迦濕彌羅城結集 ( 迦ca 濕thấp 彌di 羅la 城thành 結kết 集tập )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（故事）小乘經典第四期之結集，為說一切有部所傳。有兩說：一佛滅後四百年，集五百羅漢與五百菩薩，迦旃延羅漢為上座，馬鳴菩薩為筆者，造阿毘達磨之毘婆沙一百萬偈。一佛滅後四百年，當健陀羅國迦膩色迦王時集五百羅漢，世友菩薩為上首，造鄔波第鑠論十萬頌，以釋經藏，造毘那耶及阿毘達磨之毘婆沙論各十萬頌，以釋律藏及論藏。總為三十萬頌（其中漢譯者但阿毘達磨之毘婆沙論二百卷）。而其會所，兩說皆迦濕彌羅城，即罽賓城也。婆藪槃豆法師傳曰：「佛滅度後五百年中，有阿羅漢，名迦旃延子，母姓迦旃延，從母為名。先於薩婆多部出家，本是天竺人，後往罽賓國。罽賓在天竺之西北，與五百阿羅漢及五百菩薩，共撰集薩婆多部阿毘達磨，製為八迦蘭陀。（中略）馬鳴菩薩，是舍衛國婆枳多土人，通八分毘伽羅論及四波陀六論，解十八部，三藏文宗學府，允儀所歸。迦旃延子遣人往舍衛國，請馬鳴為表文句，馬鳴既至罽賓。（中略）義意若定，馬鳴隨即著文，經十二年造毘婆沙方竟，凡百萬偈。（中略）迦旃延子，即刻石立表云：今去學此諸人，不得出罽賓國，（中略）恐餘部及大乘污壞此正法。以立制事白王，王亦同此意。罽賓國四周有山如城，唯有一門出入，諸聖人以願力攝諸夜叉神令守門。若欲學此法者，能來罽賓則不遮礙。」西域記三曰：「健馱邏國迦膩色迦王，以如來涅槃後四百年出。王夙崇信佛法，日請一僧說法，人人異說。王召脅尊者問之。尊者云：如來去世，歲月邈矣。各異部執，所說矛盾。王聞之，感傷，於迦濕彌羅國建立伽藍，施與之，使隨部執具釋三藏。脅尊者召集五百比丘，世友菩薩為上首，釋三藏各十萬頌。合三十萬頌九百六十萬言。迦膩色迦王遂以赤銅為鍱，鏤寫論文，緘封於石函，立窣堵波，藏之其中，命藥叉神周衛其國，不使異學持出此論。」（取意）。
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 故cố 事sự ） 小Tiểu 乘Thừa 經Kinh 典điển 第đệ 四tứ 期kỳ 之chi 結kết 集tập 為vi 說thuyết 一nhất 切thiết 。 有hữu 部bộ 所sở 傳truyền 。 有hữu 兩lưỡng 說thuyết ： 一nhất 佛Phật 滅diệt 後hậu 四tứ 百bách 年niên ， 集tập 五ngũ 百bách 羅La 漢Hán 。 與dữ 五ngũ 百bách 菩Bồ 薩Tát 。 迦Ca 旃Chiên 延Diên 羅La 漢Hán 為vi 上thượng 座tòa ， 馬mã 鳴minh 菩Bồ 薩Tát 為vi 筆bút 者giả ， 造tạo 阿a 毘tỳ 達đạt 磨ma 之chi 毘tỳ 婆bà 沙sa 一nhất 百bách 萬vạn 偈kệ 。 一nhất 佛Phật 滅diệt 後hậu 四tứ 百bách 年niên ， 當đương 健kiện 陀đà 羅la 國quốc 迦ca 膩nị 色sắc 迦ca 王vương 時thời 集tập 五ngũ 百bách 羅La 漢Hán 。 世thế 友hữu 菩Bồ 薩Tát 為vi 上thượng 首thủ 。 造tạo 鄔ổ 波ba 第đệ 鑠thước 論luận 十thập 萬vạn 頌tụng ， 以dĩ 釋thích 經kinh 藏tạng ， 造tạo 毘tỳ 那na 耶da 及cập 阿a 毘tỳ 達đạt 磨ma 之chi 毘tỳ 婆bà 沙sa 論luận 各các 十thập 萬vạn 頌tụng ， 以dĩ 釋thích 律luật 藏tạng 及cập 論luận 藏tạng 。 總tổng 為vi 三tam 十thập 萬vạn 頌tụng （ 其kỳ 中trung 漢hán 譯dịch 者giả 但đãn 阿a 毘tỳ 達đạt 磨ma 之chi 毘tỳ 婆bà 沙sa 論luận 二nhị 百bách 卷quyển ） 。 而nhi 其kỳ 會hội 所sở ， 兩lưỡng 說thuyết 皆giai 迦ca 濕thấp 彌di 羅la 城thành ， 即tức 罽kế 賓tân 城thành 也dã 。 婆bà 藪tẩu 槃bàn 豆đậu 法Pháp 師sư 傳truyền 曰viết 佛Phật 滅diệt 度độ 後hậu 。 五ngũ 百bách 年niên 中trung ， 有hữu 阿A 羅La 漢Hán 。 名danh 迦Ca 旃Chiên 延Diên 子tử ， 母mẫu 姓tánh 迦Ca 旃Chiên 延Diên 。 從tùng 母mẫu 為vi 名danh 。 先tiên 於ư 薩tát 婆bà 多đa 部bộ 出xuất 家gia ， 本bổn 是thị 天Thiên 竺Trúc 人nhân ， 後hậu 往vãng 罽Kế 賓Tân 國Quốc 。 罽kế 賓tân 在tại 天Thiên 竺Trúc 之chi 西tây 北bắc ， 與dữ 五ngũ 百bách 阿A 羅La 漢Hán 。 及cập 五ngũ 百bách 菩Bồ 薩Tát 。 共cộng 撰soạn 集tập 薩tát 婆bà 多đa 部bộ 阿a 毘tỳ 達đạt 磨ma ， 製chế 為vi 八bát 迦Ca 蘭Lan 陀Đà 。 （ 中trung 略lược ） 馬mã 鳴minh 菩Bồ 薩Tát 是thị 舍Xá 衛Vệ 國Quốc 婆bà 枳chỉ 多đa 土thổ 人nhân ， 通thông 八bát 分phần 毘tỳ 伽già 羅la 論luận 及cập 四tứ 波ba 陀đà 六lục 論luận ， 解giải 十thập 八bát 部bộ 三Tam 藏Tạng 文văn 宗tông 學học 府phủ ， 允duẫn 儀nghi 所sở 歸quy 。 迦Ca 旃Chiên 延Diên 子tử 遣khiển 人nhân 往vãng 舍Xá 衛Vệ 國Quốc 。 請thỉnh 馬mã 鳴minh 為vi 表biểu 文văn 句cú ， 馬mã 鳴minh 既ký 至chí 罽kế 賓tân 。 （ 中trung 略lược ） 義nghĩa 意ý 若nhược 定định ， 馬mã 鳴minh 隨tùy 即tức 著trước 文văn 經kinh 十thập 二nhị 年niên 。 造tạo 毘tỳ 婆bà 沙sa 方phương 竟cánh ， 凡phàm 百bách 萬vạn 偈kệ 。 （ 中trung 略lược ） 迦Ca 旃Chiên 延Diên 子tử ， 即tức 刻khắc 石thạch 立lập 表biểu 云vân ： 今kim 去khứ 學học 此thử 諸chư 人nhân 。 不bất 得đắc 出xuất 罽Kế 賓Tân 國Quốc 。 （ 中trung 略lược ） 恐khủng 餘dư 部bộ 及cập 大Đại 乘Thừa 污ô 壞hoại 此thử 正Chánh 法Pháp 。 以dĩ 立lập 制chế 事sự 白bạch 王vương ， 王vương 亦diệc 同đồng 此thử 意ý 。 罽Kế 賓Tân 國Quốc 四tứ 周chu 有hữu 山sơn 如như 城thành 唯duy 有hữu 一nhất 門môn 。 出xuất 入nhập ， 諸chư 聖thánh 人nhân 以dĩ 願nguyện 力lực 攝nhiếp 諸chư 夜dạ 叉xoa 神thần 令linh 守thủ 門môn 。 若nhược 欲dục 學học 此thử 法pháp 者giả ， 能năng 來lai 罽kế 賓tân 則tắc 不bất 遮già 礙ngại 。 」 西tây 域vực 記ký 三tam 曰viết ： 「 健kiện 馱đà 邏la 國quốc 迦ca 膩nị 色sắc 迦ca 王vương ， 以dĩ 如Như 來Lai 涅Niết 槃Bàn 。 後hậu 四tứ 百bách 年niên 出xuất 。 王vương 夙túc 崇sùng 信tín 佛Phật 法Pháp 日nhật 請thỉnh 一nhất 僧Tăng 說thuyết 法Pháp 人nhân 人nhân 異dị 說thuyết 。 王vương 召triệu 脅Hiếp 尊Tôn 者Giả 問vấn 之chi 。 尊Tôn 者Giả 云vân 如Như 來Lai 去khứ 。 世thế ， 歲tuế 月nguyệt 邈mạc 矣hĩ 。 各các 異dị 部bộ 執chấp ， 所sở 說thuyết 矛mâu 盾 。 王vương 聞văn 之chi 。 感cảm 傷thương ， 於ư 迦ca 濕thấp 彌di 羅la 國quốc 建kiến 立lập 伽già 藍lam ， 施thí 與dữ 之chi ， 使sử 隨tùy 部bộ 執chấp 具cụ 釋thích 三Tam 藏Tạng 。 脅Hiếp 尊Tôn 者Giả 召triệu 集tập 五ngũ 百bách 比Bỉ 丘Khâu 。 世thế 友hữu 菩Bồ 薩Tát 為vi 上thượng 首thủ 。 釋thích 三Tam 藏Tạng 各các 十thập 萬vạn 頌tụng 。 合hợp 三tam 十thập 萬vạn 頌tụng 九cửu 百bách 六lục 十thập 萬vạn 言ngôn 。 迦ca 膩nị 色sắc 迦ca 王vương 遂toại 以dĩ 赤xích 銅đồng 為vi 鍱diệp ， 鏤lũ 寫tả 論luận 文văn ， 緘giam 封phong 於ư 石thạch 函hàm ， 立lập 窣tốt 堵đổ 波ba ， 藏tạng 之chi 其kỳ 中trung ， 命mạng 藥dược 叉xoa 神thần 周chu 衛vệ 其kỳ 國quốc ， 不bất 使sử 異dị 學học 持trì 出xuất 此thử 論luận 。 」 （ 取thủ 意ý ） 。