周Chu 易Dị 禪Thiền 解Giải
Quyển 8
明Minh 智Trí 旭 著Trước

周Chu 易Dị 禪Thiền 解Giải 卷quyển 第đệ 八bát

北bắc 天thiên 目mục 道Đạo 人Nhân 蕅# 益ích 智trí 旭# 著trước

繫hệ 辭từ 上thượng 傳truyền

伏phục 羲# 設thiết 六lục 十thập 四tứ 卦# 。 令linh 人nhân 觀quán 其kỳ 象tượng 而nhi 已dĩ 矣hĩ 。 夏hạ 商thương 各các 于vu 卦# 爻hào 之chi 下hạ 。 繫hệ 辭từ 焉yên 以dĩ 斷đoạn 吉cát 凶hung 。 如như 所sở 謂vị 連liên 山sơn 歸quy 藏tạng 者giả 是thị 也dã 。 周chu 之chi 文văn 王vương 。 則tắc 繫hệ 辭từ 于vu 每mỗi 卦# 之chi 下hạ 。 名danh 之chi 曰viết 彖# 。 逮đãi 乎hồ 周chu 公công 。 復phục 繫hệ 辭từ 于vu 每mỗi 爻hào 之chi 下hạ 。 名danh 之chi 曰viết 象tượng 。 孔khổng 子tử 既ký 為vi 彖# 傳truyền 象tượng 傳truyền 以dĩ 釋thích 之chi 。 今kim 又hựu 統thống 論luận 伏phục 羲# 所sở 以dĩ 設thiết 卦# 。 文văn 周chu 所sở 以dĩ 繫hệ 辭từ 。 其kỳ 旨chỉ 趣thú 。 綱cương 領lãnh 。 體thể 度độ 。 凡phàm 例lệ 。 徹triệt 乎hồ 性tánh 修tu 之chi 源nguyên 。 通thông 乎hồ 天thiên 人nhân 之chi 會hội 。 極cực 乎hồ 巨cự 細tế 之chi 事sự 。 貫quán 乎hồ 日nhật 用dụng 之chi 微vi 。 故cố 名danh 為vi 繫hệ 辭từ 之chi 傳truyền 。 而nhi 自tự 分phần/phân 上thượng 下hạ 焉yên 。

隨tùy 緣duyên 不bất 變biến 不bất 變biến 隨tùy 緣duyên 之chi 易dị 理lý 。 天thiên 地địa 萬vạn 物vật 。 所sở 從tùng 建kiến 立lập 也dã 。 卦# 爻hào 陰âm 陽dương 之chi 易dị 書thư 。 法pháp 天thiên 地địa 萬vạn 物vật 。 而nhi 為vi 之chi 者giả 也dã 。 易dị 知tri 簡giản 能năng 之chi 易dị 學học 。 玩ngoạn 卦# 爻hào 陰âm 陽dương 而nhi 成thành 之chi 者giả 也dã 。 由do 易dị 理lý 方phương 有hữu 。 天thiên 地địa 萬vạn 物vật 。 此thử 義nghĩa 在tại 下hạ 文văn 明minh 之chi 。 今kim 先tiên 明minh 由do 天thiên 地địa 萬vạn 物vật 。 而nhi 為vi 易dị 書thư 。 由do 易dị 書thư 而nhi 成thành 易dị 學học 。 由do 易dị 學học 而nhi 契khế 易dị 理lý 。

天thiên 尊tôn 地địa 卑ty 。 乾can/kiền/càn 坤# 定định 矣hĩ 。 卑ty 高cao 以dĩ 陳trần 。 貴quý 賤tiện 位vị 矣hĩ 。 動động 靜tĩnh 有hữu 常thường 。 剛cang 柔nhu 斷đoạn 矣hĩ 。 方phương 以dĩ 類loại 聚tụ 。 物vật 以dĩ 群quần 分phần/phân 。 吉cát 凶hung 生sanh 矣hĩ 。 在tại 天thiên 成thành 象tượng 。 在tại 地địa 成thành 形hình 。 變biến 化hóa 見kiến 矣hĩ 。 是thị 故cố 剛cang 柔nhu 相tương 摩ma 。 八bát 卦# 相tương/tướng 盪# 。 鼓cổ 之chi 以dĩ 雷lôi 霆đình 。 潤nhuận 之chi 以dĩ 風phong 雨vũ 。 日nhật 月nguyệt 運vận 行hành 。 一nhất 寒hàn 一nhất 暑thử 。

此thử 先tiên 明minh 由do 天thiên 地địa 萬vạn 物vật 。 而nhi 為vi 易dị 書thư 也dã 。 易dị 之chi 乾can/kiền/càn 坤# 。 即tức 象tượng 天thiên 地địa 。 易dị 之chi 貴quý 賤tiện 。 即tức 法pháp 高cao 卑ty 。 易dị 之chi 剛cang 柔nhu 。 即tức 法pháp 動động 靜tĩnh 。 易dị 之chi 吉cát 凶hung 。 即tức 法pháp 方phương 物vật 。 易dị 之chi 變biến 化hóa 。 即tức 法pháp 形hình 象tượng 。 是thị 故cố 易dị 之chi 有hữu 剛cang 柔nhu 相tương 摩ma 。 八bát 卦# 相tương/tướng 盪# 。 而nhi 變biến 化hóa 無vô 窮cùng 。 猶do 天thiên 地địa 之chi 有hữu 雷lôi 霆đình 風phong 雨vũ 。 日nhật 月nguyệt 寒hàn 暑thử 。 而nhi 萬vạn 物vật 皆giai 備bị 。 蓋cái 無vô 有hữu 一nhất 文văn 一nhất 字tự 是thị 聖thánh 人nhân 所sở 杜đỗ 撰soạn 也dã 。

乾can/kiền/càn 道đạo 成thành 男nam 。 坤# 道đạo 成thành 女nữ 。 乾can/kiền/càn 知tri 大đại 始thỉ 。 坤# 作tác 成thành 物vật 。 乾can/kiền/càn 以dĩ 易dị 知tri 。 坤# 以dĩ 簡giản 能năng 。 易dị 則tắc 易dị 知tri 。 簡giản 則tắc 易dị 從tùng 。 易dị 知tri 則tắc 有hữu 親thân 。 易dị 從tùng 則tắc 有hữu 功công 。 有hữu 親thân 則tắc 可khả 久cửu 。 有hữu 功công 則tắc 可khả 大đại 。 可khả 久cửu 則tắc 賢hiền 人nhân 之chi 德đức 。 可khả 大đại 則tắc 賢hiền 人nhân 之chi 業nghiệp 。 易dị 簡giản 而nhi 天thiên 下hạ 之chi 理lý 得đắc 矣hĩ 。 天thiên 下hạ 之chi 理lý 得đắc 。 而nhi 成thành 位vị 乎hồ 其kỳ 中trung 矣hĩ 。

此thử 明minh 由do 易dị 書thư 而nhi 成thành 易dị 學học 。 由do 易dị 學học 而nhi 契khế 易dị 理lý 也dã 。 萬vạn 物vật 雖tuy 多đa 。 不bất 外ngoại 天thiên 地địa 。 易dị 卦# 雖tuy 多đa 。 不bất 出xuất 乾can/kiền/càn 坤# 。 聖thánh 人nhân 體thể 乾can/kiền/càn 道đạo 而nhi 為vi 智trí 慧tuệ 。 智trí 慧tuệ 如như 男nam 。 體thể 坤# 道đạo 而nhi 為vi 禪thiền 定định 。 禪thiền 定định 如như 女nữ 。 智trí 如như 金kim 聲thanh 始thỉ 條điều 理lý 。 定định 如như 玉ngọc 振chấn 終chung 條điều 理lý 。 智trí 則tắc 直trực 心tâm 正chánh 念niệm 真Chân 如Như 。 故cố 易dị 知tri 而nhi 無vô 委ủy 曲khúc 之chi 相tướng 。 定định 則tắc 持trì 心tâm 常thường 在tại 一nhất 緣duyên 。 故cố 簡giản 能năng 而nhi 無vô 作tác 輟chuyết 之chi 岐kỳ 。 正chánh 念niệm 真Chân 如Như 。 故cố 吾ngô 無vô 隱ẩn 乎hồ 爾nhĩ 而nhi 易dị 知tri 。 持trì 心tâm 一nhất 緣duyên 。 故cố 無vô 入nhập 不bất 自tự 得đắc 而nhi 易dị 從tùng 。 易dị 知tri 。 故cố 了liễu 知tri 生sanh 佛Phật 體thể 同đồng 而nhi 有hữu 親thân 。 易dị 從tùng 。 故cố 決quyết 能năng 原nguyên 始thỉ 要yếu 終chung 而nhi 有hữu 功công 。 有hữu 親thân 。 不bất 惟duy 可khả 大đại 而nhi 又hựu 可khả 久cửu 。 即tức 慧tuệ 之chi 定định 也dã 。 有hữu 功công 。 不bất 惟duy 可khả 久cửu 而nhi 又hựu 可khả 大đại 。 即tức 定định 之chi 慧tuệ 也dã 。 德đức 業nghiệp 俱câu 備bị 。 以dĩ 修tu 顯hiển 性tánh 。 故cố 得đắc 理lý 而nhi 成thành 位vị 矣hĩ 。 易dị 理lý 本bổn 在tại 天thiên 地địa 之chi 先tiên 。 亦diệc 貫quán 徹triệt 于vu 天thiên 地địa 萬vạn 物vật 之chi 始thỉ 終chung 。 今kim 言ngôn 天thiên 下hạ 之chi 理lý 者giả 。 以dĩ 既ký 依y 理lý 而nhi 有hữu 天thiên 地địa 。 則tắc 此thử 理lý 即tức 渾hồn 然nhiên 在tại 天thiên 下hạ 也dã 。 亦diệc 以dĩ 孔khổng 子tử 既ký 示thị 為vi 世thế 間gian 聖thánh 人nhân 。 故cố 且thả 就tựu 六lục 合hợp 內nội 言ngôn 之chi 。

聖thánh 人nhân 設thiết 卦# 觀quán 象tượng 。 繫hệ 辭từ 焉yên 。 而nhi 明minh 吉cát 凶hung 。 剛cang 柔nhu 相tương/tướng 推thôi 而nhi 生sanh 變biến 化hóa 。 是thị 故cố 吉cát 凶hung 者giả 。 失thất 得đắc 之chi 象tượng 也dã 。 悔hối 吝lận 者giả 。 憂ưu 虞ngu 之chi 象tượng 也dã 。 變biến 化hóa 者giả 。 進tiến 退thoái 之chi 象tượng 也dã 。 剛cang 柔nhu 者giả 。 晝trú 夜dạ 之chi 象tượng 也dã 。 六lục 爻hào 之chi 動động 。 三tam 極cực 之chi 道đạo 也dã 。 是thị 故cố 君quân 子tử 所sở 居cư 而nhi 安an 者giả 。 易dị 之chi 序tự 也dã 。 所sở 樂lạc 而nhi 玩ngoạn 者giả 。 爻hào 之chi 辭từ 也dã 。 是thị 故cố 君quân 子tử 居cư 則tắc 觀quán 其kỳ 象tượng 而nhi 玩ngoạn 其kỳ 辭từ 。 動động 則tắc 觀quán 其kỳ 變biến 而nhi 玩ngoạn 其kỳ 占chiêm 。 是thị 以dĩ 自tự 天thiên 祐hựu 之chi 。 吉cát 無vô 不bất 利lợi 。

惟duy 其kỳ 易dị 理lý 全toàn 現hiện 乎hồ 。 天thiên 地địa 之chi 間gian 。 而nhi 人nhân 莫mạc 能năng 知tri 也dã 。 故cố 伏phục 羲# 設thiết 卦# 以dĩ 詮thuyên 顯hiển 之chi 。 文văn 周chu 又hựu 觀quán 其kỳ 象tượng 。 繫hệ 辭từ 焉yên 而nhi 明minh 吉cát 凶hung 。 以dĩ 昭chiêu 告cáo 之chi 。 順thuận 理lý 者giả 吉cát 。 逆nghịch 理lý 者giả 凶hung 也dã 。 夫phu 易dị 理lý 本bổn 具cụ 剛cang 柔nhu 之chi 用dụng 。 而nhi 剛cang 柔nhu 各các 有hữu 善thiện 惡ác 之chi 能năng 。 剛cang 能năng 倡xướng 始thỉ 。 而nhi 過quá 剛cang 則tắc 折chiết 。 柔nhu 能năng 承thừa 順thuận 。 而nhi 過quá 柔nhu 則tắc 靡mĩ 。 然nhiên 剛cang 柔nhu 又hựu 本bổn 互hỗ 具cụ 剛cang 柔nhu 之chi 理lý 。 故cố 悟ngộ 理lý 者giả 能năng 達đạt 其kỳ 相tương/tướng 推thôi 而nhi 生sanh 變biến 化hóa 。 是thị 故cố 吉cát 凶hung 者giả 。 即tức 失thất 理lý 得đắc 理lý 之chi 象tượng 也dã 。 悔hối 吝lận 者giả 。 乃nãi 憂ưu 于vu 未vị 然nhiên 慮lự 于vu 事sự 先tiên 之chi 象tượng 也dã 。 知tri 吉cát 凶hung 之chi 象tượng 。 則tắc 必tất 為vi 之chi 進tiến 退thoái 。 而nhi 勿vật 守thủ 其kỳ 窮cùng 。 故cố 變biến 化hóa 者giả 。 明minh 示thị 人nhân 以dĩ 進tiến 退thoái 之chi 象tượng 也dã 。 知tri 悔hối 吝lận 之chi 方phương 。 則tắc 必tất 通thông 乎hồ 晝trú 夜dạ 而nhi 善thiện 達đạt 其kỳ 用dụng 。 故cố 剛cang 柔nhu 者giả 明minh 示thị 人nhân 以dĩ 晝trú 夜dạ 之chi 象tượng 也dã 。 然nhiên 則tắc 六lục 爻hào 之chi 動động 。 一nhất 唯duy 詮thuyên 顯hiển 三tam 極cực 之chi 道đạo 而nhi 已dĩ 。 三tam 極cực 之chi 道đạo 。 即tức 先tiên 天thiên 易dị 理lý 。 非phi 進tiến 非phi 退thoái 。 而nhi 能năng 進tiến 能năng 退thoái 。 非phi 晝trú 非phi 夜dạ 。 而nhi 能năng 晝trú 能năng 夜dạ 。 天thiên 得đắc 之chi 以dĩ 立lập 極cực 于vu 上thượng 。 地địa 得đắc 之chi 以dĩ 立lập 極cực 于vu 下hạ 。 人nhân 得đắc 之chi 以dĩ 立lập 極cực 于vu 中trung 。 故cố 名danh 三tam 極cực 之chi 道đạo 。 乃nãi 即tức 一nhất 而nhi 三tam 。 即tức 三tam 而nhi 一nhất 之chi 極cực 理lý 也dã 。 夫phu 易dị 理lý 既ký 在tại 天thiên 而nhi 天thiên 。 在tại 地địa 而nhi 地địa 。 在tại 人nhân 而nhi 人nhân 。 是thị 故cố 隨tùy 所sở 居cư 處xứ 無vô 非phi 易dị 之chi 次thứ 序tự 。 秖kỳ 須tu 隨tùy 位vị 而nhi 安an 。 只chỉ 此thử 所sở 安an 之chi 位vị 。 雖tuy 僅cận 六lục 十thập 四tứ 卦# 中trung 之chi 一nhất 位vị 。 便tiện 是thị 全toàn 體thể 三tam 極cực 。 全toàn 體thể 易dị 理lý 。 不bất 須tu 更cánh 向hướng 外ngoại 求cầu 。 而nhi 就tựu 此thử 一nhất 位vị 中trung 。 具cụ 足túc 無vô 量lượng 無vô 邊biên 變biến 化hóa 。 統thống 攝nhiếp 三tam 百bách 八bát 十thập 四tứ 種chủng 爻hào 辭từ 。 無vô 有hữu 不bất 盡tận 。 是thị 可khả 樂lạc 而nhi 玩ngoạn 也dã 。 平bình 日nhật 善thiện 能năng 樂nhạo/nhạc/lạc 玩ngoạn 。 故cố 隨tùy 動động 皆giai 與dữ 理lý 合hợp 。 縱túng/tung 遇ngộ 變biến 故cố 。 神thần 恆hằng 不bất 亂loạn 。 自tự 能năng 就tựu 吉cát 遠viễn 凶hung 。 此thử 乃nãi 自tự 心tâm 合hợp 于vu 天thiên 理lý 。 故cố 為vi 理lý 之chi 所sở 祐hựu 。 豈khởi 徼# 倖hãnh 于vu 術thuật 數số 哉tai 。

彖# 者giả 。 言ngôn 乎hồ 象tượng 者giả 也dã 。 爻hào 者giả 。 言ngôn 乎hồ 變biến 者giả 也dã 。 吉cát 凶hung 者giả 。 言ngôn 乎hồ 其kỳ 失thất 得đắc 也dã 。 悔hối 吝lận 者giả 。 言ngôn 乎hồ 其kỳ 小tiểu 疵tỳ 也dã 。 無vô 咎cữu 者giả 。 善thiện 補bổ 過quá 也dã 。 是thị 故cố 列liệt 貴quý 賤tiện 者giả 存tồn 乎hồ 位vị 。 齊tề 小tiểu 大đại 者giả 存tồn 乎hồ 卦# 。 辯biện 吉cát 凶hung 者giả 存tồn 乎hồ 辭từ 。 憂ưu 悔hối 吝lận 者giả 存tồn 乎hồ 介giới 。 震chấn 無vô 咎cữu 者giả 存tồn 乎hồ 悔hối 。 是thị 故cố 卦# 有hữu 小tiểu 大đại 。 辭từ 有hữu 險hiểm 易dị 。 辭từ 也dã 者giả 。 各các 指chỉ 其kỳ 所sở 之chi 。

承thừa 上thượng 居cư 則tắc 觀quán 其kỳ 象tượng 。 而nhi 言ngôn 象tượng 者giả 莫mạc 若nhược 彖# 也dã 。 動động 則tắc 觀quán 其kỳ 變biến 。 而nhi 言ngôn 變biến 者giả 莫mạc 若nhược 爻hào 也dã 。 彼bỉ 彖# 爻hào 所sở 言ngôn 吉cát 凶hung 者giả 。 乃nãi 示thị 人nhân 以dĩ 失thất 得đắc 之chi 致trí 。 使sử 人nhân 趣thú 得đắc 而nhi 避tị 失thất 也dã 。 所sở 言ngôn 悔hối 吝lận 者giả 。 乃nãi 示thị 人nhân 以dĩ 小tiểu 疵tỳ 。 使sử 勿vật 成thành 大đại 失thất 也dã 。 所sở 言ngôn 無vô 咎cữu 者giả 。 乃nãi 示thị 人nhân 以dĩ 善thiện 補bổ 其kỳ 過quá 。 使sử 還hoàn 歸quy 于vu 得đắc 也dã 。 是thị 故cố 位vị 以dĩ 列liệt 其kỳ 貴quý 賤tiện 。 使sử 人nhân 居cư 上thượng 不bất 驕kiêu 。 為vi 下hạ 不bất 倍bội 也dã 。 卦# 以dĩ 齊tề 其kỳ 小tiểu 大đại 。 使sử 人nhân 善thiện 能năng 用dụng 陰ấm 用dụng 陽dương 。 不bất 被bị 陰âm 陽dương 所sở 用dụng 也dã 。 辭từ 以dĩ 辯biện 其kỳ 吉cát 凶hung 。 使sử 人nhân 知tri 吉cát 之chi 可khả 趣thú 凶hung 之chi 可khả 避tị 也dã 。 此thử 其kỳ 辯biện 別biệt 之chi 端đoan 甚thậm 微vi 。 非phi 觀quán 象tượng 玩ngoạn 占chiêm 者giả 不bất 能năng 憂ưu 之chi 。 此thử 其kỳ 挽vãn 回hồi 之chi 力lực 須tu 猛mãnh 。 非phi 觀quán 變biến 玩ngoạn 占chiêm 者giả 不bất 能năng 震chấn 之chi 。 是thị 故cố 卦# 有hữu 小tiểu 大đại 。 辭từ 有hữu 險hiểm 易dị 。 蓋cái 明minh 明minh 指chỉ 人nhân 以dĩ 所sở 趨xu 之chi 理lý 矣hĩ 。 所sở 趨xu 之chi 理lý 即tức 吉cát 道đạo 也dã 。 自tự 非phi 全toàn 體thể 合hợp 理lý 。 決quyết 不bất 能năng 有hữu 吉cát 無vô 凶hung 。

易dị 與dữ 天thiên 地địa 準chuẩn 。 故cố 能năng 彌di 綸luân 天thiên 地địa 之chi 道đạo 。 仰ngưỡng 以dĩ 觀quán 于vu 天thiên 文văn 。 俯phủ 以dĩ 察sát 于vu 地địa 理lý 。 是thị 故cố 知tri 幽u 明minh 之chi 故cố 。 原nguyên 始thỉ 反phản 終chung 。 故cố 知tri 死tử 生sanh 之chi 說thuyết 。 精tinh 氣khí 為vi 物vật 。 游du 魂hồn 為vi 變biến 。 是thị 故cố 知tri 鬼quỷ 神thần 之chi 情tình 狀trạng 。 與dữ 天thiên 地địa 相tương 似tự 。 故cố 不bất 違vi 。 知tri 周chu 乎hồ 萬vạn 物vật 。 而nhi 道đạo 濟tế 天thiên 下hạ 。 故cố 不bất 過quá 。 旁bàng 行hành 而nhi 不bất 流lưu 。 樂nhạo/nhạc/lạc 天thiên 知tri 命mạng 故cố 不bất 憂ưu 。 安an 土thổ/độ 敦đôn 乎hồ 仁nhân 故cố 能năng 愛ái 。 範phạm 圍vi 天thiên 地địa 之chi 化hóa 而nhi 不bất 過quá 。 曲khúc 成thành 萬vạn 物vật 而nhi 不bất 遺di 。 通thông 乎hồ 晝trú 夜dạ 之chi 道đạo 而nhi 知tri 。 故cố 神thần 無vô 方phương 而nhi 易dị 無vô 體thể 。

夫phu 觀quán 象tượng 玩ngoạn 辭từ 觀quán 變biến 玩ngoạn 占chiêm 者giả 。 正chánh 以dĩ 辭từ 能năng 指chỉ 示thị 究cứu 竟cánh 所sở 趨xu 之chi 理lý 故cố 也dã 。 易dị 辭từ 所sở 以dĩ 能năng 指chỉ 示thị 極cực 理lý 者giả 。 以dĩ 聖thánh 人nhân 作tác 易dị 。 本bổn 自tự 與dữ 天thiên 地địa 準chuẩn 。 故cố 能năng 彌di 合hợp 經kinh 綸luân 天thiên 地địa 之chi 道đạo 也dã 。 聖thánh 人nhân 之chi 作tác 易dị 也dã 。 仰ngưỡng 觀quan 天thiên 文văn 。 俯phủ 察sát 地địa 理lý 。 知tri 天thiên 文văn 地địa 理lý 。 之chi 可khả 見kiến 者giả 。 皆giai 是thị 形hình 下hạ 之chi 器khí 。 其kỳ 事sự 甚thậm 明minh 。 而nhi 天thiên 文văn 地địa 理lý 。 所sở 以dĩ 然nhiên 之chi 故cố 。 皆giai 不bất 出xuất 于vu 自tự 心tâm 一nhất 念niệm 之chi 妄vọng 動động 妄vọng 靜tĩnh 。 動động 靜tĩnh 無vô 性tánh 。 即tức 是thị 形hình 上thượng 之chi 道đạo 。 其kỳ 理lý 甚thậm 幽u 。 此thử 幽u 明minh 事sự 理lý 。 不bất 二nhị 而nhi 二nhị 。 二nhị 而nhi 不bất 二nhị 。 惟duy 深thâm 觀quán 細tế 察sát 乃nãi 知tri 之chi 也dã 。 原nguyên 其kỳ 所sở 自tự 始thỉ 。 則tắc 六lục 十thập 四tứ 始thỉ 于vu 八bát 。 八bát 始thỉ 于vu 四tứ 。 四tứ 始thỉ 于vu 二nhị 。 二nhị 始thỉ 于vu 一nhất 。 一nhất 何hà 始thỉ 乎hồ 。 一nhất 既ký 無vô 始thỉ 。 則tắc 二nhị 乃nãi 至chí 六lục 十thập 。 四tứ 皆giai 無vô 始thỉ 也dã 。 無vô 始thỉ 之chi 始thỉ 。 假giả 名danh 為vi 生sanh 。 反phản 其kỳ 所sở 以dĩ 終chung 。 則tắc 六lục 十thập 四tứ 終chung 只chỉ 是thị 八bát 。 八bát 終chung 是thị 四tứ 。 四tứ 終chung 是thị 二nhị 。 二nhị 終chung 是thị 一nhất 。 一nhất 終chung 是thị 無vô 。 無vô 何hà 終chung 乎hồ 。 無vô 既ký 無vô 終chung 。 則tắc 一nhất 乃nãi 至chí 六lục 十thập 。 四tứ 亦diệc 無vô 終chung 也dã 。 無vô 終chung 之chi 終chung 。 假giả 名danh 為vi 死tử 。 由do 迷mê 此thử 終chung 始thỉ 死tử 生sanh 無vô 性tánh 之chi 理lý 。 故cố 妄vọng 于vu 天thiên 地địa 間gian 攬lãm 精tinh 氣khí 以dĩ 為vi 物vật 。 游du 魂hồn 靈linh 以dĩ 輪luân 迴hồi 六lục 道đạo 而nhi 為vi 變biến 。 是thị 故cố 知tri 鬼quỷ 神thần 之chi 情tình 狀trạng 也dã 。 聖thánh 人nhân 既ký 如như 此thử 仰ngưỡng 觀quan 俯phủ 察sát 。 乃nãi 至chí 鬼quỷ 神thần 之chi 情tình 狀trạng 皆giai 備bị 知tri 已dĩ 。 然nhiên 後hậu 作tác 易dị 。 所sở 以dĩ 易dị 則tắc 與dữ 天thiên 地địa 相tương 似tự 。 故cố 不bất 違vi 也dã 。 依y 易dị 起khởi 知tri 。 知tri 乃nãi 周chu 乎hồ 萬vạn 物vật 。 而nhi 道đạo 濟tế 天thiên 下hạ 。 故cố 不bất 過quá 也dã 依y 易dị 起khởi 行hành 。 行hành 乃nãi 旁bàng 行hành 而nhi 不bất 流lưu 。 樂nhạo/nhạc/lạc 天thiên 知tri 命mạng 。 故cố 不bất 憂ưu 也dã 。 知tri 行hành 具cụ 足túc 。 則tắc 安an 土thổ/độ 敦đôn 仁nhân 。 廣quảng 度độ 含hàm 識thức 。 故cố 能năng 愛ái 也dã 。 是thị 以dĩ 橫hoạnh/hoành 則tắc 範phạm 圍vi 天thiên 地địa 之chi 化hóa 而nhi 不bất 過quá 。 曲khúc 成thành 萬vạn 物vật 而nhi 不bất 遺di 。 豎thụ 則tắc 通thông 乎hồ 晝trú 夜dạ 之chi 道đạo 而nhi 知tri 。 橫hoạnh/hoành 遍biến 豎thụ 窮cùng 。 安an 有hữu 方phương 所sở 。 既ký 無vô 方phương 所sở 。 寧ninh 有hữu 體thể 相tướng 哉tai 。 神thần 指chỉ 聖thánh 人nhân 。 易dị 指chỉ 理lý 性tánh 。 非phi 無vô 體thể 之chi 易dị 理lý 。 不bất 足túc 以dĩ 發phát 無vô 方phương 之chi 神thần 知tri 。 非phi 無vô 方phương 之chi 神thần 知tri 。 不bất 足túc 以dĩ 證chứng 無vô 體thể 之chi 易dị 理lý 。 旁bàng 行hành 者giả 。 普Phổ 現Hiện 色Sắc 身Thân 三Tam 昧Muội 。 現hiện 形hình 六lục 道đạo 也dã 。 不bất 流lưu 者giả 。 不bất 隨tùy 六lục 道đạo 惑hoặc 業nghiệp 所sở 牽khiên 也dã 。 樂nhạo/nhạc/lạc 天thiên 者giả 。 恆hằng 觀quán 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 天thiên 也dã 。 知tri 命mạng 者giả 。 善thiện 達đạt 十thập 界giới 緣duyên 起khởi 也dã 。 安an 土thổ/độ 者giả 。 三tam 塗đồ 八bát 難nạn 。 皆giai 常thường 寂tịch 光quang 也dã 。 敦đôn 仁nhân 者giả 。 於ư 一nhất 切thiết 處xứ 。 修tu 大đại 慈từ 大đại 悲bi 三tam 昧muội 也dã 。 晝trú 者giả 涅Niết 槃Bàn 。 夜dạ 者giả 生sanh 死tử 。 了liễu 知tri 涅Niết 槃Bàn 生sanh 死tử 。 無vô 二nhị 致trí 故cố 。 三tam 世thế 一nhất 照chiếu 。 名danh 為vi 通thông 乎hồ 晝trú 夜dạ 之chi 道đạo 而nhi 知tri 。

一nhất 陰ấm 一nhất 陽dương 之chi 謂vị 道đạo 。 繼kế 之chi 者giả 善thiện 也dã 。 成thành 之chi 者giả 性tánh 也dã 。 仁nhân 者giả 見kiến 之chi 謂vị 之chi 仁nhân 。 知tri 者giả 見kiến 之chi 謂vị 之chi 知tri 。 百bá 姓tánh 日nhật 用dụng 而nhi 不bất 知tri 。 故cố 君quân 子tử 之chi 道đạo 鮮tiên 矣hĩ 。 顯hiển 諸chư 仁nhân 。 藏tạng 諸chư 用dụng 。 鼓cổ 萬vạn 物vật 而nhi 不bất 與dữ 聖thánh 人nhân 同đồng 憂ưu 。 盛thịnh 德đức 大đại 業nghiệp 至chí 矣hĩ 哉tai 。 富phú 有hữu 之chi 謂vị 大đại 業nghiệp 。 日nhật 新tân 之chi 謂vị 盛thịnh 德đức 。 生sanh 生sanh 之chi 謂vị 易dị 。 成thành 象tượng 之chi 謂vị 乾can/kiền/càn 。 效hiệu 法pháp 之chi 謂vị 坤# 。 極cực 數số 知tri 來lai 之chi 謂vị 占chiêm 。 通thông 變biến 之chi 謂vị 事sự 。 陰âm 陽dương 不bất 測trắc 之chi 謂vị 神thần 。

夫phu 易dị 雖tuy 無vô 體thể 。 無vô 所sở 不bất 體thể 。 非phi 離ly 陰âm 陽dương 形hình 體thể 而nhi 別biệt 有hữu 道đạo 也dã 。 一nhất 陰ấm 一nhất 陽dương 。 則tắc 便tiện 是thị 全toàn 體thể 大Đại 道Đạo 矣hĩ 。 然nhiên 非phi 善thiện 稱xưng 理lý 以dĩ 起khởi 修tu 者giả 。 不bất 能năng 繼kế 陰âm 陽dương 以dĩ 立lập 極cực 。 而nhi 即tức 彼bỉ 成thành 位vị 于vu 中trung 者giả 。 全toàn 是thị 本bổn 性tánh 功công 能năng 。 乃nãi 世thế 之chi 重trọng/trùng 力lực 行hành 者giả 。 往vãng 往vãng 昧muội 其kỳ 本bổn 性tánh 。 是thị 仁nhân 者giả 見kiến 之chi 謂vị 之chi 仁nhân 也dã 。 世thế 之chi 重trọng/trùng 慧tuệ 解giải 者giả 。 往vãng 往vãng 不bất 尚thượng 修tu 持trì 。 是thị 知tri 者giả 見kiến 之chi 謂vị 之chi 知tri 也dã 。 百bá 姓tánh 又hựu 日nhật 用dụng 。 而nhi 不bất 自tự 知tri 。 故cố 君quân 子tử 全toàn 性tánh 起khởi 修tu 全toàn 修tu 顯hiển 性tánh 之chi 道đạo 鮮tiên 矣hĩ 。 然nhiên 仁nhân 者giả 雖tuy 但đãn 見kiến 仁nhân 。 而nhi 仁nhân 何hà 嘗thường 不bất 從tùng 知tri 以dĩ 顯hiển 。 知tri 者giả 雖tuy 但đãn 見kiến 知tri 。 而nhi 用dụng 何hà 嘗thường 不bất 隨tùy 仁nhân 以dĩ 藏tạng 。 仁nhân 體thể 至chí 微vi 而nhi 恆hằng 顯hiển 。 知tri 用dụng 至chí 露lộ 而nhi 恆hằng 藏tạng 。 此thử 即tức 一nhất 陰ấm 一nhất 陽dương 之chi 道đạo 。 法pháp 爾nhĩ 鼓cổ 舞vũ 萬vạn 物vật 而nhi 不bất 與dữ 聖thánh 人nhân 同đồng 憂ưu 者giả 也dã 。 不bất 與dữ 聖thánh 人nhân 同đồng 憂ưu 。 且thả 指chỉ 易dị 之chi 理lý 體thể 而nhi 言ngôn 。 其kỳ 實thật 聖thánh 人nhân 之chi 憂ưu 亦diệc 不bất 在tại 理lý 體thể 外ngoại 也dã 。 且thả 聖thánh 人nhân 全toàn 體thể 易dị 理lý 。 則tắc 憂ưu 亦diệc 非phi 憂ưu 矣hĩ 。 包bao 含hàm 天thiên 地địa 萬vạn 物vật 事sự 理lý 。 故cố 為vi 富phú 有hữu 。 變biến 化hóa 不bất 可khả 窮cùng 盡tận 。 故cố 為vi 日nhật 新tân 。 業nghiệp 業nghiệp 之chi 中trung 具cụ 盛thịnh 德đức 。 德đức 德đức 之chi 中trung 具cụ 大đại 業nghiệp 。 故cố 為vi 生sanh 生sanh 。 凡phàm 德đức 業nghiệp 之chi 成thành 乎hồ 法pháp 象tượng 者giả 皆giai 名danh 為vi 乾can/kiền/càn 。 不bất 止chỉ 六lục 陽dương 一nhất 卦# 為vi 乾can/kiền/càn 。 凡phàm 效hiệu 法pháp 而nhi 成thành 其kỳ 德đức 業nghiệp 者giả 皆giai 名danh 為vi 坤# 。 不bất 止chỉ 六lục 陰ấm 一nhất 卦# 為vi 坤# 。 極cực 陰âm 陽dương 之chi 數số 。 而nhi 知tri 數số 本bổn 無vô 數số 。 從tùng 無vô 數số 中trung 建kiến 立lập 諸chư 數số 。 便tiện 能năng 知tri 來lai 。 即tức 謂vị 之chi 占chiêm 。 非phi 俟sĩ 揲# 蓍thi 而nhi 後hậu 為vi 占chiêm 。 既ký 知tri 來lai 者giả 。 數số 必tất 有hữu 窮cùng 。 窮cùng 則tắc 必tất 變biến 。 變biến 則tắc 通thông 。 通thông 則tắc 久cửu 。 即tức 是thị 學học 易dị 之chi 事sự 。 非phi 俟sĩ 已dĩ 亂loạn 而nhi 後hậu 治trị 已dĩ 危nguy 而nhi 求cầu 安an 之chi 謂vị 事sự 。 終chung 日nhật 在tại 陰âm 陽dương 數số 中trung 。 而nhi 能năng 制chế 造tạo 陰âm 陽dương 。 不bất 被bị 陰âm 陽dương 所sở 測trắc 。 故cố 謂vị 之chi 神thần 。 自tự 富phú 有hữu 至chí 謂vị 神thần 五ngũ 句cú 。 贊tán 易dị 理lý 之chi 無vô 體thể 。 極cực 數số 三tam 句cú 。 贊tán 聖thánh 神thần 之chi 無vô 方phương 也dã 。

夫phu 易dị 。 廣quảng 矣hĩ 大đại 矣hĩ 。 以dĩ 言ngôn 乎hồ 遠viễn 則tắc 不bất 禦ngữ 。 以dĩ 言ngôn 乎hồ 邇nhĩ 則tắc 靜tĩnh 而nhi 正chánh 。 以dĩ 言ngôn 乎hồ 天thiên 地địa 之chi 間gian 則tắc 備bị 矣hĩ 。 夫phu 乾can/kiền/càn 。 其kỳ 靜tĩnh 也dã 專chuyên 。 (# 一nhất )# 其kỳ 動động 也dã 直trực 。 (# ○# )# 是thị 以dĩ 大đại 生sanh 焉yên 。 夫phu 坤# 。 其kỳ 靜tĩnh 也dã 翕# 。 (# 一nhất )# 其kỳ 動động 也dã 闢tịch 。 (# ╳# )# 是thị 以dĩ 廣quảng 生sanh 焉yên 。 廣quảng 大đại 配phối 天thiên 地địa 。 變biến 通thông 配phối 四tứ 時thời 。 陰âm 陽dương 之chi 義nghĩa 配phối 日nhật 月nguyệt 。 易dị 簡giản 之chi 善thiện 配phối 至chí 德đức 。

上thượng 云vân 生sanh 生sanh 之chi 謂vị 易dị 。 指chỉ 本bổn 性tánh 易dị 理lý 言ngôn 也dã 。 依y 易dị 理lý 作tác 易dị 書thư 。 故cố 易dị 書thư 則tắc 同đồng 理lý 性tánh 之chi 廣quảng 大đại 矣hĩ 。 言ngôn 遠viễn 不bất 禦ngữ 。 雖tuy 六lục 合hợp 之chi 外ngoại 。 可khả 以dĩ 一nhất 理lý 而nhi 通thông 知tri 也dã 。 邇nhĩ 靜tĩnh 而nhi 正chánh 。 曾tằng 不bất 離ly 我ngã 現hiện 前tiền 一nhất 念niệm 心tâm 性tánh 也dã 。 天thiên 地địa 之chi 間gian 則tắc 備bị 。 所sở 謂vị 徹triệt 乎hồ 遠viễn 邇nhĩ 。 該cai 乎hồ 事sự 理lý 。 統thống 乎hồ 凡phàm 聖thánh 者giả 也dã 。 易dị 書thư 不bất 出xuất 乾can/kiền/càn 坤# 。 乾can/kiền/càn 坤# 各các 有hữu 動động 靜tĩnh 。 動động 靜tĩnh 無vô 非phi 法Pháp 界Giới 。 故cố 得đắc 大đại 生sanh 廣quảng 生sanh 而nhi 配phối 于vu 天thiên 地địa 。 既ký 有hữu 動động 靜tĩnh 。 便tiện 有hữu 變biến 通thông 以dĩ 配phối 四tứ 時thời 。 隨tùy 其kỳ 動động 靜tĩnh 。 便tiện 為vi 陰âm 陽dương 以dĩ 配phối 日nhật 月nguyệt 。 乾can/kiền/càn 易dị 坤# 簡giản 以dĩ 配phối 至chí 德đức 。 是thị 知tri 天thiên 人nhân 性tánh 修tu 境cảnh 觀quán 因nhân 果quả 無vô 不bất 具cụ 在tại 易dị 書thư 中trung 矣hĩ 。

子tử 曰viết 。 易dị 其kỳ 至chí 矣hĩ 乎hồ 。 夫phu 易dị 。 聖thánh 人nhân 所sở 以dĩ 崇sùng 德đức 而nhi 廣quảng 業nghiệp 也dã 。 知tri 崇sùng 禮lễ 卑ty 。 崇sùng 效hiệu 天thiên 。 卑ty 法pháp 地địa 。 天thiên 地địa 設thiết 位vị 。 而nhi 易dị 行hành 乎hồ 其kỳ 中trung 矣hĩ 。 成thành 性tánh 存tồn 存tồn 。 道đạo 義nghĩa 之chi 門môn 。 聖thánh 人nhân 有hữu 以dĩ 見kiến 天thiên 下hạ 之chi 賾trách 。 而nhi 擬nghĩ 諸chư 其kỳ 形hình 容dung 。 象tượng 其kỳ 物vật 宜nghi 。 是thị 故cố 謂vị 之chi 象tượng 。 聖thánh 人nhân 有hữu 以dĩ 見kiến 天thiên 下hạ 之chi 動động 。 而nhi 觀quán 其kỳ 會hội 通thông 。 以dĩ 行hành 其kỳ 典điển 禮lễ 。 繫hệ 辭từ 焉yên 以dĩ 斷đoạn 其kỳ 吉cát 凶hung 。 是thị 故cố 謂vị 之chi 爻hào 。 言ngôn 天thiên 下hạ 之chi 至chí 賾trách 而nhi 不bất 可khả 惡ác 也dã 。 言ngôn 天thiên 下hạ 之chi 至chí 動động 而nhi 不bất 可khả 亂loạn 也dã 。 擬nghĩ 之chi 而nhi 後hậu 言ngôn 。 議nghị 之chi 而nhi 後hậu 動động 。 擬nghĩ 議nghị 以dĩ 成thành 其kỳ 變biến 化hóa 。

夫phu 聖thánh 人nhân 依y 易dị 理lý 而nhi 作tác 易dị 書thư 。 易dị 書thư 之chi 配phối 天thiên 道Đạo 人Nhân 事sự 也dã 如như 此thử 。 故cố 孔khổng 子tử 作tác 傳truyền 至chí 此thử 。 不bất 覺giác 深thâm 為vi 之chi 歎thán 賞thưởng 曰viết 。 易dị 其kỳ 至chí 矣hĩ 乎hồ 。 夫phu 易dị 。 乃nãi 聖thánh 人nhân 所sở 以dĩ 崇sùng 德đức 而nhi 廣quảng 業nghiệp 也dã 。 知tri 則tắc 高cao 高cao 山sơn 頂đảnh 立lập 。 故cố 崇sùng 。 禮lễ 則tắc 深thâm 深thâm 海hải 底để 行hành 。 故cố 卑ty 。 崇sùng 即tức 效hiệu 天thiên 。 卑ty 即tức 法pháp 地địa 。 蓋cái 自tự 天thiên 地địa 設thiết 位vị 以dĩ 來lai 。 而nhi 易dị 理lý 已dĩ 行hành 于vu 其kỳ 中trung 矣hĩ 。 但đãn 隨tùy 順thuận 其kỳ 本bổn 成thành 之chi 性tánh 。 而nhi 不bất 使sử 一nhất 念niệm 之chi 或hoặc 亡vong 。 則tắc 道đạo 義nghĩa 皆giai 從tùng 此thử 出xuất 。 更cánh 非phi 性tánh 外ngoại 有hữu 少thiểu 法pháp 可khả 得đắc 也dã 。 是thị 故cố 易dị 象tượng 也dã 者giả 。 不bất 過quá 是thị 聖thánh 人nhân 見kiến 天thiên 下hạ 之chi 賾trách 。 而nhi 擬nghĩ 其kỳ 形hình 容dung 。 象tượng 其kỳ 物vật 宜nghi 者giả 耳nhĩ 。 易dị 爻hào 也dã 者giả 。 不bất 過quá 是thị 聖thánh 人nhân 見kiến 天thiên 下hạ 之chi 動động 。 而nhi 觀quán 其kỳ 會hội 通thông 。 以dĩ 行hành 其kỳ 典điển 禮lễ 。 繫hệ 辭từ 焉yên 以dĩ 斷đoạn 其kỳ 吉cát 凶hung 者giả 耳nhĩ 。 夫phu 天thiên 下hạ 之chi 物vật 雖tuy 至chí 賾trách 。 總tổng 不bất 過quá 陰âm 陽dương 所sở 成thành 。 則tắc 今kim 雖tuy 言ngôn 天thiên 下hạ 之chi 至chí 賾trách 。 而nhi 安an 可khả 惡ác 。 若nhược 惡ác 其kỳ 賾trách 。 則tắc 是thị 惡ác 陰âm 陽dương 。 惡ác 陰âm 陽dương 。 則tắc 是thị 惡ác 太thái 極cực 。 惡ác 太thái 極cực 。 則tắc 是thị 惡ác 吾ngô 自tự 心tâm 本bổn 具cụ 之chi 易dị 理lý 矣hĩ 。 易dị 理lý 不bất 可khả 惡ác 。 太thái 極cực 不bất 可khả 惡ác 。 陰âm 陽dương 不bất 可khả 惡ác 。 則tắc 天thiên 下hạ 之chi 至chí 賾trách 亦diệc 安an 可khả 惡ác 乎hồ 。 夫phu 天thiên 下hạ 之chi 事sự 雖tuy 至chí 動động 。 總tổng 不bất 出xuất 陰âm 陽dương 之chi 動động 靜tĩnh 所sở 為vi 。 則tắc 今kim 雖tuy 言ngôn 天thiên 下hạ 之chi 至chí 動động 。 而nhi 何hà 嘗thường 亂loạn 。 若nhược 謂vị 其kỳ 亂loạn 。 則tắc 是thị 陰âm 陽dương 有hữu 亂loạn 。 太thái 極cực 有hữu 亂loạn 。 吾ngô 心tâm 之chi 易dị 理lý 有hữu 亂loạn 矣hĩ 。 易dị 理lý 不bất 亂loạn 。 太thái 極cực 不bất 亂loạn 。 陰âm 陽dương 不bất 亂loạn 。 則tắc 天thiên 下hạ 之chi 至chí 動động 亦diệc 何hà 可khả 亂loạn 乎hồ 。 是thị 以dĩ 君quân 子tử 當đương 至chí 賾trách 至chí 動động 中trung 。 能năng 善thiện 用dụng 其kỳ 擬nghĩ 議nghị 。 擬nghĩ 議nghị 以dĩ 成thành 變biến 化hóa 。 遂toại 能năng 操thao 至chí 賾trách 至chí 動động 之chi 權quyền 。 蓋cái 必tất 先tiên 有hữu 中trung 孚phu 之chi 德đức 存tồn 于vu 己kỷ 。 而nhi 後hậu 可khả 以dĩ 同đồng 人nhân 。 孚phu 德đức 既ký 深thâm 。 雖tuy 先tiên 或hoặc 號hào 咷đào 。 後hậu 必tất 歡hoan 笑tiếu 。 況huống 本bổn 無vô 暌# 隔cách 者giả 乎hồ 。 然nhiên 欲dục 成thành 孚phu 德đức 。 貴quý 在tại 錯thác 地địa 之chi 一nhất 著trước 。 譬thí 如như 藉tạ 用dụng 白bạch 茅mao 。 則tắc 始thỉ 無vô 不bất 善thiện 。 又hựu 貴quý 在tại 究cứu 竟cánh 之chi 不bất 變biến 。 譬thí 如như 勞lao 謙khiêm 君quân 子tử 。 則tắc 終chung 無vô 不bất 吉cát 。 倘thảng 勞lao 而nhi 不bất 謙khiêm 。 未vị 免miễn 為vi 亢kháng 龍long 之chi 悔hối 。 倘thảng 藉tạ 非phi 白bạch 茅mao 。 未vị 免miễn 有hữu 不bất 密mật 之chi 失thất 。 而nhi 所sở 謂vị 不bất 出xuất 戶hộ 庭đình 者giả 。 乃nãi 真chân 實thật 慎thận 獨độc 功công 夫phu 。 非phi 陽dương 為vi 君quân 子tử 陰ấm 為vi 小tiểu 人nhân 者giả 所sở 能năng 竊thiết 取thủ 也dã 。

鳴minh 鶴hạc 在tại 陰ấm 。 其kỳ 子tử 和hòa 之chi 。 我ngã 有hữu 好hảo/hiếu 爵tước 。 吾ngô 與dữ 爾nhĩ 靡mĩ 之chi 。 子tử 曰viết 。 君quân 子tử 居cư 其kỳ 室thất 。 出xuất 其kỳ 言ngôn 善thiện 。 則tắc 千thiên 里lý 之chi 外ngoại 應ưng 之chi 。 況huống 其kỳ 邇nhĩ 者giả 乎hồ 。 居cư 其kỳ 室thất 。 出xuất 其kỳ 言ngôn 不bất 善thiện 。 則tắc 千thiên 里lý 之chi 外ngoại 違vi 之chi 。 況huống 其kỳ 邇nhĩ 者giả 乎hồ 。 言ngôn 出xuất 乎hồ 身thân 。 加gia 乎hồ 民dân 。 行hành 發phát 乎hồ 邇nhĩ 。 見kiến 乎hồ 遠viễn 。 言ngôn 行hạnh 。 君quân 子tử 之chi 樞xu 機cơ 。 樞xu 機cơ 之chi 發phát 。 榮vinh 辱nhục 之chi 主chủ 也dã 。 言ngôn 行hạnh 。 君quân 子tử 之chi 所sở 以dĩ 動động 天thiên 地địa 也dã 。 可khả 不bất 慎thận 乎hồ 。 同đồng 人nhân 先tiên 號hào 咷đào 而nhi 後hậu 笑tiếu 。 子tử 曰viết 。 君quân 子tử 之chi 道đạo 。 或hoặc 出xuất 或hoặc 處xứ 。 或hoặc 默mặc 或hoặc 語ngữ 。 二nhị 人nhân 同đồng 心tâm 。 其kỳ 利lợi 斷đoạn 金kim 。 同đồng 心tâm 之chi 言ngôn 。 其kỳ 臭xú 如như 蘭lan 。

金kim 雖tuy 至chí 堅kiên 。 同đồng 心tâm 者giả 尚thượng 能năng 斷đoạn 之chi 。 此thử 所sở 謂vị 金kim 剛cang 心tâm 也dã 。

初sơ 六lục 。 藉tạ 用dụng 白bạch 茅mao 。 無vô 咎cữu 。 子tử 曰viết 。 苟cẩu 錯thác 諸chư 地địa 而nhi 可khả 矣hĩ 。 藉tạ 之chi 用dụng 茅mao 。 何hà 咎cữu 之chi 有hữu 。 慎thận 之chi 至chí 也dã 。 夫phu 茅mao 之chi 為vi 物vật 薄bạc 。 而nhi 用dụng 可khả 重trọng/trùng 也dã 。 慎thận 斯tư 術thuật 也dã 以dĩ 往vãng 。 其kỳ 無vô 所sở 失thất 矣hĩ 。

苟cẩu 。 誠thành 也dã 。 誠thành 能năng 從tùng 地địa 穩ổn 放phóng 。 即tức 禪thiền 門môn 所sở 謂vị 腳cước 跟cân 穩ổn 當đương 者giả 也dã 。 白bạch 茅mao 潔khiết 淨tịnh 而nhi 柔nhu 軟nhuyễn 。 正chánh 是thị 第đệ 一nhất 寂tịch 滅diệt 之chi 忍nhẫn 。

勞lao 謙khiêm 君quân 子tử 有hữu 終chung 。 吉cát 。 子tử 曰viết 。 勞lao 而nhi 不bất 伐phạt 。 有hữu 功công 而nhi 不bất 德đức 。 厚hậu 之chi 至chí 也dã 。 語ngữ 以dĩ 其kỳ 功công 下hạ 人nhân 者giả 也dã 。 德đức 言ngôn 盛thịnh 。 禮lễ 言ngôn 恭cung 。 謙khiêm 也dã 者giả 。 致trí 恭cung 以dĩ 存tồn 其kỳ 位vị 者giả 也dã 。

慎thận 斯tư 術thuật 也dã 以dĩ 往vãng 。 即tức 始thỉ 而nhi 見kiến 終chung 也dã 。 亦diệc 因nhân 該cai 果quả 海hải 義nghĩa 。 致trí 恭cung 以dĩ 存tồn 其kỳ 位vị 。 令linh 終chung 以dĩ 全toàn 始thỉ 也dã 。 亦diệc 果quả 徹triệt 因nhân 源nguyên 義nghĩa 。

亢kháng 龍long 有hữu 悔hối 。 子tử 曰viết 。 貴quý 而nhi 無vô 位vị 。 高cao 而nhi 無vô 民dân 。 賢hiền 人nhân 在tại 下hạ 位vị 而nhi 無vô 輔phụ 。 是thị 以dĩ 動động 而nhi 有hữu 悔hối 也dã 。 不bất 出xuất 戶hộ 庭đình 無vô 咎cữu 。 子tử 曰viết 。 亂loạn 之chi 所sở 生sanh 也dã 。 則tắc 言ngôn 語ngữ 以dĩ 為vi 階giai 。 君quân 不bất 密mật 則tắc 失thất 臣thần 。 臣thần 不bất 密mật 則tắc 失thất 身thân 。 幾kỷ 事sự 不bất 密mật 則tắc 害hại 成thành 。 是thị 以dĩ 君quân 子tử 慎thận 密mật 而nhi 不bất 出xuất 也dã 。 子tử 曰viết 。 作tác 易dị 者giả 。 其kỳ 知tri 盜đạo 乎hồ 。 易dị 曰viết 。 負phụ 且thả 乘thừa 。 致trí 寇khấu 至chí 。 負phụ 也dã 者giả 。 小tiểu 人nhân 之chi 事sự 也dã 。 乘thừa 也dã 者giả 。 君quân 子tử 之chi 器khí 也dã 。 小tiểu 人nhân 而nhi 乘thừa 君quân 子tử 之chi 器khí 。 盜đạo 思tư 奪đoạt 之chi 矣hĩ 。 上thượng 慢mạn 下hạ 暴bạo 。 盜đạo 思tư 伐phạt 之chi 矣hĩ 。 慢mạn 藏tạng 誨hối 盜đạo 。 冶dã 容dung 誨hối 淫dâm 。 易dị 曰viết 負phụ 且thả 乘thừa 致trí 寇khấu 至chí 。 盜đạo 之chi 招chiêu 也dã 。

事sự 者giả 心tâm 事sự 。 器khí 者giả 象tượng 貌mạo 。 佛Phật 法Pháp 所sở 謂vị 懷hoài 抱bão 于vu 結kết 使sử 。 不bất 應ưng 著trước 袈ca 裟sa 者giả 。 也dã 招chiêu 字tự 妙diệu 甚thậm 。 可khả 見kiến 致trí 魔ma 之chi 由do 皆giai 由do 主chủ 人nhân 。

天thiên 一nhất 地địa 二nhị 。 天thiên 三tam 地địa 四tứ 。 天thiên 五ngũ 地địa 六lục 。 天thiên 七thất 地địa 八bát 。 天thiên 九cửu 地địa 十thập 。 天thiên 數số 五ngũ 。 地địa 數số 五ngũ 。 五ngũ 位vị 相tương/tướng 得đắc 而nhi 各các 有hữu 合hợp 。 天thiên 數số 二nhị 十thập 有hữu 五ngũ 。 地địa 數số 三tam 十thập 。 凡phàm 天thiên 地địa 之chi 數số 五ngũ 十thập 有hữu 五ngũ 。 此thử 所sở 以dĩ 成thành 變biến 化hóa 而nhi 行hành 鬼quỷ 神thần 也dã 。

此thử 明minh 河hà 圖đồ 之chi 數số 。 即tức 天thiên 地địa 之chi 數số 。 即tức 所sở 以dĩ 成thành 變biến 化hóa 而nhi 行hành 鬼quỷ 神thần 者giả 也dã 。 太thái 極cực 無vô 極cực 。 秖kỳ 因nhân 無vô 始thỉ 不bất 覺giác 妄vọng 動động 強cường/cưỡng 名danh 為vi 一nhất 。 一nhất 即tức 屬thuộc 天thiên 。 對đối 動động 名danh 靜tĩnh 。 靜tĩnh 即tức 是thị 二nhị 。 二nhị 即tức 屬thuộc 地địa 。 二nhị 與dữ 一nhất 為vi 三tam 。 三tam 仍nhưng 屬thuộc 天thiên 。 二nhị 與dữ 二nhị 為vi 四tứ 。 四tứ 仍nhưng 屬thuộc 地địa 。 四tứ 與dữ 一nhất 為vi 五ngũ 。 五ngũ 仍nhưng 屬thuộc 天thiên 。 四tứ 與dữ 二nhị 為vi 六lục 。 六lục 仍nhưng 屬thuộc 地địa 。 六lục 與dữ 一nhất 為vi 七thất 。 七thất 仍nhưng 屬thuộc 天thiên 。 六lục 與dữ 二nhị 為vi 八bát 。 八bát 仍nhưng 屬thuộc 地địa 。 八bát 與dữ 一nhất 為vi 九cửu 。 九cửu 仍nhưng 屬thuộc 天thiên 。 八bát 與dữ 二nhị 為vi 十thập 。 十thập 仍nhưng 屬thuộc 地địa 。 十thập 則tắc 數số 終chung 。 而nhi 不bất 可khả 復phục 加gia 。 故cố 河hà 圖đồ 止chỉ 有hữu 十thập 數số 。 然nhiên 此thử 十thập 數số 總tổng 不bất 出xuất 于vu 天thiên 地địa 。 除trừ 天thiên 地địa 外ngoại 別biệt 無vô 有hữu 數số 。 除trừ 數số 之chi 外ngoại 亦diệc 別biệt 無vô 天thiên 地địa 可khả 見kiến 矣hĩ 。 總tổng 而nhi 計kế 之chi 。 天thiên 數số 凡phàm 五ngũ 。 所sở 謂vị 一nhất 三tam 五ngũ 七thất 九cửu 也dã 。 地địa 數số 亦diệc 五ngũ 。 所sở 謂vị 二nhị 四tứ 六lục 八bát 十thập 也dã 。 一nhất 得đắc 五ngũ 而nhi 成thành 六lục 。 六lục 遂toại 與dữ 一nhất 合hợp 而nhi 居cư 下hạ 。 二nhị 得đắc 五ngũ 而nhi 成thành 七thất 。 七thất 遂toại 與dữ 二nhị 合hợp 而nhi 居cư 上thượng 。 三tam 得đắc 五ngũ 而nhi 成thành 八bát 。 八bát 遂toại 與dữ 三tam 合hợp 而nhi 居cư 左tả 。 四tứ 得đắc 五ngũ 而nhi 成thành 九cửu 。 九cửu 遂toại 與dữ 四tứ 合hợp 而nhi 居cư 右hữu 。 既ký 言ngôn 六lục 七thất 八bát 九cửu 。 必tất 各các 得đắc 五ngũ 而nhi 成thành 。 則tắc 五ngũ 便tiện 在tại 其kỳ 中trung 。 既ký 言ngôn 一nhất 二nhị 三tam 四tứ 。 則tắc 便tiện 積tích 而nhi 成thành 十thập 。 十thập 遂toại 與dữ 五ngũ 合hợp 而nhi 居cư 中trung 。 積tích 而nhi 數số 之chi 。 天thiên 數số 一nhất 三tam 五ngũ 七thất 九cửu 。 共cộng 成thành 二nhị 十thập 有hữu 五ngũ 。 地địa 數số 二nhị 四tứ 六lục 八bát 十thập 。 共cộng 成thành 三tam 十thập 。 凡phàm 天thiên 地địa 之chi 數số 五ngũ 十thập 有hữu 五ngũ 。 而nhi 變biến 化hóa 皆giai 以dĩ 此thử 成thành 。 鬼quỷ 神thần 皆giai 以dĩ 此thử 行hành 矣hĩ 。 有hữu 陰âm 陽dương 乃nãi 有hữu 變biến 化hóa 。 有hữu 變biến 化hóa 乃nãi 有hữu 鬼quỷ 神thần 。 變biến 化hóa 者giả 。 水thủy 火hỏa 木mộc 金kim 土thổ/độ 。 生sanh 成thành 萬vạn 物vật 也dã 。 鬼quỷ 神thần 者giả 。 能năng 生sanh 所sở 生sanh 。 能năng 成thành 所sở 成thành 。 各các 有hữu 精tinh 靈linh 以dĩ 為vi 之chi 主chủ 宰tể 也dã 。 變biến 化hóa 即tức 依y 正chánh 幻huyễn 相tương/tướng 。 鬼quỷ 神thần 。 即tức 器khí 世thế 間gian 主chủ 。 及cập 眾chúng 生sanh 世thế 間gian 主chủ 耳nhĩ 。

大đại 衍diễn 之chi 數số 五ngũ 十thập 。 其kỳ 用dụng 四tứ 十thập 有hữu 九cửu 。 分phần/phân 而nhi 為vi 二nhị 以dĩ 象tượng 兩lưỡng 。 掛quải 一nhất 以dĩ 象tượng 三tam 。 揲# 之chi 以dĩ 四tứ 以dĩ 象tượng 四tứ 時thời 。 歸quy 奇kỳ 于vu 扐# 以dĩ 象tượng 閏nhuận 。 五ngũ 歲tuế 再tái 閏nhuận 。 故cố 再tái 扐# 而nhi 後hậu 掛quải 。

衍diễn 。 乘thừa 也dã 。 大đại 衍diễn 。 謂vị 乘thừa 此thử 天thiên 五ngũ 地địa 五ngũ 之chi 數số 。 而nhi 演diễn 至chí 于vu 萬vạn 有hữu 一nhất 千thiên 五ngũ 百bách 二nhị 十thập 也dã 。 河hà 圖đồ 中trung 天thiên 地địa 之chi 數số 。 共cộng 計kế 五ngũ 十thập 有hữu 五ngũ 。 今kim 以dĩ 天thiên 五ngũ 地địa 五ngũ 。 原nguyên 非phi 兩lưỡng 五ngũ 。 是thị 其kỳ 定định 數số 。 以dĩ 對đối 于vu 十thập 。 亦diệc 是thị 中trung 數số 。 一nhất 得đắc 之chi 以dĩ 為vi 六lục 。 二nhị 得đắc 之chi 以dĩ 為vi 七thất 。 三tam 得đắc 之chi 以dĩ 為vi 八bát 。 四tứ 得đắc 之chi 為vi 九cửu 。 復phục 合hợp 一nhất 二nhị 三tam 四tứ 以dĩ 成thành 于vu 十thập 。 故cố 除trừ 中trung 宮cung 五ngũ 數số 。 以dĩ 表biểu 數số 即tức 非phi 數số 。 而nhi 惟duy 取thủ 餘dư 五ngũ 十thập 以dĩ 為vi 大đại 衍diễn 之chi 數số 。 以dĩ 表biểu 從tùng 體thể 起khởi 用dụng 。 及cập 揲# 蓍thi 時thời 。 又hựu 于vu 五ngũ 十thập 數số 中trung 。 存tồn 其kỳ 一nhất 而nhi 不bất 用dụng 。 以dĩ 表biểu 用dụng 中trung 之chi 體thể 。 亦diệc 表biểu 無vô 用dụng 之chi 用dụng 。 與dữ 本bổn 體thể 太thái 極cực 實thật 非phi 有hữu 二nhị 。 夫phu 從tùng 體thể 起khởi 用dụng 。 即tức 不bất 變biến 隨tùy 緣duyên 義nghĩa 也dã 。 用dụng 中trung 之chi 體thể 。 即tức 隨tùy 緣duyên 不bất 變biến 義nghĩa 也dã 。 將tương 此thử 四tứ 十thập 九cửu 策sách 。 隨tùy 手thủ 分phần/phân 而nhi 為vi 二nhị 。 安an 于vu 左tả 右hữu 。 象tượng 吾ngô 心tâm 之chi 動động 靜tĩnh 。 即tức 成thành 天thiên 地địa 兩lưỡng 儀nghi 。 次thứ 以dĩ 左tả 手thủ 取thủ 左tả 策sách 執chấp 之chi 。 而nhi 以dĩ 右hữu 手thủ 取thủ 右hữu 策sách 之chi 一nhất 。 掛quải 于vu 左tả 手thủ 之chi 大đại 指chỉ 間gian 。 象tượng 人nhân 得đắc 天thiên 地địa 合hợp 一nhất 之chi 道đạo 而nhi 為vi 三tam 才tài 。 次thứ 四tứ 四tứ 以dĩ 揲# 之chi 。 象tượng 天thiên 地địa 間gian 四tứ 時thời 新tân 新tân 不bất 息tức 。 次thứ 歸quy 其kỳ 所sở 奇kỳ 之chi 策sách 。 扐# 于vu 左tả 手thủ 無vô 名danh 指chỉ 間gian 。 以dĩ 象tượng 每mỗi 年niên 必tất 有hữu 閏nhuận 日nhật 。 又hựu 以dĩ 右hữu 手thủ 取thủ 右hữu 策sách 執chấp 之chi 。 而nhi 以dĩ 左tả 手thủ 四tứ 四tứ 揲# 之chi 。 歸quy 其kỳ 所sở 奇kỳ 之chi 策sách 。 扐# 于vu 左tả 手thủ 中trung 指chỉ 之chi 間gian 。 是thị 名danh 再tái 扐# 。 以dĩ 象tượng 五ngũ 歲tuế 必tất 有hữu 兩lưỡng 個cá 閏nhuận 月nguyệt 。 是thị 為vi 再tái 閏nhuận 。 已dĩ 上thượng 分phần/phân 二nhị 。 掛quải 一nhất 。 揲# 四tứ 。 歸quy 奇kỳ 共cộng 四tứ 營doanh 而nhi 為vi 一nhất 變biến 。 取thủ 其kỳ 所sở 掛quải 所sở 扐# 之chi 策sách 置trí 之chi 。 然nhiên 後hậu 再tái 取thủ 左tả 右hữu 揲# 過quá 之chi 策sách 而nhi 重trọng/trùng 合hợp 之chi 。 重trùng 復phục 分phần/phân 二nhị 。 掛quải 一nhất 。 揲# 四tứ 。 歸quy 奇kỳ 。 故cố 云vân 再tái 扐# 而nhi 後hậu 掛quải 也dã 。 是thị 為vi 二nhị 變biến 。 又hựu 取thủ 所sở 掛quải 所sở 扐# 之chi 策sách 置trí 之chi 。 然nhiên 後hậu 更cánh 取thủ 左tả 右hữu 揲# 過quá 之chi 策sách 而nhi 重trọng/trùng 合hợp 之chi 。 重trùng 復phục 分phần/phân 二nhị 。 掛quải 一nhất 。 揲# 四tứ 。 歸quy 奇kỳ 。 是thị 為vi 三tam 變biến 。 置trí 彼bỉ 三tam 變biến 所sở 掛quải 所sở 扐# 之chi 策sách 。 但đãn 取thủ 所sở 揲# 之chi 策sách 數số 之chi 。 四tứ 九cửu 三tam 十thập 六lục 則tắc 為vi ○# 。 四tứ 八bát 三tam 十thập 二nhị 則tắc 為vi [一*一]# 。 四tứ 七thất 二nhị 十thập 八bát 則tắc 為vi 一nhất 。 四tứ 六lục 二nhị 十thập 四tứ 則tắc 為vi 乂xoa 。 于vu 是thị 成thành 爻hào 。 ○# 為vi 陽dương 動động 。 動động 則tắc 變biến 陰ấm 。 [一*一]# 為vi 陰ấm 靜tĩnh 。 一nhất 為vi 陽dương 靜tĩnh 。 靜tĩnh 皆giai 不bất 變biến 。 乂xoa 為vi 陰ấm 動động 。 動động 則tắc 變biến 陽dương 。 故cố 下hạ 文văn 云vân 。 四tứ 營doanh 成thành 易dị 。 三tam 變biến 成thành 爻hào 。 十thập 八bát 變biến 成thành 六lục 爻hào 。 則tắc 為vi 卦# 也dã 。 此thử 蓍thi 草thảo 之chi 數số 。 及cập 揲# 蓍thi 之chi 法pháp 。 乃nãi 全toàn 事sự 表biểu 理lý 。 全toàn 數số 表biểu 法pháp 。 示thị 百bá 姓tánh 以dĩ 與dữ 知tri 與dữ 能năng 之chi 事sự 。 正chánh 所sở 謂vị 神thần 道đạo 設thiết 教giáo 。 化hóa 度độ 無vô 疆cương 者giả 矣hĩ 。 謂vị 之chi 大Đại 乘Thừa 。 不bất 亦diệc 宜nghi 乎hồ 。 若nhược 不bất 以dĩ 惟duy 心tâm 識thức 觀quán 融dung 之chi 。 屈khuất 我ngã 羲# 文văn 周chu 孔khổng 四tứ 大đại 聖thánh 人nhân 多đa 矣hĩ 。

乾can/kiền/càn 之chi 策sách 。 二nhị 百bách 一nhất 十thập 有hữu 六lục 。 坤# 之chi 策sách 。 百bách 四tứ 十thập 有hữu 四tứ 。 凡phàm 三tam 百bách 有hữu 六lục 十thập 。 當đương 期kỳ 之chi 日nhật 。 二nhị 篇thiên 之chi 策sách 。 萬vạn 有hữu 一nhất 千thiên 五ngũ 百bách 二nhị 十thập 。 當đương 萬vạn 物vật 之chi 數số 也dã 。

九cửu 七thất 皆giai 乾can/kiền/càn 。 而nhi 爻hào 言ngôn 其kỳ 變biến 。 故cố 占chiêm 時thời 用dụng 九cửu 不bất 用dụng 七thất 。 一nhất 爻hào 三tam 十thập 六lục 策sách 。 則tắc 乾can/kiền/càn 卦# 六lục 爻hào 。 共cộng 計kế 二nhị 百bách 一nhất 十thập 六lục 策sách 也dã 。 八bát 六lục 皆giai 坤# 。 而nhi 占chiêm 時thời 用dụng 六lục 不bất 用dụng 八bát 。 一nhất 爻hào 二nhị 十thập 四tứ 策sách 。 則tắc 坤# 卦# 六lục 爻hào 。 共cộng 計kế 一nhất 百bách 四tứ 十thập 四tứ 策sách 也dã 。 合hợp 成thành 三tam 百bách 六lục 十thập 策sách 。 可khả 當đương 期kỳ 歲tuế 之chi 日nhật 。 然nhiên 一nhất 歲tuế 約ước 立lập 春xuân 。 至chí 第đệ 二nhị 年niên 春xuân 。 則tắc 三tam 百bách 六lục 十thập 。 五ngũ 日nhật 有hữu 奇kỳ 。 約ước 十thập 二nhị 月nguyệt 。 則tắc 三tam 百bách 五ngũ 十thập 四tứ 日nhật 。 而nhi 今kim 云vân 三tam 百bách 六lục 十thập 。 適thích 取thủ 其kỳ 中trung 。 亦diệc 取thủ 大đại 概khái 言ngôn 之chi 。 不bất 必tất 拘câu 拘câu 也dã 。 又hựu 合hợp 上thượng 下hạ 二nhị 篇thiên 六lục 十thập 四tứ 卦# 之chi 策sách 而nhi 總tổng 計kế 之chi 。 陽dương 爻hào 百bách 九cửu 十thập 二nhị 。 共cộng 六lục 千thiên 九cửu 百bách 一nhất 十thập 二nhị 策sách 。 陰ấm 爻hào 百bách 九cửu 十thập 二nhị 。 共cộng 四tứ 千thiên 六lục 百bách 八bát 策sách 。 故cố 可khả 當đương 萬vạn 物vật 之chi 數số 。 夫phu 期kỳ 歲tuế 之chi 日nhật 。 萬vạn 物vật 之chi 數số 。 總tổng 惟duy 大đại 衍diễn 之chi 數số 所sở 表biểu 。 大đại 衍diễn 不bất 離ly 河hà 圖đồ 。 河hà 圖đồ 不bất 離ly 吾ngô 人nhân 一nhất 念niệm 妄vọng 動động 。 則tắc 時thời 劫kiếp 萬vạn 物vật 。 又hựu 豈khởi 離ly 吾ngô 人nhân 一nhất 念niệm 妄vọng 動động 所sở 幻huyễn 現hiện 哉tai 。

是thị 故cố 四tứ 營doanh 而nhi 成thành 易dị 。 十thập 有hữu 八bát 變biến 而nhi 成thành 卦# 。

一nhất 變biến 必tất 從tùng 四tứ 營doanh 而nhi 成thành 。 以dĩ 表biểu 一nhất 念niệm 一nhất 法pháp 之chi 中trung 。 必tất 有hữu 生sanh 住trụ 異dị 滅diệt 四tứ 相tương/tướng 。 三tam 變biến 成thành 爻hào 。 以dĩ 表biểu 爻hào 爻hào 各các 具cụ 三tam 才tài 之chi 道đạo 。 六lục 爻hào 以dĩ 表biểu 三tam 才tài 各các 有hữu 陰âm 陽dương 。 十thập 八bát 變biến 以dĩ 表biểu 三tam 才tài 各các 各các 互hỗ 具cụ 。 而nhi 無vô 差sai 別biệt 。

八bát 卦# 而nhi 小tiểu 成thành 。

三tam 爻hào 已dĩ 可khả 表biểu 三tam 才tài 。 九cửu 變biến 已dĩ 可khả 表biểu 互hỗ 具cụ 。 故cố 名danh 小tiểu 成thành 。

引dẫn 而nhi 伸thân 之chi 。 觸xúc 類loại 而nhi 長trường/trưởng 之chi 。 天thiên 下hạ 之chi 能năng 事sự 畢tất 矣hĩ 。

八bát 可khả 為vi 六lục 十thập 四tứ 。 不bất 過quá 引dẫn 而nhi 伸thân 之chi 也dã 。 三tam 百bách 八bát 十thập 四tứ 爻hào 以dĩ 定định 天thiên 下hạ 之chi 吉cát 凶hung 。 是thị 在tại 觸xúc 類loại 而nhi 長trường/trưởng 之chi 也dã 。 至chí 于vu 觸xúc 類loại 而nhi 長trường/trưởng 。 則tắc 一nhất 一nhất 卦# 。 一nhất 一nhất 爻hào 。 皆giai 可khả 斷đoạn 天thiên 下hạ 事sự 。 而nhi 裁tài 成thành 輔phụ 相tướng 之chi 能năng 事sự 無vô 不bất 盡tận 矣hĩ 。

顯hiển 道đạo 神thần 德đức 行hạnh 。 是thị 故cố 可khả 與dữ 酬thù 酢tạc 。 可khả 與dữ 祐hựu 神thần 矣hĩ 。 子tử 曰viết 。 知tri 變biến 化hóa 之chi 道đạo 者giả 。 其kỳ 知tri 神thần 之chi 所sở 為vi 乎hồ 。

有hữu 一nhất 必tất 有hữu 二nhị 。 有hữu 二nhị 必tất 有hữu 四tứ 。 有hữu 四tứ 必tất 有hữu 八bát 。 有hữu 八bát 必tất 有hữu 六lục 十thập 四tứ 。 有hữu 六lục 十thập 四tứ 。 必tất 有hữu 三tam 百bách 八bát 十thập 四tứ 。 然nhiên 三tam 百bách 八bát 十thập 四tứ 爻hào 。 秖kỳ 是thị 六lục 十thập 四tứ 卦# 。 六lục 十thập 四tứ 卦# 。 秖kỳ 是thị 八bát 卦# 。 八bát 卦# 秖kỳ 是thị 四tứ 象tượng 。 四tứ 象tượng 秖kỳ 是thị 兩lưỡng 儀nghi 。 兩lưỡng 儀nghi 秖kỳ 是thị 太thái 極cực 。 太thái 極cực 本bổn 不bất 可khả 得đắc 。 太thái 極cực 不bất 可khả 得đắc 。 則tắc 三tam 百bách 八bát 十thập 四tứ 。 皆giai 不bất 可khả 得đắc 。 故cố 即tức 數số 可khả 以dĩ 顯hiển 道đạo 也dã 。 陰ấm 可khả 變biến 陽dương 。 陽dương 可khả 變biến 陰ấm 。 一nhất 可khả 為vi 多đa 。 多đa 可khả 為vi 一nhất 。 故cố 體thể 此thử 即tức 數số 之chi 道đạo 者giả 。 可khả 以dĩ 神thần 其kỳ 德đức 行hạnh 也dã 。 既ký 即tức 數số 而nhi 悟ngộ 道đạo 。 悟ngộ 道đạo 而nhi 神thần 明minh 其kỳ 德đức 。 則tắc 世thế 間gian 至chí 賾trách 至chí 動động 。 皆giai 可khả 酬thù 酢tạc 。 而nhi 鬼quỷ 神thần 所sở 不bất 能năng 為vi 之chi 事sự 。 聖thánh 人nhân 亦diệc 能năng 祐hựu 之chi 矣hĩ 。 先tiên 天thiên 而nhi 天thiên 弗phất 違vi 。 此thử 之chi 謂vị 也dã 。 人nhân 但đãn 知tri 揲# 蓍thi 為vi 變biến 化hóa 之chi 數số 耳nhĩ 。 若nhược 知tri 變biến 化hóa 之chi 道đạo 。 則tắc 無vô 方phương 之chi 神thần 。 無vô 體thể 之chi 易dị 。 皆giai 現hiện 于vu 靈linh 知tri 寂tịch 照chiếu 中trung 矣hĩ 。 故cố 述thuật 傳truyền 至chí 此thử 。 特đặc 自tự 加gia 子tử 曰viết 二nhị 字tự 。 以dĩ 顯hiển 咨tư 嗟ta 詠vịnh 嘆thán 之chi 思tư 。 而nhi 史sử 記ký 自tự 稱xưng 太thái 史sử 公công 曰viết 乃nãi 本bổn 于vu 此thử 。

易dị 有hữu 聖thánh 人nhân 之chi 道đạo 四tứ 焉yên 。 以dĩ 言ngôn 者giả 尚thượng 其kỳ 辭từ 。 以dĩ 動động 者giả 尚thượng 其kỳ 變biến 。 以dĩ 制chế 器khí 者giả 尚thượng 其kỳ 象tượng 。 以dĩ 卜bốc 筮thệ 者giả 尚thượng 其kỳ 占chiêm 。

前tiền 文văn 云vân 。 君quân 子tử 觀quán 象tượng 玩ngoạn 辭từ 觀quán 變biến 玩ngoạn 占chiêm 。 今kim 言ngôn 此thử 四tứ 即tức 易dị 所sở 有hữu 聖thánh 人nhân 之chi 道đạo 也dã 。 夫phu 玩ngoạn 辭từ 則tắc 能năng 言ngôn 。 觀quán 變biến 則tắc 能năng 動động 。 觀quán 象tượng 則tắc 可khả 以dĩ 制chế 器khí 。 玩ngoạn 占chiêm 則tắc 可khả 以dĩ 卜bốc 筮thệ 決quyết 疑nghi 。 言ngôn 也dã 。 動động 也dã 。 制chế 器khí 也dã 。 卜bốc 筮thệ 也dã 。 聖thánh 人nhân 修tu 身thân 治trị 人nhân 之chi 事sự 。 豈khởi 有hữu 外ngoại 于vu 此thử 四tứ 者giả 哉tai 。

是thị 以dĩ 君quân 子tử 將tương 有hữu 為vi 也dã 。 將tương 有hữu 行hành 也dã 。 問vấn 焉yên 而nhi 以dĩ 言ngôn 。 其kỳ 受thọ 命mạng 也dã 如như 嚮hướng 。 無vô 有hữu 遠viễn 近cận 幽u 深thâm 。 遂toại 知tri 來lai 物vật 。 非phi 天thiên 下hạ 之chi 至chí 精tinh 。 其kỳ 孰thục 能năng 與dữ 於ư 此thử 。

君quân 子tử 。 學học 聖thánh 人nhân 者giả 也dã 。 學học 聖thánh 人nhân 者giả 必tất 學học 易dị 。 善thiện 學học 易dị 者giả 。 舉cử 凡phàm 有hữu 為vi 有hữu 行hành 。 必tất 玩ngoạn 辭từ 而nhi 玩ngoạn 占chiêm 。 果quả 能năng 玩ngoạn 辭từ 玩ngoạn 占chiêm 。 則tắc 易dị 之chi 至chí 精tinh 。 遂toại 為vi 我ngã 之chi 至chí 精tinh 矣hĩ 。

參tham 伍# 以dĩ 變biến 。 錯thác 綜tống 其kỳ 數số 。 通thông 其kỳ 變biến 。 遂toại 成thành 天thiên 地địa 之chi 文văn 。 極cực 其kỳ 數số 。 遂toại 定định 天thiên 下hạ 之chi 象tượng 。 非phi 天thiên 下hạ 之chi 至chí 變biến 。 其kỳ 孰thục 能năng 與dữ 于vu 此thử 。

參tham 者giả 。 彼bỉ 此thử 參tham 合hợp 之chi 謂vị 。 伍# 者giả 。 行hành 伍# 定định 列liệt 之chi 謂vị 也dã 。 雖tuy 彼bỉ 此thử 參tham 合hợp 。 而nhi 不bất 壞hoại 行hành 伍# 之chi 定định 列liệt 。 雖tuy 行hành 伍# 定định 列liệt 。 而nhi 不bất 壞hoại 彼bỉ 此thử 之chi 參tham 合hợp 。 故cố 名danh 參tham 伍# 以dĩ 變biến 。 由do 彼bỉ 此thử 參tham 合hợp 。 則tắc 其kỳ 數số 相tương/tướng 錯thác 。 由do 行hành 伍# 定định 列liệt 。 則tắc 其kỳ 數số 可khả 綜tống 。 故cố 云vân 錯thác 綜tống 其kỳ 數số 。 舉cử 凡phàm 河hà 圖đồ 洛lạc 書thư 之chi 成thành 象tượng 。 揲# 蓍thi 求cầu 卦# 之chi 法pháp 式thức 。 無vô 不bất 皆giai 然nhiên 。 非phi 僅cận 偏thiên 指chỉ 一nhất 種chủng 也dã 。 陰âm 陽dương 各các 有hữu 動động 靜tĩnh 。 故cố 成thành 天thiên 地địa 之chi 文văn 。 六lục 十thập 四tứ 卦# 各các 具cụ 六lục 十thập 四tứ 卦# 。 故cố 定định 天thiên 下hạ 之chi 象tượng 。 誠thành 能năng 觀quán 象tượng 以dĩ 通thông 變biến 。 觀quán 變biến 以dĩ 極cực 數số 。 則tắc 易dị 之chi 至chí 變biến 。 遂toại 為vi 我ngã 之chi 至chí 變biến 矣hĩ 。

易dị 。 無vô 思tư 也dã 。 無vô 為vi 也dã 。 寂tịch 然nhiên 不bất 動động 。 感cảm 而nhi 遂toại 通thông 天thiên 下hạ 之chi 故cố 。 非phi 天thiên 下hạ 之chi 至chí 神thần 。 其kỳ 孰thục 能năng 與dữ 於ư 此thử 。

夫phu 易dị 雖tuy 至chí 精tinh 至chí 變biến 。 豈khởi 有hữu 思tư 慮lự 作tác 為vi 于vu 其kỳ 間gian 哉tai 。 惟duy 其kỳ 寂tịch 然nhiên 不bất 動động 。 所sở 以dĩ 感cảm 而nhi 遂toại 通thông 。 誠thành 能năng 于vu 觀quán 象tượng 玩ngoạn 辭từ 觀quán 變biến 玩ngoạn 占chiêm 之chi 中trung 。 而nhi 契khế 合hợp 其kỳ 無vô 思tư 無vô 為vi 之chi 妙diệu 。 則tắc 易dị 之chi 至chí 神thần 。 遂toại 為vi 我ngã 之chi 至chí 神thần 矣hĩ 。

夫phu 易dị 。 聖thánh 人nhân 之chi 所sở 以dĩ 極cực 深thâm 而nhi 研nghiên 幾kỷ 也dã 。 唯duy 深thâm 也dã 。 故cố 能năng 通thông 天thiên 下hạ 之chi 志chí 。 唯duy 幾kỷ 也dã 。 故cố 能năng 成thành 天thiên 下hạ 之chi 務vụ 。 唯duy 神thần 也dã 。 故cố 不bất 疾tật 而nhi 速tốc 。 不bất 行hành 而nhi 至chí 。 子tử 曰viết 易dị 有hữu 聖thánh 人nhân 之chi 道đạo 四tứ 焉yên 者giả 。 此thử 之chi 謂vị 也dã 。

由do 此thử 觀quán 之chi 。 則tắc 易dị 之chi 為vi 書thư 。 乃nãi 聖thánh 人nhân 所sở 以dĩ 極cực 深thâm 而nhi 研nghiên 幾kỷ 者giả 也dã 。 苟cẩu 極cực 其kỳ 深thâm 。 則tắc 至chí 精tinh 者giả 在tại 我ngã 。 而nhi 能năng 通thông 天thiên 下hạ 之chi 志chí 。 苟cẩu 研nghiên 其kỳ 幾kỷ 。 則tắc 至chí 變biến 者giả 在tại 我ngã 。 而nhi 能năng 成thành 天thiên 下hạ 之chi 務vụ 。 苟cẩu 從tùng 極cực 深thâm 研nghiên 幾kỷ 處xứ 悟ngộ 其kỳ 無vô 思tư 無vô 為vi 寂tịch 然nhiên 不bất 二nhị 之chi 體thể 。 則tắc 至chí 神thần 者giả 在tại 我ngã 。 故cố 能năng 不bất 疾tật 而nhi 速tốc 不bất 行hành 而nhi 至chí 矣hĩ 。 謂vị 聖thánh 人nhân 之chi 道đạo 不bất 全toàn 寄ký 詮thuyên 于vu 易dị 書thư 中trung 可khả 乎hồ 。 今kim 有hữu 讀đọc 易dị 而nhi 不bất 知tri 聖thánh 人nhân 之chi 道đạo 者giả 。 何hà 異dị 捨xả 醇thuần 醲nùng 而nhi 味vị 糟tao 粕# 也dã 。

子tử 曰viết 。 夫phu 易dị 。 何hà 為vi 者giả 也dã 。 夫phu 易dị 。 開khai 物vật 成thành 務vụ 。 冒mạo 天thiên 下hạ 之chi 道đạo 。 如như 斯tư 而nhi 已dĩ 者giả 也dã 。 是thị 故cố 聖thánh 人nhân 。 以dĩ 通thông 天thiên 下hạ 之chi 志chí 。 以dĩ 定định 天thiên 下hạ 之chi 業nghiệp 。 以dĩ 斷đoạn 天thiên 下hạ 之chi 疑nghi 。 是thị 故cố 蓍thi 之chi 德đức 圓viên 而nhi 神thần 。 卦# 之chi 德đức 方phương 以dĩ 知tri 。 六lục 爻hào 之chi 義nghĩa 易dị 以dĩ 貢cống 。 聖thánh 人nhân 以dĩ 此thử 洗tẩy 心tâm 。 退thoái 藏tạng 于vu 密mật 。 吉cát 凶hung 與dữ 民dân 同đồng 患hoạn 。 神thần 以dĩ 知tri 來lai 。 知tri 以dĩ 藏tạng 往vãng 。 其kỳ 孰thục 能năng 與dữ 于vu 此thử 哉tai 。 古cổ 之chi 聰thông 明minh 睿# 知tri 。 神thần 武võ 而nhi 不bất 殺sát 者giả 夫phu 。

此thử 欲dục 明minh 易dị 書thư 之chi 妙diệu 。 而nhi 先tiên 示thị 易dị 理lý 之chi 大đại 也dã 。 夫phu 所sở 謂vị 易dị 。 果quả 何hà 義nghĩa 哉tai 。 蓋cái 是thị 開khai 一nhất 切thiết 物vật 。 成thành 一nhất 切thiết 務vụ 。 包bao 盡tận 天thiên 下hạ 之chi 道đạo 者giả 也dã 。 是thị 故cố 聖thánh 人nhân 。 依y 易dị 理lý 而nhi 成thành 易dị 書thư 。 以dĩ 通thông 天thiên 下hạ 之chi 志chí 。 使sử 人nhân 即tức 物vật 而nhi 悟ngộ 理lý 。 以dĩ 定định 天thiên 下hạ 之chi 業nghiệp 。 使sử 人nhân 素tố 位vị 而nhi 務vụ 本bổn 。 以dĩ 斷đoạn 天thiên 下hạ 之chi 疑nghi 。 使sử 人nhân 不bất 泣khấp 岐kỳ 而nhi 徼# 倖hãnh 。 是thị 故cố 蓍thi 之chi 德đức 。 極cực 其kỳ 變biến 化hóa 而nhi 不bất 可khả 測trắc 也dã 。 卦# 之chi 德đức 。 有hữu 其kỳ 定định 理lý 而nhi 不bất 可khả 昧muội 也dã 。 爻hào 之chi 義nghĩa 。 盡tận 其kỳ 變biến 通thông 而nhi 未vị 嘗thường 隱ẩn 也dã 。 夫phu 蓍thi 圓viên 而nhi 神thần 。 卦# 方phương 以dĩ 知tri 。 爻hào 易dị 以dĩ 貢cống 皆giai 所sở 謂vị 寂tịch 然nhiên 不bất 動động 。 感cảm 而nhi 遂toại 通thông 者giả 也dã 。 聖thánh 人nhân 即tức 以dĩ 此thử 洗tẩy 心tâm 退thoái 藏tạng 于vu 密mật 。 所sở 謂vị 自tự 明minh 誠thành 謂vị 之chi 教giáo 。 能năng 盡tận 其kỳ 性tánh 。 則tắc 能năng 盡tận 人nhân 之chi 性tánh 。 故cố 吉cát 凶hung 與dữ 民dân 同đồng 患hoạn 。 神thần 以dĩ 知tri 來lai 。 知tri 以dĩ 藏tạng 往vãng 。 不bất 俟sĩ 問vấn 于vu 蓍thi 龜quy 而nhi 後hậu 知tri 吉cát 凶hung 也dã 。 此thử 惟duy 古cổ 之chi 聰thông 明minh 睿# 知tri 。 斷đoạn 惑hoặc 而nhi 無vô 惑hoặc 可khả 斷đoạn 者giả 。 乃nãi 能năng 與dữ 于vu 此thử 耳nhĩ 。

是thị 以dĩ 明minh 于vu 天thiên 之chi 道đạo 。 而nhi 察sát 于vu 民dân 之chi 故cố 。 是thị 興hưng 神thần 物vật 。 以dĩ 前tiền 民dân 用dụng 。 聖thánh 人nhân 以dĩ 此thử 齋trai 戒giới 以dĩ 神thần 明minh 其kỳ 德đức 夫phu 。

夫phu 神thần 以dĩ 知tri 來lai 。 知tri 以dĩ 藏tạng 往vãng 。 則tắc 又hựu 何hà 俟sĩ 蓍thi 龜quy 之chi 神thần 物vật 。 而nhi 後hậu 斷đoạn 民dân 之chi 吉cát 凶hung 哉tai 。 但đãn 聖thánh 人nhân 能năng 之chi 。 眾chúng 人nhân 不bất 能năng 。 不bất 藉tạ 蓍thi 龜quy 以dĩ 示thị 。 則tắc 民dân 不bất 信tín 也dã 。 是thị 以dĩ 明minh 于vu 借tá 物vật 顯hiển 理lý 。 乃nãi 天thiên 之chi 道đạo 。 因nhân 占chiêm 決quyết 疑nghi 。 乃nãi 民dân 之chi 習tập 。 故cố 藉tạ 此thử 蓍thi 龜quy 以dĩ 開khai 民dân 用dụng 之chi 前tiền 。 而nhi 聖thánh 人nhân 亦diệc 示thị 現hiện 齋trai 戒giới 然nhiên 後hậu 卜bốc 筮thệ 者giả 。 正chánh 欲dục 以dĩ 此thử 倍bội 神thần 明minh 其kỳ 德đức 也dã 。

是thị 故cố 闔hạp 戶hộ 謂vị 之chi 坤# 。 闢tịch 戶hộ 謂vị 之chi 乾can/kiền/càn 。 一nhất 闔hạp 一nhất 闢tịch 謂vị 之chi 變biến 。 往vãng 來lai 不bất 窮cùng 謂vị 之chi 通thông 。 見kiến 乃nãi 謂vị 之chi 象tượng 。 形hình 乃nãi 謂vị 之chi 器khí 。 制chế 而nhi 用dụng 之chi 謂vị 之chi 法pháp 。 利lợi 用dụng 出xuất 入nhập 。 民dân 咸hàm 用dụng 之chi 謂vị 之chi 神thần 。 是thị 故cố 易dị 有hữu 太thái 極cực 。 是thị 生sanh 兩lưỡng 儀nghi 。 兩lưỡng 儀nghi 生sanh 四tứ 象tượng 。 四tứ 象tượng 生sanh 八bát 卦# 。 八bát 卦# 定định 吉cát 凶hung 。 吉cát 凶hung 生sanh 大đại 業nghiệp 。 是thị 故cố 法pháp 象tượng 莫mạc 大đại 乎hồ 天thiên 地địa 。 變biến 通thông 莫mạc 大đại 乎hồ 四tứ 時thời 。 縣huyện 象tượng 著trước 明minh 。 莫mạc 大đại 乎hồ 日nhật 月nguyệt 。 崇sùng 高cao 莫mạc 大đại 乎hồ 富phú 貴quý 。 備bị 物vật 致trí 用dụng 。 立lập 成thành 器khí 以dĩ 為vi 天thiên 下hạ 利lợi 。 莫mạc 大đại 乎hồ 聖thánh 人nhân 。 探thám 賾trách 索sách 隱ẩn 。 鉤câu 深thâm 致trí 遠viễn 。 以dĩ 定định 天thiên 下hạ 之chi 吉cát 凶hung 。 成thành 天thiên 下hạ 之chi 亹# 亹# 者giả 。 莫mạc 大đại 乎hồ 蓍thi 龜quy 。 是thị 故cố 天thiên 生sanh 神thần 物vật 。 聖thánh 人nhân 則tắc 之chi 。 天thiên 地địa 變biến 化hóa 。 聖thánh 人nhân 效hiệu 之chi 。 天thiên 垂thùy 象tượng 。 見kiến 吉cát 凶hung 。 聖thánh 人nhân 象tượng 之chi 。 河hà 出xuất 圖đồ 。 洛lạc 出xuất 書thư 。 聖thánh 人nhân 則tắc 之chi 。 易dị 有hữu 四tứ 象tượng 。 所sở 以dĩ 示thị 也dã 。 繫hệ 辭từ 焉yên 。 所sở 以dĩ 告cáo 也dã 。 定định 之chi 以dĩ 吉cát 凶hung 。 所sở 以dĩ 斷đoạn 也dã 。 易dị 曰viết 。 自tự 天thiên 祐hựu 之chi 。 吉cát 無vô 不bất 利lợi 。 子tử 曰viết 。 祐hựu 者giả 。 助trợ 也dã 。 天thiên 之chi 所sở 助trợ 者giả 順thuận 也dã 。 人nhân 之chi 所sở 助trợ 者giả 信tín 也dã 。 履lý 信tín 思tư 乎hồ 順thuận 。 又hựu 以dĩ 尚thượng 賢hiền 也dã 。 是thị 以dĩ 自tự 天thiên 祐hựu 之chi 。 吉cát 無vô 不bất 利lợi 也dã 。

是thị 故cố 德đức 既ký 神thần 明minh 。 方phương 知tri 易dị 理lý 。 無vô 所sở 不bất 在tại 。 且thả 如như 闔hạp 戶hộ 即tức 謂vị 之chi 坤# 。 闢tịch 戶hộ 即tức 謂vị 之chi 乾can/kiền/càn 。 一nhất 闔hạp 一nhất 闢tịch 即tức 是thị 變biến 。 往vãng 來lai 不bất 窮cùng 即tức 是thị 通thông 。 見kiến 即tức 是thị 象tượng 。 形hình 即tức 是thị 器khí 。 隨tùy 所sở 制chế 用dụng 即tức 是thị 法pháp 。 隨tùy 其kỳ 民dân 用dụng 出xuất 入nhập 即tức 是thị 神thần 。 則tắc 乾can/kiền/càn 坤# 乃nãi 至chí 神thần 明minh 。 何hà 嘗thường 不bất 即tức 在tại 日nhật 用dụng 動động 靜tĩnh 間gian 哉tai 。 凡phàm 此thử 皆giai 易dị 理lý 之chi 固cố 然nhiên 。 而nhi 易dị 書thư 所sở 因nhân 作tác 也dã 。 是thị 故cố 易dị 者giả 。 無vô 住trụ 之chi 理lý 也dã 。 從tùng 無vô 住trụ 本bổn 。 立lập 一nhất 切thiết 法pháp 。 所sở 以dĩ 易dị 即tức 為vi 一nhất 切thiết 。 事sự 理lý 本bổn 源nguyên 。 有hữu 太thái 極cực 之chi 義nghĩa 焉yên 。 既ký 云vân 太thái 極cực 。 則tắc 決quyết 非phi 凝ngưng 然nhiên 一nhất 法pháp 。 必tất 有hữu 動động 靜tĩnh 相tương 對đối 之chi 機cơ 。 而nhi 兩lưỡng 儀nghi 生sanh 焉yên 。 既ký 曰viết 兩lưỡng 儀nghi 。 則tắc 動động 非phi 偏thiên 動động 。 德đức 兼kiêm 動động 靜tĩnh 。 靜tĩnh 非phi 偏thiên 靜tĩnh 。 亦diệc 兼kiêm 動động 靜tĩnh 。 而nhi 四tứ 象tượng 生sanh 焉yên 。 既ký 曰viết 四tứ 象tượng 。 則tắc 象tượng 象tượng 各các 有hữu 兩lưỡng 儀nghi 之chi 全toàn 體thể 全toàn 用dụng 。 而nhi 八bát 卦# 生sanh 焉yên 。 既ký 曰viết 八bát 卦# 。 則tắc 備bị 有hữu 動động 靜tĩnh 陰âm 陽dương 剛cang 柔nhu 善thiện 惡ác 之chi 致trí 。 而nhi 吉cát 凶hung 定định 焉yên 。 既ký 有hữu 吉cát 凶hung 。 則tắc 裁tài 成thành 輔phụ 相tướng 之chi 道đạo 方phương 為vi 有hữu 用dụng 。 而nhi 大đại 業nghiệp 生sanh 焉yên 。 易dị 理lý 本bổn 自tự 如như 此thử 。 易dị 書thư 所sở 以dĩ 亦diệc 然nhiên 也dã 。 是thị 故cố 世thế 間gian 。 事sự 事sự 物vật 物vật 。 皆giai 法pháp 象tượng 也dã 。 皆giai 變biến 通thông 也dã 。 乃nãi 至chí 皆giai 深thâm 皆giai 遠viễn 。 皆giai 賾trách 皆giai 隱ẩn 也dã 。 而nhi 法pháp 象tượng 之chi 大đại 者giả 莫mạc 若nhược 天thiên 地địa 。 變biến 通thông 之chi 大đại 者giả 莫mạc 若nhược 四tứ 時thời 。 縣huyện 象tượng 著trước 明minh 之chi 大đại 者giả 莫mạc 若nhược 日nhật 月nguyệt 。 崇sùng 高cao 之chi 大đại 者giả 莫mạc 若nhược 天thiên 位vị 之chi 富phú 貴quý 。 備bị 物vật 致trí 用dụng 利lợi 天thiên 下hạ 者giả 莫mạc 若nhược 天thiên 德đức 之chi 聖thánh 人nhân 。 探thám 賾trách 索sách 隱ẩn 。 鉤câu 深thâm 致trí 遠viễn 。 定định 吉cát 凶hung 。 令linh 人nhân 知tri 趨xu 避tị 。 成thành 亹# 亹# 。 使sử 人nhân 進tiến 德đức 業nghiệp 者giả 。 莫mạc 若nhược 蓍thi 龜quy 之chi 神thần 物vật 。 是thị 故cố 天thiên 生sanh 神thần 物vật 。 聖thánh 人nhân 即tức 從tùng 而nhi 則tắc 之chi 。 天thiên 地địa 變biến 化hóa 。 聖thánh 人nhân 即tức 從tùng 而nhi 效hiệu 之chi 。 天thiên 垂thùy 象tượng 。 現hiện 吉cát 凶hung 。 聖thánh 人nhân 即tức 從tùng 而nhi 擬nghĩ 象tượng 之chi 。 河hà 出xuất 圖đồ 。 洛lạc 出xuất 書thư 。 聖thánh 人nhân 即tức 法pháp 而nhi 為vi 八bát 卦# 九cửu 疇trù 。 然nhiên 則tắc 易dị 之chi 有hữu 四tứ 象tượng 。 所sở 以dĩ 示thị 人nhân 動động 靜tĩnh 進tiến 退thoái 之chi 道đạo 也dã 。 易dị 有hữu 繫hệ 辭từ 。 所sở 以dĩ 昭chiêu 告cáo 以dĩ 人nhân 合hợp 天thiên 之chi 學học 也dã 。 易dị 有hữu 吉cát 凶hung 定định 判phán 。 所sở 以dĩ 明minh 斷đoạn 合hợp 理lý 之chi 當đương 為vi 。 而nhi 悖bội 理lý 之chi 不bất 可khả 為vi 也dã 。 故cố 大đại 有hữu 上thượng 九cửu 之chi 辭từ 曰viết 。 自tự 天thiên 祐hựu 之chi 。 吉cát 無vô 不bất 利lợi 。 吾ngô 深thâm 知tri 其kỳ 故cố 也dã 。 夫phu 天thiên 無vô 私tư 情tình 。 所sở 助trợ 者giả 不bất 過quá 順thuận 理lý 而nhi 已dĩ 。 人nhân 亦diệc 無vô 私tư 好hảo/hiếu 。 所sở 助trợ 者giả 不bất 過quá 信tín 自tự 心tâm 本bổn 具cụ 之chi 易dị 理lý 而nhi 已dĩ 。 誠thành 能năng 真chân 操thao 實thật 履lý 。 信tín 自tự 心tâm 本bổn 具cụ 之chi 易dị 理lý 。 思tư 順thuận 乎hồ 上thượng 天thiên 所sở 助trợ 。 則tắc 便tiện 真chân 能năng 崇sùng 尚thượng 聖thánh 賢hiền 之chi 書thư 矣hĩ 。 安an 得đắc 不bất 為vi 天thiên 所sở 祐hựu 。 而nhi 吉cát 無vô 不bất 利lợi 哉tai 。

子tử 曰viết 。 書thư 不bất 盡tận 言ngôn 。 言ngôn 不bất 盡tận 意ý 。 然nhiên 則tắc 聖thánh 人nhân 之chi 意ý 。 其kỳ 不bất 可khả 見kiến 乎hồ 。 子tử 曰viết 。 聖thánh 人nhân 立lập 象tượng 以dĩ 盡tận 意ý 。 設thiết 卦# 以dĩ 盡tận 情tình 偽ngụy 。 繫hệ 辭từ 焉yên 以dĩ 盡tận 其kỳ 言ngôn 。 變biến 而nhi 通thông 之chi 以dĩ 盡tận 利lợi 。 鼓cổ 之chi 舞vũ 之chi 以dĩ 盡tận 神thần 。 乾can/kiền/càn 坤# 其kỳ 易dị 之chi 蘊uẩn 耶da 。 乾can/kiền/càn 坤# 成thành 列liệt 。 而nhi 易dị 立lập 乎hồ 其kỳ 中trung 矣hĩ 。 乾can/kiền/càn 坤# 毀hủy 。 則tắc 無vô 以dĩ 見kiến 易dị 。 易dị 不bất 可khả 見kiến 。 則tắc 乾can/kiền/càn 坤# 或hoặc 幾kỷ 乎hồ 息tức 矣hĩ 。 是thị 故cố 形hình 而nhi 上thượng 者giả 謂vị 之chi 道đạo 。 形hình 而nhi 下hạ 者giả 謂vị 之chi 器khí 。 化hóa 而nhi 裁tài 之chi 謂vị 之chi 變biến 。 推thôi 而nhi 行hành 之chi 謂vị 之chi 通thông 。 舉cử 而nhi 措thố 之chi 天thiên 下hạ 之chi 民dân 謂vị 之chi 事sự 業nghiệp 。 是thị 故cố 夫phu 象tượng 。 聖thánh 人nhân 有hữu 以dĩ 見kiến 天thiên 地địa 之chi 賾trách 。 而nhi 擬nghĩ 諸chư 其kỳ 形hình 容dung 。 象tượng 其kỳ 物vật 宜nghi 。 是thị 故cố 謂vị 之chi 象tượng 。 聖thánh 人nhân 有hữu 以dĩ 見kiến 天thiên 下hạ 之chi 動động 。 而nhi 觀quán 其kỳ 會hội 通thông 。 以dĩ 行hành 其kỳ 典điển 禮lễ 。 繫hệ 辭từ 焉yên 以dĩ 斷đoạn 其kỳ 吉cát 凶hung 。 是thị 故cố 謂vị 之chi 爻hào 。 極cực 天thiên 下hạ 之chi 賾trách 者giả 存tồn 乎hồ 卦# 。 鼓cổ 天thiên 下hạ 之chi 動động 者giả 存tồn 乎hồ 辭từ 。 化hóa 而nhi 裁tài 之chi 存tồn 乎hồ 變biến 。 推thôi 而nhi 行hành 之chi 存tồn 乎hồ 通thông 。 神thần 而nhi 明minh 之chi 。 存tồn 乎hồ 其kỳ 人nhân 。 默mặc 而nhi 成thành 之chi 。 不bất 言ngôn 而nhi 信tín 。 存tồn 乎hồ 德đức 行hạnh 。

上thượng 文văn 發phát 明minh 易dị 理lý 易dị 書thư 。 及cập 聖thánh 人nhân 作tác 易dị 吾ngô 人nhân 學học 易dị 之chi 旨chỉ 。 亦diệc 既ký 詳tường 矣hĩ 。 然nhiên 苟cẩu 非phi 其kỳ 人nhân 。 苟cẩu 無vô 其kỳ 德đức 。 則tắc 隨tùy 語ngữ 生sanh 解giải 。 亦diệc 何hà 以dĩ 深thâm 知tri 易dị 理lý 易dị 書thư 之chi 妙diệu 致trí 乎hồ 。 故cố 更cánh 設thiết 為vi 問vấn 答đáp 。 而nhi 結kết 歸quy 其kỳ 人nhân 其kỳ 德đức 行hạnh 也dã 。 夫phu 書thư 何hà 能năng 盡tận 言ngôn 。 言ngôn 亦diệc 何hà 能năng 盡tận 意ý 。 然nhiên 則tắc 聖thánh 人nhân 之chi 意ý 。 豈khởi 終chung 不bất 可khả 見kiến 乎hồ 。 詎cự 知tri 聖thánh 意ý 不bất 盡tận 于vu 言ngôn 。 而nhi 亦diệc 未vị 嘗thường 不bất 寓# 于vu 言ngôn 。 聖thánh 言ngôn 不bất 盡tận 于vu 書thư 。 而nhi 亦diệc 未vị 嘗thường 不bất 備bị 于vu 書thư 。 且thả 如như 易dị 書thư 之chi 中trung 。 亦diệc 既ký 立lập 象tượng 以dĩ 盡tận 意ý 。 聖thánh 意ý 雖tuy 多đa 。 而nhi 動động 靜tĩnh 二nhị 機cơ 足túc 以dĩ 該cai 之chi 。 故cố 乾can/kiền/càn 坤# 二nhị 象tượng 即tức 可khả 以dĩ 盡tận 聖thánh 人nhân 之chi 意ý 也dã 。 又hựu 復phục 設thiết 卦# 以dĩ 盡tận 情tình 偽ngụy 。 動động 靜tĩnh 雖tuy 只chỉ 有hữu 二nhị 。 而nhi 其kỳ 中trung 變biến 態thái 。 或hoặc 情tình 或hoặc 偽ngụy 。 不bất 一nhất 而nhi 足túc 。 故cố 六lục 十thập 四tứ 卦# 乃nãi 能năng 盡tận 萬vạn 物vật 之chi 情tình 偽ngụy 也dã 。 又hựu 復phục 繫hệ 辭từ 焉yên 以dĩ 盡tận 其kỳ 言ngôn 。 蓋cái 舉cử 天thiên 下hạ 事sự 物vật 一nhất 一nhất 言ngôn 之chi 。 則tắc 勞lao 而nhi 難nạn/nan 遍biến 。 今kim 借tá 六lục 十thập 四tứ 卦# 而nhi 繫hệ 以dĩ 辭từ 。 則tắc 簡giản 而nhi 可khả 周chu 也dã 。 雖tuy 六lục 十thập 四tứ 卦# 已dĩ 足túc 收thu 天thiên 下hạ 事sự 物vật 之chi 大đại 全toàn 。 而nhi 不bất 知tri 事sự 事sự 物vật 物vật 中trung 又hựu 各các 互hỗ 具cụ 一nhất 切thiết 事sự 物vật 也dã 。 故cố 變biến 而nhi 通thông 之chi 。 每mỗi 卦# 皆giai 可khả 為vi 六lục 十thập 四tứ 。 而nhi 天thiên 下hạ 之chi 利lợi 斯tư 盡tận 矣hĩ 。 雖tuy 有hữu 三tam 百bách 八bát 十thập 四tứ 爻hào 動động 靜tĩnh 陳trần 設thiết 。 若nhược 不bất 于vu 中trung 善thiện 用dụng 鼓cổ 舞vũ 。 使sử 吾ngô 人nhân 隨tùy 處xứ 得đắc 見kiến 易dị 理lý 。 則tắc 亦diệc 不bất 足túc 以dĩ 盡tận 神thần 。 而nhi 聖thánh 人nhân 又hựu 觸xúc 處xứ 指chỉ 點điểm 以dĩ 盡tận 神thần 矣hĩ 。 雖tuy 復phục 觸xúc 處xứ 指chỉ 點điểm 。 然nhiên 收thu 彼bỉ 三tam 百bách 八bát 十thập 四tứ 爻hào 大đại 綱cương 。 總tổng 不bất 出xuất 乾can/kiền/càn 坤# 二nhị 法pháp 。 故cố 乾can/kiền/càn 坤# 即tức 易dị 之chi 縕# 藏tạng 也dã 。 夫phu 本bổn 因nhân 易dị 理lý 而nhi 有hữu 乾can/kiền/càn 坤# 。 既ký 有hữu 乾can/kiền/càn 坤# 。 易dị 即tức 立lập 乎hồ 其kỳ 中trung 。 設thiết 毀hủy 此thử 乾can/kiền/càn 坤# 二nhị 法pháp 。 則tắc 易dị 理lý 亦diệc 不bất 可khả 見kiến 。 設thiết 不bất 見kiến 易dị 理lý 本bổn 體thể 。 則tắc 乾can/kiền/càn 坤# 依y 何hà 而nhi 有hữu 。 不bất 幾kỷ 至chí 于vu 息tức 滅diệt 哉tai 。 此thử 甚thậm 言ngôn 易dị 外ngoại 無vô 乾can/kiền/càn 坤# 。 乾can/kiền/càn 坤# 之chi 外ngoại 亦diệc 無vô 易dị 也dã 。 蓋cái 易dị 即tức 吾ngô 人nhân 不bất 思tư 議nghị 之chi 心tâm 體thể 。 乾can/kiền/càn 即tức 照chiếu 。 坤# 即tức 寂tịch 。 乾can/kiền/càn 即tức 慧tuệ 。 坤# 即tức 定định 。 乾can/kiền/càn 即tức 觀quán 。 坤# 即tức 止chỉ 。 若nhược 非phi 止Chỉ 觀Quán 定định 慧tuệ 。 不bất 見kiến 心tâm 體thể 。 若nhược 不bất 見kiến 心tâm 體thể 。 安an 有hữu 止Chỉ 觀Quán 定định 慧tuệ 。 是thị 故cố 即tức 形hình 而nhi 非phi 形hình 者giả 。 向hướng 上thượng 一nhất 著trước 即tức 謂vị 之chi 道đạo 。 無vô 形hình 而nhi 成thành 形hình 者giả 。 向hướng 下hạ 施thi 設thiết 即tức 謂vị 之chi 器khí 。 道đạo 可khả 成thành 器khí 。 器khí 可khả 表biểu 道đạo 。 即tức 謂vị 之chi 變biến 。 從tùng 道đạo 垂thùy 器khí 。 從tùng 器khí 入nhập 道đạo 。 即tức 謂vị 之chi 通thông 。 自tự 既ký 悟ngộ 道đạo 與dữ 器khí 之chi 一nhất 如như 。 以dĩ 此thử 化hóa 天thiên 下hạ 之chi 民dân 。 即tức 謂vị 之chi 事sự 業nghiệp 矣hĩ 。 是thị 故cố 夫phu 象tượng 也dã 者giả 。 不bất 過quá 是thị 聖thánh 人nhân 見kiến 天thiên 下hạ 之chi 賾trách 。 而nhi 擬nghĩ 諸chư 其kỳ 形hình 容dung 象tượng 其kỳ 物vật 宜nghi 者giả 也dã 。 夫phu 爻hào 也dã 者giả 。 不bất 過quá 是thị 聖thánh 人nhân 見kiến 天thiên 下hạ 之chi 動động 。 而nhi 觀quán 其kỳ 會hội 通thông 。 以dĩ 行hành 其kỳ 典điển 禮lễ 。 繫hệ 辭từ 焉yên 以dĩ 斷đoạn 其kỳ 吉cát 凶hung 者giả 也dã 。 是thị 以dĩ 卦# 可khả 極cực 天thiên 下hạ 之chi 賾trách 。 辭từ 可khả 鼓cổ 天thiên 下hạ 之chi 動động 。 變biến 可khả 盡tận 化hóa 裁tài 之chi 功công 。 通thông 可khả 極cực 推thôi 行hành 之chi 妙diệu 。 此thử 終chung 非phi 書thư 之chi 所sở 能năng 盡tận 言ngôn 。 亦diệc 非phi 言ngôn 之chi 所sở 能năng 盡tận 意ý 也dã 。 神thần 而nhi 明minh 之chi 。 必tất 存tồn 乎hồ 其kỳ 人nhân 。 而nhi 默mặc 而nhi 成thành 之chi 。 不bất 言ngôn 而nhi 信tín 。 又hựu 必tất 存tồn 乎hồ 德đức 行hạnh 耳nhĩ 。 德đức 行hạnh 者giả 。 體thể 乾can/kiền/càn 坤# 之chi 道đạo 而nhi 修tu 定định 慧tuệ 。 由do 定định 慧tuệ 而nhi 徹triệt 見kiến 自tự 心tâm 之chi 易dị 理lý 者giả 也dã 。

周Chu 易Dị 禪Thiền 解Giải 卷quyển 第đệ 八bát

弟đệ 子tử 顯hiển 喻dụ 募mộ 刻khắc