九十五種外道與九十六種外道 ( 九cửu 十thập 五ngũ 種chủng 。 外ngoại 道đạo 與dữ 九cửu 十thập 六lục 種chủng 外ngoại 道đạo )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（名數）經論中舉西域外道之總數有九十五種與九十六種之二說。九十六種者，六十華嚴經十七曰：「令一切眾生得如來幢，摧滅一切九十六種諸邪見幢。」央掘摩羅經四舉往昔自佛慧比丘生種種之苦行外道，其結文曰：「如是九十六種，皆因是比丘種種形類，起諸妄想，各自生見。」增一阿含經二十曰：「我能盡知九十六種外道所趣向者，如來之法所趣向者不能分別。」智度論三曰：「云何勝一切？九十六種外道論義能破故名勝。」同三十二曰：「世間諸法實相寶山，九十六種異道皆不能得。」同三十六曰：「九十六道不說依意生識，但以依神為本。」同四十八曰：「與九十六種邪行求道相違，故名正勤。」成實論十曰：「以戒取故，九十六種有差別法。」婆沙論六十六曰：「如是正見中，九十六種外道所無。」釋摩訶衍論九曰：「言外道者，九十六種諸大外道，九萬三千眷屬外道。」而薩婆多論五解其數曰：「六師者，一師十五種教，以授弟子。為教各異，弟子受行各成異見。如是一師出十五種異見。師則有法與弟子不同，師與弟子通為十六種。如是六師有九十六種。」九十五種者，南本涅槃經十曰：「世尊常說：一切外學九十五種皆趣惡道，聲聞弟子皆向正路。」大集經五十五曰：「剃除鬚髮，身著袈裟，名字比丘為無上寶。比餘九十五種異道最尊第一。」文殊師利般涅槃經曰：「九十五種諸論議師無能酬對。」解九十六種有二說。一依薩婆多論之釋，九十六種悉為邪道。依此說，則九十六種與九十五種之相違，不可和會。但可視為異說。是南山宗之義也。資持記上一之一先舉薩婆多論之說，次言「僧祇總有九十六種出家人。則佛道為一。邪道九十五。末詳合數。兩出不同。」（已上一說）。二依九十六道經，九十六道此為邪合說，邪道定為九十五，九十六之邪道者，加犢子部附佛法之外道，或加定性二乘而會通之也。是天台之釋也。文句記五之一曰：「九十六道經云：唯有一道是正，餘者悉邪。有人引多論云：六師各有十五弟子，并本師六即九十六也。准九十六道經無此說也。彼論自是一途，豈可六師必定各只十五弟子？九十六中有邪有正。」輔行三之三曰：「九十五種者通舉諸道，意且出邪。（中略）故大論二十五云：九十六道中實者是佛。」（二十五為廿三之誤，實字論文作寶）。然九十六道經真偽未決，今不傳。又見智度論二十三（輔行曰大論二十五）之文曰：「人中寶者是佛，九十六種道法中寶者是佛法，一切眾中寶是僧。」是佛如為人中之外，佛法亦視為九十六種之外，乃為穩當（智度論前後之文有九十六種外道。既於前舉之）。
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 名danh 數số ） 經kinh 論luận 中trung 舉cử 西tây 域vực 外ngoại 道đạo 之chi 總tổng 數số 有hữu 九cửu 十thập 五ngũ 種chủng 。 與dữ 九cửu 十thập 六lục 種chủng 之chi 二nhị 說thuyết 。 九cửu 十thập 六lục 種chủng 。 者giả ， 六lục 十thập 華hoa 嚴nghiêm 經kinh 十thập 七thất 曰viết 。 令linh 一nhất 切thiết 眾chúng 生sanh 。 得đắc 如Như 來Lai 幢tràng ， 摧tồi 滅diệt 一nhất 切thiết 九cửu 十thập 六lục 種chủng 。 諸chư 邪tà 見kiến 幢tràng 。 央ương 掘quật 摩ma 羅la 。 經kinh 四tứ 舉cử 往vãng 昔tích 自tự 佛Phật 慧tuệ 比Bỉ 丘Khâu 生sanh 種chủng 種chủng 之chi 苦khổ 行hạnh 外ngoại 道đạo ， 其kỳ 結kết 文văn 曰viết 如như 是thị 九cửu 十thập 六lục 種chủng 。 皆giai 因nhân 是thị 比Bỉ 丘Khâu 。 種chủng 種chủng 形hình 類loại 。 起khởi 諸chư 妄vọng 想tưởng 。 各các 自tự 生sanh 見kiến 。 增Tăng 一Nhất 阿A 含Hàm 。 經kinh 二nhị 十thập 曰viết 。 我ngã 能năng 盡tận 知tri 九cửu 十thập 六lục 種chủng 。 外ngoại 道đạo 所sở 趣thú 向hướng 者giả 如Như 來Lai 之chi 法Pháp 。 所sở 趣thú 向hướng 者giả 不bất 能năng 分phân 別biệt 。 」 智trí 度độ 論luận 三tam 曰viết ： 「 云vân 何hà 勝thắng 一nhất 切thiết 九cửu 十thập 六lục 種chủng 。 外ngoại 道đạo 論luận 義nghĩa 能năng 破phá 故cố 名danh 勝thắng 。 」 同đồng 三tam 十thập 二nhị 曰viết 世thế 間gian 諸chư 法pháp 。 實thật 相tướng 寶bảo 山sơn 九cửu 十thập 六lục 種chủng 。 異dị 道đạo 皆giai 不bất 能năng 得đắc 。 」 同đồng 三tam 十thập 六lục 曰viết 九cửu 十thập 六lục 。 道đạo 不bất 說thuyết 依y 意ý 生sanh 識thức ， 但đãn 以dĩ 依y 神thần 為vi 本bổn 。 」 同đồng 四tứ 十thập 八bát 曰viết ： 「 與dữ 九cửu 十thập 六lục 種chủng 。 邪tà 行hạnh 求cầu 道Đạo 相tương 違vi 故cố 名danh 正chánh 勤cần 。 」 成thành 實thật 論luận 十thập 曰viết ： 「 以dĩ 戒giới 取thủ 故cố 九cửu 十thập 六lục 種chủng 。 有hữu 差sai 別biệt 法pháp 。 」 婆bà 沙sa 論luận 六lục 十thập 六lục 曰viết 如như 是thị 正chánh 見kiến 。 中trung 九cửu 十thập 六lục 種chủng 。 外ngoại 道đạo 所sở 無vô 。 」 釋thích 摩Ma 訶Ha 衍Diên 論luận 九cửu 曰viết ： 「 言ngôn 外ngoại 道đạo 者giả 九cửu 十thập 六lục 種chủng 。 諸chư 大đại 外ngoại 道đạo ， 九cửu 萬vạn 三tam 千thiên 眷quyến 屬thuộc 外ngoại 道đạo 。 」 而nhi 薩tát 婆bà 多đa 論luận 五ngũ 解giải 其kỳ 數số 曰viết ： 「 六lục 師sư 者giả ， 一nhất 師sư 十thập 五ngũ 種chủng 教giáo ， 以dĩ 授thọ 弟đệ 子tử 。 為vi 教giáo 各các 異dị 弟đệ 子tử 受thọ 行hành 。 各các 成thành 異dị 見kiến 。 如như 是thị 一nhất 師sư 出xuất 十thập 五ngũ 種chủng 異dị 見kiến 。 師sư 則tắc 有hữu 法pháp 與dữ 弟đệ 子tử 不bất 同đồng ， 師sư 與dữ 弟đệ 子tử 通thông 為vi 十thập 六lục 種chủng 。 如như 是thị 六lục 師sư 有hữu 。 九cửu 十thập 六lục 種chủng 。 九cửu 十thập 五ngũ 種chủng 。 者giả ， 南nam 本bổn 涅Niết 槃Bàn 經Kinh 十thập 曰viết 世Thế 尊Tôn 。 常thường 說thuyết ： 一nhất 切thiết 外ngoại 學học 九cửu 十thập 五ngũ 種chủng 。 皆giai 趣thú 惡ác 道đạo 聲Thanh 聞Văn 弟đệ 子tử 。 皆giai 向hướng 正chánh 路lộ 。 」 大đại 集tập 經kinh 五ngũ 十thập 五ngũ 曰viết 剃thế 除trừ 鬚tu 髮phát 。 身thân 著trước 袈ca 裟sa 。 名danh 字tự 比Bỉ 丘Khâu 為vi 無vô 上thượng 寶bảo 。 比tỉ 餘dư 九cửu 十thập 五ngũ 種chủng 。 異dị 道đạo 最tối 尊tôn 第đệ 一nhất 。 文Văn 殊Thù 師Sư 利Lợi 。 般Bát 涅Niết 槃Bàn 經kinh 曰viết 九cửu 十thập 五ngũ 種chủng 。 諸chư 論luận 議nghị 師sư 。 無vô 能năng 酬thù 對đối 。 」 解giải 九cửu 十thập 六lục 種chủng 有hữu 二nhị 說thuyết 。 一nhất 依y 薩tát 婆bà 多đa 論luận 之chi 釋thích 九cửu 十thập 六lục 種chủng 。 悉tất 為vi 邪tà 道đạo 。 依y 此thử 說thuyết 。 則tắc 九cửu 十thập 六lục 種chủng 。 與dữ 九cửu 十thập 五ngũ 種chủng 。 之chi 相tướng 違vi ， 不bất 可khả 和hòa 會hội 。 但đãn 可khả 視thị 為vi 異dị 說thuyết 。 是thị 南nam 山sơn 宗tông 之chi 義nghĩa 也dã 。 資tư 持trì 記ký 上thượng 一nhất 之chi 一nhất 先tiên 舉cử 薩tát 婆bà 多đa 論luận 之chi 說thuyết ， 次thứ 言ngôn 「 僧Tăng 祇kỳ 總tổng 有hữu 九cửu 十thập 六lục 種chủng 出xuất 家gia 人nhân 。 則tắc 佛Phật 道Đạo 為vi 一nhất 。 邪tà 道đạo 九cửu 十thập 五ngũ 。 末mạt 詳tường 合hợp 數số 。 兩lưỡng 出xuất 不bất 同đồng 。 」 （ 已dĩ 上thượng 一nhất 說thuyết ） 。 二nhị 依y 九cửu 十thập 六lục 道đạo 經kinh 九cửu 十thập 六lục 。 道đạo 此thử 為vi 邪tà 合hợp 說thuyết ， 邪tà 道đạo 定định 為vi 九cửu 十thập 五ngũ 。 九cửu 十thập 六lục 之chi 邪tà 道đạo 者giả ， 加gia 犢độc 子tử 部bộ 附phụ 佛Phật 法Pháp 之chi 外ngoại 道đạo ， 或hoặc 加gia 定định 性tánh 二nhị 乘thừa 而nhi 會hội 通thông 之chi 也dã 。 是thị 天thiên 台thai 之chi 釋thích 也dã 。 文văn 句cú 記ký 五ngũ 之chi 一nhất 曰viết 九cửu 十thập 六lục 。 道đạo 經Kinh 云vân 唯duy 有hữu 一nhất 道đạo 是thị 正chánh ， 餘dư 者giả 悉tất 邪tà 。 有hữu 人nhân 引dẫn 多đa 論luận 云vân ： 六lục 師sư 各các 有hữu 十thập 五ngũ 弟đệ 子tử ， 并tinh 本bổn 師sư 六lục 即tức 九cửu 十thập 六lục 也dã 。 准chuẩn 九cửu 十thập 六lục 道đạo 經kinh 無vô 此thử 說thuyết 也dã 。 彼bỉ 論luận 自tự 是thị 一nhất 途đồ ， 豈khởi 可khả 六lục 師sư 必tất 定định 各các 只chỉ 十thập 五ngũ 弟đệ 子tử 九cửu 十thập 六lục 。 中trung 有hữu 邪tà 有hữu 正chánh 。 」 輔phụ 行hành 三tam 之chi 三tam 曰viết 九cửu 十thập 五ngũ 種chủng 。 者giả 通thông 舉cử 諸chư 道đạo ， 意ý 且thả 出xuất 邪tà 。 （ 中trung 略lược ） 故cố 大đại 論luận 二nhị 十thập 五ngũ 云vân 九cửu 十thập 六lục 。 道đạo 中trung 實thật 者giả 是thị 佛Phật 。 」 （ 二nhị 十thập 五ngũ 為vi 廿 三tam 之chi 誤ngộ ， 實thật 字tự 論luận 文văn 作tác 寶bảo ） 。 然nhiên 九cửu 十thập 六lục 道đạo 經kinh 真chân 偽ngụy 未vị 決quyết ， 今kim 不bất 傳truyền 。 又hựu 見kiến 智trí 度độ 論luận 二nhị 十thập 三tam （ 輔phụ 行hành 曰viết 大đại 論luận 二nhị 十thập 五ngũ ） 之chi 文văn 曰viết ： 「 人nhân 中trung 寶bảo 者giả 是thị 佛Phật 九cửu 十thập 六lục 種chủng 道đạo 。 法pháp 中trung 寶bảo 者giả 是thị 佛Phật 法Pháp 一nhất 切thiết 眾chúng 中trung 寶bảo 是thị 僧Tăng 。 」 是thị 佛Phật 如như 為vi 人nhân 中trung 之chi 外ngoại 佛Phật 法Pháp 亦diệc 視thị 為vi 九cửu 十thập 六lục 種chủng 。 之chi 外ngoại ， 乃nãi 為vi 穩ổn 當đương （ 智trí 度độ 論luận 前tiền 後hậu 之chi 文văn 有hữu 九cửu 十thập 六lục 種chủng 外ngoại 道đạo 。 既ký 於ư 前tiền 舉cử 之chi ） 。