bát thập chủng hảo
Phật Quang Đại Từ Điển
(八十種好) Tám mươi vẻ đẹp. Tiếng Phạm: Azìtyanu-vyaĩjanàni. Nghĩa là thân tướng của Phật và Bồ tát có tám mươi vẻ đẹp. Cũng gọi là bát thập tùy hình hảo, bát thập tùy hảo, bát thập vi diệu chủng hảo, bát thập chủng tiểu tướng,chúng hảo bát thập chương. Trong thân của Phật và Bồ tát có đủ các tướng dáng thù thắng, đặc biệt; những nét rõ rệt dễ thấy thì có ba mươi hai thứ, gọi là ba mươi hai tướng; còn những nét nhỏ nhiệm kín đáo khó thấy thì có tám mươi thứ, gọi là tám mươi vẻ đẹp. Gọi chung hai thứ là tướng tốt đẹp. Chuyển luân thánh vương cũng có thể đầy đủ ba mươi hai tướng, nhưng tám mươi vẻ đẹp thì đặc biệt chỉ có Phật và Bồ tát mới có. Về thứ tự và tên gọi của tám mươi vẻ đẹp có nhiều thuyết phân vân. Nay cứ theo kinh Đại bát nhã quyển 381 chép, thì tám mươi vẻ đẹp ấy là: 1. Các móng tay thon dài, mỏng nhẵn bóng láng. 2. Ngón tay ngón chân tròn trịa, thon dài, mềm mại. 3. Các ngón tay ngón chân đều bằng nhau, không so le, giữa khoảng các ngón đều đầy kín. 4. Chân tay bóng láng đỏ mịn. 5. Gân xương không nổi rõ. 6. Hai mắt cá chân đều bằng phẳng ẩn kín. 7. Dáng đi đĩnh đạc, uy nghi, nghiêm trang như rồng chúa. 8. Bước đi đường bệ tề chỉnh như sư tử chúa. 9. Bước đi chậm rãi an bình giống như trâu chúa. 10. Đi đứng uyển chuyển khoan thai như ngỗng chúa. 11. Lúc ngoái nhìn lại thì bao giờ cũng quay về bên phải, như rồng chúa, voi chúa lúc sắp chuyền mình cất bước. 12. Các khớp tay và chân đều đầy đặn, tròn trịa. 13. Các đốt xương giao kết như rồng cuộn. 14. Đầu gối tròn đầy. 15. Vân chỗ kín xinh đẹp trong sạch. 16. Mình và tay chân trơn bóng sạch sẽ. 17. Dáng mình nghiêm túc không sợ. 18. Thân thể mạnh khỏe. 19. Thân thể yên lành đầy đặn. 20. Thân tướng giống như vua tiên, toàn thân đoan nghiêm sáng sạch. 21. Chung quanh thân hình có hào quang chiếu sáng. 22. Bụng vuông vức đẹp đẽ. 23. Rốn sâu và xoay về bên phải. 24. Rốn dày, không lõm không lồi. 25. Da dẻ không ghẻ lở. 26. Bàn tay mềm mại, dưới chân bằng phẳng. 27. Chỉ tay sâu dài rõ thẳng. 28. Môi thắm sáng mọng. 29. Mặt không dài không ngắn không to không nhỏ, xinh xắn vừa vặn. 30. Tướng lưỡi mềm mỏng rộng dài, không to không nhỏ, xinh xắn vừa vặn. 31. Tiếng nói oai nghiêm vang xa trong suốt. 32. Âm vận rất hay, như tiếng vang trong hang sâu. 33. Mũi cao mà thẳng, lỗ mũi kín đáo. 34. Hàm răng đều đặn trắng muốt. 35. Răng nanh tròn, trắng, bóng, bén nhọn. 36. Mắt trong, đen trắng rõ ràng. 37. Tướng mắt dài rộng. 38. Lông mi đều đặn, dài và dày. 39. Đôi mày dài và mịn màng. 40. Hai mi xanh biếc như mầu lưu li. 41. Lông mày nằm cao trên mắt và cong như trăng lưỡi liềm. 42. Vành tai dày rộng, trái tai dài chấm vai. 43. Hai tai bằng nhau, không có khiếm khuyết. 44. Dung nhan khiến người thấy đều yêu kính. 45. Trán rộng bằng phẳng. 46. Thân uy nghiêm đầy đủ. 47. Tóc dài xanh biếc, dày mượt. 48. Tóc mượt mà thơm phức. 49. Tóc đều, không rối. 50. Tóc không rụng. 51. Tóc sáng bóng rất đẹp, không dính bụi bặm. 52. Thân thể cứng chắc đầy đặn. 53. Thân thể cao lớn, ngay thẳng. 54. Các lỗ trong sạch tròn đẹp. 55. Sức mình thù thắng không ai sánh bằng. 56. Thân tướng ai cũng thích nhìn. 57. Mặt tròn như trăng tròn mùa thu. 58. Nét mặt thư thái. 59. Da mặt sáng bóng, không có nét nhăn. 60. Da dẻ sạch sẽ không có cáu ghét, thường không hôi hám. 61. Các lỗ chân lông thường toát ra mùi thơm. 62. Trên mặt thường tỏa ra hương thơm ngào ngạt nhất. 63. Thân tướng tròn trặn đẹp đẽ. 64. Lông trên mình xanh biếc sáng sạch. 65. Tiếng pháp theo mọi người, hợp lý không sai. 66. Tướng đỉnh đầu không ai trông thấy được. 67. Ngón tay ngón chân có mạng rõ ràng. 68. Khi đi chân không sát mặt đất. 69. Tự mình giữ gìn không nhờ người khác hộ vệ. 70. Uy đức bao trùm hết thảy. 71. Tiếng nói không thấp, không cứng, tùy theo ý của chúng sinh. 72. Tùy các hữu tình, thường vì họ mà nói pháp. 73. Một tiếng diễn nói chính pháp, hữu tình tùy theo loại đều có thể hiểu được. 74. Nói pháp theo thứ lớp, tùy nhân duyên. 75. Xem xét hữu tình, khen thiện chê ác, nhưng không có tâm yêu ghét. 76. Bất cứ làm điều gì, xem xét trước rồi sau mới làm, đầy đủ khuôn phép. 77. Tướng tốt đẹp, loài hữu tình không thể xem hết được. 78. Xương chỏm đầu cứng chắc tròn đầy. 79. Dung nhan thường trẻ không già. 80. Chân tay và trước lồng ngực, đều có đức tướng tốt lành vui mừng xoay vòng (tức chữ.. ).