周Chu 易Dị 禪Thiền 解Giải
Quyển 4
明Minh 智Trí 旭 著Trước
周Chu 易Dị 禪Thiền 解Giải 卷quyển 第đệ 四tứ
北bắc 天thiên 目mục 道Đạo 人Nhân 蕅# 益ích 智trí 旭# 著trước
上Thượng 經Kinh 之Chi 四Tứ
(# 震chấn 下hạ 離ly 上thượng )#
噬phệ 嗑# 。 亨# 。 利lợi 用dụng 獄ngục 。
約ước 世thế 道đạo 。 則tắc 大đại 觀quán 在tại 上thượng 。 萬vạn 國quốc 朝triêu 宗tông 。 有hữu 不bất 順thuận 者giả 。 噬phệ 而nhi 嗑# 之chi 。 舜thuấn 伐phạt 有hữu 苗miêu 。 禹vũ 戮lục 防phòng 風phong 之chi 類loại 是thị 也dã 。 約ước 佛Phật 法Pháp 。 則tắc 僧Tăng 輪luân 光quang 顯hiển 之chi 時thời 。 有hữu 犯phạm 戒giới 者giả 治trị 之chi 。 約ước 觀quán 心tâm 。 則tắc 妙diệu 觀quán 現hiện 前tiền 。 隨tùy 其kỳ 所sở 發phát 煩phiền 惱não 業nghiệp 病bệnh 魔ma 禪thiền 慢mạn 見kiến 等đẳng 境cảnh 。 即tức 以dĩ 妙diệu 觀quán 治trị 之chi 。 皆giai 所sở 謂vị 亨# 而nhi 利lợi 用dụng 獄ngục 也dã 。
彖# 曰viết 。 頤di 中trung 有hữu 物vật 。 曰viết 噬phệ 嗑# 。 噬phệ 嗑# 而nhi 亨# 。 剛cang 柔nhu 分phần/phân 。 動động 而nhi 明minh 。 雷lôi 電điện 合hợp 而nhi 章chương 。 柔nhu 得đắc 中trung 而nhi 上thượng 行hành 。 雖tuy 不bất 當đương 位vị 。 利lợi 用dụng 獄ngục 也dã 。
王vương 道đạo 以dĩ 正Chánh 法Pháp 養dưỡng 天thiên 下hạ 。 佛Phật 法Pháp 以dĩ 正chánh 教giáo 養dưỡng 僧Tăng 伽già 。 觀quán 心tâm 以dĩ 妙diệu 慧tuệ 養dưỡng 法Pháp 身thân 。 皆giai 頤di 之chi 象tượng 也dã 。 頑ngoan 民dân 梗# 化hóa 而nhi 須tu 治trị 。 比Bỉ 丘Khâu 破phá 戒giới 而nhi 須tu 治trị 。 止Chỉ 觀Quán 境cảnh 發phát 而nhi 須tu 觀quán 。 皆giai 有hữu 物vật 之chi 象tượng 也dã 。 剛cang 柔nhu 分phần/phân 。 則tắc 定định 慧tuệ 平bình 等đẳng 。 動động 而nhi 明minh 。 則tắc 振chấn 作tác 而nhi 智trí 照chiếu 不bất 昏hôn 。 雷lôi 電điện 合hợp 而nhi 章chương 。 則tắc 說thuyết 默mặc 互hỗ 資tư 。 雷lôi 如như 說thuyết 法Pháp 。 電điện 如như 入nhập 定định 放phóng 光quang 也dã 。 二nhị 五ngũ 皆giai 柔nhu 。 故cố 柔nhu 得đắc 中trung 。 即tức 中trung 道đạo 妙diệu 定định 也dã 。 上thượng 行hành 者giả 。 震chấn 有hữu 奮phấn 發phát 之chi 象tượng 。 離ly 有hữu 麗lệ 天thiên 之chi 象tượng 。 雖tuy 不bất 當đương 位vị 者giả 。 六lục 五ngũ 以dĩ 陰ấm 居cư 陽dương 。 如như 未vị 入nhập 菩Bồ 薩Tát 正chánh 位vị 之chi 象tượng 。 然nhiên 觀quán 行hành 中trung 定định 慧tuệ 得đắc 所sở 。 故cố 于vu 所sở 發phát 之chi 境cảnh 。 善thiện 用dụng 不bất 思tư 議nghị 觀quán 以dĩ 治trị 之chi 也dã 。
象tượng 曰viết 。 雷lôi 電điện 噬phệ 嗑# 。 先tiên 王vương 以dĩ 明minh 罰phạt 敕sắc 法pháp 。
明minh 罰phạt 即tức 所sở 以dĩ 敕sắc 法pháp 。 如như 破phá 境cảnh 即tức 所sở 以dĩ 顯hiển 德đức 也dã 。
初sơ 九cửu 。 屨lũ 校giáo 滅diệt 趾chỉ 。 無vô 咎cữu 。 象tượng 曰viết 。 屨lũ 校giáo 滅diệt 趾chỉ 。 不bất 行hành 也dã 。
夫phu 噬phệ 嗑# 者giả 。 不bất 論luận 世thế 法pháp 佛Phật 法Pháp 。 自tự 噬phệ 噬phệ 他tha 。 皆giai 須tu 制chế 之chi 于vu 早tảo 。 不bất 可khả 釀# 至chí 于vu 深thâm 。 又hựu 須tu 得đắc 剛cang 克khắc 柔nhu 克khắc 之chi 宜nghi 。 不bất 可khả 重trọng/trùng 輕khinh 失thất 準chuẩn 。 今kim 初sơ 九cửu 在tại 卦# 之chi 下hạ 。 其kỳ 過quá 未vị 深thâm 。 以dĩ 陽dương 居cư 陽dương 。 又hựu 得đắc 其kỳ 正chánh 。 故cố 但đãn 如như 屨lũ 校giáo 滅diệt 趾chỉ 。 即tức 能năng 懲# 惡ác 不bất 行hành 而nhi 無vô 咎cữu 也dã 。 滅diệt 趾chỉ 。 謂vị 校giáo 掩yểm 其kỳ 趾chỉ 。
六lục 二nhị 。 噬phệ 膚phu 滅diệt 鼻tị 。 無vô 咎cữu 。 象tượng 曰viết 。 噬phệ 膚phu 滅diệt 鼻tị 。 乘thừa 剛cang 也dã 。
陰ấm 柔nhu 中trung 正chánh 。 其kỳ 過quá 易dị 改cải 。 故cố 如như 噬phệ 膚phu 。 下hạ 乘thừa 初sơ 九cửu 之chi 剛cang 。 故cố 如như 滅diệt 鼻tị 。 滅diệt 鼻tị 。 謂vị 膚phu 掩yểm 其kỳ 鼻tị 。
六lục 三tam 。 噬phệ 腊# 肉nhục 。 遇ngộ 毒độc 。 小tiểu 吝lận 。 無vô 咎cữu 。 象tượng 曰viết 。 遇ngộ 毒độc 。 位vị 不bất 當đương 也dã 。
在tại 下hạ 之chi 上thượng 。 過quá 漸tiệm 深thâm 矣hĩ 。 以dĩ 陰ấm 居cư 陽dương 。 又hựu 有hữu 邪tà 慧tuệ 。 如như 毒độc 。 吝lận 可khả 知tri 也dã 。 然nhiên 當đương 噬phệ 嗑# 之chi 時thời 。 決quyết 不bất 至chí 于vu 怙hộ 終chung 。 故cố 得đắc 無vô 咎cữu 。
九cửu 四tứ 。 噬phệ 乾can/kiền/càn 胏chỉ 。 得đắc 金kim 矢thỉ 。 利lợi 艱gian 貞trinh 。 吉cát 。 象tượng 曰viết 。 利lợi 艱gian 貞trinh 吉cát 。 未vị 光quang 也dã 。
田điền 獵liệp 射xạ 獸thú 。 矢thỉ 鋒phong 入nhập 骨cốt 而nhi 未vị 拔bạt 出xuất 。 今kim 噬phệ 乾can/kiền/càn 胏chỉ 時thời 。 方phương 乃nãi 得đắc 之chi 。 亦diệc 可khả 畏úy 矣hĩ 。 此thử 喻dụ 積tích 過quá 已dĩ 久cửu 也dã 。 然nhiên 剛cang 而nhi 不bất 過quá 。 必tất 能năng 自tự 克khắc 。 故cố 利lợi 于vu 艱gian 貞trinh 則tắc 吉cát 。
六lục 五ngũ 。 噬phệ 乾can/kiền/càn 肉nhục 。 得đắc 黃hoàng 金kim 。 貞trinh 厲lệ 。 無vô 咎cữu 。 象tượng 曰viết 。 貞trinh 厲lệ 無vô 咎cữu 。 得đắc 當đương 也dã 。
柔nhu 雖tuy 如như 肉nhục 。 而nhi 過quá 成thành 已dĩ 久cửu 。 如như 肉nhục 已dĩ 乾can/kiền/càn 矣hĩ 。 賴lại 有hữu 中trung 德đức 可khả 貴quý 。 如như 得đắc 黃hoàng 金kim 。 守thủ 此thử 中trung 德đức 之chi 貞trinh 。 兢căng 兢căng 惕dịch 厲lệ 。 庶thứ 可khả 復phục 于vu 無vô 過quá 耳nhĩ 。
上thượng 九cửu 。 何hà 校giáo 滅diệt 耳nhĩ 。 凶hung 。 象tượng 曰viết 。 何hà 校giáo 滅diệt 耳nhĩ 。 聰thông 不bất 明minh 也dã 。
過quá 惡ác 既ký 盈doanh 。 不bất 可khả 復phục 救cứu 。 如như 荷hà 厚hậu 枷già 。 掩yểm 滅diệt 其kỳ 耳nhĩ 。 蓋cái 由do 聰thông 聽thính 不bất 明minh 。 不bất 知tri 悔hối 過quá 遷thiên 善thiện 以dĩ 至chí 此thử 也dã 。
觀quán 心tâm 釋thích 者giả 。 初sơ 九cửu 境cảnh 界giới 一nhất 發phát 。 即tức 以dĩ 正chánh 慧tuệ 治trị 之chi 。 如như 滅diệt 趾chỉ 而nhi 令linh 其kỳ 不bất 行hành 。 六lục 二nhị 境cảnh 發phát 未vị 深thâm 。 即tức 以dĩ 正chánh 定định 治trị 之chi 。 所sở 噬phệ 雖tuy 不bất 堅kiên 硬ngạnh 。 未vị 免miễn 打đả 失thất 巴ba 鼻tị 。 六lục 三tam 境cảnh 發phát 漸tiệm 甚thậm 。 定định 慧tuệ 又hựu 不bất 純thuần 正chánh 。 未vị 免miễn 為vi 境cảnh 擾nhiễu 亂loạn 。 但đãn 不bất 至chí 于vu 墮đọa 落lạc 。 九cửu 四tứ 境cảnh 發phát 夾giáp 雜tạp 善thiện 惡ác 。 定định 慧tuệ 亦diệc 不bất 純thuần 正chánh 。 縱túng/tung 得đắc 小tiểu 小tiểu 法pháp 利lợi 。 未vị 證chứng 深thâm 法Pháp 。 六lục 五ngũ 純thuần 發phát 善thiện 境cảnh 。 所sở 得đắc 法Pháp 利lợi 亦diệc 大đại 。 然nhiên 猶do 未vị 入nhập 正chánh 位vị 。 仍nhưng 須tu 貞trinh 厲lệ 乃nãi 得đắc 無vô 咎cữu 。 上thượng 九cửu 境cảnh 發phát 極cực 深thâm 。 似tự 有hữu 定định 慧tuệ 。 實thật 則tắc 不bất 中trung 不bất 正chánh 。 反phản 取thủ 邪tà 事sự 而nhi 作tác 聖thánh 解giải 。 永vĩnh 墮đọa 無vô 聞văn 之chi 禍họa 也dã 。
(# 離ly 下hạ 艮# 上thượng )#
賁# 。 亨# 。 小tiểu 利lợi 有hữu 攸du 往vãng 。
約ước 世thế 道đạo 。 則tắc 所sở 噬phệ 既ký 嗑# 之chi 後hậu 。 偃yển 武võ 修tu 文văn 。 約ước 佛Phật 法Pháp 。 則tắc 治trị 罰phạt 惡ác 僧Tăng 之chi 後hậu 。 增tăng 設thiết 規quy 約ước 。 約ước 觀quán 心tâm 。 則tắc 境cảnh 發phát 觀quán 成thành 之chi 後hậu 。 定định 慧tuệ 莊trang 嚴nghiêm 。 凡phàm 此thử 皆giai 亨# 道đạo 也dã 。 然nhiên 世thế 法pháp 佛Phật 法Pháp 。 當đương 此thử 之chi 時thời 。 皆giai 不bất 必tất 大đại 有hữu 作tác 為vi 。 但đãn 須tu 小tiểu 加gia 整chỉnh 飾sức 而nhi 已dĩ 。
彖# 曰viết 。 賁# 。 亨# 。 柔nhu 來lai 而nhi 文văn 剛cang 。 故cố 亨# 。 分phần/phân 剛cang 上thượng 而nhi 文văn 柔nhu 。 故cố 小tiểu 利lợi 有hữu 攸du 往vãng 。 天thiên 文văn 也dã 。 文văn 明minh 以dĩ 止chỉ 。 人nhân 文văn 也dã 。 觀quán 乎hồ 天thiên 文văn 以dĩ 察sát 時thời 變biến 。 觀quán 乎hồ 人nhân 文văn 以dĩ 化hóa 成thành 天thiên 下hạ 。
賁# 則tắc 必tất 亨# 。 以dĩ 其kỳ 下hạ 卦# 本bổn 乾can/kiền/càn 。 而nhi 六lục 二nhị 以dĩ 柔nhu 來lai 文văn 之chi 。 則tắc 是thị 質chất 有hữu 其kỳ 文văn 。 亦diệc 是thị 慧tuệ 有hữu 其kỳ 定định 。 故cố 亨# 也dã 。 上thượng 卦# 本bổn 坤# 。 而nhi 上thượng 九cửu 分phần/phân 剛cang 以dĩ 文văn 之chi 。 則tắc 是thị 文văn 有hữu 其kỳ 質chất 。 亦diệc 是thị 定định 有hữu 其kỳ 慧tuệ 。 故cố 小tiểu 利lợi 有hữu 攸du 往vãng 也dã 。 文văn 質chất 互hỗ 資tư 。 定định 慧tuệ 相tương 濟tế 。 性tánh 德đức 固cố 然nhiên 。 非phi 屬thuộc 強cường/cưỡng 設thiết 。 名danh 為vi 天thiên 文văn 。 體thể 其kỳ 有hữu 定định 之chi 慧tuệ 寂tịch 而nhi 常thường 照chiếu 。 為vi 文văn 明minh 。 體thể 其kỳ 有hữu 慧tuệ 之chi 定định 。 照chiếu 而nhi 常thường 寂tịch 。 為vi 止chỉ 。 是thị 謂vị 以dĩ 修tu 合hợp 性tánh 。 名danh 為vi 人nhân 文văn 。 性tánh 德đức 則tắc 具cụ 造tạo 十thập 界giới 。 故cố 觀quán 之chi 可khả 察sát 時thời 變biến 。 修tu 德đức 則tắc 十thập 界giới 全toàn 歸quy 一nhất 心tâm 。 故cố 觀quán 之chi 可khả 化hóa 成thành 天thiên 下hạ 。
象tượng 曰viết 。 山sơn 下hạ 有hữu 火hỏa 。 賁# 。 君quân 子tử 以dĩ 明minh 庶thứ 政chánh 。 無vô 敢cảm 折chiết 獄ngục 。
賁# 非phi 折chiết 獄ngục 之chi 時thời 也dã 。 庶thứ 政chánh 苟cẩu 明minh 。 則tắc 可khả 以dĩ 使sử 民dân 無vô 訟tụng 矣hĩ 。 佛Phật 法Pháp 釋thích 者giả 。 山sơn 下hạ 有hữu 火hỏa 。 外ngoại 止chỉ 內nội 明minh 。 故cố 于vu 三tam 千thiên 性tánh 相tướng 之chi 庶thứ 政chánh 。 一nhất 一nhất 明minh 之chi 。 了liễu 知tri 一nhất 切thiết 法pháp 。 正chánh 一nhất 切thiết 法pháp 邪tà 。 終chung 不bất 妄vọng 于vu 其kỳ 中trung 判phán 斷đoạn 一nhất 是thị 一nhất 非phi 。 而nhi 生sanh 取thủ 捨xả 情tình 見kiến 。 如như 無vô 敢cảm 折chiết 獄ngục 也dã 。
初sơ 九cửu 。 賁# 其kỳ 趾chỉ 。 舍xá 車xa 而nhi 徒đồ 。 象tượng 曰viết 。 舍xá 車xa 而nhi 徒đồ 。 義nghĩa 弗phất 乘thừa 也dã 。
卦# 雖tuy 以dĩ 剛cang 柔nhu 相tương/tướng 文văn 。 得đắc 名danh 為vi 賁# 。 而nhi 實thật 非phi 有hữu 事sự 于vu 矯kiểu 飾sức 也dã 。 故cố 六lục 爻hào 皆giai 取thủ 本bổn 色sắc 自tự 賁# 。 而nhi 終chung 極cực 于vu 白bạch 賁# 。 正chánh 猶do 詩thi 所sở 謂vị 素tố 以dĩ 為vi 絢huyến 。 蓋cái 天thiên 下hạ 之chi 真chân 色sắc 。 固cố 莫mạc 有hữu 勝thắng 于vu 白bạch 者giả 。 今kim 初sơ 九cửu 抱bão 德đức 隱ẩn 居cư 。 晚vãn 食thực 以dĩ 當đương 肉nhục 。 安an 步bộ 以dĩ 當đương 車xa 。 乃nãi 以dĩ 義nghĩa 自tự 賁# 者giả 也dã 。
六lục 二nhị 。 賁# 其kỳ 須tu 。 象tượng 曰viết 。 賁# 其kỳ 須tu 。 與dữ 上thượng 興hưng 也dã 。
柔nhu 順thuận 中trung 正chánh 。 虛hư 心tâm 以dĩ 取thủ 益ích 乎hồ 上thượng 下hạ 之chi 賢hiền 。 乃nãi 以dĩ 師sư 友hữu 自tự 賁# 者giả 也dã 。
九cửu 三tam 。 賁# 如như 濡nhu 如như 。 永vĩnh 貞trinh 吉cát 。 象tượng 曰viết 。 永vĩnh 貞trinh 之chi 吉cát 。 終chung 莫mạc 之chi 陵lăng 也dã 。
剛cang 正chánh 而nhi 居cư 明minh 體thể 之chi 上thượng 。 足túc 以dĩ 潤nhuận 及cập 于vu 六lục 二nhị 六lục 四tứ 。 而nhi 使sử 之chi 同đồng 為vi 聖thánh 賢hiền 。 乃nãi 以dĩ 師sư 道đạo 自tự 賁# 者giả 也dã 。
六lục 四tứ 。 賁# 如như 皤bàn 如như 。 白bạch 馬mã 翰hàn 如như 。 匪phỉ 寇khấu 婚hôn 媾cấu 。 象tượng 曰viết 。 六lục 四tứ 。 當đương 位vị 疑nghi 也dã 。 匪phỉ 寇khấu 婚hôn 媾cấu 。 終chung 無vô 尤vưu 也dã 。
柔nhu 而nhi 得đắc 正chánh 。 知tri 白bạch 賁# 之chi 可khả 貴quý 。 故cố 求cầu 賢hiền 無vô 厭yếm 倦quyện 心tâm 。 近cận 則tắc 親thân 乎hồ 九cửu 三tam 。 俯phủ 則tắc 應ưng 乎hồ 初sơ 九cửu 。 仰ngưỡng 則tắc 宗tông 乎hồ 上thượng 九cửu 。 無vô 一nhất 非phi 我ngã 明minh 師sư 良lương 友hữu 。 即tức 六lục 二nhị 六lục 五ngũ 。 亦diệc 皆giai 我ngã 同đồng 德đức 相tương/tướng 輔phụ 之chi 朋bằng 。 見kiến 賢hiền 思tư 齊tề 。 見kiến 不bất 賢hiền 而nhi 自tự 省tỉnh 。 安an 有hữu 寇khấu 哉tai 。 蓋cái 由do 居cư 上thượng 卦# 之chi 下hạ 。 則tắc 是thị 上thượng 而nhi 能năng 下hạ 。 不bất 敢cảm 自tự 信tín 自tự 專chuyên 。 乃nãi 以dĩ 虛hư 心tâm 自tự 賁# 者giả 也dã 。
六lục 五ngũ 。 賁# 于vu 丘khâu 園viên 。 束thúc 帛bạch 戔# 戔# 。 吝lận 。 終chung 吉cát 。 象tượng 曰viết 。 六lục 五ngũ 之chi 吉cát 。 有hữu 喜hỷ 也dã 。
柔nhu 中trung 而nhi 有hữu 陽dương 剛cang 之chi 志chí 。 能năng 知tri 道Đạo 德đức 之chi 樂lạc 。 而nhi 不bất 以dĩ 勢thế 位vị 自tự 驕kiêu 。 視thị 天thiên 位vị 之chi 尊tôn 與dữ 丘khâu 園viên 等đẳng 。 如như 大đại 禹vũ 之chi 菲# 飲ẩm 食thực 。 惡ác 衣y 服phục 。 卑ty 宮cung 室thất 。 為vi 束thúc 帛bạch 戔# 戔# 吝lận 惜tích 之chi 象tượng 。 實thật 則tắc 吾ngô 無vô 間gian 然nhiên 而nhi 終chung 吉cát 。 蓋cái 以dĩ 盛thịnh 德đức 自tự 賁# 者giả 也dã 。
上thượng 九cửu 。 白bạch 賁# 。 無vô 咎cữu 。 象tượng 曰viết 。 白bạch 賁# 無vô 咎cữu 。 上thượng 得đắc 志chí 也dã 。
以dĩ 剛cang 居cư 艮# 止chỉ 之chi 極cực 。 又hựu 在tại 卦# 終chung 。 而nhi 居cư 陰ấm 位vị 。 則tắc 非phi 過quá 剛cang 。 年niên 彌di 高cao 。 德đức 彌di 邵# 。 純thuần 淨tịnh 無vô 疵tỳ 。 如như 武võ 公công 之chi 盛thịnh 德đức 至chí 善thiện 以dĩ 自tự 賁# 者giả 也dã 。
佛Phật 法Pháp 釋thích 者giả 。 初sơ 九cửu 以dĩ 施thí 自tự 賁# 。 六lục 二nhị 以dĩ 戒giới 自tự 賁# 。 九cửu 三tam 以dĩ 忍nhẫn 自tự 賁# 。 六lục 四tứ 以dĩ 進tiến 自tự 賁# 。 六lục 五ngũ 以dĩ 定định 自tự 賁# 。 上thượng 九cửu 以dĩ 慧tuệ 自tự 賁# 。 又hựu 初sơ 九cửu 為vi 理lý 賁# 。 不bất 以dĩ 性tánh 德đức 濫lạm 修tu 德đức 故cố 。 六lục 二nhị 為vi 名danh 字tự 賁# 。 從tùng 此thử 發phát 心tâm 向hướng 上thượng 故cố 。 九cửu 三tam 為vi 觀quán 行hành 賁# 。 不bất 可khả 暫tạm 忘vong 故cố 。 六lục 四tứ 為vi 相tương 似tự 賁# 。 不bất 住trụ 法pháp 愛ái 故cố 。 六lục 五ngũ 為vi 分phần/phân 證chứng 賁# 。 于vu 三tam 諦đế 不bất 漏lậu 失thất 故cố 。 上thượng 九cửu 為vi 究cứu 竟cánh 賁# 。 復phục 于vu 本bổn 性tánh 。 無vô 纖tiêm 瑕hà 故cố 。
(# 坤# 下hạ 艮# 上thượng )#
剝bác 。 不bất 利lợi 有hữu 攸du 往vãng 。
彖# 曰viết 。 剝bác 。 剝bác 也dã 。 柔nhu 變biến 剛cang 也dã 。 不bất 利lợi 有hữu 攸du 往vãng 。 小tiểu 人nhân 長trường/trưởng 也dã 。 順thuận 而nhi 止chỉ 之chi 。 觀quán 象tượng 也dã 君quân 子tử 尚thượng 消tiêu 息tức 盈doanh 虛hư 。 天thiên 行hành 也dã 。
約ước 世thế 道đạo 。 則tắc 偃yển 武võ 修tu 文văn 之chi 後hậu 。 人nhân 情tình 侈xỉ 樂nhạo/nhạc/lạc 。 國quốc 家gia 元nguyên 氣khí 必tất 從tùng 此thử 剝bác 。 約ước 佛Phật 法Pháp 。 則tắc 規quy 約ước 繁phồn 興hưng 之chi 後hậu 。 真chân 修tu 必tất 從tùng 此thử 剝bác 。 約ước 觀quán 心tâm 有hữu 二nhị 義nghĩa 。 一nhất 約ước 得đắc 邊biên 。 則tắc 定định 慧tuệ 莊trang 嚴nghiêm 之chi 後hậu 。 皮bì 膚phu 脫thoát 盡tận 。 真chân 實thật 獨độc 存tồn 。 名danh 之chi 為vi 剝bác 。 一nhất 約ước 失thất 邊biên 。 則tắc 世thế 間gian 相tương 似tự 定định 慧tuệ 。 能năng 發phát 世thế 間gian 辯biện 才tài 文văn 彩thải 。 而nhi 于vu 真chân 修tu 之chi 要yếu 反phản 受thọ 剝bác 矣hĩ 。 約ước 得đắc 別biệt 是thị 一nhất 途đồ 。 今kim 且thả 約ước 失thất 而nhi 論luận 。 則tắc 世thế 出xuất 世thế 法Pháp 。 皆giai 不bất 利lợi 有hữu 攸du 往vãng 。 所sở 謂vị 不bất 利lợi 有hữu 攸du 往vãng 者giả 。 非phi 謂vị 坐tọa 聽thính 其kỳ 剝bác 。 正chánh 示thị 挽vãn 回hồi 之chi 妙diệu 用dụng 也dã 。 往vãng 必tất 受thọ 剝bác 。 不bất 往vãng 。 則tắc 順thuận 而nhi 止chỉ 之chi 。 所sở 以dĩ 挽vãn 回hồi 其kỳ 消tiêu 息tức 盈doanh 虛hư 之chi 數số 。 而nhi 合hợp 于vu 天thiên 行hành 也dã 。
象tượng 曰viết 。 山sơn 附phụ 于vu 地địa 。 剝bác 。 上thượng 以dĩ 厚hậu 下hạ 安an 宅trạch 。
山sơn 附phụ 于vu 地địa 。 所sở 謂vị 得đắc 乎hồ 丘khâu 民dân 而nhi 為vi 天thiên 子tử 也dã 。 百bá 姓tánh 足túc 君quân 孰thục 與dữ 不bất 足túc 。 故cố 厚hậu 下hạ 乃nãi 可khả 安an 宅trạch 。 此thử 救cứu 剝bác 之chi 妙diệu 策sách 也dã 。 觀quán 心tâm 釋thích 者giả 。 向hướng 上thượng 事sự 。 須tu 從tùng 腳cước 跟cân 下hạ 會hội 取thủ 。 正chánh 是thị 此thử 意ý 。
六lục 爻hào 約ước 世thế 道đạo 。 則tắc 朝triêu 野dã 無vô 非phi 陰ấm 柔nhu 小tiểu 人nhân 。 惟duy 一nhất 君quân 子tử 高cao 居cư 塵trần 外ngoại 。 約ước 佛Phật 化hóa 。 則tắc 在tại 家gia 出xuất 家gia 。 皆giai 以dĩ 名danh 利lợi 相tương/tướng 縻# 。 惟duy 一nhất 聖thánh 賢hiền 遠viễn 在tại 蘭lan 若nhã 。 約ước 觀quán 心tâm 。 則tắc 修tu 善thiện 斷đoạn 盡tận 。 惟duy 一nhất 性tánh 善thiện 從tùng 來lai 不bất 斷đoạn 。
初sơ 六lục 。 剝bác 床sàng 以dĩ 足túc 。 蔑miệt 貞trinh 凶hung 。 象tượng 曰viết 。 剝bác 床sàng 以dĩ 足túc 。 以dĩ 滅diệt 下hạ 也dã 。
床sàng 者giả 所sở 以dĩ 棲tê 身thân 。 剝bác 床sàng 則tắc 身thân 無vô 所sở 棲tê 矣hĩ 。 初sơ 在tại 最tối 下hạ 。 故cố 如như 剝bác 足túc 。 于vu 世thế 法pháp 為vi 惡ác 民dân 。 于vu 佛Phật 法Pháp 為vi 惡ác 伽già 藍lam 民dân 。 于vu 觀quán 心tâm 為vi 剝bác 損tổn 戒giới 足túc 也dã 。 別biệt 約ước 得đắc 者giả 。 是thị 剝bác 去khứ 四tứ 惡ác 趣thú 因nhân 。 然nhiên 設thiết 無vô 四tứ 惡ác 趣thú 。 則tắc 大đại 悲bi 無vô 所sở 緣duyên 境cảnh 。 故cố 誡giới 以dĩ 蔑miệt 貞trinh 凶hung 。
六lục 二nhị 。 剝bác 床sàng 以dĩ 辨biện 。 蔑miệt 貞trinh 凶hung 。 象tượng 曰viết 。 剝bác 床sàng 以dĩ 辨biện 。 未vị 有hữu 與dữ 也dã 。
于vu 世thế 法pháp 為vi 惡ác 臣thần 。 于vu 佛Phật 法Pháp 為vi 惡ác 檀đàn 越việt 。 于vu 觀quán 心tâm 為vi 剝bác 損tổn 禪thiền 定định 。 無vô 定định 。 則tắc 散tán 亂loạn 不bất 能năng 辨biện 理lý 。 故cố 未vị 有hữu 與dữ 。 別biệt 約ước 得đắc 者giả 。 是thị 剝bác 去khứ 人nhân 天thiên 散tán 善thiện 。 然nhiên 設thiết 無vô 人nhân 天thiên 散tán 善thiện 。 則tắc 無vô 以dĩ 攝nhiếp 化hóa 眾chúng 生sanh 。 故cố 亦diệc 誡giới 以dĩ 蔑miệt 貞trinh 凶hung 。
六lục 三tam 。 剝bác 之chi 無vô 咎cữu 。 象tượng 曰viết 。 剝bác 之chi 無vô 咎cữu 。 失thất 上thượng 下hạ 也dã 。
于vu 世thế 法pháp 。 為vi 混hỗn 跡tích 小tiểu 人nhân 之chi 君quân 子tử 。 于vu 佛Phật 法Pháp 。 為vi 有hữu 正chánh 見kiến 之chi 外ngoại 護hộ 。 于vu 觀quán 心tâm 。 為vi 剝bác 損tổn 智trí 慧tuệ 。 剝bác 慧tuệ 則tắc 不bất 著trước 于vu 慧tuệ 。 故cố 能năng 因nhân 敗bại 致trí 功công 。 坐tọa 斷đoạn 兩lưỡng 頭đầu 而nhi 失thất 上thượng 下hạ 。 又hựu 別biệt 約ước 得đắc 者giả 。 是thị 剝bác 去khứ 色sắc 無vô 色sắc 界giới 。 味vị 禪thiền 暗ám 定định 。 故cố 得đắc 無vô 咎cữu 。
六lục 四tứ 。 剝bác 床sàng 以dĩ 膚phu 。 凶hung 。 象tượng 曰viết 。 剝bác 床sàng 以dĩ 膚phu 。 切thiết 近cận 災tai 也dã 。
下hạ 卦# 如như 床sàng 。 上thượng 卦# 如như 身thân 。 今kim 剝bác 及cập 身thân 膚phu 。 不bất 可khả 救cứu 矣hĩ 。 于vu 世thế 法pháp 為vi 惡ác 宰tể 輔phụ 。 于vu 佛Phật 法Pháp 為vi 惡ác 比Bỉ 丘Khâu 。 于vu 觀quán 心tâm 為vi 剝bác 無vô 。 一nhất 切thiết 因nhân 果quả 。 別biệt 約ước 得đắc 者giả 。 是thị 剝bác 去khứ 二Nhị 乘Thừa 入nhập 真chân 法Pháp 門môn 。 然nhiên 設thiết 無vô 真Chân 諦Đế 。 則tắc 無vô 以dĩ 出xuất 生sanh 死tử 而nhi 不bất 染nhiễm 世thế 間gian 過quá 患hoạn 。 故cố 誡giới 以dĩ 切thiết 近cận 于vu 災tai 。 所sở 謂vị 毫hào 釐li 有hữu 差sai 。 天thiên 地địa 懸huyền 隔cách 也dã 。
六lục 五ngũ 。 貫quán 魚ngư 。 以dĩ 宮cung 人nhân 寵sủng 。 無vô 不bất 利lợi 。 象tượng 曰viết 。 以dĩ 宮cung 人nhân 寵sủng 。 終chung 無vô 尤vưu 也dã 。
于vu 世thế 法pháp 。 為vi 柔nhu 君quân 以dĩ 在tại 君quân 位vị 。 又hựu 居cư 陽dương 而nhi 得đắc 中trung 。 能năng 師sư 事sự 上thượng 九cửu 高cao 賢hiền 。 挽vãn 回hồi 天thiên 下hạ 之chi 亂loạn 。 如như 文văn 王vương 之chi 師sư 呂lữ 尚thượng 。 于vu 佛Phật 法Pháp 。 為vi 福phước 德đức 比Bỉ 丘Khâu 作tác 叢tùng 林lâm 主chủ 。 率suất 眾chúng 僧Tăng 以dĩ 師sư 事sự 聖thánh 賢hiền 。 于vu 觀quán 心tâm 。 為vi 即tức 修tu 惡ác 以dĩ 達đạt 性tánh 惡ác 。 性tánh 惡ác 融dung 通thông 。 任nhậm 運vận 攝nhiếp 得đắc 佛Phật 地địa 性tánh 善thiện 功công 德đức 。 故cố 無vô 不bất 利lợi 。 又hựu 別biệt 約ước 得đắc 者giả 。 從tùng 空không 入nhập 假giả 。 剝bác 二nhị 邊biên 以dĩ 歸quy 中trung 道đạo 。 故cố 須tu 達đạt 中trung 道đạo 統thống 一nhất 切thiết 法pháp 。 如như 貫quán 魚ngư 以dĩ 宮cung 人nhân 寵sủng 。 使sử 法pháp 法pháp 皆giai 成thành 摩ma 訶ha 衍diễn 道đạo 。 則tắc 無vô 不bất 利lợi 。
上thượng 九cửu 。 碩# 果quả 不bất 食thực 。 君quân 子tử 得đắc 輿dư 。 小tiểu 人nhân 剝bác 廬lư 。 象tượng 曰viết 。 君quân 子tử 得đắc 輿dư 。 民dân 所sở 載tái 也dã 。 小tiểu 人nhân 剝bác 廬lư 。 終chung 不bất 可khả 用dụng 也dã 。
于vu 世thế 法pháp 為vi 事sự 外ngoại 高cao 賢hiền 。 如như 呂lữ 尚thượng 箕ki 子tử 之chi 類loại 。 于vu 佛Phật 法Pháp 為vi 出xuất 世thế 高cao 流lưu 。 人nhân 間gian 福phước 田điền 。 于vu 觀quán 心tâm 為vi 性tánh 善thiện 終chung 不bất 可khả 剝bác 。 故cố 如như 碩# 果quả 不bất 食thực 。 君quân 子tử 悟ngộ 之chi 以dĩ 成thành 道Đạo 。 小tiểu 人nhân 恃thị 之chi 而nhi 生sanh 濫lạm 聖thánh 之chi 慢mạn 者giả 也dã 。 別biệt 約ước 得đắc 者giả 。 亦diệc 指chỉ 性tánh 德đức 從tùng 來lai 不bất 變biến 不bất 壞hoại 。 能năng 悟ngộ 性tánh 德đức 。 則tắc 當đương 下hạ 滿mãn 足túc 。 一nhất 切thiết 佛Phật 法Pháp 。 故cố 君quân 子tử 得đắc 輿dư 。 執chấp 性tánh 廢phế 修tu 。 則tắc 墮đọa 落lạc 惡ác 趣thú 。 故cố 小tiểu 人nhân 剝bác 廬lư 。
(# 震chấn 下hạ 坤# 上thượng )#
復phục 。 亨# 。 出xuất 入nhập 無vô 疾tật 。 朋bằng 來lai 無vô 咎cữu 。 反phản 復phục 其kỳ 道đạo 。 七thất 日nhật 來lai 復phục 。 利lợi 有hữu 攸du 往vãng 。
約ước 世thế 道đạo 。 則tắc 衰suy 剝bác 之chi 後hậu 。 必tất 有hữu 明minh 主chủ 中trung 興hưng 而nhi 為vi 復phục 。 約ước 佛Phật 化hóa 。 則tắc 淪luân 替thế 之chi 後hậu 。 必tất 有hữu 聖thánh 賢hiền 應ưng 現hiện 。 重trọng/trùng 振chấn 作tác 之chi 而nhi 為vi 復phục 。 約ước 觀quán 心tâm 又hựu 二nhị 義nghĩa 。 一nhất 者giả 承thừa 上thượng 卦# 約ước 失thất 言ngôn 之chi 。 剝bác 而nhi 必tất 復phục 。 如như 平bình 旦đán 之chi 氣khí 。 好hảo 惡ác 與dữ 人nhân 相tương 近cận 。 又hựu 如như 調Điều 達Đạt 得đắc 無vô 根căn 信tín 也dã 。 二nhị 者giả 承thừa 上thượng 卦# 約ước 得đắc 言ngôn 之chi 。 剝bác 是thị 蕩đãng 一nhất 切thiết 情tình 執chấp 。 復phục 是thị 立lập 一nhất 切thiết 法pháp 體thể 也dã 。 若nhược 次thứ 第đệ 三tam 觀quán 。 則tắc 從tùng 假giả 入nhập 空không 名danh 剝bác 。 從tùng 空không 入nhập 假giả 名danh 復phục 。 若nhược 一nhất 心tâm 三tam 觀quán 。 則tắc 以dĩ 修tu 吻vẫn 性tánh 名danh 剝bác 。 稱xưng 性tánh 垂thùy 化hóa 名danh 復phục 。 復phục 則tắc 必tất 亨# 。 陽dương 剛cang 之chi 德đức 為vi 主chủ 。 故cố 出xuất 入nhập 可khả 以dĩ 無vô 疾tật 。 以dĩ 善thiện 化hóa 惡ác 。 故cố 朋bằng 來lai 可khả 以dĩ 無vô 咎cữu 。 一nhất 復phục 便tiện 當đương 使sử 之chi 永vĩnh 復phục 。 故cố 反phản 復phục 其kỳ 道đạo 。 至chí 于vu 七thất 日nhật 之chi 久cửu 。 則tắc 有hữu 始thỉ 有hữu 終chung 。 可khả 以dĩ 自tự 利lợi 利lợi 他tha 。 而nhi 有hữu 攸du 往vãng 也dã 。
彖# 曰viết 。 復phục 亨# 。 剛cang 反phản 。 動động 而nhi 以dĩ 順thuận 行hành 。 是thị 以dĩ 出xuất 入nhập 無vô 疾tật 。 朋bằng 來lai 無vô 咎cữu 。 反phản 復phục 其kỳ 道đạo 。 七thất 日nhật 來lai 復phục 。 天thiên 行hành 也dã 。 利lợi 有hữu 攸du 往vãng 。 剛cang 長trường/trưởng 也dã 。 復phục 其kỳ 見kiến 天thiên 地địa 之chi 心tâm 乎hồ 。
觀quán 心tâm 釋thích 者giả 。 佛Phật 性tánh 名danh 為vi 天thiên 地địa 之chi 心tâm 。 雖tuy 闡xiển 提đề 終chung 不bất 能năng 斷đoạn 。 但đãn 被bị 惡ác 所sở 覆phú 而nhi 不bất 能năng 自tự 見kiến 耳nhĩ 。 苦khổ 海hải 無vô 邊biên 。 回hồi 頭đầu 是thị 岸ngạn 。 一nhất 念niệm 菩Bồ 提Đề 心tâm 。 能năng 動động 無vô 邊biên 。 生sanh 死tử 大đại 海hải 。 復phục 之chi 所sở 以dĩ 得đắc 亨# 者giả 。 以dĩ 剛cang 德đức 稱xưng 性tánh 而nhi 發phát 。 遂toại 有hữu 逆nghịch 反phản 生sanh 死tử 之chi 勢thế 故cố 也dã 。 此thử 菩Bồ 提Đề 心tâm 一nhất 動động 。 則tắc 是thị 順thuận 修tu 。 依y 此thử 行hành 去khứ 。 則tắc 出xuất 入nhập 皆giai 無vô 疾tật 。 朋bằng 來lai 皆giai 無vô 咎cữu 矣hĩ 。 然nhiên 必tất 反phản 復phục 其kỳ 道đạo 七thất 日nhật 來lai 。 復phục 者giả 。 體thể 天thiên 行hành 之chi 健kiện 而nhi 為vi 自tự 強cường 不bất 息tức 之chi 功công 當đương 如như 是thị 也dã 。 充sung 此thử 一nhất 念niệm 。 菩Bồ 提Đề 之chi 心tâm 。 則tắc 便tiện 利lợi 有hữu 攸du 往vãng 。 以dĩ 剛cang 雖tuy 至chí 微vi 。 而nhi 增tăng 長trưởng 之chi 。 勢thế 已dĩ 自tự 不bất 可khả 禦ngữ 也dã 。 故cố 從tùng 此thử 可khả 以dĩ 見kiến 吾ngô 本bổn 具cụ 之chi 佛Phật 性tánh 矣hĩ 。 又hựu 出xuất 謂vị 從tùng 空không 出xuất 假giả 。 入nhập 謂vị 從tùng 假giả 入nhập 空không 。 既ký 順thuận 中trung 道Đạo 法Pháp 性tánh 。 則tắc 不bất 住trụ 生sanh 死tử 。 不bất 住trụ 涅Niết 槃Bàn 。 而nhi 能năng 遊du 戲hí 。 于vu 生sanh 死tử 涅Niết 槃Bàn 。 故cố 無vô 疾tật 也dã 。 朋bằng 謂vị 九cửu 界giới 性tánh 相tướng 。 開khai 九cửu 界giới 之chi 性tánh 相tướng 。 咸hàm 成thành 佛Phật 界giới 性tánh 相tướng 。 故cố 無vô 咎cữu 也dã 。
象tượng 曰viết 。 雷lôi 在tại 地địa 中trung 。 復phục 。 先tiên 王vương 以dĩ 至chí 日nhật 閉bế 關quan 。 商thương 旅lữ 不bất 行hành 。 后hậu 不bất 省tỉnh 方phương 。
楊dương 慈từ 湖hồ 曰viết 。 舜thuấn 禹vũ 十thập 有hữu 一nhất 月nguyệt 朔sóc 巡tuần 狩thú 。 但đãn 于vu 冬đông 至chí 日nhật 則tắc 不bất 行hành 耳nhĩ 。 觀quán 心tâm 釋thích 者giả 。 復phục 雖tuy 有hữu 剛cang 長trường/trưởng 之chi 勢thế 。 而nhi 利lợi 有hữu 攸du 往vãng 。 然nhiên 必tất 靜tĩnh 以dĩ 養dưỡng 其kỳ 機cơ 。 故cố 觀quán 行hành 即tức 佛Phật 之chi 先tiên 王vương 。 既ký 大đại 悟ngộ 藏tạng 性tánh 之chi 至chí 日nhật 。 必tất 關quan 閉bế 六lục 根căn 。 脫thoát 粘niêm 內nội 伏phục 。 暫tạm 止chỉ 六Lục 度Độ 萬vạn 行hạnh 。 商thương 旅lữ 之chi 事sự 。 但đãn 觀quán 現hiện 前tiền 一nhất 念niệm 之chi 心tâm 。 而nhi 未vị 可khả 遍biến 歷lịch 陰ấm 界giới 入nhập 等đẳng 諸chư 境cảnh 以dĩ 省tỉnh 觀quán 也dã 。
初sơ 九cửu 。 不bất 遠viễn 復phục 。 無vô 祇kỳ 悔hối 。 元nguyên 吉cát 。 象tượng 曰viết 。 不bất 遠viễn 之chi 復phục 。 以dĩ 修tu 身thân 也dã 。
此thử 如như 顏nhan 子tử 。 約ước 佛Phật 法Pháp 者giả 。 正chánh 慧tuệ 了liễu 了liễu 。 頓đốn 見kiến 佛Phật 性tánh 。 頓đốn 具cụ 諸chư 行hành 。 所sở 以dĩ 元nguyên 吉cát 。 如như 圓viên 教giáo 初sơ 住trụ 。 又hựu 約ước 六Lục 度Độ 。 即tức 是thị 般Bát 若Nhã 正Chánh 道Đạo 。
六lục 二nhị 。 休hưu 復phục 。 吉cát 。 象tượng 曰viết 。 休hưu 復phục 之chi 吉cát 。 以dĩ 下hạ 仁nhân 也dã 。
此thử 如như 曾tằng 子tử 。 約ước 佛Phật 法Pháp 者giả 。 正chánh 定định 得đắc 中trung 。 鄰lân 真chân 近cận 聖thánh 。 如như 圓viên 教giáo 十thập 信tín 。 又hựu 約ước 六Lục 度Độ 。 即tức 是thị 正chánh 定định 與dữ 慧tuệ 相tương 連liên 。
六lục 三tam 。 頻tần 復phục 。 厲lệ 。 無vô 咎cữu 。 象tượng 曰viết 。 頻tần 復phục 之chi 厲lệ 。 義nghĩa 無vô 咎cữu 也dã 。
此thử 如như 子tử 路lộ 。 約ước 佛Phật 法Pháp 者giả 。 有hữu 定định 有hữu 慧tuệ 。 而nhi 不bất 中trung 正chánh 。 故cố 須tu 先tiên 空không 次thứ 假giả 後hậu 中trung 。 名danh 為vi 頻tần 。 復phục 勤cần 勞lao 修tu 證chứng 而nhi 得đắc 無vô 咎cữu 。 又hựu 約ước 六Lục 度Độ 。 即tức 是thị 精tinh 進tấn 勤cần 策sách 相tương 續tục 。
六lục 四tứ 。 中trung 行hành 獨độc 復phục 。 象tượng 曰viết 。 中trung 行hành 獨độc 復phục 。 以dĩ 從tùng 道đạo 也dã 。
此thử 如như 蘧# 伯bá 玉ngọc 。 約ước 佛Phật 法Pháp 者giả 。 正chánh 定định 而nhi 與dữ 初sơ 應ưng 。 如như 通thông 教giáo 利lợi 根căn 接tiếp 入nhập 于vu 圓viên 。 又hựu 約ước 六Lục 度Độ 。 即tức 是thị 忍nhẫn 辱nhục 。 由do 與dữ 初sơ 應ưng 。 則tắc 生sanh 法pháp 二nhị 忍nhẫn 。 便tiện 成thành 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 忍nhẫn 。
六lục 五ngũ 。 敦đôn 復phục 。 無vô 悔hối 。 象tượng 曰viết 。 敦đôn 復phục 無vô 悔hối 。 中trung 以dĩ 自tự 考khảo 也dã 。
此thử 如như 周chu 宣tuyên 。 漢hán 文văn 。 宋tống 仁nhân 。 約ước 佛Phật 法Pháp 者giả 。 定định 慧tuệ 調điều 勻# 。 亦diệc 且thả 得đắc 中trung 。 但đãn 與dữ 陽dương 太thái 遠viễn 。 故cố 必tất 斷đoạn 惑hoặc 證chứng 真chân 之chi 後hậu 。 俟sĩ 開khai 顯hiển 而nhi 會hội 入nhập 圓viên 位vị 。 如như 藏tạng 通thông 二Nhị 乘Thừa 。 又hựu 約ước 六Lục 度Độ 。 即tức 是thị 持trì 戒giới 。 雖tuy 遠viễn 于vu 初sơ 。 但đãn 自tự 考khảo 三tam 業nghiệp 無vô 失thất 。 自tự 然nhiên 合hợp 理lý 而nhi 得đắc 無vô 悔hối 。
上thượng 六lục 。 迷mê 復phục 。 凶hung 。 有hữu 災tai 眚sảnh 。 用dụng 行hành 師sư 。 終chung 有hữu 大đại 敗bại 。 以dĩ 其kỳ 國quốc 君quân 凶hung 。 至chí 于vu 十thập 年niên 不bất 克khắc 征chinh 。 象tượng 曰viết 。 迷mê 復phục 之chi 凶hung 。 反phản 君quân 道đạo 也dã 。
此thử 如như 王vương 安an 石thạch 方phương 孝hiếu 孺nhụ 等đẳng 。 生sanh 今kim 反phản 古cổ 。 名danh 為vi 迷mê 復phục 。 非phi 昏hôn 迷mê 不bất 復phục 之chi 謂vị 。 約ước 佛Phật 法Pháp 者giả 。 不bất 中trung 不bất 正chánh 。 恃thị 世thế 間gian 小tiểu 定định 小tiểu 慧tuệ 以dĩ 為vi 極cực 則tắc 。 因nhân 復phục 成thành 迷mê 。 故cố 不bất 惟duy 凶hung 。 且thả 有hữu 災tai 眚sảnh 。 若nhược 以dĩ 此thử 設thiết 化hóa 教giáo 人nhân 。 必tất 大đại 敗bại 法Pháp 門môn 。 損tổn 如Như 來Lai 之chi 正Chánh 法Pháp 。 至chí 于vu 十thập 年niên 而nhi 弗phất 克khắc 征chinh 。 以dĩ 其kỳ 似tự 佛Phật 法Pháp 而nhi 實thật 非phi 佛Phật 法Pháp 。 反phản 于vu 圓viên 頓đốn 大Đại 乘Thừa 之chi 君quân 道đạo 。 如như 今kim 世thế 高cao 談đàm 圓viên 頓đốn 向hướng 上thượng 者giả 是thị 也dã 。 又hựu 約ước 六Lục 度Độ 。 即tức 是thị 布bố 施thí 。 而nhi 遠viễn 于vu 智trí 慧tuệ 。 著trước 相tương/tướng 。 著trước 果quả 報báo 。 起khởi 慢mạn 。 起khởi 愛ái 。 亦diệc 能năng 起khởi 見kiến 。 故cố 雖tuy 是thị 善thiện 因nhân 。 反phản 招chiêu 惡ác 果quả 。 良lương 由do 不bất 達đạt 佛Phật 法Pháp 之chi 君quân 道đạo 故cố 耳nhĩ 。
(# 震chấn 下hạ 乾can/kiền/càn 上thượng )#
無vô 妄vọng 。 元nguyên 亨# 利lợi 貞trinh 。 其kỳ 匪phỉ 正chánh 有hữu 眚sảnh 。 不bất 利lợi 有hữu 攸du 往vãng 。
約ước 世thế 道đạo 。 則tắc 中trung 興hưng 之chi 治trị 。 合hợp 于vu 天thiên 道đạo 而nhi 無vô 妄vọng 。 約ước 佛Phật 法Pháp 。 則tắc 中trung 興hưng 之chi 化hóa 。 同đồng 于vu 正Chánh 法Pháp 而nhi 無vô 妄vọng 。 約ước 觀quán 心tâm 。 則tắc 復phục 其kỳ 本bổn 性tánh 。 真chân 窮cùng 惑hoặc 盡tận 而nhi 無vô 妄vọng 。 皆giai 元nguyên 亨# 而nhi 利lợi 于vu 正chánh 者giả 也dã 。 然nhiên 世thế 出xuất 世thế 法Pháp 。 自tự 利lợi 利lợi 他tha 。 皆giai 須tu 深thâm 自tự 省tỉnh 察sát 。 不bất 可khả 夾giáp 一nhất 念niệm 之chi 邪tà 。 不bất 可khả 有hữu 一nhất 言ngôn 一nhất 行hành 之chi 眚sảnh 。 倘thảng 內nội 匪phỉ 正chánh 而nhi 外ngoại 有hữu 眚sảnh 。 則tắc 決quyết 不bất 可khả 行hành 矣hĩ 。 聖thánh 人nhân 持trì 滿mãn 之chi 戒giới 如như 此thử 。
彖# 曰viết 。 無vô 妄vọng 。 剛cang 自tự 外ngoại 來lai 。 而nhi 為vi 主chủ 于vu 內nội 。 動động 而nhi 健kiện 。 剛cang 中trung 而nhi 應ưng 。 大đại 亨# 以dĩ 正chánh 。 天thiên 之chi 命mạng 也dã 。 其kỳ 匪phỉ 正chánh 有hữu 眚sảnh 。 不bất 利lợi 有hữu 攸du 往vãng 。 無vô 妄vọng 之chi 往vãng 。 何hà 之chi 矣hĩ 。 天thiên 命mạng 不bất 祐hựu 。 行hành 矣hĩ 哉tai 。
震chấn 之chi 初sơ 爻hào 。 全toàn 攬lãm 乾can/kiền/càn 德đức 為vi 體thể 。 故cố 曰viết 自tự 外ngoại 來lai 為vi 主chủ 于vu 內nội 也dã 。 性tánh 德đức 雖tuy 人nhân 人nhân 本bổn 具cụ 。 然nhiên 在tại 迷mê 情tình 。 反phản 為vi 分phần/phân 外ngoại 。 今kim 從tùng 性tánh 起khởi 修tu 。 了liễu 知tri 性tánh 德đức 是thị 我ngã 固cố 有hữu 。 故cố 名danh 為vi 主chủ 于vu 內nội 。 夫phu 既ký 稱xưng 性tánh 起khởi 修tu 。 必tất 須tu 事sự 事sự 隨tùy 順thuận 法pháp 性tánh 。 倘thảng 三tam 業nghiệp 未vị 純thuần 。 縱túng/tung 有hữu 妙diệu 悟ngộ 。 不bất 可khả 自tự 利lợi 利lợi 他tha 。 既ký 不bất 合hợp 于vu 性tánh 德đức 。 則tắc 十thập 方phương 諸chư 佛Phật 。 不bất 護hộ 念niệm 之chi 。 安an 能năng 有hữu 所sở 行hành 哉tai 。
象tượng 曰viết 。 天thiên 下hạ 雷lôi 行hành 。 物vật 與dữ 無vô 妄vọng 。 先tiên 王vương 以dĩ 茂mậu 對đối 時thời 。 育dục 萬vạn 物vật 。
佛Phật 法Pháp 釋thích 者giả 。 師sư 子tử 奮phấn 迅tấn 。 三tam 世thế 益ích 物vật 。 名danh 茂mậu 對đối 時thời 。 番phiên 番phiên 種chủng 熟thục 脫thoát 。 使sử 三tam 草thảo 二nhị 木mộc 任nhậm 運vận 增tăng 長trưởng 而nhi 歸quy 一nhất 實thật 。 名danh 育dục 萬vạn 物vật 。
初sơ 九cửu 。 無vô 妄vọng 往vãng 吉cát 。 象tượng 曰viết 。 無vô 妄vọng 之chi 往vãng 。 得đắc 志chí 也dã 。
彖# 云vân 無vô 妄vọng 之chi 往vãng 何hà 之chi 矣hĩ 。 乃nãi 指chỉ 匪phỉ 正chánh 有hữu 眚sảnh 。 出xuất 于vu 無vô 妄vọng 而nhi 往vãng 于vu 妄vọng 也dã 。 此thử 云vân 無vô 妄vọng 往vãng 吉cát 。 乃nãi 依y 此thử 真chân 誠thành 無vô 妄vọng 而nhi 往vãng 應ưng 一nhất 切thiết 事sự 也dã 。 所sở 以dĩ 得đắc 志chí 而nhi 吉cát 。
六lục 二nhị 。 不bất 耕canh 穫hoạch 。 不bất 菑# 畬# 。 則tắc 利lợi 有hữu 攸du 往vãng 。 象tượng 曰viết 。 不bất 耕canh 穫hoạch 。 未vị 富phú 也dã 。
田điền 一nhất 歲tuế 曰viết 菑# 。 三tam 歲tuế 曰viết 畬# 。 世thế 未vị 有hữu 不bất 耕canh 而nhi 穫hoạch 。 不bất 菑# 而nhi 畬# 者giả 。 夫phu 不bất 耕canh 不bất 菑# 。 此thử 絕tuyệt 無vô 望vọng 于vu 穫hoạch 畬# 者giả 也dã 。 然nhiên 能năng 穫hoạch 能năng 畬# 。 此thử 何hà 以dĩ 致trí 之chi 乎hồ 。 孔khổng 子tử 云vân 。 隱ẩn 居cư 以dĩ 求cầu 其kỳ 志chí 。 行hành 義nghĩa 以dĩ 達đạt 其kỳ 道đạo 。 又hựu 云vân 。 耕canh 也dã 餒nỗi 在tại 其kỳ 中trung 矣hĩ 。 學học 也dã 祿lộc 在tại 其kỳ 中trung 矣hĩ 。 六lục 二nhị 以dĩ 陰ấm 柔nhu 中trung 正chánh 。 上thượng 應ưng 九cửu 五ngũ 陽dương 剛cang 中trung 正chánh 之chi 君quân 。 惟duy 以dĩ 求cầu 志chí 達đạt 道đạo 為vi 心tâm 。 而nhi 毫hào 不bất 以dĩ 富phú 貴quý 利lợi 祿lộc 為vi 念niệm 。 乃nãi 利lợi 有hữu 攸du 往vãng 而nhi 不bất 變biến 其kỳ 塞tắc 耳nhĩ 。
六lục 三tam 。 無vô 妄vọng 之chi 災tai 。 或hoặc 繫hệ 之chi 牛ngưu 。 行hành 人nhân 之chi 得đắc 。 邑ấp 人nhân 之chi 災tai 。 象tượng 曰viết 。 行hành 人nhân 得đắc 牛ngưu 。 邑ấp 人nhân 災tai 也dã 。
不bất 中trung 不bất 正chánh 。 居cư 震chấn 之chi 上thượng 。 此thử 執chấp 無vô 妄vọng 之chi 理lý 而nhi 成thành 災tai 者giả 也dã 。 夫phu 行hành 人nhân 得đắc 牛ngưu 。 何hà 乃nãi 執chấp 理lý 而nhi 求cầu 償thường 于vu 邑ấp 人nhân 。 豈khởi 非phi 禍họa 及cập 無vô 辜cô 者giả 乎hồ 。
吳ngô 幼ấu 清thanh 曰viết 。 無vô 妄vọng 之chi 善thiện 有hữu 三tam 。 剛cang 也dã 。 當đương 位vị 也dã 。 無vô 應ưng 也dã 。 剛cang 者giả 。 實thật 也dã 。 當đương 位vị 者giả 。 正chánh 也dã 。 無vô 應ưng 者giả 。 無vô 私tư 累lũy/lụy/luy 也dã 。 諸chư 爻hào 或hoặc 有hữu 其kỳ 三tam 。 或hoặc 有hữu 其kỳ 二nhị 。 或hoặc 有hữu 其kỳ 一nhất 。 初sơ 九cửu 三tam 皆giai 全toàn 。 其kỳ 最tối 善thiện 也dã 。 九cửu 五ngũ 九cửu 四tứ 有hữu 其kỳ 二nhị 。 九cửu 五ngũ 剛cang 而nhi 中trung 正chánh 。 九cửu 四tứ 剛cang 而nhi 無vô 應ưng 。 是thị 其kỳ 次thứ 也dã 。 六lục 二nhị 上thượng 九cửu 有hữu 其kỳ 一nhất 。 六lục 二nhị 中trung 正chánh 。 上thượng 九cửu 剛cang 實thật 。 是thị 又hựu 其kỳ 次thứ 也dã 。 唯duy 六lục 三tam 于vu 三tam 者giả 咸hàm 無vô 焉yên 。 而nhi 亦diệc 得đắc 為vi 無vô 妄vọng 。 何hà 也dã 。 下hạ 比tỉ 中trung 正chánh 之chi 六lục 二nhị 。 上thượng 比tỉ 剛cang 實thật 無vô 私tư 之chi 九cửu 四tứ 。
譬thí 如như 有hữu 人nhân 。 在tại 己kỷ 雖tuy 無vô 一nhất 善thiện 。 而nhi 上thượng 有hữu 嚴nghiêm 師sư 。 下hạ 有hữu 良lương 友hữu 。 親thân 近cận 切thiết 磨ma 。 夾giáp 持trì 薰huân 染nhiễm 。 亦diệc 不bất 至chí 于vu 為vi 惡ác 。 此thử 六lục 三tam 之chi 所sở 以dĩ 亦diệc 得đắc 為vi 無vô 妄vọng 也dã 。
陳trần 旻# 昭chiêu 曰viết 。 世thế 固cố 有hữu 忠trung 臣thần 孝hiếu 子tử 。 遇ngộ 不bất 得đắc 已dĩ 之chi 時thời 勢thế 。 竟cánh 冒mạo 不bất 忠trung 不bất 孝hiếu 之chi 名danh 。 而nhi 萬vạn 古cổ 不bất 能năng 自tự 白bạch 者giả 。 因nhân 災tai 而nhi 息tức 其kỳ 欲dục 自tự 陳trần 白bạch 之chi 妄vọng 心tâm 。 是thị 為vi 無vô 妄vọng 之chi 災tai 。 如như 繫hệ 牛ngưu 于vu 邑ấp 。 而nhi 行hành 人nhân 得đắc 之chi 。 彼bỉ 行hành 人nhân 決quyết 不bất 可khả 查# 考khảo 。 而nhi 邑ấp 人nhân 決quyết 無vô 以dĩ 自tự 白bạch 。 惟duy 有hữu 吞thôn 聲thanh 忍nhẫn 氣khí 。 陪bồi 償thường 其kỳ 牛ngưu 而nhi 已dĩ 。 忠trung 臣thần 孝hiếu 子tử 之chi 蒙mông 怨oán 者giả 。 亦diệc 復phục 如như 是thị 。
九cửu 四tứ 。 可khả 貞trinh 。 無vô 咎cữu 。 象tượng 曰viết 。 可khả 貞trinh 無vô 咎cữu 。 固cố 有hữu 之chi 也dã 。
以dĩ 陽dương 居cư 陰ấm 。 不bất 好hảo/hiếu 剛cang 以dĩ 自tự 任nhậm 。 蓋cái 其kỳ 德đức 性tánh 然nhiên 也dã 。
九cửu 五ngũ 。 無vô 妄vọng 之chi 疾tật 。 勿vật 藥dược 有hữu 喜hỷ 。 象tượng 曰viết 。 無vô 妄vọng 之chi 藥dược 。 不bất 可khả 試thí 也dã 。
剛cang 健kiện 中trung 正chánh 。 此thử 無vô 妄vọng 之chi 至chí 者giả 也dã 。 夫phu 立lập 身thân 于vu 無vô 過quá 之chi 地địa 者giả 。 未vị 免miễn 責trách 人nhân 太thái 過quá 。 所sở 謂vị 執chấp 藥dược 反phản 成thành 病bệnh 矣hĩ 。 故cố 勿vật 藥dược 而nhi 有hữu 喜hỷ 。 蓋cái 以dĩ 己kỷ 律luật 人nhân 。 則tắc 天thiên 下hạ 孰thục 能năng 從tùng 之chi 。
上thượng 九cửu 。 無vô 妄vọng 。 行hành 有hữu 眚sảnh 。 無vô 攸du 利lợi 。 象tượng 曰viết 。 無vô 妄vọng 之chi 行hành 。 窮cùng 之chi 災tai 也dã 。
以dĩ 陽dương 居cư 陰ấm 。 雖tuy 非phi 過quá 剛cang 。 而nhi 居cư 無vô 妄vọng 之chi 極cực 。 則tắc 是thị 守thủ 常thường 而nhi 不bất 知tri 變biến 通thông 者giả 也dã 。 既ký 無vô 善thiện 權quyền 方phương 便tiện 。 其kỳ 何hà 以dĩ 行hành 之chi 哉tai 。
佛Phật 法Pháp 釋thích 者giả 。 六lục 爻hào 皆giai 悟ngộ 無vô 妄vọng 之chi 理lý 而nhi 為vi 修tu 證chứng 者giả 也dã 。 初sơ 九cửu 正chánh 慧tuệ 直trực 進tiến 。 故cố 現hiện 生sanh 克khắc 果quả 而nhi 得đắc 志chí 。 六lục 二nhị 正chánh 定định 治trị 習tập 。 故cố 須tu 于vu 禪thiền 法pháp 不bất 取thủ 不bất 證chứng 。 則tắc 可khả 以dĩ 借tá 路lộ 還hoàn 家gia 。 六lục 三tam 不bất 中trung 不bất 正chánh 。 雖tuy 有hữu 小tiểu 小tiểu 定định 慧tuệ 能năng 開khai 示thị 人nhân 。 令linh 其kỳ 得đắc 道Đạo 得đắc 果Quả 。 如như 行hành 人nhân 得đắc 牛ngưu 。 而nhi 自tự 己kỷ 反phản 成thành 減giảm 損tổn 。 久cửu 滯trệ 凡phàm 地địa 。 如như 邑ấp 人nhân 之chi 災tai 。 九cửu 四tứ 慧tuệ 而nhi 有hữu 定định 。 自tự 利lợi 有hữu 餘dư 。 乃nãi 是thị 達đạt 其kỳ 性tánh 具cụ 定định 慧tuệ 。 非phi 是thị 修tu 而nhi 後hậu 有hữu 。 九cửu 五ngũ 剛cang 健kiện 中trung 正chánh 。 自tự 利lợi 已dĩ 圓viên 。 為vì 眾chúng 生sanh 故cố 。 示thị 現hiện 病bệnh 行hành 。 豈khởi 更cánh 須tu 對đối 治trị 之chi 藥dược 。 即tức 初sơ 心tâm 修tu 觀quán 。 亦diệc 復phục 如như 是thị 。 一nhất 切thiết 境cảnh 界giới 。 無vô 非phi 性tánh 德đức 。 體thể 障chướng 即tức 德đức 。 無vô 可khả 對đối 治trị 也dã 。 上thượng 九cửu 不bất 中trung 不bất 正chánh 。 恃thị 性tánh 德đức 而nhi 不bất 事sự 修tu 德đức 。 躬cung 行hành 多đa 眚sảnh 。 何hà 利lợi 之chi 有hữu 。 蓋cái 由do 一nhất 味vị 高cao 談đàm 向hướng 上thượng 。 以dĩ 至chí 于vu 窮cùng 。 故cố 成thành 災tai 也dã 。
(# 乾can/kiền/càn 下hạ 艮# 上thượng )#
大đại 畜súc 。 利lợi 貞trinh 。 不bất 家gia 食thực 吉cát 。 利lợi 涉thiệp 大đại 川xuyên 。
畜súc 。 蓄súc 積tích 也dã 。 蓄súc 積tích 其kỳ 無vô 妄vọng 之chi 道đạo 以dĩ 養dưỡng 育dục 天thiên 下hạ 者giả 也dã 。 約ước 世thế 道đạo 。 則tắc 中trung 興hưng 之chi 主chủ 。 復phục 于vu 無vô 妄vọng 之chi 道đạo 。 而nhi 厚hậu 蓄súc 國quốc 家gia 元nguyên 氣khí 。 約ước 佛Phật 化hóa 。 則tắc 四tứ 依y 大Đại 士Sĩ 。 復phục 其kỳ 正Chánh 法Pháp 之chi 統thống 。 而nhi 深thâm 養dưỡng 法Pháp 門môn 龍long 象tượng 。 約ước 觀quán 心tâm 。 則tắc 從tùng 迷mê 得đắc 悟ngộ 。 復phục 于vu 無vô 妄vọng 之chi 性tánh 。 而nhi 廣quảng 積tích 菩Bồ 提Đề 資tư 糧lương 。 皆giai 所sở 謂vị 大đại 畜súc 也dã 。 世thế 出xuất 世thế 法Pháp 。 弘hoằng 化hóa 進tiến 修tu 。 皆giai 必tất 以dĩ 正chánh 為vi 利lợi 。 以dĩ 物vật 我ngã 同đồng 養dưỡng 為vi 公công 。 以dĩ 歷lịch 境cảnh 練luyện 心tâm 為vi 要yếu 。 故cố 不bất 家gia 食thực 吉cát 。 而nhi 利lợi 涉thiệp 大đại 川xuyên 也dã 。
彖# 曰viết 。 大đại 畜súc 。 剛cang 健kiện 篤đốc 實thật 輝huy 光quang 。 日nhật 新tân 其kỳ 德đức 。 剛cang 上thượng 而nhi 尚thượng 賢hiền 。 能năng 止chỉ 健kiện 。 大đại 正chánh 也dã 。 不bất 家gia 食thực 吉cát 。 養dưỡng 賢hiền 也dã 。 利lợi 涉thiệp 大đại 川xuyên 。 應ưng 乎hồ 天thiên 也dã 。
乾can/kiền/càn 之chi 剛cang 健kiện 。 艮# 之chi 篤đốc 實thật 。 皆giai 有hữu 輝huy 光quang 之chi 義nghĩa 焉yên 。 以dĩ 此thử 日nhật 新tân 其kỳ 德đức 。 則tắc 蓄súc 積tích 深thâm 厚hậu 廣quảng 大đại 。 故cố 名danh 大đại 畜súc 。 然nhiên 所sở 謂vị 利lợi 貞trinh 不bất 家gia 食thực 吉cát 利lợi 涉thiệp 大đại 川xuyên 者giả 。 非phi 是thị 性tánh 外ngoại 別biệt 立lập 修tu 德đức 。 乃nãi 稱xưng 性tánh 所sở 起khởi 之chi 修tu 。 全toàn 修tu 在tại 性tánh 者giả 也dã 。 試thí 觀quán 乾can/kiền/càn 德đức 之chi 剛cang 。 上thượng 行hành 居cư 卦# 之chi 終chung 。 而nhi 六lục 五ngũ 能năng 尊tôn 尚thượng 之chi 。 且thả 卦# 體thể 外ngoại 止chỉ 內nội 健kiện 。 豈khởi 非phi 本bổn 性tánh 大đại 正chánh 之chi 道đạo 乎hồ 。 六lục 五ngũ 以dĩ 柔nhu 中trung 之chi 德đức 。 上thượng 則tắc 養dưỡng 賢hiền 師sư 以dĩ 風phong 天thiên 下hạ 。 下hạ 則tắc 養dưỡng 賢hiền 士sĩ 以dĩ 儲trữ 國quốc 用dụng 。 豈khởi 非phi 不bất 家gia 食thực 吉cát 之chi 正Chánh 道Đạo 乎hồ 。 且thả 以dĩ 柔nhu 中trung 之chi 德đức 。 應ưng 九cửu 二nhị 天thiên 德đức 之chi 剛cang 。 剛cang 柔nhu 相tương 濟tế 。 何hà 遠viễn 不bất 通thông 。 豈khởi 非phi 利lợi 涉thiệp 大đại 川xuyên 之chi 正Chánh 道Đạo 乎hồ 。
象tượng 曰viết 。 天thiên 在tại 山sơn 中trung 。 大đại 畜súc 。 君quân 子tử 以dĩ 多đa 識thức 前tiền 言ngôn 往vãng 行hành 以dĩ 畜súc 其kỳ 德đức 。
一nhất 山sơn 之chi 中trung 具cụ 有hữu 天thiên 之chi 全toàn 體thể 。 一nhất 念niệm 心tâm 中trung 具cụ 攝nhiếp 十thập 世thế 古cổ 今kim 。 攬lãm 五ngũ 時thời 八bát 教giáo 之chi 前tiền 言ngôn 。 該cai 六Lục 度Độ 萬vạn 德đức 之chi 往vãng 行hành 。 以dĩ 成thành 我ngã 自tự 心tâm 之chi 德đức 。 以dĩ 此thử 自tự 畜súc 。 即tức 以dĩ 此thử 畜súc 天thiên 下hạ 矣hĩ 。
吳ngô 幼ấu 清thanh 曰viết 。 識thức 。 謂vị 記ký 之chi 于vu 心tâm 。 德đức 大đại 于vu 前tiền 言ngôn 往vãng 行hành 。 猶do 天thiên 之chi 大đại 于vu 山sơn 也dã 。 以dĩ 外ngoại 之chi 所sở 聞văn 所sở 見kiến 。 而nhi 涵# 養dưỡng 其kỳ 中trung 至chí 大đại 之chi 德đức 。 猶do 山sơn 在tại 外ngoại 。 而nhi 藏tạng 畜súc 至chí 大đại 之chi 天thiên 于vu 中trung 也dã 。 前tiền 言ngôn 往vãng 行hành 。 象tượng 山sơn 中trung 寶bảo 藏tạng 之chi 多đa 。 德đức 象tượng 天thiên 之chi 大đại 。
初sơ 九cửu 。 有hữu 厲lệ 。 利lợi 己kỷ 。 象tượng 曰viết 。 有hữu 厲lệ 利lợi 己kỷ 。 不bất 犯phạm 災tai 也dã 。
六lục 爻hào 皆giai 具cụ 剛cang 健kiện 篤đốc 實thật 輝huy 光quang 之chi 義nghĩa 。 而nhi 自tự 新tân 新tân 民dân 者giả 也dã 初sơ 九cửu 陽dương 剛cang 在tại 下hạ 。 正chánh 宜nghi 隱ẩn 居cư 求cầu 志chí 。 故cố 有hữu 惕dịch 厲lệ 之chi 功công 。 而nhi 先tiên 利lợi 自tự 己kỷ 。 己kỷ 利lợi 既ký 成thành 。 任nhậm 運vận 可khả 以dĩ 利lợi 人nhân 。 若nhược 己kỷ 躬cung 下hạ 事sự 未vị 辦biện 。 而nhi 先tiên 欲dục 度độ 人nhân 。 則tắc 犯phạm 災tai 矣hĩ 。
九cửu 二nhị 。 輿dư 說thuyết 輹# 。 象tượng 曰viết 。 輿dư 說thuyết 輹# 。 中trung 無vô 尤vưu 也dã 。
剛cang 而nhi 得đắc 中trung 。 專chuyên 修tu 定định 慧tuệ 。 似tự 無vô 意ý 于vu 得đắc 時thời 行hành 道Đạo 者giả 。 然nhiên 自tự 利lợi 正chánh 是thị 利lợi 他tha 之chi 本bổn 。 故cố 中trung 無vô 尤vưu 。
九cửu 三tam 。 良lương 馬mã 逐trục 。 利lợi 艱gian 貞trinh 。 曰viết 閑nhàn 輿dư 衛vệ 。 利lợi 有hữu 攸du 往vãng 。 象tượng 曰viết 。 利lợi 有hữu 攸du 往vãng 。 上thượng 合hợp 志chí 也dã 。
剛cang 而nhi 得đắc 正chánh 。 居cư 乾can/kiền/càn 之chi 上thượng 。 不bất 患hoạn 不bất 能năng 度độ 生sanh 也dã 。 患hoạn 其kỳ 欲dục 速tốc 喜hỷ 進tiến 。 失thất 于vu 防phòng 閑nhàn 耳nhĩ 。 故cố 必tất 利lợi 于vu 艱gian 貞trinh 。 閑nhàn 其kỳ 輿dư 衛vệ 。 乃nãi 利lợi 攸du 往vãng 。 亦diệc 以dĩ 上thượng 有hữu 六lục 四tứ 之chi 良lương 友hữu 。 六lục 五ngũ 之chi 賢hiền 君quân 。 上thượng 九cửu 之chi 明minh 師sư 。 與dữ 之chi 合hợp 志chí 。 必tất 能năng 互hỗ 相tương 警cảnh 勵lệ 。 故cố 可khả 往vãng 也dã 。
六lục 四tứ 。 童đồng 牛ngưu 之chi 牿# 。 元nguyên 吉cát 。 象tượng 曰viết 。 六lục 四tứ 元nguyên 吉cát 。 有hữu 喜hỷ 也dã 。
柔nhu 而nhi 得đắc 正chánh 。 下hạ 則tắc 應ưng 初sơ 九cửu 剛cang 正chánh 之chi 良lương 友hữu 。 親thân 九cửu 三tam 剛cang 正chánh 之chi 畏úy 友hữu 。 上thượng 則tắc 近cận 六lục 五ngũ 柔nhu 中trung 之chi 聖thánh 君quân 。 過quá 端đoan 未vị 形hình 。 而nhi 潛tiềm 消tiêu 默mặc 化hóa 。 如như 童đồng 牛ngưu 未vị 角giác 。 先tiên 施thí 以dĩ 牿# 。 更cánh 無vô 抵để 觸xúc 之chi 患hoạn 。 以dĩ 此thử 自tự 養dưỡng 。 以dĩ 此thử 為vi 天thiên 下hạ 式thức 。 大đại 善thiện 而nhi 吉cát 。 悅duyệt 而nhi 且thả 樂nhạo/nhạc/lạc 者giả 矣hĩ 。
六lục 五ngũ 。 豶# 豕thỉ 之chi 牙nha 。 吉cát 。 象tượng 曰viết 。 六lục 五ngũ 之chi 吉cát 。 有hữu 慶khánh 也dã 。
豶# 。 犗# 也dã 。 犗# 則tắc 不bất 暴bạo 。 而nhi 牙nha 仍nhưng 堅kiên 利lợi 也dã 。 柔nhu 得đắc 中trung 位vị 。 尊tôn 上thượng 賢hiền 而nhi 應ưng 下hạ 乾can/kiền/càn 。 性tánh 德đức 既ký 無vô 偏thiên 頗phả 。 所sở 養dưỡng 又hựu 復phục 周chu 足túc 。 自tự 利lợi 成thành 就tựu 。 可khả 以dĩ 君quân 臨lâm 天thiên 下hạ 。 舉cử 天thiên 下hạ 之chi 善thiện 惡ác 眾chúng 庶thứ 。 無vô 不bất 入nhập 吾ngô 陶đào 冶dã 。 故cố 如như 豶# 豕thỉ 之chi 牙nha 。
上thượng 九cửu 。 何hà 天thiên 之chi 衢cù 。 亨# 。 象tượng 曰viết 。 何hà 天thiên 之chi 衢cù 。 道đạo 大đại 行hành 也dã 。
以dĩ 剛cang 柔nhu 相tương 濟tế 之chi 德đức 。 當đương 聖thánh 君quân 師sư 保bảo 之chi 任nhậm 。 隱ẩn 居cư 所sở 求cầu 之chi 志chí 。 至chí 此thử 大đại 行hành 無vô 壅ủng 。 蓋cái 不bất 啻# 行hành 于vu 天thiên 衢cù 也dã 。
(# 震chấn 下hạ 艮# 上thượng )#
頤di 。 貞trinh 吉cát 。 觀quán 頤di 。 自tự 求cầu 口khẩu 實thật 。
約ước 世thế 道đạo 。 則tắc 畜súc 德đức 以dĩ 養dưỡng 天thiên 下hạ 。 約ước 佛Phật 化hóa 。 則tắc 畜súc 德đức 以dĩ 利lợi 群quần 生sanh 。 約ước 觀quán 心tâm 。 則tắc 菩Bồ 提Đề 資tư 糧lương 既ký 積tích 。 而nhi 長trưởng 養dưỡng 聖thánh 胎thai 也dã 。 自tự 利lợi 利lợi 他tha 。 皆giai 正chánh 則tắc 吉cát 。 皆giai 須tu 視thị 從tùng 來lai 聖thánh 賢hiền 之chi 所sở 為vi 頤di 者giả 何hà 如như 。 皆giai 須tu 自tự 視thị 其kỳ 所sở 以dĩ 為vi 口khẩu 實thật 者giả 何hà 如như 。
彖# 曰viết 。 頤di 。 貞trinh 吉cát 。 養dưỡng 正chánh 則tắc 吉cát 也dã 。 觀quán 頤di 。 觀quán 其kỳ 所sở 養dưỡng 也dã 。 自tự 求cầu 口khẩu 實thật 。 觀quán 其kỳ 自tự 養dưỡng 也dã 。 天thiên 地địa 養dưỡng 萬vạn 物vật 。 聖thánh 人nhân 養dưỡng 賢hiền 以dĩ 及cập 萬vạn 民dân 。 頤di 之chi 時thời 大đại 矣hĩ 哉tai 。
養dưỡng 正chánh 則tắc 吉cát 。 明minh 養dưỡng 而nhi 非phi 正chánh 。 正chánh 而nhi 不bất 養dưỡng 。 皆giai 非phi 吉cát 道đạo 也dã 。 不bất 觀quán 聖thánh 賢hiền 之chi 所sở 養dưỡng 。 則tắc 無vô 以dĩ 取thủ 法pháp 思tư 齊tề 。 不bất 觀quán 自tự 養dưỡng 之chi 口khẩu 實thật 。 則tắc 無vô 以dĩ 匹thất 休hưu 媲# 美mỹ 。 且thả 如như 天thiên 地địa 全toàn 體thể 太thái 極cực 之chi 德đức 以dĩ 自tự 養dưỡng 。 即tức 能năng 普phổ 養dưỡng 萬vạn 物vật 。 聖thánh 人nhân 養dưỡng 賢hiền 輔phụ 成thành 己kỷ 德đức 。 即tức 可khả 以dĩ 及cập 萬vạn 民dân 。 誰thùy 謂vị 養dưỡng 正chánh 之chi 外ngoại 別biệt 有hữu 利lợi 人nhân 之chi 方phương 。 故cố 正chánh 自tự 養dưỡng 時thời 。 即tức 全toàn 具cụ 位vị 育dục 功công 能năng 而nhi 稱xưng 大đại 也dã 。
象tượng 曰viết 。 山sơn 下hạ 有hữu 雷lôi 。 頤di 。 君quân 子tử 以dĩ 慎thận 言ngôn 語ngữ 節tiết 飲ẩm 食thực 。
言ngôn 語ngữ 飲ẩm 食thực 。 皆giai 動động 之chi 象tượng 也dã 。 慎thận 之chi 節tiết 之chi 。 不bất 失thất 其kỳ 止chỉ 也dã 。 故cố 知tri 養dưỡng 正chánh 莫mạc 善thiện 于vu 知tri 止chỉ 。
初sơ 九cửu 。 舍xá 爾nhĩ 靈linh 龜quy 。 觀quán 我ngã 朵đóa 頤di 。 凶hung 。 象tượng 曰viết 。 觀quán 我ngã 朵đóa 頤di 。 亦diệc 不bất 足túc 貴quý 也dã 。
陽dương 剛cang 為vi 自tự 養dưỡng 養dưỡng 他tha 之chi 具cụ 。 知tri 止chỉ 為vi 自tự 養dưỡng 養dưỡng 他tha 之chi 貞trinh 。 初sơ 九cửu 陽dương 剛cang 足túc 以dĩ 自tự 養dưỡng 。 如như 靈linh 龜quy 服phục 氣khí 。 可khả 不bất 求cầu 食thực 。 而nhi 居cư 動động 體thể 。 上thượng 應ưng 六lục 四tứ 。 觀quán 彼bỉ 口khẩu 實thật 。 反phản 為vi 朵đóa 頤di 。 失thất 其kỳ 貴quý 而nhi 凶hung 矣hĩ 。 此thử 如như 躁táo 進tiến 之chi 君quân 子tử 。 于vu 佛Phật 法Pháp 中trung 。 則tắc 如như 乾can/kiền/càn 慧tuệ 外ngoại 凡phàm 。 不bất 宜nghi 利lợi 物vật 。
六lục 二nhị 。 顛điên 頤di 。 拂phất 經kinh 。 于vu 丘khâu 頤di 。 征chinh 凶hung 。 象tượng 曰viết 。 六lục 二nhị 征chinh 凶hung 。 行hành 失thất 類loại 也dã 。
以dĩ 上thượng 養dưỡng 下hạ 。 乃nãi 理lý 之chi 常thường 。 六lục 二nhị 陰ấm 柔nhu 。 反phản 藉tạ 初sơ 九cửu 之chi 養dưỡng 。 拂phất 其kỳ 經kinh 矣hĩ 。 又hựu 居cư 動động 體thể 。 恐khủng 或hoặc 不bất 肯khẳng 自tự 安an 。 將tương 求cầu 頤di 于vu 六lục 五ngũ 之chi 丘khâu 。 五ngũ 雖tuy 與dữ 二nhị 為vi 應ưng 。 然nhiên 亦diệc 陰ấm 柔nhu 。 不bất 能năng 自tự 養dưỡng 。 何hà 能năng 養dưỡng 人nhân 。 征chinh 則tắc 徒đồ 得đắc 凶hung 耳nhĩ 兩lưỡng 。 陰ấm 無vô 相tướng 濟tế 之chi 功công 。 故cố 為vi 失thất 類loại 。 此thử 如như 無vô 用dụng 之chi 庸dong 臣thần 。 于vu 佛Phật 法Pháp 中trung 。 則tắc 如như 暗ám 證chứng 盲manh 禪thiền 。 進tiến 退thoái 失thất 措thố 。
六lục 三tam 。 拂phất 頤di 。 貞trinh 凶hung 。 十thập 年niên 勿vật 用dụng 。 無vô 攸du 利lợi 。 象tượng 曰viết 。 十thập 年niên 勿vật 用dụng 。 道đạo 大đại 悖bội 也dã 。
陰ấm 柔nhu 不bất 能năng 自tự 養dưỡng 。 又hựu 不bất 中trung 正chánh 。 以dĩ 居cư 動động 極cực 。 拂phất 于vu 頤di 矣hĩ 。 雖tuy 有hữu 上thượng 九cửu 正chánh 應ưng 。 何hà 能năng 救cứu 之chi 。 終chung 于vu 無vô 用dụng 而nhi 已dĩ 。 此thử 如như 邪tà 僻tích 之chi 宰tể 官quan 。 于vu 佛Phật 法Pháp 中trung 。 則tắc 如như 六lục 群quần 亂loạn 眾chúng 。 大đại 失thất 軌quỹ 範phạm 。
六lục 四tứ 。 顛điên 頤di 。 吉cát 。 虎hổ 視thị 耽đam 耽đam 。 其kỳ 欲dục 逐trục 逐trục 。 無vô 咎cữu 。 象tượng 曰viết 。 顛điên 頤di 之chi 吉cát 。 上thượng 施thí 光quang 也dã 。
陰ấm 柔nhu 得đắc 正chánh 。 而nhi 居cư 止chỉ 體thể 。 雖tuy 無vô 養dưỡng 具cụ 。 得đắc 養dưỡng 之chi 貞trinh 者giả 也dã 。 下hạ 應ưng 初sơ 九cửu 。 賴lại 其kỳ 養dưỡng 以dĩ 自tự 養dưỡng 養dưỡng 人nhân 。 此thử 如như 休hưu 休hưu 有hữu 容dung 之chi 大đại 臣thần 。 吉cát 之chi 道đạo 也dã 。 初sơ 方phương 觀quán 我ngã 而nhi 朵đóa 頤di 我ngã 隨tùy 其kỳ 視thị 之chi 耽đam 耽đam 。 欲dục 之chi 逐trục 逐trục 。 以dĩ 禮lễ 而nhi 優ưu 待đãi 之chi 。 在tại 初sơ 則tắc 不bất 足túc 貴quý 。 在tại 我ngã 則tắc 養dưỡng 賢hiền 以dĩ 及cập 萬vạn 民dân 。 可khả 謂vị 上thượng 施thí 光quang 矣hĩ 。 于vu 佛Phật 法Pháp 中trung 。 則tắc 如như 賢hiền 良lương 營doanh 事sự 。 善thiện 為vi 外ngoại 護hộ 。
六lục 五ngũ 。 拂phất 經kinh 。 居cư 貞trinh 吉cát 。 不bất 可khả 涉thiệp 大đại 川xuyên 。 象tượng 曰viết 。 居cư 貞trinh 之chi 吉cát 。 順thuận 以dĩ 從tùng 上thượng 也dã 。
陰ấm 柔nhu 無vô 養dưỡng 人nhân 之chi 具cụ 。 空không 居cư 君quân 位vị 。 故cố 名danh 拂phất 經kinh 。 居cư 止chỉ 之chi 中trung 。 順thuận 從tùng 上thượng 九cửu 。 此thử 亦diệc 養dưỡng 賢hiền 以dĩ 及cập 萬vạn 民dân 。 為vi 得đắc 其kỳ 正chánh 者giả 也dã 。 但đãn 可khả 處xứ 常thường 。 不bất 可khả 處xứ 變biến 。 宜nghi 守thủ 成thành 。 不bất 宜nghi 創sáng/sang 業nghiệp 耳nhĩ 。 此thử 如như 虛hư 己kỷ 之chi 賢hiền 君quân 。 于vu 佛Phật 法Pháp 中trung 。 則tắc 如như 柔nhu 和hòa 同đồng 行hành 。 互hỗ 相tương 勉miễn 勗úc 。
上thượng 九cửu 。 由do 頤di 。 厲lệ 吉cát 。 利lợi 涉thiệp 大đại 川xuyên 。 象tượng 曰viết 。 由do 頤di 厲lệ 吉cát 。 大đại 有hữu 慶khánh 也dã 。
以dĩ 陽dương 剛cang 居cư 止chỉ 極cực 。 卦# 之chi 所sở 以dĩ 為vi 頤di 者giả 此thử 也dã 。 此thử 如như 望vọng 隆long 之chi 師sư 保bảo 。 可khả 以dĩ 拯chửng 濟tế 天thiên 下hạ 者giả 矣hĩ 。 于vu 佛Phật 法Pháp 中trung 。 則tắc 如như 證chứng 道Đạo 教giáo 授thọ 。 宰tể 任nhậm 玄huyền 綱cương 。
(# 巽# 下hạ 兌# 上thượng )#
大đại 過quá 。 棟đống 撓nạo 。 利lợi 有hữu 攸du 往vãng 。 亨# 。
約ước 世thế 道đạo 。 則tắc 賢hiền 君quân 以dĩ 道đạo 養dưỡng 天thiên 下hạ 。 而nhi 治trị 平bình 日nhật 久cửu 。 約ước 佛Phật 化hóa 。 則tắc 四tứ 依y 以dĩ 道đạo 化hóa 群quần 生sanh 。 而nhi 佛Phật 法Pháp 大đại 行hành 。 約ước 觀quán 心tâm 。 則tắc 功công 夫phu 勝thắng 進tiến 而nhi 將tương 破phá 無vô 明minh 也dã 。 夫phu 治trị 平bình 既ký 久cửu 。 則tắc 亂loạn 階giai 必tất 萌manh 。 所sở 宜nghi 防phòng 微vi 杜đỗ 漸tiệm 。 化hóa 道đạo 既ký 盛thịnh 。 則tắc 有hữu 漏lậu 易dị 生sanh 。 所sở 宜nghi 陳trần 規quy 立lập 矩củ 。 功công 夫phu 既ký 進tiến 。 則tắc 無vô 明minh 將tương 破phá 。 所sở 宜nghi 善thiện 巧xảo 用dụng 心tâm 也dã 。
彖# 曰viết 。 大đại 過quá 。 大đại 者giả 過quá 也dã 。 棟đống 撓nạo 。 本bổn 末mạt 弱nhược 也dã 。 剛cang 過quá 而nhi 中trung 。 巽# 而nhi 說thuyết 行hành 。 利lợi 有hữu 攸du 往vãng 。 乃nãi 亨# 。 大đại 過quá 之chi 時thời 大đại 矣hĩ 哉tai 。
大đại 者giả 既ký 過quá 。 所sở 以dĩ 必tất 當đương 思tư 患hoạn 豫dự 防phòng 。 初sơ 上thượng 皆giai 弱nhược 。 所sở 以dĩ 剛cang 中trung 。 不bất 宜nghi 恃thị 勢thế 令linh 撓nạo 。 剛cang 雖tuy 過quá 而nhi 得đắc 中trung 。 又hựu 以dĩ 巽# 順thuận 而nhi 悅duyệt 行hành 之chi 所sở 以dĩ 猶do 有hữu 挽vãn 回hồi 匡khuông 濟tế 之chi 術thuật 。 乃nãi 得đắc 亨# 也dã 。 永vĩnh 保bảo 無vô 虞ngu 亦diệc 在tại 此thử 時thời 。 盛thịnh 極cực 忽hốt 衰suy 亦diệc 在tại 此thử 時thời 。 其kỳ 關quan 係hệ 豈khởi 不bất 大đại 哉tai 。
象tượng 曰viết 。 澤trạch 滅diệt 木mộc 。 大đại 過quá 。 君quân 子tử 以dĩ 獨độc 立lập 不bất 懼cụ 。 遯độn 世thế 無vô 悶muộn 。
澤trạch 本bổn 養dưỡng 木mộc 。 而nhi 反phản 滅diệt 木mộc 。 大đại 過quá 之chi 象tượng 也dã 。 惟duy 以dĩ 獨độc 立lập 不bất 懼cụ 遯độn 世thế 無vô 悶muộn 之chi 力lực 持trì 之chi 。 庶thứ 學học 有hữu 本bổn 而nhi 養dưỡng 有hữu 素tố 。 可khả 以dĩ 砥chỉ 柱trụ 中trung 流lưu 耳nhĩ 。
初sơ 六lục 。 藉tạ 用dụng 白bạch 茅mao 。 無vô 咎cữu 。 象tượng 曰viết 。 藉tạ 用dụng 白bạch 茅mao 。 柔nhu 在tại 下hạ 也dã 。
世thế 法pháp 佛Phật 法Pháp 。 當đương 大đại 過quá 時thời 。 皆giai 以dĩ 剛cang 柔nhu 相tương 濟tế 為vi 得đắc 。 過quá 剛cang 過quá 柔nhu 為vi 失thất 。 今kim 初sơ 六lục 以dĩ 柔nhu 居cư 巽# 體thể 之chi 下hạ 。 而nhi 在tại 陽dương 位vị 。 無vô 功công 名danh 富phú 貴quý 以dĩ 累lũy/lụy/luy 其kỳ 心tâm 。 唯duy 庸dong 德đức 庸dong 言ngôn 下hạ 學học 上thượng 達đạt 以dĩ 為vi 其kỳ 務vụ 者giả 也dã 。 約ước 佛Phật 法Pháp 者giả 。 定định 有hữu 其kỳ 慧tuệ 。 兼kiêm 以dĩ 戒giới 德đức 精tinh 嚴nghiêm 。 故cố 無vô 咎cữu 。
九cửu 二nhị 。 枯khô 楊dương 生sanh 稊đề 。 老lão 夫phu 得đắc 其kỳ 女nữ 妻thê 。 無vô 不bất 利lợi 。 象tượng 曰viết 。 老lão 夫phu 女nữ 妻thê 。 過quá 以dĩ 相tương/tướng 與dữ 也dã 。
剛cang 而nhi 得đắc 中trung 。 又hựu 居cư 陰ấm 位vị 。 陽dương 得đắc 陰ấm 助trợ 。 如như 枯khô 楊dương 生sanh 稊đề 老lão 夫phu 女nữ 妻thê 之chi 象tượng 。 蓋cái 過quá 于vu 下hạ 賢hiền 者giả 也dã 。 約ước 佛Phật 法Pháp 者giả 。 慧tuệ 與dữ 定định 俱câu 。 如như 先tiên 見kiến 道đạo 。 後hậu 修tu 事sự 禪thiền 。 故cố 無vô 不bất 利lợi 。
九cửu 三tam 。 棟đống 撓nạo 。 凶hung 。 象tượng 曰viết 。 棟đống 撓nạo 之chi 凶hung 。 不bất 可khả 以dĩ 有hữu 輔phụ 也dã 。
過quá 剛cang 不bất 中trung 。 任nhậm 其kỳ 剛cang 愎# 。 以dĩ 此thử 自tự 修tu 。 則tắc 德đức 必tất 敗bại 。 以dĩ 此thử 治trị 世thế 。 則tắc 亂loạn 必tất 生sanh 。 故cố 棟đống 撓nạo 而nhi 凶hung 。 約ước 佛Phật 法Pháp 者giả 。 純thuần 用dụng 邪tà 慧tuệ 。 故cố 不bất 可khả 有hữu 輔phụ 。
九cửu 四tứ 。 棟đống 隆long 。 吉cát 。 有hữu 它# 吝lận 。 象tượng 曰viết 。 棟đống 隆long 之chi 吉cát 。 不bất 撓nạo 乎hồ 下hạ 也dã 。
剛cang 而nhi 不bất 過quá 。 足túc 以dĩ 自tự 立lập 立lập 人nhân 。 但đãn 居cư 悅duyệt 體thể 。 恐khủng 其kỳ 好hảo/hiếu 大đại 喜hỷ 功công 而nhi 不bất 安an 守thủ 。 故cố 誡giới 以dĩ 有hữu 它# 則tắc 吝lận 。 約ước 佛Phật 法Pháp 者giả 。 亦diệc 是thị 慧tuệ 與dữ 定định 俱câu 。 但đãn 恐khủng 夾giáp 雜tạp 名danh 利lợi 之chi 心tâm 。 則tắc 自tự 利lợi 利lợi 他tha 。 未vị 必tất 究cứu 竟cánh 。 故cố 誡giới 以dĩ 有hữu 它# 則tắc 吝lận 。
九cửu 五ngũ 。 枯khô 楊dương 生sanh 華hoa 。 老lão 婦phụ 得đắc 其kỳ 士sĩ 夫phu 。 無vô 咎cữu 無vô 譽dự 。 象tượng 曰viết 。 枯khô 楊dương 生sanh 華hoa 。 何hà 可khả 久cửu 也dã 。 老lão 婦phụ 士sĩ 夫phu 。 亦diệc 可khả 醜xú 也dã 。
雖tuy 云vân 陽dương 剛cang 中trung 正chánh 。 然nhiên 在tại 大đại 過quá 之chi 時thời 。 則tắc 是thị 恃thị 其kỳ 聰thông 明minh 才tài 智trí 者giả 也dã 。 享hưởng 成thành 平bình 之chi 樂lạc 。 不bất 知tri 民dân 事sự 艱gian 難nan 。 且thả 不bất 知tri 下hạ 用dụng 賢hiền 臣thần 。 惟duy 與dữ 上thượng 六lục 陰ấm 柔nhu 無vô 用dụng 之chi 老lão 臣thần 相tương/tướng 得đắc 。 何hà 能năng 久cửu 哉tai 。 約ước 佛Phật 法Pháp 者giả 。 慧tuệ 力lực 太thái 過quá 。 無vô 禪thiền 定định 以dĩ 持trì 之chi 。 何hà 能năng 發phát 生sanh 勝thắng 果quả 。
上thượng 六lục 。 過quá 涉thiệp 滅diệt 頂đảnh 。 凶hung 。 無vô 咎cữu 。 象tượng 曰viết 。 過quá 涉thiệp 之chi 凶hung 。 不bất 可khả 咎cữu 也dã 。
居cư 過quá 極cực 之chi 地địa 。 惟duy 有hữu 柔nhu 正chánh 之chi 德đức 。 而nhi 無vô 濟tế 難nạn/nan 之chi 才tài 。 故cố 不bất 免miễn 于vu 凶hung 。 而nhi 實thật 非phi 其kỳ 咎cữu 也dã 。 約ước 佛Phật 法Pháp 者giả 。 正chánh 定định 無vô 慧tuệ 。 終chung 為vi 頂đảnh 墮đọa 。
(# 坎khảm 下hạ 坎khảm 上thượng )#
習tập 坎khảm 。 有hữu 孚phu 。 維duy 心tâm 亨# 。 行hành 有hữu 尚thượng 。
約ước 世thế 道đạo 。 則tắc 太thái 平bình 久cửu 而nhi 放phóng 逸dật 生sanh 。 放phóng 逸dật 生sanh 而nhi 患hoạn 難nạn 洊# 至chí 。 約ước 佛Phật 法Pháp 。 則tắc 從tùng 化hóa 多đa 而nhi 有hữu 漏lậu 起khởi 。 有hữu 漏lậu 起khởi 而nhi 魔ma 事sự 必tất 作tác 。 約ước 觀quán 心tâm 。 則tắc 慧tuệ 力lực 勝thắng 而nhi 夙túc 習tập 動động 。 夙túc 習tập 動động 而nhi 境cảnh 發phát 必tất 強cường/cưỡng 。 皆giai 習tập 坎khảm 之chi 象tượng 也dã 。 然nhiên 世thế 出xuất 世thế 法Pháp 。 不bất 患hoạn 有hữu 重trọng 沓đạp 之chi 險hiểm 難nạn 。 但đãn 患hoạn 無vô 出xuất 險hiểm 之chi 良lương 圖đồ 。 誠thành 能năng 如như 此thử 卦# 之chi 中trung 實thật 有hữu 孚phu 。 深thâm 信tín 一nhất 切thiết 境cảnh 界giới 。 皆giai 唯duy 心tâm 所sở 現hiện 。 則tắc 亨# 而nhi 行hành 有hữu 尚thượng 矣hĩ 。 又hựu 何hà 險hiểm 之chi 不bất 可khả 濟tế 哉tai 。
彖# 曰viết 。 習tập 坎khảm 。 重trọng/trùng 險hiểm 也dã 。 水thủy 流lưu 而nhi 不bất 盈doanh 。 行hành 險hiểm 而nhi 不bất 失thất 其kỳ 信tín 。 維duy 心tâm 亨# 。 乃nãi 以dĩ 剛cang 中trung 也dã 。 行hành 有hữu 尚thượng 。 往vãng 有hữu 功công 也dã 。 天thiên 險hiểm 不bất 可khả 升thăng 也dã 。 地địa 險hiểm 山sơn 川xuyên 丘khâu 陵lăng 也dã 。 王vương 公công 設thiết 險hiểm 以dĩ 守thủ 其kỳ 國quốc 。 險hiểm 之chi 時thời 用dụng 大đại 矣hĩ 哉tai 。
善thiện 觀quán 心tâm 者giả 。 每mỗi 即tức 塞tắc 以dĩ 成thành 通thông 。 夫phu 習tập 坎khảm 雖tuy 云vân 重trọng/trùng 險hiểm 。 然nhiên 流lưu 而nhi 不bất 盈doanh 潮triều 不bất 失thất 限hạn 。 何hà 非phi 吾ngô 人nhân 修tu 道Đạo 之chi 要yếu 術thuật 。 所sở 貴quý 深thâm 信tín 維duy 心tâm 之chi 亨# 。 猶do 如như 坎khảm 卦# 之chi 剛cang 中trung 一nhất 般ban 。 則tắc 以dĩ 此thử 而nhi 往vãng 。 必tất 有hữu 功công 矣hĩ 。 且thả 險hiểm 之chi 名danh 雖tuy 似tự 不bất 美mỹ 。 而nhi 險hiểm 之chi 義nghĩa 實thật 未vị 嘗thường 不bất 美mỹ 。 天thiên 不bất 可khả 升thăng 。 天thiên 非phi 險hiểm 乎hồ 。 山sơn 川xuyên 丘khâu 陵lăng 。 地địa 不bất 險hiểm 乎hồ 。 城thành 池trì 之chi 險hiểm 以dĩ 守thủ 其kỳ 國quốc 。 王vương 公công 何hà 嘗thường 不bất 用dụng 險hiểm 乎hồ 。 惟duy 在tại 吾ngô 人nhân 善thiện 用dụng 險hiểm 。 而nhi 不bất 為vi 險hiểm 所sở 用dụng 。 則tắc 以dĩ 此thử 治trị 世thế 。 以dĩ 此thử 出xuất 世thế 以dĩ 此thử 觀quán 心tâm 。 無vô 不bất 可khả 矣hĩ 。
象tượng 曰viết 。 水thủy 洊# 至chí 。 習tập 坎khảm 。 君quân 子tử 以dĩ 常thường 德đức 行hạnh 。 習tập 教giáo 事sự 。
常thường 德đức 行hạnh 。 即tức 學học 而nhi 不bất 厭yếm 也dã 。 習tập 教giáo 事sự 。 即tức 誨hối 人nhân 不bất 倦quyện 也dã 。 習tập 坎khảm 之chi 象tượng 。 乃nãi 萬vạn 古cổ 聖thánh 賢hiền 心tâm 法pháp 。 奚hề 險hiểm 之chi 可khả 畏úy 哉tai 。 此thử 正chánh 合hợp 台thai 宗tông 善thiện 識thức 通thông 塞tắc 。 即tức 塞tắc 成thành 通thông 之chi 法pháp 。 亦diệc 是thị 巧xảo 用dụng 性tánh 惡ác 法Pháp 門môn 。
初sơ 六lục 。 習tập 坎khảm 。 入nhập 于vu 坎khảm 窞# 。 凶hung 。 象tượng 曰viết 。 習tập 坎khảm 入nhập 坎khảm 。 失thất 道đạo 凶hung 也dã 。
在tại 險hiểm 之chi 時thời 。 不bất 論luận 自tự 利lợi 利lợi 他tha 。 唯duy 貴quý 有hữu 孚phu 而nhi 定định 慧tuệ 相tương 濟tế 。 今kim 初sơ 六lục 以dĩ 陰ấm 居cư 下hạ 。 毫hào 無vô 孚phu 信tín 之chi 德đức 。 乃nãi 汩# 沒một 于vu 惡ác 習tập 而nhi 不bất 能năng 自tự 出xuất 者giả 也dã 。
九cửu 二nhị 。 坎khảm 有hữu 險hiểm 。 求cầu 小tiểu 得đắc 。 象tượng 曰viết 。 求cầu 小tiểu 得đắc 。 未vị 出xuất 中trung 也dã 。
剛cang 中trung 有hữu 孚phu 。 但đãn 居cư 下hạ 卦# 。 則tắc 夙túc 習tập 尚thượng 深thâm 。 未vị 能năng 頓đốn 達đạt 聖thánh 境cảnh 。 僅cận 可khả 小tiểu 得đắc 而nhi 已dĩ 。
六lục 三tam 。 來lai 之chi 坎khảm 坎khảm 。 險hiểm 且thả 枕chẩm 。 入nhập 于vu 坎khảm 窞# 。 勿vật 用dụng 。 象tượng 曰viết 。 來lai 之chi 坎khảm 坎khảm 。 終chung 無vô 功công 也dã 。
不bất 中trung 不bất 正chánh 。 柔nhu 而nhi 志chí 剛cang 。 自tự 謂vị 出xuất 險hiểm 。 不bất 知tri 前tiền 險hiểm 之chi 正chánh 來lai 。 此thử 如như 邪tà 見kiến 。 增tăng 上thượng 慢mạn 人nhân 。 故cố 終chung 無vô 功công 。
六lục 四tứ 。 樽# 酒tửu 簋# 貳nhị 。 用dụng 缶# 。 納nạp 約ước 自tự 牖dũ 。 終chung 無vô 咎cữu 。 象tượng 曰viết 。 樽# 酒tửu 簋# 貳nhị 。 剛cang 柔nhu 際tế 也dã 。
柔nhu 而nhi 得đắc 正chánh 。 與dữ 九cửu 五ngũ 之chi 中trung 正chánh 剛cang 德đức 相tương/tướng 與dữ 。 所sở 謂vị 因nhân 定định 發phát 慧tuệ 。 正chánh 出xuất 險hiểm 之chi 妙diệu 道đạo 也dã 。 正chánh 觀quán 如như 酒tửu 。 助trợ 道đạo 如như 簋# 。 誠thành 朴phác 如như 缶# 。 方phương 便tiện 道đạo 如như 牖dũ 。 從tùng 此thử 可khả 發phát 真chân 而nhi 無vô 咎cữu 矣hĩ 。
九cửu 五ngũ 。 坎khảm 不bất 盈doanh 。 祇kỳ 既ký 平bình 。 無vô 咎cữu 。 象tượng 曰viết 。 坎khảm 不bất 盈doanh 。 中trung 未vị 大đại 也dã 。
陽dương 剛cang 中trung 正chánh 。 已dĩ 得đắc 出xuất 世thế 真chân 慧tuệ 現hiện 前tiền 。 如như 坎khảm 之chi 不bất 盈doanh 。 而nhi 風phong 恬điềm 浪lãng 靜tĩnh 也dã 。 但đãn 初sơ 破phá 無vô 明minh 。 餘dư 惑hoặc 未vị 盡tận 。 故cố 中trung 未vị 大đại 。 此thử 勉miễn 其kỳ 速tốc 趣thú 極cực 聖thánh 而nhi 已dĩ 。
上thượng 六lục 。 繫hệ 用dụng 徽# 纆# 。 寘trí 于vu 叢tùng 棘cức 。 三tam 歲tuế 不bất 得đắc 。 凶hung 。 象tượng 曰viết 。 上thượng 六lục 失thất 道đạo 。 凶hung 三tam 歲tuế 也dã 。
陰ấm 居cư 險hiểm 極cực 。 有hữu 定định 無vô 慧tuệ 。 如như 凡phàm 外ngoại 癡si 定định 。 極cực 至chí 非phi 想tưởng 。 終chung 不bất 脫thoát 三tam 界giới 繫hệ 縛phược 。 而nhi 見kiến 取thủ 既ký 深thâm 。 猶do 如như 寘trí 于vu 叢tùng 棘cức 。 永vĩnh 不bất 得đắc 免miễn 離ly 也dã 。
(# 離ly 下hạ 離ly 上thượng )#
離ly 。 利lợi 貞trinh 亨# 。 畜súc 牝tẫn 牛ngưu 吉cát 。
火hỏa 性tánh 無vô 我ngã 。 麗lệ 附phụ 草thảo 木mộc 而nhi 後hậu 可khả 見kiến 。 故cố 名danh 為vi 離ly 。 約ước 世thế 道đạo 。 則tắc 重trọng/trùng 險hiểm 之chi 時thời 。 必tất 麗lệ 正Chánh 法Pháp 以dĩ 御ngự 世thế 。 約ước 佛Phật 法Pháp 。 則tắc 魔ma 擾nhiễu 之chi 時thời 。 必tất 麗lệ 正chánh 教giáo 以dĩ 除trừ 邪tà 。 約ước 觀quán 心tâm 。 則tắc 境cảnh 發phát 之chi 時thời 。 必tất 麗lệ 正chánh 觀quán 以dĩ 銷tiêu 陰ấm 。 故cố 皆giai 利lợi 貞trinh 則tắc 亨# 也dã 。 牝tẫn 牛ngưu 柔nhu 順thuận 而nhi 多đa 力lực 。 又hựu 能năng 生sanh 育dục 犢độc 子tử 。 喻dụ 正chánh 定định 能năng 生sanh 妙diệu 慧tuệ 。
彖# 曰viết 。 離ly 。 麗lệ 也dã 。 日nhật 月nguyệt 麗lệ 乎hồ 天thiên 。 百bách 穀cốc 草thảo 木mộc 麗lệ 乎hồ 土thổ/độ 。 重trọng/trùng 明minh 以dĩ 麗lệ 乎hồ 正chánh 。 乃nãi 化hóa 成thành 天thiên 下hạ 。 柔nhu 麗lệ 乎hồ 中trung 正chánh 。 故cố 亨# 。 是thị 以dĩ 畜súc 牝tẫn 牛ngưu 吉cát 也dã 。
如như 日nhật 月nguyệt 必tất 麗lệ 天thiên 。 如như 百bách 穀cốc 草thảo 木mộc 必tất 麗lệ 土thổ/độ 。 吾ngô 人nhân 重trọng/trùng 明minh 智trí 慧tuệ 。 亦diệc 必tất 麗lệ 乎hồ 性tánh 德đức 之chi 正chánh 。 則tắc 自tự 利lợi 既ký 成thành 。 便tiện 可khả 以dĩ 化hóa 天thiên 下hạ 矣hĩ 。 夫phu 智trí 慧tuệ 光quang 明minh 。 必tất 依y 禪thiền 定định 而nhi 發phát 。 禪thiền 定định 又hựu 依y 理lý 性tánh 而nhi 成thành 。 今kim 六lục 五ngũ 六lục 二nhị 。 麗lệ 乎hồ 中trung 正chánh 之chi 位vị 。 故cố 有hữu 亨# 道đạo 。 如như 牝tẫn 牛ngưu 能năng 生sanh 智trí 慧tuệ 犢độc 子tử 而nhi 吉cát 也dã 。 吳ngô 幼ấu 清thanh 曰viết 。 上thượng 卦# 為vi 重trọng/trùng 明minh 。 下hạ 卦# 三tam 爻hào 皆giai 麗lệ 乎hồ 正chánh 。
象tượng 曰viết 。 明minh 兩lưỡng 作tác 離ly 。 大đại 人nhân 以dĩ 繼kế 明minh 照chiếu 于vu 四tứ 方phương 。
明minh 而nhi 又hựu 明minh 。 相tương 續tục 不bất 息tức 。 自tự 既ký 克khắc 明minh 其kỳ 德đức 。 便tiện 足túc 以dĩ 照chiếu 四tứ 方phương 矣hĩ 。
初sơ 九cửu 。 履lý 錯thác 然nhiên 。 敬kính 之chi 。 無vô 咎cữu 。 象tượng 曰viết 。 履lý 錯thác 之chi 敬kính 。 以dĩ 辟tịch 咎cữu 也dã 。
用dụng 觀quán 之chi 始thỉ 。 雖tuy 有hữu 正chánh 慧tuệ 。 而nhi 行hành 履lý 未vị 純thuần 。 故cố 常thường 若nhược 錯thác 然nhiên 之chi 象tượng 。 惟duy 競cạnh 競cạnh 業nghiệp 業nghiệp 。 不bất 敢cảm 自tự 安an 。 則tắc 德đức 日nhật 進tiến 而nhi 習tập 日nhật 除trừ 。 可khả 辟tịch 咎cữu 矣hĩ 。 豈khởi 俟sĩ 咎cữu 之chi 生sanh 而nhi 後hậu 除trừ 哉tai 。
六lục 二nhị 。 黃hoàng 離ly 。 元nguyên 吉cát 。 象tượng 曰viết 。 黃hoàng 離ly 元nguyên 吉cát 。 得đắc 中trung 道đạo 也dã 。
中trung 正chánh 妙diệu 定định 。 稱xưng 性tánh 所sở 成thành 。 以dĩ 此thử 照chiếu 一nhất 切thiết 法pháp 。 使sử 一nhất 切thiết 法pháp 。 皆giai 成thành 中trung 道đạo 。 乃nãi 絕tuyệt 待đãi 圓viên 融dung 之chi 妙diệu 止chỉ 也dã 。
九cửu 三tam 。 日nhật 昃# 之chi 離ly 。 不bất 鼓cổ 缶# 而nhi 歌ca 。 則tắc 大đại 耋# 之chi 嗟ta 。 凶hung 。 象tượng 曰viết 。 日nhật 昃# 之chi 離ly 。 何hà 可khả 久cửu 也dã 。
過quá 用dụng 其kỳ 慧tuệ 而nhi 無vô 定định 以dĩ 濟tế 之chi 。 有hữu 時thời 歡hoan 喜hỷ 太thái 甚thậm 。 則tắc 鼓cổ 缶# 而nhi 歌ca 。 有hữu 時thời 憂ưu 慮lự 太thái 切thiết 。 則tắc 大đại 耋# 之chi 嗟ta 。 悲bi 歡hoan 亂loạn 其kỳ 衷# 曲khúc 。 乾can/kiền/càn 慧tuệ 不bất 能năng 自tự 持trì 。 其kỳ 退thoái 失thất 也dã 必tất 矣hĩ 。
九cửu 四tứ 。 突đột 如như 其kỳ 來lai 如như 。 焚phần 如như 。 死tử 如như 。 棄khí 如như 。 象tượng 曰viết 。 突đột 如như 其kỳ 來lai 如như 。 無vô 所sở 容dung 也dã 。
雖tuy 似tự 有hữu 慧tuệ 有hữu 定định 。 而nhi 實thật 不bất 中trung 不bất 正chánh 。 不bất 能năng 調điều 適thích 道Đạo 品Phẩm 。 故cố 時thời 或hoặc 精tinh 進tấn 。 則tắc 失thất 于vu 太thái 速tốc 。 而nhi 突đột 如như 其kỳ 來lai 如như 。
時thời 或hoặc 懈giải 怠đãi 。 則tắc 置trí 諸chư 罔võng 覺giác 。 而nhi 焚phần 如như 死tử 如như 棄khí 如như 也dã 。 夫phu 進tiến 銳duệ 者giả 退thoái 必tất 速tốc 。 其kỳ 來lai 既ký 突đột 。 則tắc 決quyết 無vô 所sở 容dung 矣hĩ 。 又hựu 何hà 俟sĩ 于vu 焚phần 死tử 棄khí 。 而nhi 後hậu 知tri 其kỳ 非phi 善thiện 終chung 之chi 道đạo 哉tai 。
六lục 五ngũ 。 出xuất 涕thế 沱# 若nhược 。 戚thích 嗟ta 若nhược 。 吉cát 。 象tượng 曰viết 。 六lục 五ngũ 之chi 吉cát 。 離ly 王vương 公công 也dã 。
得đắc 中trung 之chi 定định 。 能năng 發phát 實thật 慧tuệ 。 進tiến 德đức 固cố 無vô 疑nghi 矣hĩ 。 然nhiên 堯# 舜thuấn 其kỳ 猶do 病bệnh 諸chư 。 文văn 王vương 望vọng 道đạo 未vị 見kiến 。 伯bá 玉ngọc 寡quả 過quá 未vị 能năng 。 孔khổng 子tử 聖thánh 仁nhân 豈khởi 敢cảm 。 從tùng 來lai 聖thánh 賢hiền 之chi 學học 皆giai 如như 是thị 也dã 。
上thượng 九cửu 。 王vương 用dụng 出xuất 征chinh 。 有hữu 嘉gia 折chiết 首thủ 。 獲hoạch 匪phỉ 其kỳ 醜xú 。 無vô 咎cữu 。 象tượng 曰viết 。 王vương 用dụng 出xuất 征chinh 。 以dĩ 正chánh 邦bang 也dã 。
剛cang 而nhi 不bất 過quá 。 又hựu 居cư 明minh 極cực 。 自tự 利lợi 已dĩ 成thành 。 化hóa 他tha 有hữu 術thuật 。 人nhân 自tự 歸quy 慕mộ 而nhi 折chiết 首thủ 。 非phi 有hữu 醜xú 惡ác 而nhi 須tu 伐phạt 也dã 。 身thân 正chánh 則tắc 邦bang 正chánh 。 邦bang 正chánh 。 則tắc 六lục 合hợp 歸quy 心tâm 。 重trọng/trùng 譯dịch 奉phụng 命mệnh 矣hĩ 。 是thị 之chi 謂vị 王vương 用dụng 出xuất 征chinh 。 豈khởi 以dĩ 奮phấn 武võ 揚dương 威uy 為vi 出xuất 征chinh 哉tai 。
周Chu 易Dị 禪Thiền 解Giải 卷quyển 第đệ 四tứ
弟đệ 子tử 悟ngộ 偉# 照chiếu 本bổn 仝# 捐quyên 貲ti 刻khắc