cửu tưởng
Phật Quang Đại Từ Điển
(九想) Chín tưởng. Cũng gọi Cửu tướng, Cửu tưởng môn, Cửu tưởng quán. Tức là chín cách quán tưởng về xác chết ghê sợ của người ta để giúp người tu hành đoạn trừ vọng niệm và tình chấp đối với nhục thể của mọi người. Là một trong những pháp quán bất tịnh. Đó là: 1. Thanh ứ tưởng (Phạm: Vinìlakasaôjĩà), cũng gọi Tưởng tướng hoại, Thanh tưởng. Quán tưởng xác chết bị gió thổi nắng dãi biến thành mầu vàng, đỏ rồi xanh bầm. 2. Nùng lạn tưởng (Phạm: Vipùyakasaôjĩà), cũng gọi Tưởng tướng lạn, Giáng trấp tưởng. Quán tưởng da thịt xác chết rữa nát, từ trong chín cái lỗ (hai con mắt, hai lỗ tai, hai lỗ mũi, cái mồm, đường đại tiện và đường tiểu tiện) máu mủ rịn ra và giòi bọ nhung nhúc. 3. Trùng đạm tưởng (Phạm: Vipađumaka-saôjĩà), cũng gọi Tưởng tướng trùng đạm, Thực bất tiêu tưởng. Quán tưởng xác chết bị giòi bọ rúc rỉa và chim thú mổ cắn để ăn. 4. Bành trướng tưởng (Phạm: Vyàdhmàtaka-saôjĩà), cũng gọi Tưởng tướng thanh bột. Quán tưởng xác chết chương phình lên. 5. Huyết đồ tưởng (Phạm: Vilohitakasaôjĩà), cũng gọi Tưởng tướng hồng hủ, Nùng huyết tưởng. Quán tưởng máu mủ từ xác chết tuôn ra lênh láng. 6. Hoại lạn tưởng: (Phạm: Vikhàditakasaôjĩà), cũng gọi Tưởng tướng trùng thực. Quán tưởng xác chết da thịt nứt nẻ rữa nát. 7. Bại hoại tưởng (Phạm: Viwiptaka- Quán Tưởng Xương Vương Vãi saôjĩà), cũng gọi Tưởng tướng giải tán. Quán tưởng da thịt rã tan, chỉ còn gân xương rời rạc, vương vãi. 8. Thiêu tưởng (Phạm: Vidagdhakasaôjĩà), cũng gọi Tưởng tướng hỏa thiêu. Quán tưởng xác chết bị đốt thành tro. 9. Cốt tưởng (Phạm: Asthi-samjnà), cũng gọi là Tưởng tướng sinh, khô cốt tưởng. Quán tưởng xác chết tan hoại hết, chỉ còn lại một đống xương trắng ngổn ngang. Về thứ tự của chín pháp quán trên đây còn có các thuyết khác. Nếu như đem vẽ thành tranh thì gọi là Cửu tưởng đồ. Trong luận Thanh tịnh đạo của Phật giáo Nam truyền ở mục nói về 40 Nghiệp xứ, cũng có kể ra 10 pháp quán Bất tịnh đối với nhục thể: tưởng chương phình lên, tưởng xanh bầm, tưởng rữa thối và mủ rịn ra, tưởng đứt nát, tưởng chim thú mổ cắn ăn, tưởng tan nát, tưởng chia lìa, tưởng máu me, tưởng giòi bọ rúc rỉa và tưởng hài cốt. [X. Tạp a hàm Q.27 – kinh Quán Phật tam muội hải Q.2 – luận Đại trí độ Q.21 – Q.44 – Đại thừa nghĩa chương Q.13]. CỬU VỊ TRAI Chín vị chay. Còn gọi là Cưu mĩ thái, Cung bị thái. Vật cúng dường có đủ chín vị ngon, thường được dâng cúng vào đêm trước ngày giỗ chính trong Thiền tông. [X. Thiền lâm tượng khí tiên Q.14 Tế cúng môn].