夜叉 ( 夜dạ 叉xoa )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（異類）Yakṣa，又曰閱叉。新作藥叉，夜乞叉。譯言能噉鬼，捷疾鬼，勇健，輕捷，秘密等。玄應音義三曰：「閱叉或云夜叉，皆訛也。正言藥叉，此譯云能噉鬼，謂食噉人也。又云傷者，謂能傷害人也。」法華玄贊二曰：「夜叉，此云勇健。飛騰空中，攝地行類諸羅剎也。羅剎，云暴惡，亦云可畏。彼皆訛音，梵語正云藥叉羅剎婆。」註維摩經一：「什曰：夜叉，秦言貴人，亦言輕捷。有三種：一在地，二在虛空，三天夜叉也。」淨名疏二曰：「夜叉者，皆是鬼道。夜叉，此云輕疾。」慧苑音義下曰：「夜叉，此云祠祭鬼，謂俗間祠祭以求恩福者也。舊翻捷疾鬼也。」梵語雜名曰：「夜叉，藥乞叉。」大日經疏一曰：「西方謂夜叉為秘密，以其身口意速疾隱秘難可了知故。」
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 異dị 類loại ） Yak ṣ a ， 又hựu 曰viết 閱duyệt 叉xoa 。 新tân 作tác 藥dược 叉xoa ， 夜dạ 乞khất 叉xoa 。 譯dịch 言ngôn 能năng 噉đạm 鬼quỷ ， 捷tiệp 疾tật 鬼quỷ ， 勇dũng 健kiện ， 輕khinh 捷tiệp ， 秘bí 密mật 等đẳng 。 玄huyền 應ưng/ứng 音âm 義nghĩa 三tam 曰viết ： 「 閱duyệt 叉xoa 或hoặc 云vân 夜dạ 叉xoa ， 皆giai 訛ngoa 也dã 。 正chánh 言ngôn 藥dược 叉xoa ， 此thử 譯dịch 云vân 能năng 噉đạm 鬼quỷ ， 謂vị 食thực 噉đạm 人nhân 也dã 。 又hựu 云vân 傷thương 者giả ， 謂vị 能năng 傷thương 害hại 人nhân 也dã 。 」 法pháp 華hoa 玄huyền 贊tán 二nhị 曰viết ： 「 夜dạ 叉xoa ， 此thử 云vân 勇dũng 健kiện 。 飛phi 騰đằng 空không 中trung 。 攝nhiếp 地địa 行hành 類loại 諸chư 羅la 剎sát 也dã 。 羅la 剎sát ， 云vân 暴bạo 惡ác ， 亦diệc 云vân 可khả 畏úy 。 彼bỉ 皆giai 訛ngoa 音âm 梵Phạn 語ngữ 正chánh 云vân 藥dược 叉xoa 羅la 剎sát 婆bà 。 」 註chú 維duy 摩ma 經kinh 一nhất ： 「 什thập 曰viết ： 夜dạ 叉xoa ， 秦tần 言ngôn 貴quý 人nhân ， 亦diệc 言ngôn 輕khinh 捷tiệp 。 有hữu 三tam 種chủng 。 一nhất 在tại 地địa ， 二nhị 在tại 虛hư 空không ， 三tam 天thiên 夜dạ 叉xoa 也dã 。 」 淨tịnh 名danh 疏sớ 二nhị 曰viết ： 「 夜dạ 叉xoa 者giả ， 皆giai 是thị 鬼quỷ 道đạo 。 夜dạ 叉xoa ， 此thử 云vân 輕khinh 疾tật 。 」 慧tuệ 苑uyển 音âm 義nghĩa 下hạ 曰viết ： 「 夜dạ 叉xoa ， 此thử 云vân 祠từ 祭tế 鬼quỷ ， 謂vị 俗tục 間gian 祠từ 祭tế 以dĩ 求cầu 恩ân 福phước 者giả 也dã 。 舊cựu 翻phiên 捷tiệp 疾tật 鬼quỷ 也dã 。 梵Phạn 語ngữ 雜tạp 名danh 曰viết ： 「 夜dạ 叉xoa ， 藥dược 乞khất 叉xoa 。 」 大đại 日nhật 經kinh 疏sớ 一nhất 曰viết ： 「 西tây 方phương 謂vị 夜dạ 叉xoa 為vi 秘bí 密mật ， 以dĩ 其kỳ 身thân 口khẩu 意ý 。 速tốc 疾tật 隱ẩn 秘bí 難nan 可khả 了liễu 知tri 故cố 。 」 。