別解四類 ( 別biệt 解giải 四tứ 類loại )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（術語）今於四類之別解中，示地獄界與人界及佛界三種之相。先言地獄界之十如是，相如是者惡人顯後墮地獄之前相，凡夫雖不知，而佛菩薩之目，則能見之也。性如是者，專習惡之人其習狀如生成，改變為難也。體如是者：「摧折麤惡色心以為體質。」即墮於地獄為獄卒所責之荒惡身心體是也。私記二本云：「問：體者即指受報身。與報何異？答：陰身為體。苦樂為報。」力如是者：「地獄有登刀上劍之用。」即於地獄有上劍山上刃林裂破身體之力用也。作如是者：「搆造經營。」謂於身口意之三業造惡也。私記云：「作是造業與因何別？答：搆造為作，約外約色，習因為因，約內約心。」因如是者：「惡習因也。」謂於過去習惡也。緣如是者作惡之緣助也。果如是者，謂過去所習之惡事，受地獄之身亦能起也。報如是者：「銅柱鐵床之苦。」謂於地獄攀登銅柱。坐熱鐵床也。本末究竟等者，相如是，報如是，皆為空諦故謂為等。又惡之果報在本之性相中，本之性相，在惡之果報中則為假諦等，又地獄之理體與佛果無異，則皆為中道法界，是中道之等也。次明人界之十如，則相如是者：「相表清昇。」謂對於四惡趣之沈淪，格別清淨，有上昇之相也。性如是者：「性覺白法。」謂清白之善法，成為其性也。體如是者：「體是安樂身心。」謂與三途等苦報相違，安穩快樂之身心也。力如是者：「堪任善器。」謂堪於勤善之器也。作如是者：「造止行二善。」謂作止惡行善之二善也。因如是者：「因是白業。」謂成就清白之善因也。緣如是者：「作善我我所。」謂我思能作善也，此為白善之緣。果如是者：「任運修善心生。」謂依前來習善之習用，而自然生善心也，報如是者：「自然愛樂。」謂自然受人果之快樂也。本末究竟如前地獄界。次明佛界之十如，則「佛界十法者。皆約中道分別也。」言佛界之十如其體皆為中道也。此雖為一中道，而因義理相違，故分為十如。相如是者為緣因佛性，是外修萬行也。性如是者為了因佛性，是內生真智也。體如是者為正因佛性，是真如法界也。力如是者，謂初發菩提心，超二乘上為力。是發菩提心也。作如是者四弘誓願也。因如是者智慧莊嚴也。緣如是者福德莊嚴也。果如是者一念相應大覺朗然之無上正覺也。報如是者大般涅槃三德秘藏也。本末究竟等者三諦法界之體等也。
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 術thuật 語ngữ ） 今kim 於ư 四tứ 類loại 之chi 別biệt 解giải 中trung ， 示thị 地địa 獄ngục 界giới 與dữ 人nhân 界giới 及cập 佛Phật 界giới 三tam 種chủng 之chi 相tướng 。 先tiên 言ngôn 地địa 獄ngục 界giới 之chi 十thập 如như 是thị 相tướng 。 如như 是thị 者giả 惡ác 人nhân 顯hiển 後hậu 墮đọa 地địa 獄ngục 。 之chi 前tiền 相tướng ， 凡phàm 夫phu 雖tuy 不bất 知tri ， 而nhi 佛Phật 菩Bồ 薩Tát 之chi 目mục ， 則tắc 能năng 見kiến 之chi 也dã 。 性tánh 如như 是thị 者giả 。 專chuyên 習tập 惡ác 之chi 人nhân 。 其kỳ 習tập 狀trạng 如như 生sanh 成thành ， 改cải 變biến 為vi 難nạn/nan 也dã 。 體thể 如như 是thị 者giả 。 摧tồi 折chiết 麤thô 惡ác 色sắc 心tâm 以dĩ 為vi 體thể 質chất 。 」 即tức 墮đọa 於ư 地địa 獄ngục 。 為vi 獄ngục 卒tốt 所sở 責trách 之chi 荒hoang 惡ác 身thân 心tâm 體thể 是thị 也dã 。 私tư 記ký 二nhị 本bổn 云vân ： 「 問vấn ： 體thể 者giả 即tức 指chỉ 受thọ 報báo 身thân 。 與dữ 報báo 何hà 異dị ？ 答đáp ： 陰ấm 身thân 為vi 體thể 。 苦khổ 樂lạc 為vi 報báo 。 」 力lực 如như 是thị 者giả 。 地địa 獄ngục 有hữu 登đăng 刀đao 上thượng 劍kiếm 之chi 用dụng 。 」 即tức 於ư 地địa 獄ngục 有hữu 上thượng 劍kiếm 山sơn 上thượng 刃nhận 林lâm 裂liệt 破phá 身thân 體thể 之chi 力lực 用dụng 也dã 。 作tác 如như 是thị 者giả 。 搆câu 造tạo 經kinh 營doanh 。 」 謂vị 於ư 身thân 口khẩu 意ý 。 之chi 三tam 業nghiệp 造tạo 惡ác 也dã 。 私tư 記ký 云vân ： 「 作tác 是thị 造tạo 業nghiệp 與dữ 因nhân 何hà 別biệt ？ 答đáp ： 搆câu 造tạo 為vi 作tác ， 約ước 外ngoại 約ước 色sắc ， 習tập 因nhân 為vi 因nhân ， 約ước 內nội 約ước 心tâm 。 」 因nhân 如như 是thị 者giả 。 惡ác 習tập 因nhân 也dã 。 」 謂vị 於ư 過quá 去khứ 習tập 惡ác 也dã 。 緣duyên 如như 是thị 者giả 作tác 惡ác 之chi 緣duyên 助trợ 也dã 。 果quả 如như 是thị 者giả 。 謂vị 過quá 去khứ 所sở 習tập 之chi 惡ác 事sự ， 受thọ 地địa 獄ngục 之chi 身thân 亦diệc 能năng 起khởi 也dã 。 報báo 如như 是thị 者giả 。 銅đồng 柱trụ 鐵thiết 床sàng 之chi 苦khổ 。 」 謂vị 於ư 地địa 獄ngục 攀phàn 登đăng 銅đồng 柱trụ 。 坐tọa 熱nhiệt 鐵thiết 床sàng 也dã 。 本bổn 末mạt 究cứu 竟cánh 等đẳng 者giả ， 相tướng 如như 是thị 報báo 。 如như 是thị ， 皆giai 為vi 空không 諦đế 故cố 謂vị 為vi 等đẳng 。 又hựu 惡ác 之chi 果quả 報báo 在tại 本bổn 之chi 性tánh 相tướng 中trung ， 本bổn 之chi 性tánh 相tướng 在tại 惡ác 之chi 果quả 報báo 中trung 則tắc 為vi 假giả 諦đế 等đẳng ， 又hựu 地địa 獄ngục 之chi 理lý 體thể 與dữ 佛Phật 果Quả 無vô 異dị ， 則tắc 皆giai 為vi 中trung 道Đạo 法Pháp 界giới ， 是thị 中trung 道đạo 之chi 等đẳng 也dã 。 次thứ 明minh 人nhân 界giới 之chi 十thập 如như ， 則tắc 相tướng 如như 是thị 者giả 。 相tướng 表biểu 清thanh 昇thăng 。 」 謂vị 對đối 於ư 四tứ 惡ác 趣thú 之chi 沈trầm 淪luân ， 格cách 別biệt 清thanh 淨tịnh ， 有hữu 上thượng 昇thăng 之chi 相tướng 也dã 。 性tánh 如như 是thị 者giả 。 性tánh 覺giác 白bạch 法pháp 。 」 謂vị 清thanh 白bạch 之chi 善thiện 法Pháp 成thành 為vi 其kỳ 性tánh 也dã 。 體thể 如như 是thị 者giả 。 體thể 是thị 安an 樂lạc 身thân 心tâm 。 」 謂vị 與dữ 三tam 途đồ 等đẳng 苦khổ 報báo 相tương 違vi 安an 穩ổn 快khoái 樂lạc 。 之chi 身thân 心tâm 也dã 。 力lực 如như 是thị 者giả 。 堪kham 任nhậm 善thiện 器khí 。 」 謂vị 堪kham 於ư 勤cần 善thiện 之chi 器khí 也dã 。 作tác 如như 是thị 者giả 。 造tạo 止chỉ 行hành 二nhị 善thiện 。 」 謂vị 作tác 止chỉ 惡ác 行hành 善thiện 。 之chi 二nhị 善thiện 也dã 。 因nhân 如như 是thị 者giả 。 因nhân 是thị 白bạch 業nghiệp 。 」 謂vị 成thành 就tựu 清thanh 白bạch 之chi 善thiện 因nhân 也dã 。 緣duyên 如như 是thị 者giả 。 作tác 善thiện 我ngã 我ngã 所sở 。 」 謂vị 我ngã 思tư 能năng 作tác 善thiện 也dã ， 此thử 為vi 白bạch 善thiện 之chi 緣duyên 。 果quả 如như 是thị 者giả 。 任nhậm 運vận 修tu 善thiện 心tâm 生sanh 。 」 謂vị 依y 前tiền 來lai 習tập 善thiện 之chi 習tập 用dụng 而nhi 自tự 然nhiên 生sanh 。 善thiện 心tâm 也dã ， 報báo 如như 是thị 者giả 。 自tự 然nhiên 愛ái 樂nhạo 。 」 謂vị 自tự 然nhiên 受thọ 人nhân 果quả 之chi 快khoái 樂lạc 也dã 。 本bổn 末mạt 究cứu 竟cánh 如như 前tiền 地địa 獄ngục 界giới 。 次thứ 明minh 佛Phật 界giới 之chi 十thập 如như ， 則tắc 「 佛Phật 界giới 十thập 法pháp 者giả 。 皆giai 約ước 中trung 道đạo 分phân 別biệt 也dã 。 」 言ngôn 佛Phật 界giới 之chi 十thập 如như 其kỳ 體thể 皆giai 為vi 中trung 道đạo 也dã 。 此thử 雖tuy 為vi 一nhất 中trung 道đạo ， 而nhi 因nhân 義nghĩa 理lý 相tương 違vi 故cố 分phân 為vi 十thập 如như 。 相tướng 如như 是thị 者giả 為vi 。 緣duyên 因nhân 佛Phật 性tánh ， 是thị 外ngoại 修tu 萬vạn 行hạnh 也dã 。 性tánh 如như 是thị 者giả 為vi 。 了liễu 因nhân 佛Phật 性tánh ， 是thị 內nội 生sanh 真chân 智trí 也dã 。 體thể 如như 是thị 者giả 為vi 。 正chánh 因nhân 佛Phật 性tánh ， 是thị 真Chân 如Như 法Pháp 界Giới 也dã 。 力lực 如như 是thị 者giả 。 謂vị 初sơ 發phát 菩Bồ 提Đề 心tâm 。 超siêu 二nhị 乘thừa 上thượng 為vi 力lực 。 是thị 發phát 菩Bồ 提Đề 心tâm 也dã 。 作tác 如như 是thị 者giả 四Tứ 弘Hoằng 誓Thệ 願Nguyện 也dã 。 因nhân 如như 是thị 者giả 智trí 慧tuệ 莊trang 嚴nghiêm 也dã 。 緣duyên 如như 是thị 者giả 福phước 德đức 莊trang 嚴nghiêm 也dã 。 果quả 如như 是thị 者giả 一nhất 念niệm 相tương 應ứng 。 大đại 覺giác 朗lãng 然nhiên 之chi 無Vô 上Thượng 正Chánh 覺Giác 也dã 。 報báo 如như 是thị 者giả 大đại 般Bát 涅Niết 槃Bàn 。 三tam 德đức 秘bí 藏tạng 也dã 。 本bổn 末mạt 究cứu 竟cánh 等đẳng 者giả 三tam 諦đế 法Pháp 界Giới 之chi 體thể 等đẳng 也dã 。