bồ tát ngũ chủng tự tại
Phật Quang Đại Từ Điển
(菩薩五種自在) Năm thứ tự tại của Bồ tát. Cứ theo kinh Đại bảo tích quyển 68 phẩm Biến tịnh thiên thụ kí chép, thì Bồ tát nhờ vận dụng cả bi và trí, muôn hạnh trọn đủ, mà được năm thứ tự tại dưới đây: 1. Thọ mệnh tự tại, nghĩa là Bồ tát thành tựu pháp thân tuệ mệnh, đã thoát khỏi sống chết, nhưng vì hóa độ chúng sinh mà tùy cơ thị hiện chân tướng có tuổi thọ dài, ngắn, nhưng tâm Bồ tát không vướng mắc. 2. Sinh tự tại, nghĩa là Bồ tát vì tâm đại bi cứu độ chúng sinh mà tùy loại thụ sinh, làm lợi ích cho tất cả, ở trên cung trời không cho là sướng, vào trong địa ngục không lấy làm khổ, đi hay ở đều được tự do, không bị trở ngại. 3. Nghiệp tự tại, nghĩa là Bồ tát muôn hạnh đã đầy đủ, vận dụng cả bi và trí, vì hóa độ chúng sinh, hoặc hiện thần thông, tuyên nói diệu pháp, hoặc vào thiền định, tu hành khổ hạnh, nhậm vận vô ngại. 4. Giác quán tự tại, giác nghĩa là tâm thô, quán nghĩa là tâm tế. Nghĩa là Bồ tát hoặc tu hạnh Thiền quán, hoặc khởi tâm lợi sinh, tuy có tư duy, nhưng không rơi vào trạng thái tán loạn, rối ren, tùy nguyện độ sinh, bình đẳng vô ngại. 5. Chúng cụ quả báo tự tại, nghĩa là Bồ tát nhờ nhân hạnh của mình sâu rộng, quả báo thù thắng, nên tất cả vật dụng cần thiết, đều có đầy đủ, nhưng tâm không dính mắc.