大Đại 乘Thừa 中Trung 觀Quán 釋Thích 論Luận ( 第Đệ 卷Quyển 第Đệ 卷Quyển )
Quyển 0008
安An 慧Tuệ 菩Bồ 薩Tát 造Tạo 宋Tống 惟Duy 淨Tịnh 等Đẳng 譯Dịch
大Đại 乘Thừa 中trung 觀quán 釋thích 論luận 卷quyển 第đệ 十thập 七thất 。 百bách 。
安an 慧tuệ 菩Bồ 薩Tát 造tạo
(# 西tây 天thiên 譯dịch 經kinh 三Tam 藏Tạng 。 朝triêu 散tán 大đại 夫phu 。 試thí 鴻hồng 臚lư 卿khanh 傳truyền 梵Phạm 大đại 師sư 賜tứ 紫tử 沙Sa 門Môn 臣thần 。 法pháp 護hộ 。 奉phụng 。 詔chiếu 譯dịch )# 。
觀Quán 聖Thánh 諦Đế 品Phẩm 第đệ 二nhị 十thập 四tứ 之chi 餘dư
復phục 次thứ 頌tụng 言ngôn 。
苦khổ 法pháp 不bất 知tri 故cố 。 餘dư 斷đoạn 及cập 作tác 證chứng 。
修tu 習tập 亦diệc 復phục 無vô 。 即tức 無vô 四tứ 聖Thánh 諦Đế 。
釋thích 曰viết 若nhược 不bất 知tri 苦khổ 即tức 斷đoạn 集tập 證chứng 滅diệt 修tu 道Đạo 。 不bất 成thành 謂vị 有hữu 定định 性tánh 故cố 彼bỉ 斷đoạn 證chứng 修tu 而nhi 悉tất 無vô 體thể 云vân 何hà 當đương 有hữu 。 四tứ 聖Thánh 諦Đế 果quả 彼bỉ 知tri 苦khổ 等đẳng 諸chư 所sở 作tác 用dụng 而nhi 亦diệc 不bất 成thành 此thử 復phục 云vân 何hà 。 謂vị 以dĩ 定định 性tánh 有hữu 所sở 得đắc 故cố 。 彼bỉ 復phục 何hà 能năng 有hữu 其kỳ 果quả 邪tà 於ư 三tam 摩ma 地địa 。 中trung 若nhược 有hữu 定định 性tánh 亦diệc 無vô 所sở 取thủ 。 果quả 無vô 體thể 故cố 無vô 住trụ 果quả 者giả 亦diệc 無vô 修tu 者giả 如như 是thị 亦diệc 無vô 八bát 種chủng 聖thánh 人nhân 故cố 無vô 僧Tăng 寶bảo 。
復phục 次thứ 頌tụng 言ngôn 。
若nhược 無vô 四tứ 聖Thánh 諦Đế 。 即tức 無vô 有hữu 法Pháp 寶bảo 。
以dĩ 無vô 法pháp 僧Tăng 故cố 。 云vân 何hà 當đương 有hữu 佛Phật 。
復phục 次thứ 頌tụng 言ngôn 。
不bất 以dĩ 菩Bồ 提Đề 緣duyên 。 佛Phật 墮đọa 無vô 緣duyên 過quá 。
不bất 以dĩ 佛Phật 為vi 緣duyên 。 菩Bồ 提Đề 還hoàn 成thành 過quá 。
釋thích 曰viết 若nhược 佛Phật 與dữ 菩Bồ 提Đề 自tự 體thể 可khả 成thành 者giả 即tức 互hỗ 相tương 無vô 因nhân 待đãi 性tánh 故cố 。
復phục 次thứ 頌tụng 言ngôn 。
若nhược 佛Phật 有hữu 自tự 體thể 。 無vô 菩Bồ 提Đề 可khả 成thành 。
無vô 菩Bồ 薩Tát 修tu 行hành 。 亦diệc 無vô 得đắc 果quả 者giả 。
復phục 次thứ 頌tụng 言ngôn 。
不bất 空không 何hà 所sở 作tác 。 自tự 體thể 所sở 作tác 無vô 。
法pháp 非phi 法pháp 亦diệc 無vô 。 果quả 亦diệc 無vô 所sở 有hữu 。
釋thích 曰viết 何hà 所sở 以dĩ 邪tà 謂vị 離ly 法pháp 非phi 法pháp 故cố 。
復phục 次thứ 頌tụng 言ngôn 。
因nhân 法pháp 非phi 法pháp 故cố 。 是thị 即tức 有hữu 其kỳ 果quả 。
法pháp 非phi 法pháp 若nhược 生sanh 。 不bất 空không 何hà 有hữu 果quả 。
釋thích 曰viết 若nhược 法pháp 生sanh 已dĩ 彼bỉ 即tức 空không 故cố 譬thí 如như 幻huyễn 人nhân 。 如như 汝nhữ 所sở 執chấp 非phi 唯duy 汝nhữ 自tự 破phá 於ư 成thành 就tựu 亦diệc 破phá 一nhất 切thiết 。
故cố 頌tụng 遣khiển 言ngôn 。
汝nhữ 亦diệc 破phá 世thế 間gian 。 一nhất 切thiết 所sở 行hành 相tương/tướng 。
以dĩ 破phá 空không 義nghĩa 故cố 。 復phục 壞hoại 於ư 緣duyên 生sanh 。
復phục 次thứ 頌tụng 言ngôn 。
若nhược 破phá 於ư 空không 義nghĩa 。 即tức 無vô 法pháp 可khả 作tác 。
此thử 何hà 能năng 發phát 起khởi 。 無vô 作tác 有hữu 作tác 者giả 。
復phục 次thứ 頌tụng 言ngôn 。
世thế 閒gian/nhàn 眾chúng 物vật 類loại 。 老lão 少thiếu 等đẳng 變biến 異dị 。
若nhược 自tự 體thể 不bất 滅diệt 。 有hữu 定định 性tánh 為vi 常thường 。
釋thích 曰viết 此thử 即tức 諸chư 物vật 分phần/phân 位vị 離ly 於ư 世thế 閒gian/nhàn 而nhi 有hữu 所sở 成thành 。 謂vị 以dĩ 定định 性tánh 有hữu 所sở 得đắc 故cố 。 此thử 亦diệc 還hoàn 成thành 別biệt 異dị 過quá 失thất 若nhược 尓# 即tức 應ưng 世thế 出xuất 世thế 閒gian/nhàn 所sở 證chứng 勝thắng 法Pháp 未vị 得đắc 者giả 得đắc 。 以dĩ 無vô 差sai 別biệt 。 故cố 此thử 即tức 盡tận 苦khổ 邊biên 際tế 。 諸chư 有hữu 作tác 用dụng 及cập 斷đoạn 煩phiền 惱não 而nhi 悉tất 不bất 有hữu 謂vị 執chấp 不bất 空không 。 而nhi 有hữu 所sở 成thành 。
故cố 下hạ 頌tụng 言ngôn 。
若nhược 見kiến 緣duyên 生sanh 義nghĩa 。 見kiến 非phi 見kiến 相tương 應ứng 。
即tức 能năng 見kiến 苦khổ 集tập 。 滅diệt 道Đạo 諦Đế 亦diệc 然nhiên 。
釋thích 曰viết 謂vị 以dĩ 世thế 俗tục 勝thắng 義nghĩa 。 二nhị 諦đế 相tướng 因nhân 待đãi 故cố 如như 是thị 乃nãi 能năng 。 見kiến 四Tứ 聖Thánh 諦Đế 。 若nhược 知tri 諸chư 法pháp 。 皆giai 無vô 自tự 性tánh 。 譬thí 如như 幻huyễn 人nhân 。 但đãn 依y 世thế 俗tục 見kiến 有hữu 生sanh 滅diệt 此thử 即tức 是thị 為vi 。 見kiến 於ư 苦Khổ 諦Đế 若nhược 見kiến 諸chư 法pháp 。 猶do 如như 幻huyễn 中trung 雲vân 雨vũ 等đẳng 相tương/tướng 於ư 勝thắng 義nghĩa 諦đế 。 而nhi 無vô 自tự 性tánh 於ư 世thế 俗tục 分phần/phân 見kiến 諸chư 行hành 因nhân 此thử 即tức 是thị 為vi 。 見kiến 於ư 集Tập 諦Đế 若nhược 法pháp 因nhân 滅diệt 觀quán 於ư 寂tịch 靜tĩnh 此thử 即tức 是thị 為vi 。 見kiến 於ư 滅Diệt 諦Đế 若nhược 法pháp 能năng 見kiến 向hướng 滅diệt 道đạo 性tánh 此thử 即tức 是thị 為vi 。 見kiến 於ư 道Đạo 諦Đế 此thử 如như 是thị 等đẳng 。 於ư 聲Thanh 聞Văn 乘Thừa 。 中trung 謂vị 見kiến 諦Đế 理lý 若nhược 於ư 大Đại 乘Thừa 法Pháp 。 中trung 見kiến 諦Đế 理lý 者giả 如như 經Kinh 中trung 說thuyết 。 寶bảo 跡tích 菩Bồ 薩Tát 白bạch 妙Diệu 吉Cát 祥Tường 。 菩Bồ 薩Tát 言ngôn 若nhược 了liễu 一nhất 切thiết 法pháp 。 無vô 生sanh 是thị 為vi 知tri 苦khổ 若nhược 見kiến 一nhất 切thiết 法pháp 。 無vô 住trụ 是thị 為vi 斷đoạn 集tập 若nhược 悟ngộ 一nhất 切thiết 法pháp 。 畢tất 竟cánh 寂tịch 滅diệt 。 是thị 為vi 證chứng 滅diệt 若nhược 見kiến 一nhất 切thiết 法pháp 。 無vô 性tánh 是thị 為vi 修tu 道Đạo 。
觀Quán 涅Niết 槃Bàn 品Phẩm 第đệ 二nhị 十thập 五ngũ
復phục 次thứ 有hữu 人nhân 。 引dẫn 前tiền 頌tụng 言ngôn 。
若nhược 一nhất 切thiết 法pháp 空không 。 無vô 生sanh 亦diệc 無vô 滅diệt 。
無vô 斷đoạn 無vô 所sở 證chứng 。 云vân 何hà 成thành 涅Niết 槃Bàn 。
釋thích 曰viết 彼bỉ 宗tông 意ý 者giả 謂vị 內nội 外ngoại 物vật 體thể 一nhất 切thiết 皆giai 有hữu 。 若nhược 不bất 有hữu 者giả 。 彼bỉ 諸chư 煩phiền 惱não 。 及cập 名danh 色sắc 等đẳng 而nhi 悉tất 是thị 空không 如như 空không 花hoa 等đẳng 今kim 此thử 所sở 說thuyết 由do 斷đoạn 煩phiền 惱não 證chứng 得đắc 有hữu 餘dư 無Vô 餘Dư 涅Niết 槃Bàn 。 若nhược 不bất 尓# 者giả 即tức 彼bỉ 名danh 色sắc 與dữ 無vô 餘dư 依y 而nhi 有hữu 相tương 違vi 又hựu 復phục 此thử 中trung 汝nhữ 言ngôn 空không 者giả 斷đoạn 與dữ 證chứng 滅diệt 而nhi 亦diệc 不bất 成thành 若nhược 欲dục 成thành 證chứng 彼bỉ 涅Niết 槃Bàn 者giả 如như 有hữu 說thuyết 言ngôn 。 勝thắng 義nghĩa 諦đế 中trung 亦diệc 非phi 無vô 證chứng 是thị 故cố 斷đoạn 所sở 得đắc 滅diệt 而nhi 證chứng 涅Niết 槃Bàn 。 如như 是thị 應ưng 知tri 。 以dĩ 不bất 空không 故cố 。 即tức 有hữu 所sở 得đắc 。
論luận 者giả 言ngôn 如như 我ngã 所sở 說thuyết 。 亦diệc 無vô 相tướng 違vi 如như 幻huyễn 證chứng 滅diệt 故cố 於ư 世thế 俗tục 智trí 境cảnh 此thử 即tức 不bất 滅diệt 謂vị 無vô 始thỉ 因nhân 緣duyên 展triển 轉chuyển 有hữu 生sanh 諸chư 行hành 所sở 起khởi 生sanh 滅diệt 分phần/phân 位vị 皆giai 如như 幻huyễn 燄diệm 若nhược 言ngôn 不bất 空không 即tức 無vô 法pháp 可khả 成thành 是thị 故cố 亦diệc 復phục 不bất 得đắc 涅Niết 槃Bàn 。
故cố 頌tụng 遣khiển 言ngôn 。
若nhược 一nhất 切thiết 不bất 空không 。 無vô 生sanh 亦diệc 無vô 滅diệt 。
無vô 斷đoạn 無vô 所sở 證chứng 。 云vân 何hà 成thành 涅Niết 槃Bàn 。
釋thích 曰viết 若nhược 法pháp 自tự 體thể 而nhi 不bất 壞hoại 者giả 即tức 彼bỉ 斷đoạn 滅diệt 亦diệc 悉tất 不bất 有hữu 此thử 中trung 如như 實thật 若nhược 言ngôn 諸chư 法pháp 無vô 自tự 體thể 者giả 如như 是thị 乃nãi 有hữu 涅Niết 槃Bàn 可khả 證chứng 此thử 亦diệc 難nan 見kiến 由do 此thử 應ưng 知tri 。 若nhược 能năng 解giải 了liễu 。 生sanh 滅diệt 分phần/phân 位vị 皆giai 悉tất 是thị 空không 。 不bất 生sanh 不bất 滅diệt 。 由do 彼bỉ 空không 故cố 即tức 有hữu 生sanh 滅diệt 。 此thử 非phi 不bất 空không 有hữu 過quá 失thất 故cố 若nhược 一nhất 切thiết 法pháp 。 空không 所sở 成thành 者giả 即tức 前tiền 所sở 說thuyết 破phá 散tán 無vô 體thể 應ưng 如như 是thị 有hữu 有hữu 體thể 無vô 體thể 二nhị 法pháp 一nhất 處xứ 即tức 有hữu 相tương 違vi 由do 如như 是thị 故cố 。 空không 義nghĩa 若nhược 成thành 即tức 無vô 生sanh 滅diệt 。
復phục 次thứ 頌tụng 言ngôn 。
無vô 退thoái 亦diệc 無vô 得đắc 。 不bất 斷đoạn 亦diệc 不bất 常thường 。
不bất 滅diệt 亦diệc 不bất 生sanh 。 此thử 說thuyết 為vi 涅Niết 槃Bàn 。
釋thích 曰viết 勝thắng 義nghĩa 諦đế 中trung 亦diệc 不bất 說thuyết 有hữu 涅Niết 槃Bàn 可khả 得đắc 或hoặc 有hữu 說thuyết 言ngôn 涅Niết 槃Bàn 。 有hữu 體thể 或hoặc 有hữu 說thuyết 言ngôn 涅Niết 槃Bàn 。 無vô 體thể 或hoặc 言ngôn 涅Niết 槃Bàn 二nhị 俱câu 無vô 生sanh 此thử 如như 是thị 等đẳng 。 皆giai 非phi 實thật 說thuyết 。
故cố 下hạ 頌tụng 言ngôn 。
若nhược 涅Niết 槃Bàn 有hữu 體thể 。 即tức 墮đọa 老lão 死tử 相tướng 。
涅Niết 槃Bàn 非phi 老lão 死tử 。 而nhi 無vô 老lão 死tử 法pháp 。
釋thích 曰viết 此thử 即tức 有hữu 體thể 證chứng 成thành 有hữu 體thể 何hà 所sở 以dĩ 邪tà 離ly 體thể 無vô 成thành 故cố 如như 石thạch 女nữ 子tử 是thị 義nghĩa 應ưng 知tri 若nhược 涅Niết 槃Bàn 無vô 體thể 。 此thử 復phục 云vân 何hà 。
故cố 下hạ 頌tụng 言ngôn 。
若nhược 涅Niết 槃Bàn 有hữu 體thể 。 涅Niết 槃Bàn 即tức 有hữu 為vi 。
此thử 乃nãi 無vô 有hữu 法pháp 。 而nhi 是thị 無vô 為vi 者giả 。
釋thích 曰viết 此thử 即tức 隨tùy 前tiền 頌tụng 說thuyết 次thứ 復phục 云vân 何hà 。
故cố 下hạ 頌tụng 言ngôn 。
若nhược 涅Niết 槃Bàn 有hữu 體thể 。 云vân 何hà 名danh 無vô 取thủ 。
若nhược 法pháp 體thể 是thị 有hữu 。 何hà 法pháp 無vô 取thủ 邪tà 。
釋thích 曰viết 畢tất 竟cánh 說thuyết 者giả 涅Niết 槃Bàn 若nhược 有hữu 所sở 成thành 體thể 法pháp 此thử 即tức 而nhi 復phục 何hà 名danh 無vô 成thành 謂vị 無vô 少thiểu 法pháp 於ư 無vô 體thể 中trung 而nhi 有hữu 所sở 取thủ 。 今kim 此thử 所sở 說thuyết 以dĩ 無vô 取thủ 。 故cố 名danh 為vi 涅Niết 槃Bàn 。
復phục 有hữu 人nhân 言ngôn 如như 所sở 說thuyết 涅Niết 槃Bàn 應ưng 無vô 取thủ 中trung 有hữu 涅Niết 槃Bàn 邪tà 。
故cố 頌tụng 荅# 言ngôn 。
若nhược 涅Niết 槃Bàn 有hữu 體thể 。 無vô 體thể 當đương 何hà 有hữu 。
涅Niết 槃Bàn 有hữu 體thể 故cố 。 無vô 無vô 體thể 可khả 成thành 。
釋thích 曰viết 無vô 所sở 得đắc 故cố 。 此thử 中trung 無vô 體thể 是thị 即tức 證chứng 成thành 比tỉ 量lượng 無vô 體thể 今kim 此thử 遮già 遣khiển 善thiện 等đẳng 諸chư 體thể 而nhi 悉tất 不bất 有hữu 體thể 不bất 成thành 故cố 若nhược 以dĩ 無vô 體thể 而nhi 成thành 有hữu 體thể 此thử 亦diệc 不bất 成thành 此thử 說thuyết 有hữu 體thể 亦diệc 云vân 何hà 有hữu 若nhược 言ngôn 無vô 者giả 此thử 復phục 云vân 何hà 。 若nhược 或hoặc 意ý 謂vị 涅Niết 槃Bàn 有hữu 體thể 或hoặc 謂vị 無vô 體thể 此thử 即tức 非phi 是thị 無vô 體thể 可khả 成thành 。
復phục 次thứ 頌tụng 言ngôn 。
若nhược 涅Niết 槃Bàn 無vô 體thể 。 云vân 何hà 名danh 無vô 取thủ 。
非phi 無vô 體thể 可khả 有hữu 。 涅Niết 槃Bàn 即tức 無vô 取thủ 。
釋thích 曰viết 無vô 體thể 不bất 可khả 取thủ 故cố 。 乃nãi 有hữu 無vô 取thủ 。
復phục 次thứ 頌tụng 言ngôn 。
有hữu 體thể 有hữu 生sanh 死tử 。 即tức 有hữu 往vãng 來lai 相tương/tướng 。
因nhân 彼bỉ 無vô 取thủ 故cố 。 即tức 說thuyết 為vi 涅Niết 槃Bàn 。
釋thích 曰viết 因nhân 其kỳ 取thủ 故cố 施thi 設thiết 有hữu 生sanh 即tức 有hữu 差sai 別biệt 皆giai 是thị 世thế 俗tục 非phi 勝thắng 義nghĩa 諦đế 。
復phục 次thứ 頌tụng 言ngôn 。
佛Phật 大đại 師sư 所sở 說thuyết 。 斷đoạn 有hữu 及cập 非phi 有hữu 。
勝thắng 義nghĩa 無vô 無vô 體thể 。 此thử 即tức 成thành 涅Niết 槃Bàn 。
復phục 有hữu 人nhân 言ngôn 若nhược 彼bỉ 有hữu 無vô 。 共cộng 成thành 涅Niết 槃Bàn 應ưng 非phi 過quá 失thất 邪tà 。
故cố 頌tụng 荅# 言ngôn 。
若nhược 有hữu 無vô 二nhị 法pháp 。 共cộng 成thành 涅Niết 槃Bàn 者giả 。
彼bỉ 有hữu 無vô 二nhị 法pháp 。 解giải 脫thoát 性tánh 不bất 成thành 。
釋thích 曰viết 有hữu 無vô 二nhị 法pháp 俱câu 不bất 成thành 故cố 。 此thử 復phục 云vân 何hà 。
故cố 下hạ 頌tụng 言ngôn 。
涅Niết 槃Bàn 有hữu 無vô 成thành 。 云vân 何hà 得đắc 無vô 取thủ 。
而nhi 彼bỉ 有hữu 無vô 相tướng 。 二nhị 因nhân 取thủ 故cố 成thành 。
復phục 次thứ 頌tụng 言ngôn 。
若nhược 有hữu 無vô 二nhị 法pháp 。 共cộng 成thành 涅Niết 槃Bàn 者giả 。
涅Niết 槃Bàn 是thị 無vô 為vi 。 有hữu 無vô 是thị 有hữu 為vi 。
釋thích 曰viết 此thử 即tức 互hỗ 相tương 有hữu 體thể 可khả 取thủ 是thị 故cố 有hữu 體thể 無vô 體thể 若nhược 離ly 相tương/tướng 者giả 即tức 非phi 涅Niết 槃Bàn 若nhược 有hữu 無vô 二nhị 法pháp 有hữu 自tự 體thể 者giả 亦diệc 非phi 涅Niết 槃Bàn 一nhất 是thị 有hữu 體thể 一nhất 是thị 滅diệt 體thể 二nhị 俱câu 無vô 體thể 所sở 以dĩ 者giả 何hà 。 謂vị 以dĩ 涅Niết 槃Bàn 有hữu 體thể 無vô 體thể 悉tất 不bất 可khả 說thuyết 。
復phục 次thứ 頌tụng 言ngôn 。
若nhược 有hữu 無vô 二nhị 法pháp 。 共cộng 成thành 涅Niết 槃Bàn 者giả 。
彼bỉ 二nhị 非phi 一nhất 處xứ 。 如như 明minh 暗ám 不bất 俱câu 。
釋thích 曰viết 互hỗ 相tương 違vi 故cố 同đồng 異dị 不bất 合hợp 故cố 何hà 處xứ 有hữu 體thể 邪tà 。
復phục 有hữu 人nhân 言ngôn 如như 我ngã 所sở 解giải 。 非phi 有hữu 非phi 無vô 。 是thị 涅Niết 槃Bàn 邪tà 。
故cố 頌tụng 荅# 言ngôn 。
非phi 非phi 有hữu 非phi 無vô 。 而nhi 成thành 於ư 涅Niết 槃Bàn 。
彼bỉ 有hữu 無vô 二nhị 法pháp 。 無vô 能năng 成thành 所sở 成thành 。
釋thích 曰viết 此thử 若nhược 已dĩ 遣khiển 有hữu 體thể 無vô 體thể 此thử 復phục 何hà 說thuyết 非phi 有hữu 非phi 無vô 。 謂vị 彼bỉ 有hữu 無vô 二nhị 法pháp 自tự 體thể 。 無vô 所sở 成thành 故cố 。
復phục 次thứ 頌tụng 言ngôn 。
若nhược 非phi 有hữu 非phi 無vô 。 而nhi 成thành 涅Niết 槃Bàn 者giả 。
此thử 有hữu 何hà 可khả 說thuyết 。 亦diệc 有hữu 何hà 可khả 取thủ 。
釋thích 曰viết 此thử 中trung 遮già 遣khiển 彼bỉ 有hữu 無vô 等đẳng 無vô 所sở 作tác 故cố 今kim 此thử 證chứng 成thành 二nhị 法pháp 無vô 體thể 有hữu 何hà 可khả 說thuyết 。
論luận 者giả 言ngôn 或hoặc 有hữu 異dị 意ý 於ư 佛Phật 如Như 來Lai 。 徧biến 一nhất 切thiết 處xứ 。 無Vô 礙Ngại 智Trí 中trung 執chấp 有hữu 無vô 者giả 。
下hạ 頌tụng 遣khiển 言ngôn 。
如Như 來Lai 涅Niết 槃Bàn 後hậu 。 不bất 說thuyết 有hữu 與dữ 無vô 。
俱câu 有hữu 及cập 俱câu 非phi 。 如Như 來Lai 悉tất 不bất 說thuyết 。
釋thích 曰viết 如Như 來Lai 滅diệt 後hậu 。 及cập 見kiến 在tại 時thời 即tức 不bất 說thuyết 有hữu 亦diệc 不bất 說thuyết 無vô 亦diệc 有hữu 亦diệc 無vô 。 非phi 有hữu 非phi 無vô 。 而nhi 悉tất 不bất 說thuyết 亦diệc 復phục 不bất 說thuyết 外ngoại 道đạo 經kinh 中trung 身thân 之chi 與dữ 神thần 是thị 一nhất 是thị 異dị 是thị 故cố 一nhất 切thiết 。 所sở 執chấp 無vô 體thể 勝thắng 義nghĩa 諦đế 中trung 亦diệc 無vô 如Như 來Lai 亦diệc 復phục 不bất 說thuyết 有hữu 涅Niết 槃Bàn 法pháp 於ư 彼bỉ 一nhất 切thiết 。 種chủng 類loại 法pháp 中trung 而nhi 悉tất 無vô 彼bỉ 涅Niết 槃Bàn 可khả 有hữu 後hậu 復phục 遮già 遣khiển 。
故cố 下hạ 頌tụng 言ngôn 。
非phi 生sanh 死tử 涅Niết 槃Bàn 。 有hữu 少thiểu 法pháp 差sai 別biệt 。
涅Niết 槃Bàn 與dữ 生sanh 死tử 。 亦diệc 無vô 少thiểu 差sai 別biệt 。
釋thích 曰viết 謂vị 以dĩ 生sanh 死tử 因nhân 果quả 二nhị 法pháp 所sở 成thành 諸chư 蘊uẩn 由do 此thử 施thi 設thiết 而nhi 彼bỉ 諸chư 蘊uẩn 自tự 性tánh 空không 故cố 。 不bất 生sanh 不bất 滅diệt 。 是thị 故cố 不bất 生sanh 不bất 滅diệt 。 二nhị 法pháp 平bình 等đẳng 以dĩ 平bình 等đẳng 故cố 。 生sanh 死tử 涅Niết 槃Bàn 。 無vô 有hữu 差sai 別biệt 。
復phục 次thứ 頌tụng 言ngôn 。
實thật 際tế 涅Niết 槃Bàn 際tế 。 空không 際tế 生sanh 死tử 際tế 。
非phi 彼bỉ 二nhị 中trung 閒gian/nhàn 。 有hữu 毫hào 釐li 差sai 別biệt 。
釋thích 曰viết 法pháp 性tánh 無vô 差sai 別biệt 。 猶do 如như 虛hư 空không 。 無vô 方phương 分phần/phân 等đẳng 諸chư 相tướng 分phân 別biệt 此thử 中trung 意ý 者giả 諸chư 法pháp 空không 性tánh 即tức 成thành 涅Niết 槃Bàn 所sở 成thành 法pháp 中trung 若nhược 謂vị 決quyết 定định 有hữu 所sở 得đắc 者giả 。 彼bỉ 即tức 是thị 空không 一nhất 切thiết 異dị 見kiến 諸chư 有hữu 言ngôn 說thuyết 。 無vô 體thể 可khả 說thuyết 亦diệc 非phi 勝thắng 義nghĩa 諦đế 中trung 有hữu 彼bỉ 諸chư 見kiến 而nhi 可khả 成thành 故cố 是thị 故cố 如Như 來Lai 。 滅diệt 後hậu 有hữu 不bất 有hữu 等đẳng 常thường 無vô 常thường 等đẳng 邊biên 無vô 邊biên 等đẳng 而nhi 悉tất 不bất 說thuyết 。
頌tụng 緫# 攝nhiếp 言ngôn 。
依y 止chỉ 於ư 涅Niết 槃Bàn 。 先tiên 際tế 及cập 後hậu 際tế 。
說thuyết 常thường 等đẳng 邊biên 等đẳng 。 有hữu 無vô 等đẳng 諸chư 見kiến 。
釋thích 曰viết 如như 其kỳ 次thứ 第đệ 此thử 說thuyết 應ưng 知tri 。
復phục 次thứ 頌tụng 言ngôn 。
若nhược 諸chư 法pháp 皆giai 空không 。 何hà 有hữu 邊biên 無vô 邊biên 。
亦diệc 有hữu 亦diệc 無vô 邊biên 。 非phi 有hữu 非phi 無vô 邊biên 。
復phục 次thứ 頌tụng 言ngôn 。
何hà 一nhất 性tánh 異dị 性tánh 。 何hà 有hữu 常thường 無vô 常thường 。
亦diệc 常thường 亦diệc 無vô 常thường 。 非phi 常thường 非phi 無vô 常thường 。
釋thích 曰viết 分phân 別biệt 自tự 性tánh 無vô 所sở 依y 止chỉ 。 此thử 中trung 意ý 者giả 分phân 別biệt 無vô 體thể 故cố 。
復phục 有hữu 人nhân 言ngôn 勝thắng 義nghĩa 諦đế 中trung 有hữu 其kỳ 涅Niết 槃Bàn 彼bỉ 有hữu 所sở 得đắc 謂vị 佛Phật 世Thế 尊Tôn 。 以dĩ 清thanh 淨tịnh 意ý 分phân 別biệt 說thuyết 法Pháp 。 於ư 勝thắng 義nghĩa 諦đế 。 中trung 亦diệc 有hữu 法pháp 可khả 說thuyết 。
復phục 次thứ 論luận 者giả 以dĩ 頌tụng 遣khiển 言ngôn 。
諸chư 所sở 得đắc 皆giai 寂tịch 。 遠viễn 離ly 諸chư 嬈nhiễu 惱não 。
無vô 我ngã 無vô 所sở 成thành 。 諸chư 法pháp 無vô 所sở 得đắc 。
釋thích 曰viết 法pháp 自tự 性tánh 空không 故cố 。 一nhất 切thiết 分phân 別biệt 。 而nhi 亦diệc 止chỉ 息tức 謂vị 以dĩ 法pháp 性tánh 本bổn 無vô 。 所sở 生sanh 故cố 佛Phật 亦diệc 無vô 少thiểu 法pháp 。 可khả 說thuyết 但đãn 以dĩ 作tác 業nghiệp 所sở 依y 而nhi 有hữu 所sở 成thành 。 種chủng 種chủng 施thi 設thiết 。 有hữu 性tánh 皆giai 空không 於ư 諸chư 行hành 中trung 。 故cố 佛Phật 亦diệc 無vô 少thiểu 法pháp 可khả 說thuyết 。
觀quán 夢mộng 幻huyễn 品phẩm 。 第đệ 二nhị 十thập 六lục
復phục 次thứ 論luận 者giả 謂vị 餘dư 人nhân 言ngôn 今kim 此thử 如như 是thị 應ưng 知tri 。 所sở 說thuyết 皆giai 如như 夢mộng 幻huyễn 。 有hữu 所sở 和hòa 合hợp 彼bỉ 諸chư 趣thú 等đẳng 差sai 別biệt 分phân 別biệt 亦diệc 如như 乾càn 闥thát 婆bà 城thành 。 諸chư 行hành 所sở 起khởi 皆giai 是thị 緣duyên 生sanh 此thử 等đẳng 廣quảng 說thuyết 皆giai 謂vị 證chứng 成thành 世thế 俗tục 緣duyên 生sanh 對đối 治trị 之chi 法pháp 有hữu 所sở 宣tuyên 說thuyết 。 此thử 說thuyết 皆giai 是thị 不bất 顛điên 倒đảo 義nghĩa 。
故cố 下hạ 頌tụng 言ngôn 。
眾chúng 生sanh 無vô 明minh 覆phú 。 後hậu 復phục 起khởi 三tam 行hành 。
由do 三tam 行hành 造tạo 業nghiệp 。 生sanh 人nhân 等đẳng 諸chư 趣thú 。
釋thích 曰viết 言ngôn 三tam 行hành 者giả 謂vị 身thân 語ngữ 意ý 見kiến 所sở 造tạo 作tác 又hựu 謂vị 福phước 行hành 罪tội 行hành 。 及cập 不bất 動động 行hành 。
復phục 次thứ 頌tụng 言ngôn 。
以dĩ 行hành 為vi 因nhân 故cố 。 而nhi 取thủ 著trước 於ư 識thức 。
由do 著trước 彼bỉ 識thức 故cố 。 增tăng 長trưởng 於ư 名danh 色sắc 。
釋thích 曰viết 此thử 畢tất 竟cánh 說thuyết 因nhân 名danh 故cố 有hữu 色sắc 積tích 色sắc 成thành 蘊uẩn 故cố 名danh 色sắc 蘊uẩn 。
復phục 次thứ 頌tụng 言ngôn 。
由do 名danh 色sắc 增tăng 故cố 。 而nhi 生sanh 於ư 六lục 處xứ 。
六lục 處xứ 隨tùy 起khởi 觸xúc 。 所sở 生sanh 如như 次thứ 說thuyết 。
復phục 次thứ 頌tụng 言ngôn 。
因nhân 眼nhãn 及cập 與dữ 色sắc 。 與dữ 名danh 色sắc 為vi 緣duyên 。
如như 是thị 法pháp 和hòa 合hợp 。 是thị 故cố 識thức 生sanh 起khởi 。
釋thích 曰viết 是thị 中trung 復phục 以dĩ 作tác 意ý 和hòa 合hợp 如như 彼bỉ 眼nhãn 識thức 與dữ 名danh 色sắc 為vi 緣duyên 。 有hữu 所sở 生sanh 起khởi 。 餘dư 耳nhĩ 識thức 等đẳng 與dữ 名danh 色sắc 為vi 緣duyên 。 有hữu 所sở 生sanh 起khởi 。 所sở 說thuyết 亦diệc 然nhiên 。
復phục 次thứ 頌tụng 言ngôn 。
由do 眼nhãn 色sắc 識thức 三tam 。 故cố 能năng 生sanh 於ư 觸xúc 。
從tùng 觸xúc 復phục 起khởi 受thọ 。 此thử 受thọ 相tương/tướng 三tam 種chủng 。
復phục 次thứ 頌tụng 言ngôn 。
因nhân 受thọ 起khởi 於ư 愛ái 。 以dĩ 受thọ 故cố 愛ái 生sanh 。
從tùng 愛ái 生sanh 於ư 取thủ 。 所sở 取thủ 有hữu 四tứ 種chủng 。
釋thích 曰viết 此thử 復phục 云vân 何hà 。 所sở 言ngôn 取thủ 者giả 謂vị 欲dục 取thủ 愛ái 取thủ 戒giới 禁cấm 取thủ 我ngã 語ngữ 取thủ 等đẳng 。
復phục 次thứ 頌tụng 言ngôn 。
因nhân 取thủ 故cố 有hữu 有hữu 。 謂vị 取thủ 者giả 有hữu 故cố 。
若nhược 無vô 取thủ 解giải 脫thoát 。 是thị 故cố 無vô 彼bỉ 有hữu 。
復phục 次thứ 頌tụng 言ngôn 。
有hữu 者giả 謂vị 五ngũ 蘊uẩn 。 從tùng 蘊uẩn 故cố 起khởi 生sanh 。
生sanh 故cố 有hữu 老lão 死tử 。 及cập 憂ưu 悲bi 苦khổ 等đẳng 。
釋thích 曰viết 何hà 名danh 五ngũ 蘊uẩn 。 此thử 說thuyết 即tức 是thị 五ngũ 取thủ 蘊uẩn 故cố 由do 此thử 有hữu 彼bỉ 諸chư 眾chúng 生sanh 。 聚tụ 諸chư 行hành 生sanh 起khởi 。
復phục 次thứ 頌tụng 言ngôn 。
諸chư 憂ưu 悲bi 苦khổ 惱não 。 皆giai 從tùng 生sanh 所sở 起khởi 。
如như 是thị 即tức 唯duy 有hữu 。 一nhất 大đại 苦khổ 蘊uẩn 生sanh 。
釋thích 曰viết 此thử 中trung 云vân 何hà 。 而nhi 能năng 息tức 滅diệt 生sanh 法pháp 相tướng 續tục 一nhất 大đại 苦khổ 蘊uẩn 。 諸chư 所sở 起khởi 作tác 謂vị 即tức 應ưng 離ly 我ngã 所sở 自tự 性tánh 。
復phục 次thứ 頌tụng 言ngôn 。
此thử 無vô 明minh 及cập 行hành 。 為vi 生sanh 死tử 根căn 本bổn 。
智trí 者giả 於ư 無vô 明minh 。 而nhi 不bất 見kiến 有hữu 體thể 。
釋thích 曰viết 若nhược 見kiến 諸chư 行hành 有hữu 所sở 造tạo 作tác 。 而nhi 生sanh 過quá 失thất 此thử 即tức 無vô 明minh 及cập 行hành 與dữ 彼bỉ 生sanh 死tử 乃nãi 為vi 根căn 本bổn 何hà 以dĩ 故cố 諸chư 行hành 造tạo 作tác 故cố 智trí 者giả 不bất 然nhiên 不bất 見kiến 諸chư 行hành 有hữu 所sở 造tạo 作tác 。 實thật 智trí 正chánh 觀quán 不bất 見kiến 有hữu 生sanh 何hà 以dĩ 故cố 見kiến 真chân 實thật 故cố 。
復phục 次thứ 頌tụng 言ngôn 。
若nhược 無vô 明minh 息tức 滅diệt 。 諸chư 行hành 亦diệc 復phục 滅diệt 。
無vô 明minh 行hành 滅diệt 故cố 。 智trí 者giả 如như 是thị 修tu 。
釋thích 曰viết 種chủng 子tử 滅diệt 故cố 牙nha 等đẳng 不bất 生sanh 勝thắng 義nghĩa 諦đế 中trung 諸chư 法pháp 無vô 體thể 十Thập 二Nhị 緣Duyên 生Sanh 。 智trí 所sở 習tập 力lực 無vô 明minh 等đẳng 滅diệt 自tự 體thể 滅diệt 故cố 諸chư 行hành 何hà 有hữu 。
復phục 次thứ 頌tụng 言ngôn 。
滅diệt 法pháp 對đối 治trị 生sanh 。 即tức 真chân 實thật 所sở 轉chuyển 。
此thử 一nhất 大đại 苦khổ 蘊uẩn 。 如như 是thị 苦khổ 皆giai 滅diệt 。
釋thích 曰viết 所sở 謂vị 有hữu 支chi 輪luân 迴hồi 息tức 滅diệt 彼bỉ 識thức 亦diệc 滅diệt 以dĩ 識thức 滅diệt 故cố 乃nãi 至chí 生sanh 老lão 死tử 。 法pháp 皆giai 滅diệt 世thế 俗tục 諦đế 可khả 取thủ 勝thắng 義nghĩa 諦đế 無vô 生sanh 諸chư 緣duyên 生sanh 等đẳng 法pháp 此thử 復phục 云vân 何hà 滅diệt 。
大Đại 乘Thừa 中Trung 觀Quán 釋Thích 論Luận 卷quyển 第đệ 十thập 七thất
甲giáp 辰thần 歲tuế 高cao 麗lệ 國quốc 大đại 藏tạng 都đô 監giám 奉phụng
敕sắc 彫điêu 造tạo