不思議變易生死 ( 不bất 思tư 議nghị 變biến 易dị 生sanh 死tử )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（術語）二種生死之一。離三界生死之身後以至成佛之界外生死也。由煩惱之力起有漏之善惡業，由此業所感之三界五趣果報，曰分斷生死，以所謂可求之菩提在實，可度之眾生在實之法執即所知障為助緣，起無漏之大願大悲業所感得之細妙殊勝果報，曰不思議變易生死。由無漏之悲願力改轉分段生死之麤身，而受細妙無限之身，故云變易，為無漏之定願力所助，妙用難測，故名不思議。為大悲意願所成之身，故亦云意識身。或云無漏身。亦云出過三界身。若依相宗之判，二乘之無學，迴心而入大乘，則涅槃之後，直受變易身，有學之聖者，轉向大乘，於初地已後亦得受變易身，若菩薩八地已上受變易身，一類智增之菩薩初地已上受變易身。若依性宗之制，則二乘之無學及菩薩之種性已上得隨應而受。唯識論八曰：「不思議變易生死，謂諸無漏有分別業由所知障緣助勢力所感殊勝細異熟果。由悲願力，改轉身命，無定齊限，故名變易。無漏定願，正所資感，妙用難測，名不思議。」
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 術thuật 語ngữ ） 二nhị 種chủng 生sanh 死tử 之chi 一nhất 。 離ly 三tam 界giới 生sanh 死tử 之chi 身thân 。 後hậu 以dĩ 至chí 成thành 佛Phật 之chi 界giới 外ngoại 生sanh 死tử 也dã 。 由do 煩phiền 惱não 之chi 力lực 起khởi 有hữu 漏lậu 之chi 善thiện 惡ác 業nghiệp ， 由do 此thử 業nghiệp 所sở 感cảm 之chi 三tam 界giới 五ngũ 趣thú 。 果quả 報báo ， 曰viết 分phần 斷đoạn 生sanh 死tử ， 以dĩ 所sở 謂vị 可khả 求cầu 之chi 菩Bồ 提Đề 在tại 實thật ， 可khả 度độ 之chi 眾chúng 生sanh 在tại 實thật 之chi 法pháp 執chấp 即tức 所sở 知tri 障chướng 為vi 助trợ 緣duyên ， 起khởi 無vô 漏lậu 之chi 大đại 願nguyện 大đại 悲bi 業nghiệp 所sở 感cảm 得đắc 之chi 細tế 妙diệu 殊thù 勝thắng 果quả 報báo 。 曰viết 不bất 思tư 議nghị 變biến 易dị 生sanh 死tử 。 由do 無vô 漏lậu 之chi 悲bi 願nguyện 力lực 改cải 轉chuyển 分phân 段đoạn 生sanh 死tử 之chi 麤thô 身thân ， 而nhi 受thọ 細tế 妙diệu 無vô 限hạn 之chi 身thân ， 故cố 云vân 變biến 易dị ， 為vi 無vô 漏lậu 之chi 定định 願nguyện 力lực 所sở 助trợ ， 妙diệu 用dụng 難nan 測trắc 故cố 名danh 不bất 思tư 議nghị 。 為vi 大đại 悲bi 意ý 願nguyện 所sở 成thành 之chi 身thân ， 故cố 亦diệc 云vân 意ý 識thức 身thân 。 或hoặc 云vân 無vô 漏lậu 身thân 。 亦diệc 云vân 出xuất 過quá 三tam 界giới 身thân 。 若nhược 依y 相tướng 宗tông 之chi 判phán ， 二nhị 乘thừa 之chi 無Vô 學Học 迴hồi 心tâm 而nhi 入nhập 大Đại 乘Thừa 則tắc 涅Niết 槃Bàn 之chi 後hậu 。 直trực 受thọ 變biến 易dị 身thân 有Hữu 學Học 之chi 聖thánh 者giả ， 轉chuyển 向hướng 大Đại 乘Thừa 於ư 初Sơ 地Địa 已dĩ 後hậu 亦diệc 得đắc 受thọ 變biến 易dị 身thân 若nhược 菩Bồ 薩Tát 。 八bát 地địa 已dĩ 上thượng 受thọ 變biến 易dị 身thân ， 一nhất 類loại 智trí 增tăng 之chi 菩Bồ 薩Tát 初Sơ 地Địa 已dĩ 上thượng 受thọ 變biến 易dị 身thân 。 若nhược 依y 性tánh 宗tông 之chi 制chế ， 則tắc 二nhị 乘thừa 之chi 無Vô 學Học 及cập 菩Bồ 薩Tát 之chi 種chủng 性tánh 已dĩ 上thượng 得đắc 隨tùy 應ứng 而nhi 受thọ 。 唯duy 識thức 論luận 八bát 曰viết 不bất 思tư 議nghị 。 變biến 易dị 生sanh 死tử ， 謂vị 諸chư 無vô 漏lậu 有hữu 分phân 別biệt 業nghiệp 由do 所sở 知tri 障chướng 緣duyên 助trợ 勢thế 力lực 所sở 感cảm 殊thù 勝thắng 細tế 異dị 熟thục 果quả 。 由do 悲bi 願nguyện 力lực ， 改cải 轉chuyển 身thân 命mạng ， 無vô 定định 齊tề 限hạn ， 故cố 名danh 變biến 易dị 。 無vô 漏lậu 定định 願nguyện ， 正chánh 所sở 資tư 感cảm ， 妙diệu 用dụng 難nan 測trắc 名danh 不bất 思tư 議nghị 。 」 。