迦旃延 ( 迦Ca 旃Chiên 延Diên )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（人名）Kātyāyana，佛十大弟子中，論議第一之摩訶迦旃延子Mahā－Kātyāyani－putra，又云迦旃子，迦旃延子，迦多衍那，迦多衍尼子，迦底耶夜那，迦多演尼子，迦[(畾/(冗-几+互))*毛]延，迦[(畾/(冗-几+互))*毛]延尼子等。譯曰剪剃種，扇繩，好肩等。婆羅門姓十姓之一。以姓為名。慧琳音義二十七曰：「摩訶迦旃延，摩訶迦多衍那，此云大剪剔種男。剪剔，婆羅門姓也。」嘉祥維摩經疏二曰：「迦旃延即其姓，此云好肩。」不思議境界經上曰：「迦底耶夜那（舊名迦旃延者）。」法華文句一下曰：「摩訶迦旃延，此翻為文飾，亦肩乘。人云：字悞，應言扇繩，亦好肩，亦名柯羅。柯羅，此翻思勝，皆從姓為名。」同記曰：「言文飾者，善讚詠故。言扇繩者，若作肩乘。二字並悞。以其生時父已亡世，此兒礙母不得再嫁，如扇繫繩。」俱舍論神泰記一曰：「迦多衍尼子，舊云迦[(畾/(冗-几+互))*毛]延，訛也。」慧苑音義下曰：「迦旃，一宗之姓氏也。延，此云胤也。言此尊者是彼種族之後胤耳。」俱舍論光記一曰：「迦多衍尼子者。迦多，名剪剃。衍，名為種。尼，是女聲。此人是剪剃種女生，從母姓為名，故名迦多衍尼子，是婆羅門十姓中一姓也。此剪剃種，西方貴族，（中略）若言迦多衍那。迦多衍，如前釋。那，是男聲，從父為名也。」法華玄贊一曰：「梵云摩訶迦多衍那，云迦旃延，亦訛也。大般若云大迦多衍那，此云大剪剃種男。剪剃種者，是婆羅門姓也。」
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 人nhân 名danh ） Kātyāyana ， 佛Phật 十thập 大đại 弟đệ 子tử 中trung ， 論luận 議nghị 第đệ 一nhất 之chi 摩Ma 訶Ha 迦Ca 旃Chiên 延Diên 。 子tử Mahā － Kātyāyani － putra ， 又hựu 云vân 迦ca 旃chiên 子tử 迦Ca 旃Chiên 延Diên 。 子tử ， 迦ca 多đa 衍diễn 那na ， 迦ca 多đa 衍diễn 尼ni 子tử ， 迦ca 底để 耶da 夜dạ 那na ， 迦ca 多đa 演diễn 尼ni 子tử ， 迦ca [(畾/(冗-几+互))*毛] 延diên ， 迦ca [(畾/(冗-几+互))*毛] 延diên 尼ni 子tử 等đẳng 。 譯dịch 曰viết 剪tiễn 剃thế 種chủng ， 扇thiên/phiến 繩thằng ， 好hảo 肩kiên 等đẳng 。 婆Bà 羅La 門Môn 姓tánh 。 十thập 姓tánh 之chi 一nhất 。 以dĩ 姓tánh 為vi 名danh 。 慧tuệ 琳 音âm 義nghĩa 二nhị 十thập 七thất 曰viết 摩Ma 訶Ha 迦Ca 旃Chiên 延Diên 。 摩ma 訶ha 迦ca 多đa 衍diễn 那na ， 此thử 云vân 大đại 剪tiễn 剔dịch 種chủng 男nam 。 剪tiễn 剔dịch 婆Bà 羅La 門Môn 姓tánh 也dã 。 」 嘉gia 祥tường 維duy 摩ma 經kinh 疏sớ 二nhị 曰viết 迦Ca 旃Chiên 延Diên 。 即tức 其kỳ 姓tánh ， 此thử 云vân 好hảo 肩kiên 。 不bất 思tư 議nghị 。 境cảnh 界giới 經kinh 上thượng 曰viết ： 「 迦ca 底để 耶da 夜dạ 那na （ 舊cựu 名danh 迦Ca 旃Chiên 延Diên 者giả ） 。 」 法pháp 華hoa 文văn 句cú 一nhất 下hạ 曰viết 摩Ma 訶Ha 迦Ca 旃Chiên 延Diên 。 此thử 翻phiên 為vi 文văn 飾sức ， 亦diệc 肩kiên 乘thừa 。 人nhân 云vân ： 字tự 悞ngộ ， 應ưng/ứng 言ngôn 扇thiên/phiến 繩thằng ， 亦diệc 好hảo 肩kiên ， 亦diệc 名danh 柯kha 羅la 。 柯kha 羅la ， 此thử 翻phiên 思tư 勝thắng ， 皆giai 從tùng 姓tánh 為vi 名danh 。 」 同đồng 記ký 曰viết ： 「 言ngôn 文văn 飾sức 者giả ， 善thiện 讚tán 詠vịnh 故cố 。 言ngôn 扇thiên/phiến 繩thằng 者giả ， 若nhược 作tác 肩kiên 乘thừa 。 二nhị 字tự 並tịnh 悞ngộ 。 以dĩ 其kỳ 生sanh 時thời 父phụ 已dĩ 亡vong 世thế ， 此thử 兒nhi 礙ngại 母mẫu 不bất 得đắc 再tái 嫁giá ， 如như 扇thiên/phiến 繫hệ 繩thằng 。 」 俱câu 舍xá 論luận 神thần 泰thái 記ký 一nhất 曰viết ： 「 迦ca 多đa 衍diễn 尼ni 子tử ， 舊cựu 云vân 迦ca [(畾/(冗-几+互))*毛] 延diên ， 訛ngoa 也dã 。 」 慧tuệ 苑uyển 音âm 義nghĩa 下hạ 曰viết ： 「 迦ca 旃chiên ， 一nhất 宗tông 之chi 姓tánh 氏thị 也dã 。 延diên ， 此thử 云vân 胤dận 也dã 。 言ngôn 此thử 尊Tôn 者Giả 是thị 彼bỉ 種chủng 族tộc 之chi 後hậu 胤dận 耳nhĩ 。 」 俱câu 舍xá 論luận 光quang 記ký 一nhất 曰viết ： 「 迦ca 多đa 衍diễn 尼ni 子tử 者giả 。 迦ca 多đa ， 名danh 剪tiễn 剃thế 。 衍diễn ， 名danh 為vi 種chủng 。 尼ni ， 是thị 女nữ 聲thanh 。 此thử 人nhân 是thị 剪tiễn 剃thế 種chủng 女nữ 生sanh ， 從tùng 母mẫu 姓tánh 為vi 名danh ， 故cố 名danh 迦ca 多đa 衍diễn 尼ni 子tử 是thị 婆Bà 羅La 門Môn 。 十thập 姓tánh 中trung 一nhất 姓tánh 也dã 。 此thử 剪tiễn 剃thế 種chủng ， 西tây 方phương 貴quý 族tộc ， （ 中trung 略lược ） 若nhược 言ngôn 迦ca 多đa 衍diễn 那na 。 迦ca 多đa 衍diễn ， 如như 前tiền 釋thích 。 那na ， 是thị 男nam 聲thanh ， 從tùng 父phụ 為vi 名danh 也dã 。 」 法pháp 華hoa 玄huyền 贊tán 一nhất 曰viết ： 「 梵Phạm 云vân 摩ma 訶ha 迦ca 多đa 衍diễn 那na ， 云vân 迦Ca 旃Chiên 延Diên 亦diệc 訛ngoa 也dã 。 大đại 般Bát 若Nhã 云vân 大đại 迦ca 多đa 衍diễn 那na ， 此thử 云vân 大đại 剪tiễn 剃thế 種chủng 男nam 。 剪tiễn 剃thế 種chủng 者giả 是thị 婆Bà 羅La 門Môn 姓tánh 也dã 。 」 。