多羅菩薩 ( 多đa 羅la 菩Bồ 薩Tát )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（菩薩）Tārā，是觀音院之一尊，即多羅觀音，蓮華部之部母也，觀音，有定慧之二德，毘俱胝主其慧德，多羅主定德。女性。從觀如來眼生，故云眼觀音。又以人之愛者在於眼，故表愛而謂之眼。大日經曰：「彼右大稱名，聖者多羅尊。青白色相雜，中年女人狀。合掌持青蓮，圓光無不徧。暉發猶淨金，微笑鮮白衣。」大日經疏十曰：「如大本中有五百多羅尊，皆從觀音眼生，皆是阿彌陀姊妹三昧也。」大日經疏五曰：「此是觀自在三昧，故作女人像。多羅是眼義，青蓮佛是淨無垢義。以如是慈眼攝受群生，既不先時，亦不後時，故作中年女人像，不大老不大少也。（中略）其像合掌，掌中持此青蓮，如微笑形。通身圓光如淨金色，被服白衣。首有髮髻作天髻形，不同大日髻冠也。」大方廣曼殊室利經曰：「多羅大悲者，一切之慈母，天人及樂叉無一非子者，故號世間母。」
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 菩Bồ 薩Tát ） Tārā ， 是thị 觀quán 音âm 院viện 之chi 一nhất 尊tôn ， 即tức 多đa 羅la 觀quán 音âm ， 蓮liên 華hoa 部bộ 之chi 部bộ 母mẫu 也dã ， 觀quán 音âm ， 有hữu 定định 慧tuệ 之chi 二nhị 德đức ， 毘tỳ 俱câu 胝chi 主chủ 其kỳ 慧tuệ 德đức ， 多đa 羅la 主chủ 定định 德đức 。 女nữ 性tánh 。 從tùng 觀quán 如Như 來Lai 眼nhãn 生sanh ， 故cố 云vân 眼nhãn 觀quán 音âm 。 又hựu 以dĩ 人nhân 之chi 愛ái 者giả 在tại 於ư 眼nhãn ， 故cố 表biểu 愛ái 而nhi 謂vị 之chi 眼nhãn 。 大đại 日nhật 經kinh 曰viết ： 「 彼bỉ 右hữu 大đại 稱xưng 名danh ， 聖thánh 者giả 多đa 羅la 尊tôn 。 青thanh 白bạch 色sắc 相tướng 雜tạp ， 中trung 年niên 女nữ 人nhân 狀trạng 。 合hợp 掌chưởng 持trì 青thanh 蓮liên ， 圓viên 光quang 無vô 不bất 徧biến 。 暉huy 發phát 猶do 淨tịnh 金kim ， 微vi 笑tiếu 鮮tiên 白bạch 衣y 。 」 大đại 日nhật 經kinh 疏sớ 十thập 曰viết ： 「 如như 大đại 本bổn 中trung 有hữu 五ngũ 百bách 。 多đa 羅la 尊tôn ， 皆giai 從tùng 觀quán 音âm 眼nhãn 生sanh ， 皆giai 是thị 阿A 彌Di 陀Đà 姊tỷ 妹muội 三tam 昧muội 也dã 。 」 大đại 日nhật 經kinh 疏sớ 五ngũ 曰viết ： 「 此thử 是thị 觀Quán 自Tự 在Tại 。 三tam 昧muội ， 故cố 作tác 女nữ 人nhân 像tượng 。 多đa 羅la 是thị 眼nhãn 義nghĩa ， 青thanh 蓮liên 佛Phật 是thị 淨tịnh 無vô 垢cấu 義nghĩa 。 以dĩ 如như 是thị 慈từ 眼nhãn 攝nhiếp 受thọ 群quần 生sanh ， 既ký 不bất 先tiên 時thời ， 亦diệc 不bất 後hậu 時thời ， 故cố 作tác 中trung 年niên 女nữ 人nhân 像tượng ， 不bất 大đại 老lão 不bất 大đại 少thiểu 也dã 。 （ 中trung 略lược ） 其kỳ 像tượng 合hợp 掌chưởng ， 掌chưởng 中trung 持trì 此thử 青thanh 蓮liên ， 如như 微vi 笑tiếu 形hình 。 通thông 身thân 圓viên 光quang 如như 淨tịnh 金kim 色sắc ， 被bị 服phục 白bạch 衣y 。 首thủ 有hữu 髮phát 髻kế 作tác 天thiên 髻kế 形hình ， 不bất 同đồng 大đại 日nhật 髻kế 冠quan 也dã 。 」 大đại 方Phương 廣Quảng 曼Mạn 殊Thù 室Thất 利Lợi 。 經kinh 曰viết ： 「 多đa 羅la 大đại 悲bi 者giả ， 一nhất 切thiết 之chi 慈từ 母mẫu ， 天thiên 人nhân 及cập 樂nhạo/nhạc/lạc 叉xoa 無vô 一nhất 非phi 子tử 者giả ， 故cố 號hiệu 世thế 間gian 母mẫu 。 」 。