大日與釋迦 ( 大đại 日nhật 與dữ 釋Thích 迦Ca )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（雜語）台密謂大日與釋迦為同一佛，但有法身（大日）與應身（釋迦）之差，東密謂二佛別體，各具三身。守護國界守陀羅尼經九曰：「佛言：秘密主！我於無量無數劫中修集如是波羅蜜多，至最後身六年苦行，不得阿耨多羅三藐三菩提成大毘盧遮那。坐道場時，無量化佛猶如油麻徧滿虛空。（中略）是時諸佛同告我言：善男子諦聽諦聽！當為汝說，汝今宜應於鼻端想淨月輪於月輪中作唵字觀，作是觀已，於夜後分得成阿耨多羅三藐三菩提。」金剛頂經一曰：「時一切如來滿此佛世界猶如胡麻，爾時一切如來雲集於一切義成就菩薩摩訶薩坐菩提場，往詣現受用身咸作是言：善男子！云何證無上正等覺菩提？不知一切如來真實忍諸苦行。（中略）一切如來異口同音告彼菩薩言：善男子當住觀察自三摩地，以自性成就真言自恣而誦。」是為明金剛界五相成佛之文，一切義成就菩薩者，悉達太子，即釋迦如來也。依已上此等經文，則台密諸師成立大日釋迦一體之義，其說頗盛。然東密依差別門謂大日釋迦，有各三身，釋迦之法身，為無相之空理，大日之法身，為六大平等之體性，故二身有天淵之別也。大日經六曰：「入薄伽梵大智灌頂即以陀羅尼形示現佛事，爾時大覺世尊隨住一切諸眾生前施作佛事，演說三三昧耶句。佛言：秘密主！觀我語輪境界，廣長徧至無量世界清淨門，如其本性表示隨類法界門令一切眾生皆得歡喜，亦如今釋迦牟尼世尊流徧無盡虛空界於諸剎土勤作佛事。」二教論下舉此經文曰：「此文明大日尊三身徧諸世界作佛事，亦如釋迦三身，釋迦三身大日三身各各不同應當知之。」
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 雜tạp 語ngữ ） 台thai 密mật 謂vị 大đại 日nhật 與dữ 釋Thích 迦Ca 為vi 同đồng 一nhất 佛Phật ， 但đãn 有hữu 法Pháp 身thân （ 大đại 日nhật ） 與dữ 應ưng/ứng 身thân （ 釋Thích 迦Ca ） 之chi 差sai ， 東đông 密mật 謂vị 二nhị 佛Phật 別biệt 體thể ， 各các 具cụ 三Tam 身Thân 。 守thủ 護hộ 國quốc 界giới 。 守thủ 陀đà 羅la 尼ni 經kinh 九cửu 曰viết ： 「 佛Phật 言ngôn ： 秘bí 密mật 主chủ 我ngã 於ư 無vô 量lượng 。 無vô 數số 劫kiếp 中trung 。 修tu 集tập 如như 是thị 波Ba 羅La 蜜Mật 多Đa 。 至chí 最tối 後hậu 身thân 六lục 年niên 苦khổ 行hạnh 。 不bất 得đắc 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề 。 成thành 大đại 毘Tỳ 盧Lô 遮Già 那Na 。 坐tọa 道Đạo 場Tràng 時thời 。 無vô 量lượng 化hóa 佛Phật 。 猶do 如như 油du 麻ma 徧biến 滿mãn 虛hư 空không 。 （ 中trung 略lược ） 是thị 時thời 諸chư 佛Phật 。 同đồng 告cáo 我ngã 言ngôn 善thiện 男nam 子tử 諦đế 聽thính 。 諦đế 聽thính 當đương 為vì 汝nhữ 說thuyết 。 汝nhữ 今kim 宜nghi 應ưng 。 於ư 鼻tị 端đoan 想tưởng 淨tịnh 月nguyệt 輪luân 於ư 月nguyệt 輪luân 中trung 作tác 唵án 字tự 觀quán 作tác 是thị 觀quán 已dĩ 。 於ư 夜dạ 後hậu 分phân 。 得đắc 成thành 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề 。 」 金kim 剛cang 頂đảnh 經kinh 一nhất 曰viết ： 「 時thời 一nhất 切thiết 如Như 來Lai 。 滿mãn 此thử 佛Phật 世thế 界giới 。 猶do 如như 胡hồ 麻ma 。 爾nhĩ 時thời 一nhất 切thiết 如Như 來Lai 。 雲vân 集tập 於ư 一nhất 切thiết 義nghĩa 。 成thành 就tựu 菩Bồ 薩Tát 。 摩Ma 訶Ha 薩Tát 坐tọa 菩Bồ 提Đề 場Tràng 。 往vãng 詣nghệ 現hiện 受thọ 用dụng 身thân 咸hàm 作tác 是thị 言ngôn 。 善thiện 男nam 子tử 。 云vân 何hà 證chứng 無vô 上thượng 正Chánh 等Đẳng 覺Giác 菩Bồ 提Đề 不bất 知tri 一nhất 切thiết 如Như 來Lai 真chân 實thật 忍nhẫn 諸chư 苦khổ 行hạnh 。 （ 中trung 略lược ） 一nhất 切thiết 如Như 來Lai 。 異dị 口khẩu 同đồng 音âm 。 告cáo 彼bỉ 菩Bồ 薩Tát 言ngôn 。 善thiện 男nam 子tử 當đương 住trụ 觀quán 察sát 自tự 三tam 摩ma 地địa 。 以dĩ 自tự 性tánh 成thành 就tựu 真chân 言ngôn 自tự 恣tứ 而nhi 誦tụng 。 」 是thị 為vi 明minh 金kim 剛cang 界giới 五ngũ 相tướng 成thành 佛Phật 之chi 文văn 一nhất 切thiết 義nghĩa 成thành 就tựu 。 菩Bồ 薩Tát 者giả 悉Tất 達Đạt 太Thái 子Tử 。 即tức 釋Thích 迦Ca 如Như 來Lai 也dã 。 依y 已dĩ 上thượng 此thử 等đẳng 經kinh 文văn ， 則tắc 台thai 密mật 諸chư 師sư 成thành 立lập 大đại 日nhật 釋Thích 迦Ca 一nhất 體thể 之chi 義nghĩa ， 其kỳ 說thuyết 頗phả 盛thịnh 。 然nhiên 東đông 密mật 依y 差sai 別biệt 門môn 謂vị 大đại 日nhật 釋Thích 迦Ca 有hữu 各các 三Tam 身Thân 釋Thích 迦Ca 之chi 法Pháp 身thân 為vi 無vô 相tướng 之chi 空không 理lý ， 大đại 日nhật 之chi 法Pháp 身thân 為vi 六lục 大đại 平bình 等đẳng 之chi 體thể 性tánh ， 故cố 二nhị 身thân 有hữu 天thiên 淵uyên 之chi 別biệt 也dã 。 大đại 日nhật 經kinh 六lục 曰viết ： 「 入nhập 薄Bạc 伽Già 梵Phạm 大đại 智trí 灌quán 頂đảnh 即tức 以dĩ 陀đà 羅la 尼ni 。 形hình 示thị 現hiện 佛Phật 事sự 。 爾nhĩ 時thời 大đại 覺giác 世Thế 尊Tôn 。 隨tùy 住trụ 一nhất 切thiết 諸chư 眾chúng 生sanh 。 前tiền 施thi 作tác 佛Phật 事sự 。 演diễn 說thuyết 三tam 三tam 昧muội 耶da 句cú 。 佛Phật 言ngôn ： 秘bí 密mật 主chủ ！ 觀quán 我ngã 語ngữ 輪luân 境cảnh 界giới 廣quảng 長trường 徧biến 至chí 無vô 量lượng 世thế 界giới 。 清thanh 淨tịnh 門môn ， 如như 其kỳ 本bổn 性tánh 表biểu 示thị 隨tùy 類loại 法Pháp 界Giới 門môn 令linh 一nhất 切thiết 眾chúng 生sanh 。 皆giai 得đắc 歡hoan 喜hỷ 。 亦diệc 如như 今kim 釋Thích 迦Ca 牟Mâu 尼Ni 世Thế 尊Tôn 。 流lưu 徧biến 無vô 盡tận 虛hư 空không 。 界giới 於ư 諸chư 剎sát 土độ 勤cần 作tác 佛Phật 事sự 。 」 二nhị 教giáo 論luận 下hạ 舉cử 此thử 經Kinh 文văn 曰viết ： 「 此thử 文văn 明minh 大đại 日nhật 尊tôn 三Tam 身Thân 徧biến 諸chư 世thế 界giới 作tác 佛Phật 事sự ， 亦diệc 如như 釋Thích 迦Ca 三Tam 身Thân 釋Thích 迦Ca 三Tam 身Thân 大đại 日nhật 三Tam 身Thân 各các 各các 不bất 同đồng 。 應ưng 當đương 知tri 之chi 。 」 。