu 習tập 行hành 觀quán 。 不bất 息tức 不bất 休hưu 。 是thị 名danh 為vi 。

習tập

譬thí 如như 弟đệ 子tử 。 隨tùy 順thuận 師sư 教giáo 。 不bất 違vi 師sư 意ý 。 是thị 名danh 。

相tương 應ứng

如như 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 。 菩Bồ 薩Tát 亦diệc 隨tùy 是thị 相tương/tướng 。 以dĩ 智trí 慧tuệ 觀quán 能năng 得đắc 。 能năng 成thành 就tựu 。 不bất 增tăng 不bất 減giảm 。 是thị 名danh 。

相tương 應ứng

譬thí 如như 函hàm 。 蓋cái 。 大đại 小tiểu 相tương 稱xứng 。

雖tuy 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 滅diệt 諸chư 觀quán 法pháp 。 而nhi 智trí 慧tuệ 力lực 故cố 。 名danh 為vi 無vô 所sở 不bất 能năng 。 無vô 所sở 不bất 觀quán 。 能năng 如như 是thị 知tri 。 不bất 墮đọa 二nhị 邊biên 。 是thị 為vi 。

與dữ 般Bát 若Nhã 相tương 應ứng

【# 經Kinh 】#

復phục 次thứ 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 習tập 應ưng 性tánh 空không 。 是thị 名danh 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 應ưng 。 如như 是thị 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 行hành 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 習tập 應ưng 七thất 空không 。 所sở 謂vị 性tánh 空không 。 自tự 相tương/tướng 空không 。 諸chư 法pháp 空không 。 不bất 可khả 得đắc 空không 。 無vô 法pháp 空không 。 有hữu 法pháp 空không 。 無vô 法pháp 有hữu 法pháp 空không 。 是thị 名danh 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 應ưng 。

【# 論luận 】#

問vấn 曰viết 。

何hà 以dĩ 不bất 說thuyết 住trụ 十thập 八bát 空không 。 但đãn 說thuyết 住trụ 七thất 空không 。 名danh 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 應ưng 。

答đáp 曰viết 。

佛Phật 法Pháp 中trung 廣quảng 說thuyết 則tắc 十thập 八bát 空không 。 略lược 說thuyết 則tắc 七thất 空không 。 如như 廣quảng 說thuyết 助trợ 道Đạo 法Pháp 則tắc 有hữu 。 三Tam 十Thập 七Thất 品Phẩm 。 略lược 說thuyết 則tắc 七thất 覺giác 分phần/phân 。

復phục 次thứ 。 是thị 七thất 空không 多đa 用dụng 。 利lợi 益ích 眾chúng 生sanh 故cố 。

如như

大đại 空không

無vô 始thỉ 空không

或hoặc 時thời 有hữu 眾chúng 生sanh 起khởi 是thị 邪tà 見kiến 。 為vi 是thị 故cố 說thuyết 。

性tánh 空không

者giả 。 一nhất 切thiết 諸chư 法pháp 性tánh 。 本bổn 末mạt 尚thượng 自tự 空không 。 何hà 況huống 現hiện 在tại 。 因nhân 緣duyên 尚thượng 空không 。 何hà 況huống 果quả 報báo 。

自tự 相tương/tướng 空không

者giả 。 諸chư 法pháp 總tổng 相tương/tướng 。 別biệt 相tướng 盡tận 觀quán 其kỳ 空không 。 心tâm 則tắc 遠viễn 離ly 。

用dụng 是thị 二nhị 空không 。 諸chư 法pháp 皆giai 空không 。 是thị 名danh 。

諸chư 法pháp 空không

從tùng

性tánh 空không

故cố 有hữu 相tương/tướng 。

相tương/tướng 空không

故cố 諸chư 法pháp 皆giai 空không 。 諸chư 法pháp 空không 故cố 。 更cánh 無vô 所sở 得đắc 。 是thị 名danh 。

不bất 可khả 得đắc 空không

用dụng 是thị 四tứ 種chủng 空không 破phá 一nhất 切thiết 有hữu 法pháp 。 若nhược 以dĩ 有hữu 法pháp 。 有hữu 相tương/tướng 為vi 過quá 者giả 。 取thủ 於ư 無vô 法pháp 。 是thị 故cố 說thuyết 。

無vô 法pháp 空không

若nhược 以dĩ 無vô 法pháp 為vi 非phi 。 還hoàn 欲dục 取thủ 有hữu 法pháp 。 是thị 故cố 說thuyết 。

有hữu 法pháp 空không

先tiên 說thuyết 四tứ 空không 雖tuy 破phá 有hữu 法pháp 。 行hành 者giả 心tâm 則tắc 離ly 有hữu 而nhi 存tồn 於ư 無vô 。 是thị 則tắc 說thuyết 。

無vô 法pháp 空không

若nhược 說thuyết 無vô 法pháp 為vi 非phi 。 心tâm 無vô 所sở 寄ký 。 還hoàn 欲dục 存tồn 有hữu 。 是thị 故cố 略lược 說thuyết 。

有hữu 法pháp 空không

以dĩ 存tồn 有hữu 心tâm 薄bạc 故cố 。

無vô 法pháp 有hữu 法pháp 空không

者giả 。 行hành 者giả 以dĩ 無vô 法pháp 空không 為vi 非phi 。 心tâm 還hoàn 疑nghi 有hữu 。 若nhược 心tâm 觀quán 有hữu 還hoàn 疑nghi 無vô 法pháp 。 是thị 故cố 有hữu 。 無vô 俱câu 觀quán 其kỳ 空không 。 如như 內nội 外ngoại 空không 觀quán 。

以dĩ 是thị 故cố 但đãn 說thuyết 七thất 空không 。

問vấn 曰viết 。

汝nhữ 言ngôn 。

知tri 一nhất 切thiết 法pháp 空không 。 滅diệt 諸chư 觀quán 。 是thị 名danh 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 應ưng 。

如như 是thị 觀quán 是thị 名danh 相tướng 應ưng 。 不bất 如như 是thị 觀quán 。 則tắc 不bất 相tương 應ứng 。 分phân 別biệt 是thị 非phi 故cố 。 即tức 亦diệc 是thị 觀quán 。 云vân 何hà 言ngôn 。

滅diệt

答đáp 曰viết 。

以dĩ 是thị 故cố 。

【# 經Kinh 】#

佛Phật 告cáo 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。

菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 習tập 應ưng 七thất 空không 時thời 。 不bất 見kiến 色sắc 若nhược 相tương 應ứng 若nhược 不bất 相tương 應ứng 。 不bất 見kiến 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 若nhược 相tương 應ứng 若nhược 不bất 相tương 應ứng 。 不bất 見kiến 色sắc 若nhược 生sanh 相tương/tướng 若nhược 滅diệt 相tương/tướng 。 不bất 見kiến 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 若nhược 生sanh 相tương/tướng 若nhược 滅diệt 相tương/tướng 。 不bất 見kiến 色sắc 若nhược 垢cấu 相tương/tướng 若nhược 淨tịnh 相tương/tướng 。 不bất 見kiến 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 若nhược 垢cấu 相tương/tướng 若nhược 淨tịnh 相tương/tướng 。

【# 論luận 】#

釋thích 曰viết 。

不bất 見kiến 色sắc 若nhược 生sanh 相tương/tướng 若nhược 滅diệt 相tương/tướng

者giả 。 不bất 見kiến 五ngũ 眾chúng 。 有hữu 生sanh 有hữu 滅diệt 。 若nhược 五ngũ 眾chúng 有hữu 生sanh 滅diệt 相tướng 。 即tức 墮đọa 斷đoạn 滅diệt 中trung 。 墮đọa 斷đoạn 滅diệt 故cố 。 則tắc 無vô 罪tội 無vô 福phước 。 無vô 罪tội 無vô 福phước 。 故cố 與dữ 禽cầm 獸thú 無vô 異dị 。

不bất 見kiến 色sắc 若nhược 垢cấu 若nhược 淨tịnh

不bất 見kiến 五ngũ 眾chúng 。 有hữu 縛phược 有hữu 解giải 。 若nhược 五ngũ 眾chúng 是thị 縛phược 性tánh 。 無vô 有hữu 得đắc 解giải 脫thoát 者giả 。 若nhược 五ngũ 眾chúng 是thị 淨tịnh 性tánh 者giả 。 則tắc 無vô 有hữu 學học 道Đạo 法pháp 。

【# 經Kinh 】#

不bất 見kiến 色sắc 與dữ 受thọ 合hợp 。 不bất 見kiến 受thọ 與dữ 想tưởng 合hợp 。 不bất 見kiến 想tưởng 與dữ 行hành 合hợp 。 不bất 見kiến 行hành 與dữ 識thức 合hợp 。

何hà 以dĩ 故cố 。 無vô 有hữu 法pháp 與dữ 法pháp 合hợp 者giả 。 其kỳ 性tánh 空không 故cố 。

【# 論luận 】#

釋thích 曰viết 。

心tâm 。 心tâm 數số 法pháp 無vô 形hình 。 無vô 形hình 故cố 則tắc 無vô 住trú 處xứ 。 以dĩ 是thị 故cố 色sắc 不bất 與dữ 受thọ 合hợp 。

如như 四tứ 大đại 及cập 四tứ 大đại 所sở 造tạo 。 色sắc 二nhị 觸xúc 和hòa 合hợp 。 心tâm 心tâm 數số 法pháp 。 中trung 無vô 觸xúc 法pháp 。 故cố 不bất 得đắc 和hòa 合hợp 。

問vấn 曰viết 。

若nhược 爾nhĩ 者giả 。 何hà 以dĩ 說thuyết 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 不bất 共cộng 和hòa 合hợp 。

答đáp 曰viết 。

佛Phật 此thử 中trung 自tự 說thuyết 無vô 有hữu 法pháp 與dữ 法pháp 合hợp 者giả 。

何hà 以dĩ 故cố 。 一nhất 切thiết 法pháp 性tánh 常thường 空không 故cố 。

若nhược 無vô 法pháp 與dữ 法pháp 合hợp 。 亦diệc 無vô 有hữu 離ly 。

復phục 次thứ 。 佛Phật 自tự 說thuyết 因nhân 緣duyên 。

【# 經Kinh 】#

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 色sắc 空không 中trung 無vô 有hữu 色sắc 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 空không 中trung 無vô 有hữu 識thức 。

【# 論luận 】#

釋thích 曰viết 。

何hà 以dĩ 故cố 。 色sắc 與dữ 空không 相tướng 違vi 。 若nhược 空không 來lai 則tắc 滅diệt 色sắc 。 云vân 何hà 色sắc 空không 中trung 有hữu 色sắc 。 譬thí 如như 水thủy 中trung 無vô 火hỏa 。 火hỏa 中trung 無vô 水thủy 。 性tánh 相tương 違vi 故cố 。

復phục 次thứ 。 有hữu 人nhân 言ngôn 。

色sắc 非phi 實thật 空không 。 行hành 者giả 入nhập 空Không 三Tam 昧Muội 。 中trung 見kiến 色sắc 為vi 空không 。 以dĩ 是thị 故cố 言ngôn 。

色sắc 空không 中trung 都đô 無vô 有hữu 色sắc 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 亦diệc 如như 是thị 。

【# 經Kinh 】#

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 色sắc 空không 故cố 。 無vô 惱não 壞hoại 相tướng 。 受thọ 空không 故cố 。 無vô 受thọ 相tướng 。 想tưởng 空không 故cố 。 無vô 知tri 相tướng 。 行hành 空không 故cố 。 無vô 作tác 相tướng 。 識thức 空không 故cố 。 無vô 覺giác 相tướng 。

【# 論luận 】#

問vấn 曰viết 。

此thử 義nghĩa 有hữu 何hà 次thứ 第đệ 。

答đáp 曰viết 。

先tiên 說thuyết 五ngũ 眾chúng 空không 中trung 無vô 五ngũ 眾chúng 。 今kim 是thị 中trung 說thuyết 其kỳ 因nhân 緣duyên 。

五ngũ 眾chúng 各các 各các 自tự 相tướng 不bất 可khả 得đắc 故cố 。 故cố 言ngôn 。

五ngũ 眾chúng 空không 中trung 無vô 五ngũ 眾chúng

【# 經Kinh 】#

何hà 以dĩ 故cố 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 非phi 色sắc 異dị 空không 。 非phi 空không 異dị 色sắc 。 色sắc 即tức 是thị 空không 。 空không 即tức 是thị 色sắc 。 受thọ 想tưởng 行hành 識thức 。 亦diệc 如như 是thị 。

【# 論luận 】#

釋thích 曰viết 。

佛Phật 重trùng 說thuyết 因nhân 緣duyên 。 若nhược 五ngũ 眾chúng 與dữ 空không 異dị 。 空không 中trung 應ưng 有hữu 五ngũ 眾chúng 。 今kim 五ngũ 眾chúng 不bất 異dị 空không 。 空không 不bất 異dị 五ngũ 眾chúng 。 五ngũ 眾chúng 即tức 是thị 空không 。 空không 即tức 是thị 五ngũ 眾chúng 。 以dĩ 是thị 故cố 空không 不bất 破phá 五ngũ 眾chúng 。

所sở 以dĩ 者giả 何hà 。 是thị 中trung 佛Phật 自tự 說thuyết 因nhân 緣duyên 。

【# 經Kinh 】#

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 是thị 諸chư 法pháp 空không 相tướng 。 不bất 生sanh 不bất 滅diệt 。 不bất 垢cấu 不bất 淨tịnh 。 不bất 增tăng 不bất 減giảm 。 是thị 空không 法pháp 。 非phi 過quá 去khứ 。 非phi 未vị 來lai 。 非phi 現hiện 在tại 。

是thị 故cố 空không 中trung 無vô 色sắc 。 無vô 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 。 無vô 眼nhãn 。 耳nhĩ 。 鼻tị 。 舌thiệt 。 身thân 。 意ý 。 無vô 色sắc 。 聲thanh 。 香hương 。 味vị 。 觸xúc 。 法pháp 。 無vô 眼nhãn 界giới 乃nãi 至chí 無vô 意ý 識thức 界giới 。 無vô 無vô 明minh 。 亦diệc 無vô 無vô 明minh 盡tận 。 乃nãi 至chí 無vô 老lão 死tử 。 亦diệc 無vô 老lão 死tử 盡tận 。 無vô 苦khổ 。 集tập 。 滅diệt 。 道đạo 。 亦diệc 無vô 智trí 。 亦diệc 無vô 得đắc 。 無vô 須Tu 陀Đà 洹Hoàn 。 無vô 須Tu 陀Đà 洹Hoàn 果Quả 。 無vô 斯Tư 陀Đà 含Hàm 。 無vô 斯Tư 陀Đà 含Hàm 果Quả 。 無vô 阿A 那Na 含Hàm 。 無vô 阿A 那Na 含Hàm 果Quả 。 無vô 阿A 羅La 漢Hán 。 無vô 阿A 羅La 漢Hán 果quả 。 無vô 辟Bích 支Chi 佛Phật 。 無vô 辟Bích 支Chi 佛Phật 道đạo 。 無vô 佛Phật 。 亦diệc 無vô 佛Phật 道Đạo 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 如như 是thị 習tập 應ưng 。 是thị 名danh 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 應ưng 。

【# 論luận 】#

問vấn 曰viết 。

人nhân 皆giai 知tri 空không 中trung 無vô 所sở 有hữu 。 不bất 生sanh 不bất 滅diệt 。 不bất 垢cấu 不bất 淨tịnh 。 不bất 增tăng 不bất 減giảm 。 無vô 一nhất 切thiết 法pháp 。 佛Phật 何hà 以dĩ 分phân 別biệt 說thuyết 五ngũ 眾chúng 等đẳng 諸chư 法pháp 各các 各các 空không 。

答đáp 曰viết 。

有hữu 人nhân 雖tuy 復phục 習tập 空không 。 而nhi 想tưởng 空không 中trung 猶do 有hữu 諸chư 法pháp 。 如như 行hành 慈từ 人nhân 。 雖tuy 無vô 眾chúng 生sanh 而nhi 想tưởng 眾chúng 生sanh 得đắc 樂lạc 。 自tự 得đắc 無vô 量lượng 福phước 故cố 。 以dĩ 是thị 故cố 佛Phật 說thuyết 。 諸chư 法pháp 性tánh 常thường 自tự 空không 。 非phi 空không 三tam 昧muội 故cố 令linh 法pháp 空không 。 如như 水thủy 冷lãnh 相tương/tướng 。 火hỏa 令linh 其kỳ 熱nhiệt 。 若nhược 言ngôn 。

以dĩ 空không 三tam 昧muội 故cố 令linh 法pháp 空không

者giả 。 是thị 事sự 不bất 然nhiên 。

智trí

者giả 。 是thị 無vô 漏lậu 八bát 智trí 。

得đắc

者giả 。 初sơ 得đắc 聖thánh 道Đạo 須Tu 陀Đà 洹Hoàn 果Quả 。 乃nãi 至chí 佛Phật 道Đạo 。 是thị 義nghĩa 先tiên 已dĩ 廣quảng 說thuyết 。

【# 經Kinh 】#

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 是thị 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 行hành 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 不bất 見kiến 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 若nhược 相tương 應ứng 若nhược 不bất 相tương 應ứng 。 不bất 見kiến 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 。 尸Thi 波Ba 羅La 蜜Mật 。 羼Sằn 提Đề 波Ba 羅La 蜜Mật 。 毘Tỳ 梨Lê 耶Da 波Ba 羅La 蜜Mật 。 禪Thiền 波Ba 羅La 蜜Mật 。 若nhược 相tương 應ứng 若nhược 不bất 相tương 應ứng 。 亦diệc 不bất 見kiến 色sắc 。 若nhược 相tương 應ứng 若nhược 不bất 相tương 應ứng 。 不bất 見kiến 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 若nhược 相tương 應ứng 若nhược 不bất 相tương 應ứng 。 不bất 見kiến 眼nhãn 乃nãi 至chí 意ý 。 色sắc 乃nãi 至chí 法pháp 。 眼nhãn 色sắc 識thức 界giới 乃nãi 至chí 意ý 法pháp 。 識thức 界giới 若nhược 相tương 應ứng 若nhược 不bất 相tương 應ứng 。 不bất 見kiến 四tứ 念niệm 處xứ 乃nãi 至chí 八Bát 聖Thánh 道Đạo 分phần/phân 。 佛Phật 十Thập 力Lực 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 若nhược 相tương 應ứng 若nhược 不bất 相tương 應ứng 。

如như 是thị 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 當đương 知tri 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 應ưng 。

【# 論luận 】#

釋thích 曰viết 。

菩Bồ 薩Tát 得đắc 諸chư 法pháp 實thật 相tướng 。 入nhập 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 即tức 於ư 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 不bất 見kiến 定định 相tương/tướng 。 若nhược 相tương 應ứng 。 若nhược 不bất 相tương 應ứng 。 何hà 況huống 見kiến 有hữu 餘dư 法pháp 。

云vân 何hà 不bất 見kiến 。 般Bát 若Nhã 相tương 應ứng 。 不bất 相tương 應ứng 。

不bất 見kiến 如như 是thị 行hành 。 為vi 應ưng 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 不bất 見kiến 不bất 如như 是thị 行hành 。 為vi 不bất 應ưng 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。

如như 常thường 。 樂nhạo/nhạc/lạc 。 我ngã 行hành 。 不bất 應ưng 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 無vô 常thường 。 苦khổ 。 無vô 我ngã 行hành 。 為vi 應ưng 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。

若nhược 行hành 實thật 。 不bất 應ưng 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 若nhược 行hành 空không 。 為vi 應ưng 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。

如như 有hữu 。 無vô 行hành 。 為vi 不bất 應ưng 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 如như 非phi 有hữu 非phi 無vô 行hành 。 為vi 應ưng 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。

般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 中trung 。 皆giai 無vô 是thị 事sự 。 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 。 畢tất 竟cánh 清thanh 淨tịnh 故cố 。

五ngũ 波Ba 羅La 蜜Mật 。 五ngũ 眾chúng 。 乃nãi 至chí 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 亦diệc 如như 是thị 。

問vấn 曰viết 。

般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 畢tất 竟cánh 清thanh 淨tịnh 應ưng 爾nhĩ 。 五ngũ 波Ba 羅La 蜜Mật 。 及cập 餘dư 法pháp 云vân 何hà 清thanh 淨tịnh 。

答đáp 曰viết 。

先tiên 說thuyết 五ngũ 事sự 離ly 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 不bất 名danh 波Ba 羅La 蜜Mật 。 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 和hòa 合hợp 故cố 名danh 波Ba 羅La 蜜Mật 。

如như 《# 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 初sơ 品phẩm 》# 中trung 說thuyết 。

云vân 何hà 名danh 檀Đàn 波Ba 羅La 蜜Mật 。 不bất 見kiến 施thí 者giả 。 不bất 見kiến 受thọ 者giả 。 無vô 財tài 物vật 故cố 。

五ngũ 眾chúng 法pháp 是thị 菩Bồ 薩Tát 觀quán 處xứ 。 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 和hòa 合hợp 故cố 。 畢tất 竟cánh 清thanh 淨tịnh 故cố 。 不bất 見kiến 相tương 應ứng 。 不bất 相tương 應ứng 。

十thập 二nhị 入nhập 。 十thập 八bát 界giới 。 十Thập 二Nhị 因Nhân 緣Duyên 亦diệc 如như 是thị 。 是thị 諸chư 法pháp 無vô 有hữu 定định 性tánh 。 無vô 有hữu 定định 法pháp 。 以dĩ 是thị 故cố 不bất 見kiến 若nhược 相tương 應ứng 。 若nhược 不bất 相tương 應ứng 。

十thập 八bát 空không 。 四tứ 念niệm 處xứ 。 乃nãi 至chí 大đại 慈từ 。 大đại 悲bi 。 一Nhất 切Thiết 種Chủng 智Trí 。 不bất 見kiến 若nhược 相tương 應ứng 。 若nhược 不bất 相tương 應ứng 。

問vấn 曰viết 。

是thị 菩Bồ 薩Tát 非phi 聲Thanh 聞Văn 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 。 云vân 何hà 有hữu 三Tam 十Thập 七Thất 品Phẩm 。 未vị 得đắc 佛Phật 道Đạo 。 云vân 何hà 有hữu 十Thập 力Lực 。 四Tứ 無Vô 所Sở 畏Úy 。

答đáp 曰viết 。

是thị 菩Bồ 薩Tát 雖tuy 非phi 聲Thanh 聞Văn 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 。 亦diệc 觀quán 聲Thanh 聞Văn 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 法Pháp 。 欲dục 以dĩ 聲Thanh 聞Văn 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 道Đạo 。 度độ 眾chúng 生sanh 故cố 。

復phục 有hữu 人nhân 言ngôn 。

行hành 聲Thanh 聞Văn 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 道Đạo 。 但đãn 不bất 取thủ 證chứng 。 如như 後hậu 品phẩm 中trung 說thuyết 。

入nhập 空không 。 無vô 相tướng 。 無Vô 作Tác 三Tam 昧Muội 。 菩Bồ 薩Tát 住trụ 是thị 。 三tam 解giải 脫thoát 門môn 。 作tác 是thị 念niệm 言ngôn 。

今kim 是thị 觀quán 時thời 。 非phi 是thị 證chứng 時thời 。

或hoặc 有hữu 新tân 發phát 意ý 菩Bồ 薩Tát 。 聞văn 有hữu 聲Thanh 聞Văn 。 辟Bích 支Chi 佛Phật 三Tam 十Thập 七Thất 品Phẩm 法pháp 。 讀đọc 誦tụng 。 正chánh 憶ức 念niệm 。 分phân 別biệt 。

以dĩ 是thị 故cố 說thuyết 。 菩Bồ 薩Tát 有hữu 三Tam 十Thập 七Thất 品Phẩm 。

佛Phật 十Thập 力Lực 等đẳng 亦diệc 如như 是thị 。 菩Bồ 薩Tát 自tự 於ư 菩Bồ 薩Tát 十Thập 力Lực 。 四Tứ 無Vô 所Sở 畏Úy 。 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 中trung 住trụ 。 住trụ 是thị 法pháp 中trung 。 若nhược 聞văn 。 若nhược 憶ức 想tưởng 。 分phân 別biệt 佛Phật 十Thập 力Lực 。 四Tứ 無Vô 所Sở 畏Úy 。 十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 法Pháp 等đẳng 。 甚thậm 深thâm 微vi 妙diệu 。 亦diệc 是thị 我ngã 分phần/phân 。

復phục 次thứ 。 是thị 菩Bồ 薩Tát 無vô 量lượng 阿a 僧tăng 祇kỳ 劫kiếp 來lai 。 修tu 習tập 佛Phật 十Thập 力Lực 。 四Tứ 無Vô 所Sở 畏Úy 等đẳng 。 坐tọa 佛Phật 樹thụ 下hạ 時thời 。 得đắc 無vô 礙ngại 解giải 脫thoát 。 故cố 增tăng 益ích 清thanh 淨tịnh 。 譬thí 如như 勳huân 勞lao 既ký 立lập 。 然nhiên 後hậu 受thọ 其kỳ 功công 賞thưởng 。 菩Bồ 薩Tát 亦diệc 如như 是thị 。 有hữu 是thị 功công 德đức 。 乃nãi 受thọ 其kỳ 名danh 。

是thị 功công 德đức 皆giai 是thị 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 勢thế 力lực 合hợp 故cố 。 不bất 見kiến 若nhược 相tương 應ứng 。 若nhược 不bất 相tương 應ứng 。

此thử 諸chư 法pháp 義nghĩa 。 從tùng 六Lục 波Ba 羅La 蜜Mật 。 乃nãi 至chí 一nhất 切thiết 智trí 。 先tiên 已dĩ 說thuyết 。

【# 經Kinh 】#

復phục 次thứ 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 行hành 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 時thời 。 空không 不bất 與dữ 空không 合hợp 。 無vô 相tướng 不bất 與dữ 無vô 相tướng 合hợp 。 無vô 作tác 不bất 與dữ 無vô 作tác 合hợp 。

何hà 以dĩ 故cố 。 空không 。 無vô 相tướng 。 無vô 作tác 無vô 有hữu 。 合hợp 與dữ 不bất 合hợp 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 如như 是thị 習tập 應ưng 。 是thị 名danh 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 應ưng 。

【# 論luận 】#

問vấn 曰viết 。

一nhất 心tâm 中trung 無vô 有hữu 二nhị 空không 。 云vân 何hà 說thuyết 空không 不bất 與dữ 空không 合hợp 。

答đáp 曰viết 。

空không 有hữu 二nhị 種chủng 。

一nhất 者giả 。 空không 三tam 昧muội 。 二nhị 者giả 。 法pháp 空không 。

空không 三tam 昧muội 不bất 與dữ 法pháp 空không 合hợp 。

何hà 以dĩ 故cố 。 若nhược 以dĩ 空không 三tam 昧muội 力lực 合hợp 法pháp 空không 者giả 。 是thị 法pháp 非phi 自tự 性tánh 空không 。

又hựu 空không 者giả 。 性tánh 自tự 空không 。 不bất 從tùng 因nhân 緣duyên 生sanh 。 若nhược 從tùng 因nhân 緣duyên 生sanh 。 則tắc 不bất 名danh 性tánh 空không 。 行hành 者giả 若nhược 入nhập 時thời 見kiến 空không 。 出xuất 時thời 不bất 見kiến 空không 。 當đương 知tri 是thị 虛hư 妄vọng 。

復phục 次thứ 。 佛Phật 自tự 說thuyết 因nhân 緣duyên 。

空không 中trung 無vô 合hợp 無vô 不bất 合hợp 。 無vô 相tướng 。 無vô 作tác 亦diệc 如như 是thị 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 菩Bồ 薩Tát 如như 是thị 習tập 應ưng 。 是thị 名danh 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 應ưng 。

問vấn 曰viết 。

但đãn 一nhất 處xứ 說thuyết

不bất 見kiến 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 。 應ưng 不bất 相tương 應ứng

便tiện 足túc 。 何hà 以dĩ 故cố 復phục 更cánh 種chủng 種chủng 說thuyết 。

相tương 應ứng 不bất 相tương 應ứng 因nhân 緣duyên

若nhược 一nhất 處xứ 應ưng 。 餘dư 則tắc 皆giai 應ưng 。 若nhược 一nhất 處xứ 不bất 應ưng 。 餘dư 亦diệc 不bất 應ưng 。 譬thí 如như 一nhất 盲manh 無vô 見kiến 。 千thiên 盲manh 俱câu 爾nhĩ 。

答đáp 曰viết 。

不bất 然nhiên 。 若nhược 欲dục 以dĩ 戲hí 論luận 求cầu 勝thắng 。 應ưng 如như 是thị 難nạn/nan 。

諸chư 法pháp 相tướng 雖tuy 不bất 可khả 說thuyết 。 佛Phật 以dĩ 大đại 慈từ 大đại 悲bi 。 故cố 種chủng 種chủng 方phương 便tiện 說thuyết 。

又hựu 佛Phật 說thuyết 法pháp 。 為vi 一nhất 種chủng 眾chúng 生sanh 得đắc 道Đạo 。 為vi 未vị 悟ngộ 者giả 重trùng 說thuyết 。

又hựu 復phục 一nhất 說thuyết 為vi 斷đoạn 見kiến 諦Đế 結kết 使sử 。 二nhị 說thuyết 為vi 斷đoạn 思tư 惟duy 結kết 使sử 。 復phục 更cánh 說thuyết 為vi 諸chư 餘dư 結kết 使sử 分phần 分phần 皆giai 斷đoạn 。

又hựu 一nhất 說thuyết 有hữu 人nhân 得đắc 聲Thanh 聞Văn 道đạo 。 一nhất 說thuyết 種chủng 辟Bích 支Chi 佛Phật 道Đạo 因nhân 緣duyên 。 更cánh 一nhất 說thuyết 發phát 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề 心tâm 。 更cánh 一nhất 說thuyết 行hành 六Lục 波Ba 羅La 蜜Mật 。 更cánh 一nhất 說thuyết 行hành 方phương 便tiện 。 得đắc 無Vô 生Sanh 忍Nhẫn 。 更cánh 一nhất 說thuyết 得đắc 初sơ 住trụ 地địa 。 更cánh 一nhất 說thuyết 乃nãi 至chí 十Thập 住Trụ 地địa 。 更cánh 一nhất 說thuyết 為vi 人nhân 故cố 。 更cánh 一nhất 說thuyết 為vi 天thiên 故cố 。

復phục 次thứ 。 是thị 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tương/tướng 甚thậm 深thâm 。 難nan 解giải 難nan 知tri 。 佛Phật 知tri 眾chúng 生sanh 。 心tâm 根căn 有hữu 利lợi 鈍độn 。

鈍độn 根căn 者giả 。 少thiểu 智trí 為vi 其kỳ 重trùng 說thuyết 。 若nhược 利lợi 根căn 者giả 。 一nhất 說thuyết 二nhị 說thuyết 便tiện 悟ngộ 。 不bất 須tu 種chủng 種chủng 重trùng 說thuyết 。 譬thí 如như 駛sử 馬mã 。 下hạ 一nhất 鞭tiên 便tiện 走tẩu 。 駑nô 馬mã 多đa 鞭tiên 乃nãi 去khứ 。

如như 是thị 等đẳng 種chủng 種chủng 因nhân 緣duyên 故cố 。 經kinh 中trung 重trùng 說thuyết 無vô 咎cữu 。

【# 經Kinh 】#

復phục 次thứ 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 行hành 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 時thời 。 入nhập 諸chư 法pháp 自tự 相tướng 空không 。

入nhập 已dĩ 。 色sắc 不bất 作tác 合hợp 。 不bất 作tác 不bất 合hợp 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 不bất 作tác 合hợp 。 不bất 作tác 不bất 合hợp 。

色sắc 不bất 與dữ 前tiền 際tế 合hợp 。

何hà 以dĩ 故cố 。 不bất 見kiến 前tiền 際tế 故cố 。 色sắc 不bất 與dữ 後hậu 際tế 合hợp 。

何hà 以dĩ 故cố 。 不bất 見kiến 後hậu 際tế 故cố 。 色sắc 不bất 與dữ 現hiện 在tại 合hợp 。

何hà 以dĩ 故cố 。 不bất 見kiến 現hiện 在tại 故cố 。

受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 亦diệc 如như 是thị 。

【# 論luận 】#

釋thích 曰viết 。

先tiên 說thuyết 空không 。 無vô 相tướng 。 無vô 作tác 。 無vô 合hợp 無vô 不bất 合hợp 。 今kim 更cánh 說thuyết 因nhân 緣duyên 。

入nhập 自tự 相tương/tướng 空không 故cố 。 五ngũ 眾chúng 不bất 作tác 合hợp 。 不bất 作tác 不bất 合hợp 。 若nhược 一nhất 切thiết 法pháp 自tự 相tương/tướng 空không 。 是thị 中trung 無vô 有hữu 合hợp 。 不bất 合hợp 。

合hợp

者giả 。 諸chư 法pháp 如như 其kỳ 相tương/tướng 。 如như 地địa 堅kiên 相tương/tướng 。 識thức 知tri 相tương/tướng 。 如như 是thị 等đẳng 自tự 相tương/tướng 不bất 在tại 異dị 法pháp 。 是thị 名danh 為vi 。

合hợp

不bất 合hợp

者giả 。 自tự 相tương/tướng 不bất 在tại 自tự 法pháp 中trung 。

略lược 說thuyết 諸chư 法pháp 相tướng 。 不bất 增tăng 不bất 減giảm 。

色sắc 不bất 與dữ 前tiền 際tế 合hợp 。

何hà 以dĩ 故cố 。 前tiền 際tế 空không 無vô 所sở 有hữu 。 但đãn 有hữu 名danh 字tự 。 若nhược 色sắc 入nhập 過quá 去khứ 。 則tắc 滅diệt 無vô 所sở 有hữu 。 云vân 何hà 與dữ 前tiền 際tế 合hợp 。

後hậu 際tế 者giả 。 未vị 有hữu 未vị 生sanh 。 色sắc 不bất 應ưng 與dữ 後hậu 際tế 合hợp 。

現hiện 在tại 色sắc 。 生sanh 滅diệt 不bất 住trụ 故cố 。 不bất 可khả 取thủ 相tương/tướng 。 色sắc 不bất 應ưng 與dữ 現hiện 在tại 合hợp 。

復phục 次thứ 。 佛Phật 自tự 說thuyết 因nhân 緣duyên 。

色sắc 不bất 與dữ 前tiền 際tế 合hợp 。 非phi 不bất 合hợp 。

何hà 以dĩ 故cố 。 前tiền 際tế 不bất 可khả 見kiến 故cố 。 色sắc 不bất 與dữ 後hậu 際tế 合hợp 。 非phi 不bất 合hợp 。

何hà 以dĩ 故cố 。 後hậu 際tế 不bất 可khả 見kiến 故cố 。 色sắc 不bất 與dữ 現hiện 在tại 合hợp 。 非phi 不bất 合hợp 。

何hà 以dĩ 故cố 。 現hiện 在tại 不bất 可khả 見kiến 故cố 。 受thọ 。 想tưởng 。 行hành 。 識thức 亦diệc 如như 是thị 。

【# 經Kinh 】#

復phục 次thứ 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 行hành 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 前tiền 際tế 不bất 與dữ 後hậu 際tế 合hợp 。 後hậu 際tế 不bất 與dữ 前tiền 際tế 合hợp 。 現hiện 在tại 不bất 與dữ 前tiền 際tế 後hậu 際tế 合hợp 。 前tiền 際tế 。 後hậu 際tế 亦diệc 不bất 與dữ 現hiện 在tại 合hợp 。 三tam 際tế 。 名danh 空không 故cố 。

舍Xá 利Lợi 弗Phất 。 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 。 如như 是thị 習tập 應ưng 者giả 。 是thị 名danh 與dữ 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 相tướng 應ưng 。

【# 論luận 】#

問vấn 曰viết 。

云vân 何hà 前tiền 際tế 。 後hậu 際tế 合hợp 。

答đáp 曰viết 。

有hữu 人nhân 說thuyết 。

三tam 世thế 諸chư 法pháp 皆giai 是thị 有hữu 。 未vị 來lai 法pháp 轉chuyển 為vi 現hiện 在tại 。 現hiện 在tại 轉chuyển 為vi 過quá 去khứ 。 如như 泥nê 揣đoàn 現hiện 在tại 。 瓶bình 為vì 未vị 來lai 。 土thổ/độ 為vi 過quá 去khứ 。 若nhược 成thành 瓶bình 時thời 。 瓶bình 為vi 現hiện 在tại 。 泥nê 揣đoàn 為vi 過quá 去khứ 。 瓶bình 破phá 為vì 未vị 來lai 。 如như 是thị 者giả 是thị 為vi 。

合hợp

若nhược 有hữu 三tam 世thế 相tương/tướng 。 是thị 事sự 不bất 然nhiên 。 以dĩ 多đa 過quá 故cố 。 是thị 為vi 。

不bất 合hợp

復phục 次thứ 。 三tam 世thế 合hợp 者giả 。 如như 過quá 去khứ 法pháp 與dữ 過quá 去khứ 。 未vị 來lai 。 現hiện 在tại 世thế 作tác 因nhân 。 現hiện 在tại 法pháp 與dữ 現hiện 在tại 。 未vị 來lai 世thế 作tác 因nhân 。 未vị 來lai 世thế 法pháp 與dữ 未vị 來lai 世thế 作tác 因nhân 。

又hựu 過quá 去khứ 心tâm 。 心tâm 數số 法pháp 緣duyên 三tam 世thế 法pháp 。 未vị 來lai 。 現hiện 在tại 心tâm 心tâm 數số 法pháp 亦diệc 如như 是thị 。

斷đoạn 心tâm 心tâm 數số 法pháp 。 能năng 緣duyên 不bất 斷đoạn 法pháp 。 不bất 斷đoạn 心tâm 心tâm 數số 法pháp 。 能năng 緣duyên 可khả 斷đoạn 法pháp 。

如như 是thị 等đẳng 三tam 世thế 諸chư 法pháp 因nhân 緣duyên 。 果quả 報báo 共cộng 相tương 和hòa 合hợp 。 是thị 名danh 為vi 。

合hợp

菩Bồ 薩Tát 不bất 作tác 是thị 合hợp 。

何hà 以dĩ 故cố 。 如như 先tiên 說thuyết 。

過quá 去khứ 已dĩ 滅diệt 。 云vân 何hà 能năng 為vi 因nhân 。 能năng 為vi 緣duyên 。 未vị 來lai 未vị 有hữu 。 云vân 何hà 為vi 因nhân 緣duyên 。 現hiện 在tại 乃nãi 至chí 一nhất 念niệm 中trung 不bất 住trụ 。 云vân 何hà 為vi 因nhân 緣duyên 。

是thị 名danh

不bất 合hợp

復phục 次thứ 。 佛Phật 自tự 說thuyết 因nhân 緣duyên 。

三tam 世thế 及cập 名danh 字tự 空không 故cố 。 云vân 何hà 言ngôn 合hợp 。

大Đại 智Trí 度Độ 論Luận 卷quyển 第đệ 三tam 十thập 六lục