般Bát 若Nhã 心Tâm 經Kinh 句Cú 解Giải 易Dị 知Tri

清Thanh 王Vương 澤Trạch 泩 註Chú 解Giải

般Bát 若Nhã 心tâm 經kinh 者giả 。 大đại 般Bát 若Nhã 之chi 中trung 心tâm 。 六lục 百bách 卷quyển 之chi 綱cương 要yếu 。 五ngũ 千thiên 大đại 藏tạng 之chi 骨cốt 髓tủy 。 成thành 佛Phật 作tác 祖tổ 之chi 根căn 源nguyên 也dã 。 然nhiên 則tắc 欲dục 了liễu 生sanh 死tử 。 脫thoát 輪luân 迴hồi 者giả 。 舍xá 是thị 無vô 徑kính 矣hĩ 。 此thử 所sở 以dĩ 誦tụng 持trì 之chi 盛thịnh 。 盈doanh 於ư 環hoàn 海hải 歟# 。 [(厂@((既-旡)-日+口))*頁]# 誦tụng 者giả 雖tuy 多đa 。 明minh 者giả 實thật 少thiểu 。 非phi 是thị 經Kinh 之chi 難nan 曉hiểu 。 亦diệc 非phi 眾chúng 生sanh 之chi 多đa 愚ngu 。 患hoạn 在tại 註chú 無vô 善thiện 本bổn 。 耳nhĩ 目mục 淆# 亂loạn 故cố 也dã 。 盖# 此thử 經Kinh 自tự 入nhập 中trung 夏hạ 以dĩ 來lai 。 註chú 釋thích 者giả 不bất 下hạ 數sổ 十thập 餘dư 家gia 。 然nhiên 或hoặc 借tá 徑kính 遺di 經kinh 。 自tự 抒trữ 胸hung 臆ức 。 其kỳ 與dữ 。

佛Phật 之chi 本bổn 旨chỉ 。 相tương/tướng 去khứ 不bất 啻# 千thiên 里lý 而nhi 遙diêu 。 即tức 有hữu 與dữ 經kinh 意ý 合hợp 者giả 。 又hựu 或hoặc 略lược 說thuyết 大đại 意ý 。 字tự 句cú 鮮tiên 釋thích 。 初sơ 學học 難nạn/nan 通thông 。 甚thậm 為vi 未vị 便tiện 。 間gian 有hữu 鑒giám 此thử 獘# 而nhi 反phản 之chi 者giả 。 又hựu 或hoặc 誇khoa 多đa 闘# 靡mĩ 。 遠viễn 引dẫn 博bác 徵trưng 。 蕪# 詞từ 愈dũ 繁phồn 。 真chân 旨chỉ 愈dũ 晦hối 。 覽lãm 者giả 茫mang 然nhiên 。 不bất 知tri 所sở 謂vị 。 此thử 明minh 是thị 經Kinh 者giả 之chi 所sở 由do 鮮tiên 其kỳ 人nhân 也dã 。 (# 泩# )# 憫mẫn 是thị 苦khổ 。 爰viên 發phát 大đại 願nguyện 。 誓thệ 成thành 善thiện 註chú 。 用dụng 啟khải 羣quần 蒙mông 。 於ư 是thị 廣quảng 搜sưu 眾chúng 疏sớ/sơ 。 扃# 戶hộ 澄trừng 觀quán 。 抉# 擇trạch 務vụ 精tinh 。 取thủ 舍xá 惟duy 慎thận 。 善thiện 者giả 從tùng 之chi 。 不bất 善thiện 斯tư 改cải 。 研nghiên 思tư 三tam 載tái 。 始thỉ 克khắc 成thành 編biên 如như 舊cựu 註chú 科khoa 判phán 瑣tỏa 碎toái 。 概khái 從tùng 節tiết 省tỉnh 。 不bất 煩phiền 不bất 漏lậu 。 亦diệc 淺thiển 亦diệc 粗thô 。 但đãn 取thủ 理lý 明minh 。 無vô 嫌hiềm 詞từ 鄙bỉ 。 盖# 欲dục 人nhân 人nhân 易dị 曉hiểu 也dã 。 書thư 成thành 。 名danh 曰viết 句cú 解giải 易dị 知tri 。 仍nhưng 用dụng 余dư 金kim 剛cang 經kinh 解giải 之chi 舊cựu 名danh 而nhi 不bất 易dị 者giả 。 以dĩ 余dư 之chi 素tố 志chí 然nhiên 也dã 。 夫phu 達đạt 摩ma 西tây 來lai 。 不bất 立lập 文văn 字tự 。 直trực 指chỉ 人nhân 心tâm 。 見kiến 性tánh 成thành 佛Phật 。 是thị 經Kinh 猶do 糟tao 粕# 。 註chú 更cánh 贅# 疣vưu 。 而nhi 余dư 之chi 不bất 憚đạn 疲bì 勞lao 。 不bất 辭từ 譏cơ 謗báng 。 以dĩ 作tác 此thử 蛇xà 足túc 語ngữ 者giả 。 誠thành 欲dục 初sơ 機cơ 之chi 士sĩ 。 一nhất 覺giác 即tức 知tri 。 如như 迷mê 津tân 之chi 得đắc 寶bảo 筏phiệt 。 則tắc 苦khổ 海hải 易dị 渡độ 。 彼bỉ 岸ngạn 易dị 登đăng 。 脫thoát 輪luân 迴hồi 而nhi 了liễu 生sanh 死tử 者giả 。 未vị 必tất 不bất 由do 此thử 愈dũ 多đa 也dã 。 惓# 惓# 之chi 心tâm 實thật 難nạn/nan 自tự 已dĩ 。 或hoặc 曰viết 。 子tử 發phát 明minh 此thử 一nhất 段đoạn 大Đại 道Đạo 理lý 。 殊thù 勝thắng 人nhân 間gian 富phú 貴quý 功công 名danh 。 萬vạn 億ức 倍bội 也dã 。 然nhiên 余dư 何hà 敢cảm 云vân 然nhiên 。 亦diệc 聊liêu 為vi 新tân 學học 行hành 遠viễn 自tự 邇nhĩ 。 登đăng 高cao 自tự 卑ty 之chi 一nhất 助trợ 耳nhĩ 。

旹#

乾can/kiền/càn 隆long 廿# 九cửu 年niên 甲giáp 申thân 三tam 月nguyệt 穀cốc 旦đán 歸quy 一nhất 居cư 士sĩ 王vương 澤trạch 泩# 謹cẩn 序tự

摩Ma 訶Ha 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 多Đa 。 心Tâm 經Kinh 句Cú 解Giải 易Dị 知Tri

摩ma 訶ha 。 梵Phạn 語ngữ 也dã 。 華hoa 云vân 大đại 。

般Bát 若Nhã 亦diệc 梵Phạn 語ngữ 。 華hoa 云vân 。 智trí 慧tuệ 。

波Ba 羅La 蜜Mật 多Đa 。 亦diệc 梵Phạn 語ngữ 。 華hoa 云vân 到đáo 彼bỉ 岸ngạn 。 是thị 對đối 眾chúng 生sanh 生sanh 死tử 苦khổ 。 同đồng 於ư 大đại 海hải 。 而nhi 將tương 如Như 來Lai 涅Niết 槃Bàn 樂nhạo/nhạc/lạc 。 立lập 為vi 彼bỉ 岸ngạn 。 須tu 用dụng 智trí 慧tuệ 作tác 船thuyền 筏phiệt 。 方phương 可khả 渡độ 過quá 苦khổ 海hải 。 得đắc 到đáo 彼bỉ 岸ngạn 也dã 。

心tâm 者giả 。 乃nãi 大đại 般Bát 若Nhã 之chi 中trung 心tâm 。 該cai 六lục 百bách 卷quyển 之chi 奧áo 義nghĩa 。 如như 人nhân 之chi 一nhất 心tâm 。 能năng 統thống 四tứ 肢chi 百bách 骸hài 也dã 。

經kinh 者giả 。 徑kính 也dã 入nhập 道đạo 。 之chi 徑kính 路lộ 也dã 。

言ngôn 此thử 經Kinh 。 乃nãi 以dĩ 廣quảng 大đại 智trí 慧tuệ 。 得đắc 到đáo 諸chư 佛Phật 彼bỉ 岸ngạn 之chi 徑kính 路lộ 。 而nhi 此thử 一nhất 卷quyển 又hựu 般Bát 若Nhã 經kinh 之chi 中trung 心tâm 。 寔thật 六lục 百bách 卷quyển 之chi 扼ách 要yếu 也dã 。

△# 此thử 經Kinh 以dĩ 單đơn 法pháp 為vi 名danh 。 空không 相tướng 為vi 體thể 。 觀quán 照chiếu 為vi 宗tông 。 度độ 苦khổ 為vi 用dụng 。 大Đại 乘Thừa 為vi 教giáo 相tương/tướng 。

蓬bồng 萊# 。 王vương 澤trạch 泩# 巨cự 川xuyên 一nhất 。 註chú 解giải 。

頌tụng 曰viết 。

這giá 點điểm 靈linh 光quang 道đạo 上thượng 來lai 。 只chỉ 因nhân 逐trục 妄vọng 墮đọa 塵trần 埃ai 。

君quân 今kim 要yếu 見kiến 還hoàn 鄉hương 路lộ 。 悟ngộ 得đắc 心tâm 經Kinh 道Đạo 眼nhãn 開khai 。

△# 分phần/phân 顯hiển 。 通thông 經kinh 分phần/phân 顯hiển 密mật 二nhị 大đại 分phần/phân 。 自tự 首thủ 至chí 三tam 菩Bồ 提Đề 為vi 顯hiển 說thuyết 。 顯hiển 中trung 分phần/phân 七thất 。 自tự 故cố 知tri 至chí 末mạt 為vi 密mật 說thuyết 。 密mật 中trung 分phần/phân 三tam 。 共cộng 十thập 分phần/phân 。

○# 初sơ 菩Bồ 薩Tát 修tu 證chứng 分phần/phân (# 十thập 分phần/phân 乃nãi 一nhất 寬khoan 法Pháp 師sư 所sở 科khoa 。 今kim 仍nhưng 之chi 。 其kỳ 餘dư 小tiểu 分phần/phân 煩phiền 多đa 。 一nhất 槩# 刪san 去khứ )# 。

觀Quán 自Tự 在Tại 菩Bồ 薩Tát 。

菩Bồ 薩Tát 梵Phạn 語ngữ 也dã 。 華hoa 言ngôn 覺giác 眾chúng 生sanh 。 觀quán 自tự 在tại 。 即tức 是thị 觀Quán 世Thế 音Âm 。 以dĩ 其kỳ 用dụng 甚thậm 智trí 慧tuệ 。 觀quán 見kiến 自tự 心tâm 清thanh 淨tịnh 。 圓viên 通thông 無vô 礙ngại 。 優ưu 游du 自tự 在tại 。 故cố 又hựu 名danh 觀Quán 自Tự 在Tại 菩Bồ 薩Tát 。

行hành 深thâm 般bát (# 音âm 鉢bát )# 若nhược (# 音âm 野dã )# 。 波Ba 羅La 蜜Mật 多Đa 時thời 。

行hành 者giả 。 修tu 行hành 也dã 。 深thâm 般Bát 若Nhã 者giả 。 實thật 相tướng 般Bát 若Nhã 也dã 。 非phi 粗thô 心tâm 淺thiển 智trí 者giả 所sở 觀quán 。 故cố 云vân 深thâm 也dã 。 般Bát 若Nhã 。 云vân 智trí 慧tuệ 。 即tức 生sanh 佛Phật 同đồng 具cụ 。 本bổn 覺giác 本bổn 明minh 之chi 心tâm 也dã 。 波Ba 羅La 蜜Mật 多Đa 。 云vân 到đáo 彼bỉ 岸ngạn 。

○# 此thử 菩Bồ 薩Tát 修tu 行hành 。 深thâm 廣quảng 智trí 慧tuệ 。 得đắc 達đạt 涅Niết 槃Bàn 彼bỉ 岸ngạn 的đích 時thời 候hậu 。

照chiếu 見kiến 五ngũ 蘊uẩn 皆giai 空không 。

照chiếu 即tức 觀quán 也dã 。 照chiếu 見kiến 者giả 看khán 破phá 也dã 。 蘊uẩn 者giả 積tích 聚tụ 也dã 。 五ngũ 者giả 色sắc 受thọ 想tưởng 行hành 識thức 也dã 。 色sắc 者giả 色sắc 身thân 。 受thọ 者giả 領lãnh 納nạp 。 想tưởng 者giả 思tư 想tưởng 。 行hành 者giả 造tạo 作tác 。 識thức 者giả 分phân 別biệt 。 有hữu 此thử 五ngũ 件# 。 積tích 聚tụ 盖# 覆phú 。 不bất 能năng 看khán 破phá 。 妄vọng 認nhận 色sắc 身thân 是thị 我ngã 。 所sở 以dĩ 長trường/trưởng 劫kiếp 輪luân 迴hồi 。 永vĩnh 無vô 出xuất 期kỳ 。 惟duy 菩Bồ 薩Tát 修tu 行hành 。 般Bát 若Nhã 既ký 深thâm 。 自tự 能năng 觀quán 照chiếu 。 洞đỗng 見kiến 吾ngô 身thân 中trung 。 色sắc 受thọ 想tưởng 行hành 識thức 。 這giá 五ngũ 樣# 蘊uẩn 積tích 。 本bổn 來lai 無vô 有hữu 。 盡tận 屬thuộc 虗hư 妄vọng 。 而nhi 非phi 真chân 實thật 。 知tri 無vô 一nhất 法pháp 不bất 從tùng 性tánh 幻huyễn 有hữu 。 而nhi 無vô 一nhất 法pháp 不bất 同đồng 性tánh 本bổn 空không 也dã 。

○# 問vấn 五ngũ 蘊uẩn 怎chẩm 得đắc 皆giai 空không 。 答đáp 云vân 。 如như 頭đầu 目mục 腦não 髓tủy 。 俱câu 可khả 捨xả 施thí 。 割cát 截tiệt 侵xâm 凌lăng 。 總tổng 無vô 嗔sân 恨hận 。 便tiện 是thị 色sắc 蘊uẩn 空không 也dã 。 如như 遇ngộ 一nhất 切thiết 境cảnh 物vật 。 心tâm 不bất 領lãnh 納nạp 。 見kiến 如như 不bất 見kiến 。 便tiện 是thị 受thọ 蘊uẩn 空không 也dã 。 如như 過quá 去khứ 不bất 思tư 。 未vị 來lai 不bất 念niệm 。 現hiện 在tại 無vô 心tâm 。 便tiện 是thị 想tưởng 蘊uẩn 空không 也dã 。 如như 不bất 被bị 物vật 轉chuyển 。 不bất 隨tùy 境cảnh 遷thiên 。 全toàn 無vô 動động 作tác 。 便tiện 是thị 行hành 蘊uẩn 空không 也dã 。 如như 見kiến 一nhất 切thiết 境cảnh 物vật 。 都đô 無vô 分phân 別biệt 。 平bình 等đẳng 視thị 之chi 。 便tiện 是thị 識thức 蘊uẩn 空không 也dã 。 既ký 見kiến 蘊uẩn 空không 。 便tiện 能năng 拔bạt 去khứ 。 輪luân 迴hồi 根căn 本bổn 。 斷đoạn 絕tuyệt 生sanh 死tử 種chủng 子tử 。 永vĩnh 脫thoát 娑sa 婆bà 苦khổ 趣thú 矣hĩ 。

度độ 一nhất 切thiết 苦khổ 厄ách 。

度độ 者giả 脫thoát 也dã 。 一nhất 切thiết 者giả 。 大đại 凡phàm 也dã 。 一nhất 切thiết 苦khổ 厄ách 者giả 。 世thế 間gian 眾chúng 生sanh 。 之chi 一nhất 切thiết 困khốn 苦khổ 災tai 厄ách 也dã 。 菩Bồ 薩Tát 既ký 空không 五ngũ 蘊uẩn 是thị 自tự 己kỷ 已dĩ 離ly 生sanh 死tử 苦khổ 海hải 矣hĩ 。 又hựu 憫mẫn 在tại 迷mê 眾chúng 生sanh 。 被bị 五ngũ 蘊uẩn 蒙mông 蔽tế 。 不bất 能năng 照chiếu 破phá 。 致trí 受thọ 眾chúng 苦khổ 。 故cố 說thuyết 這giá 般Bát 若Nhã 法Pháp 門môn 。 使sử 一nhất 切thiết 眾chúng 生sanh 。 皆giai 得đắc 聞văn 而nhi 修tu 習tập 之chi 。 以dĩ 度độ 脫thoát 其kỳ 困khốn 苦khổ 災tai 厄ách 。 如như 駕giá 大đại 船thuyền 。 載tái 渡độ 眾chúng 生sanh 送tống 過quá 苦khổ 海hải 。 直trực 登đăng 彼bỉ 岸ngạn 而nhi 後hậu 已dĩ 焉yên 。

觀quán 自tự 在tại 句cú 。 是thị 通thông 篇thiên 總tổng 冐mạo 。 行hành 深thâm 句cú 。 申thân 所sở 修tu 內nội 觀quán 之chi 因nhân 照chiếu 見kiến 句cú 申thân 所sở 得đắc 自tự 在tại 之chi 果quả 。 度độ 一nhất 切thiết 句cú 。 申thân 所sở 證chứng 菩Bồ 薩Tát 之chi 位vị 。 此thử 三tam 句cú 。 是thị 通thông 篇thiên 總tổng 承thừa 。

明minh 初sơ 僧Tăng 如như 玘# 。 奉phụng 詔chiếu 註chú 曰viết 。 已dĩ 上thượng 一nhất 段đoạn 。 乃nãi 阿A 難Nan 結kết 集tập 經kinh 藏tạng 時thời 。 敘tự 述thuật 觀quán 自tự 在tại 度độ 生sanh 之chi 功công 行hành 。 此thử 是thị 別biệt 序tự 也dã 。 下hạ 段đoạn 自tự 舍Xá 利Lợi 子Tử 起khởi 始thỉ 是thị 觀Quán 自Tự 在Tại 。 答đáp 舍Xá 利Lợi 子Tử 所sở 問vấn 也dã 。

○# 二nhị 色sắc 空không 正chánh 義nghĩa 分phần/phân

舍Xá 利Lợi 子Tử 。

舍xá 利lợi 。 梵Phạn 語ngữ 也dã 。 華hoa 云vân 鶖thu 鷺lộ 其kỳ 鳥điểu 眼nhãn 利lợi 。 尊tôn 者giả 母mẫu 目mục 如như 之chi 。 故cố 名danh 舍Xá 利Lợi 子Tử 。 亦diệc 云vân 鶖thu 子tử 。 佛Phật 之chi 弟đệ 子tử 。 智trí 慧tuệ 第đệ 一nhất 。 竺trúc 法pháp 護hộ 尊tôn 者giả 所sở 譯dịch 本bổn 云vân 。

爾nhĩ 時thời 世Thế 尊Tôn 。 在tại 靈Linh 鷲Thứu 山Sơn 。 入nhập 甚thậm 深thâm 光quang 明minh 三Tam 摩Ma 提Đề 。 舍Xá 利Lợi 子Tử 。 白bạch 觀Quán 自Tự 在Tại 菩Bồ 薩Tát 言ngôn 。 若nhược 有hữu 人nhân 欲dục 修tu 學học 。 甚thậm 深thâm 般Bát 若Nhã 法Pháp 門môn 者giả 。 云vân 何hà 修tu 學học 。 菩Bồ 薩Tát 承thừa 佛Phật 威uy 神thần 。 為vi 宣tuyên 般Bát 若Nhã 部bộ 中trung 精tinh 要yếu 之chi 義nghĩa 曰viết 。 舍Xá 利Lợi 子Tử 。 你nễ 聽thính 著trước 。

○# 無vô 垢cấu 子tử 註chú 云vân 。 舍xá 者giả 屋ốc 舍xá 。 利lợi 子tử 者giả 舍xá 中trung 之chi 本bổn 來lai 。 大đại 謬mậu 。

色sắc 不bất 異dị 空không 。

欲dục 修tu 甚thậm 深thâm 般Bát 若Nhã 者giả 。 當đương 明minh 色sắc 空không 正chánh 義nghĩa 。 如như 四tứ 大đại 幻huyễn 身thân 謂vị 色sắc 。 般Bát 若Nhã 真chân 體thể 謂vị 空không 。 凡phàm 夫phu 執chấp 著trước 色sắc 相tướng 。 則tắc 見kiến 以dĩ 為vi 色sắc 與dữ 空không 異dị 矣hĩ 。 不bất 知tri 色sắc 從tùng 妄vọng 生sanh 。 還hoàn 從tùng 妄vọng 滅diệt 則tắc 其kỳ 生sanh 相tương/tướng 。 全toàn 是thị 滅diệt 相tương/tướng 。 既ký 是thị 滅diệt 相tương/tướng 。 何hà 異dị 空không 相tướng 。 色sắc 與dữ 空không 。 體thể 固cố 無vô 殊thù 也dã 。 盖# 色sắc 猶do 氷băng 而nhi 空không 猶do 水thủy 。 如như 悟ngộ 氷băng 因nhân 水thủy 有hữu 。 則tắc 知tri 色sắc 不bất 異dị 空không 。

何hà 以dĩ 故cố 。 色sắc 由do 空không 生sanh 也dã 。 色sắc 固cố 不bất 可khả 執chấp 矣hĩ 。

空không 不bất 異dị 色sắc 。

外ngoại 道đạo 斷đoạn 見kiến 。 謂vị 無vô 因nhân 果quả 。 二Nhị 乘Thừa 偏thiên 空không 。 灰hôi 身thân 泯mẫn 智trí 。 則tắc 見kiến 以dĩ 為vi 空không 與dữ 色sắc 異dị 矣hĩ 。 不bất 知tri 至chí 虗hư 而nhi 納nạp 天thiên 下hạ 之chi 至chí 實thật 。 至chí 無vô 而nhi 涵# 天thiên 下hạ 之chi 至chí 有hữu 。 空không 與dữ 色sắc 。 體thể 亦diệc 無vô 殊thù 也dã 。 盖# 空không 猶do 水thủy 而nhi 色sắc 猶do 氷băng 。 如như 悟ngộ 水thủy 由do 氷băng 融dung 。 則tắc 知tri 空không 不bất 異dị 色sắc 。

何hà 以dĩ 故cố 。 空không 因nhân 色sắc 顯hiển 也dã 。 空không 亦diệc 豈khởi 可khả 執chấp 乎hồ 。

色sắc 即tức 是thị 空không 。 空không 即tức 是thị 色sắc 。

然nhiên 但đãn 言ngôn 不bất 異dị 。 猶do 是thị 二nhị 物vật 有hữu 對đối 。 其kỳ 實thật 色sắc 非phi 窒# 礙ngại 之chi 色sắc 。 幻huyễn 色sắc 全toàn 體thể 是thị 空không 。 色sắc 之chi 外ngoại 別biệt 無vô 空không 矣hĩ 。 空không 非phi 斷đoạn 滅diệt 之chi 空không 。 真chân 空không 大đại 用dụng 即tức 色sắc 。 空không 之chi 外ngoại 別biệt 無vô 色sắc 矣hĩ 。 如như 氷băng 即tức 是thị 水thủy 。 水thủy 即tức 是thị 氷băng 。 不bất 必tất 存tồn 色sắc 空không 二nhị 見kiến 。 非phi 但đãn 無vô 色sắc 。 而nhi 亦diệc 無vô 空không 。 此thử 真chân 空không 也dã 。

受thọ 想tưởng 行hành 識thức 。 亦diệc 復phục 如như 是thị 。

不bất 但đãn 色sắc 蘊uẩn 如như 是thị 空không 也dã 。 至chí 於ư 受thọ 蘊uẩn 。 想tưởng 蘊uẩn 。 行hành 蘊uẩn 。 識thức 蘊uẩn 。 亦diệc 復phục 當đương 作tác 如như 是thị 不bất 異dị 空không 。 即tức 是thị 空không 。 觀quán 焉yên 。 夫phu 而nhi 後hậu 五ngũ 蘊uẩn 乃nãi 得đắc 皆giai 空không 矣hĩ 。 盖# 蘊uẩn 無vô 自tự 性tánh 。 本bổn 幻huyễn 有hữu 故cố 。 故cố 皆giai 空không 。 空không 無vô 別biệt 體thể 。 無vô 不bất 體thể 故cố 。 故cố 皆giai 真chân 也dã 。

此thử 段đoạn 示thị 人nhân 以dĩ 空không 五ngũ 蘊uẩn 。 詳tường 申thân 行hành 深thâm 句cú 。 以dĩ 應ưng 觀quán 字tự 意ý 。

○# 三tam 空không 生sanh 生sanh 滅diệt 分phần/phân

舍Xá 利Lợi 子Tử 。

舍Xá 利Lợi 子Tử 。 我ngã 再tái 告cáo 汝nhữ 。

是thị 諸chư 法pháp 空không 相tướng 。

道đạo 五ngũ 蘊uẩn 諸chư 法pháp 。 其kỳ 真chân 空không 的đích 實thật 相tướng 。 尚thượng 無vô 空không 可khả 名danh 。 何hà 況huống 更cánh 有hữu 生sanh 滅diệt 垢cấu 淨tịnh 增tăng 減giảm 等đẳng 名danh 相tướng 。

不bất 生sanh 不bất 滅diệt 。

真chân 空không 本bổn 無vô 生sanh 起khởi 。 非phi 緣duyên 合hợp 初sơ 際tế 。 幻huyễn 現hiện 有hữu 生sanh 者giả 。 比tỉ 也dã 真chân 空không 亦diệc 無vô 寂tịch 滅diệt 。 非phi 緣duyên 離ly 后hậu 際tế 。 變biến 壞hoại 有hữu 滅diệt 者giả 。 比tỉ 也dã 。 如như 珠châu 現hiện 五ngũ 色sắc 。 而nhi 珠châu 體thể 未vị 嘗thường 有hữu 生sanh 。 五ngũ 色sắc 遽cự 亡vong 。 而nhi 珠châu 體thể 未vị 嘗thường 有hữu 滅diệt 。

不bất 垢cấu 不bất 淨tịnh 。

垢cấu 者giả 塵trần 垢cấu 。 從tùng 染nhiễm 緣duyên 結kết 業nghiệp 。 而nhi 有hữu 六lục 道đạo 輪luân 迴hồi 。 為vi 垢cấu 。 真chân 空không 從tùng 不bất 受thọ 染nhiễm 。 淨tịnh 者giả 清thanh 淨tịnh 。 隨tùy 淨tịnh 緣duyên 而nhi 斷đoạn 無vô 明minh 。 成thành 涅Niết 槃Bàn 淨tịnh 德đức 。 為vi 淨tịnh 。 真chân 空không 亦diệc 不bất 受thọ 淨tịnh 。

不bất 增tăng 不bất 減giảm 。

雖tuy 三tam 智trí 同đồng 圓viên 。 萬vạn 行hạnh 俱câu 足túc 。 亦diệc 體thể 所sở 本bổn 具cụ 。 在tại 聖thánh 不bất 能năng 增tăng 益ích 分phần/phân 毫hào 。 縱túng/tung 在tại 六lục 凡phàm 。 淪luân 沒một 四tứ 生sanh 。 皆giai 具cụ 佛Phật 性tánh 。 在tại 凡phàm 亦diệc 未vị 嘗thường 減giảm 損tổn 少thiểu 許hứa 。 非phi 臆ức 之chi 也dã 。 真chân 空không 原nguyên 無vô 是thị 耳nhĩ 。

此thử 段đoạn 推thôi 真chân 空không 本bổn 來lai 無vô 蘊uẩn 。

○# 四tứ 法pháp 離ly 染nhiễm 淨tịnh 分phần/phân

是thị 故cố 空không 中trung 。 無vô 色sắc 。 無vô 受thọ 想tưởng 行hành 識thức 。

因nhân 這giá 空không 無vô 生sanh 滅diệt 之chi 故cố 。 所sở 以dĩ 說thuyết 真chân 空không 之chi 中trung 。 本bổn 無vô 色sắc 身thân 。 無vô 領lãnh 受thọ 。 無vô 思tư 想tưởng 。 無vô 造tạo 作tác 。 無vô 識thức 別biệt 。 此thử 五ngũ 蘊uẩn 皆giai 空không 也dã 。

○# 以dĩ 下hạ 諸chư 無vô 字tự 有hữu 二nhị 義nghĩa 。 一nhất 本bổn 無vô 之chi 謂vị 。 一nhất 不bất 有hữu 之chi 謂vị 。

無vô 眼nhãn 耳nhĩ 鼻tị 舌thiệt 身thân 意ý 。

然nhiên 不bất 但đãn 空không 五ngũ 蘊uẩn 已dĩ 也dã 。 真chân 空không 中trung 。 亦diệc 無vô 眼nhãn 根căn 。 無vô 耳nhĩ 根căn 。 無vô 鼻tị 根căn 。 無vô 舌thiệt 根căn 。 無vô 身thân 根căn 。 無vô 意ý 根căn 。 六lục 根căn 亦diệc 皆giai 空không 也dã 。

無vô 色sắc 聲thanh 香hương 味vị 觸xúc 法pháp 。

然nhiên 不bất 但đãn 空không 六lục 根căn 已dĩ 也dã 。 如như 眼nhãn 有hữu 色sắc 塵trần 。 耳nhĩ 有hữu 聲thanh 塵trần 。 鼻tị 有hữu 香hương 塵trần 。 舌thiệt 有hữu 味vị 塵trần 。 身thân 有hữu 觸xúc 塵trần 。 意ý 有hữu 法pháp 塵trần 。 真chân 空không 中trung 俱câu 無vô 此thử 等đẳng 。 六lục 塵trần 亦diệc 皆giai 空không 也dã 。 根căn 塵trần 俱câu 空không 。 所sở 謂vị 空không 十thập 二nhị 入nhập 也dã 。

無vô 眼nhãn 界giới 。 乃nãi 至chí 無vô 意ý 識thức 界giới 。

然nhiên 不bất 但đãn 空không 十thập 二nhị 入nhập 已dĩ 也dã 。 真chân 空không 中trung 。 無vô 眼nhãn 耳nhĩ 鼻tị 舌thiệt 身thân 意ý 六lục 根căn 界giới 。 亦diệc 無vô 色sắc 聲thanh 香hương 味vị 觸xúc 法pháp 六lục 塵trần 界giới 。 又hựu 見kiến 為vi 眼nhãn 識thức 。 聞văn 為vi 耳nhĩ 識thức 。 嗅khứu 為vi 鼻tị 識thức 。 嘗thường 為vi 舌thiệt 識thức 。 染nhiễm 為vi 身thân 識thức 。 分phân 別biệt 為vi 意ý 識thức 。 真chân 空không 中trung 。 亦diệc 無vô 眼nhãn 識thức 界giới 。 無vô 耳nhĩ 識thức 界giới 。 無vô 鼻tị 識thức 界giới 。 無vô 舌thiệt 識thức 界giới 。 無vô 身thân 識thức 界giới 。 乃nãi 至chí 無vô 意ý 識thức 界giới 。 此thử 無vô 六lục 識thức 界giới 也dã 。 合hợp 之chi 是thị 空không 十thập 八bát 界giới 也dã 。 以dĩ 上thượng 是thị 無vô 眾chúng 生sanh 法pháp 。 十thập 八bát 界giới 者giả 。 六lục 根căn 六lục 塵trần 六lục 識thức 。 之chi 境cảnh 界giới 也dã 。 乃nãi 至chí 云vân 者giả 。 舉cử 始thỉ 末mạt 而nhi 略lược 其kỳ 中trung 也dã 。 此thử 譯dịch 者giả 之chi 省tỉnh 文văn 。 恐khủng 初sơ 學học 難nan 曉hiểu 。 故cố 為vi 一nhất 一nhất 補bổ 出xuất 。

無vô 無vô 明minh 。 亦diệc 無vô 無vô 明minh 盡tận 。 乃nãi 至chí 無vô 老lão 死tử 。 亦diệc 無vô 老lão 死tử 盡tận 。

然nhiên 不bất 但đãn 空không 十thập 八bát 界giới 已dĩ 也dã 。 即tức 十Thập 二Nhị 因Nhân 緣Duyên 。 亦diệc 皆giai 空không 焉yên 十Thập 二Nhị 因Nhân 緣Duyên 者giả 何hà 。 法pháp 華hoa 經Kinh 云vân 。 無vô 明minh 緣duyên 行hành 。 行hành 緣duyên 識thức 。 識thức 緣duyên 名danh 色sắc 。 名danh 色sắc 緣duyên 六lục 入nhập 。 六lục 入nhập 緣duyên 觸xúc 。 觸xúc 緣duyên 受thọ 。 受thọ 緣duyên 愛ái 。 愛ái 緣duyên 取thủ 。 取thủ 緣duyên 有hữu 。 有hữu 緣duyên 生sanh 。 生sanh 緣duyên 老lão 死tử 。 緣duyên 者giả 互hỗ 相tương 由do 藉tạ 之chi 謂vị 也dã 。 無vô 明minh 者giả 。 謂vị 性tánh 智trí 本bổn 明minh 。 妙diệu 湛trạm 精tinh 了liễu 。 由do 妄vọng 塵trần 瞥miết 起khởi 。 俄nga 然nhiên 晦hối 昧muội 。 名danh 無vô 明minh 。 過quá 去khứ 。 一nhất 切thiết 煩phiền 惱não 皆giai 是thị 。 體thể 即tức 是thị 痴si 。 失thất 其kỳ 本bổn 明minh 。 入nhập 於ư 迷mê 惑hoặc 也dã 。 行hành 者giả 。 於ư 過quá 去khứ 世thế 。 造tạo 作tác 諸chư 業nghiệp 。 名danh 為vi 行hành 。 由do 惑hoặc 造tạo 業nghiệp 。 有hữu 無vô 明minh 。 因nhân 以dĩ 生sanh 行hành 。 故cố 曰viết 無vô 明minh 緣duyên 行hành 。 此thử 二nhị 者giả 屬thuộc 過quá 去khứ 世thế 之chi 因nhân 也dã 。 行hành 緣duyên 識thức 者giả 。 晦hối 昧muội 動động 搖dao 。 則tắc 失thất 彼bỉ 精tinh 了liễu 。 粘niêm 湛trạm 發phát 知tri 。 故cố 轉chuyển 智trí 名danh 識thức 。 有hữu 了liễu 別biệt 義nghĩa 。 以dĩ 行hành 之chi 善thiện 惡ác 種chủng 子tử 。 熏huân 入nhập 第đệ 八bát 識thức 。 隨tùy 其kỳ 業nghiệp 牽khiên 。 致trí 令linh 此thử 識thức 。 投đầu 托thác 母mẫu 胎thai 。 即tức 人nhân 之chi 魂hồn 識thức 。 有hữu 行hành 因nhân 以dĩ 有hữu 識thức 。 故cố 曰viết 行hành 緣duyên 識thức 也dã 。 識thức 緣duyên 名danh 色sắc 者giả 。 名danh 即tức 受thọ 想tưởng 行hành 識thức 四tứ 心tâm 法pháp 。 以dĩ 有hữu 名danh 無vô 形hình 質chất 也dã 。 色sắc 即tức 父phụ 母mẫu 赤xích 白bạch 二nhị 滴tích 。 加gia 己kỷ 靈linh 種chủng 子tử 。 攬lãm 其kỳ 赤xích 白bạch 。 染nhiễm 愛ái 為vi 因nhân 。 納nạp 想tưởng 成thành 胎thai 。 形hình 為vi 幻huyễn 質chất 。 則tắc 名danh 色sắc 者giả 。 識thức 初sơ 投đầu 胎thai 。 凝ngưng 滑hoạt 之chi 相tướng 。 有hữu 識thức 因nhân 以dĩ 有hữu 名danh 色sắc 。 故cố 云vân 識thức 緣duyên 名danh 色sắc 也dã 。 名danh 色sắc 緣duyên 六lục 入nhập 者giả 。 胎thai 由do 凝ngưng 滑hoạt 而nhi 其kỳ 六lục 根căn 。 以dĩ 根căn 有hữu 入nhập 塵trần 之chi 義nghĩa 。 名danh 為vi 入nhập 。 有hữu 名danh 色sắc 因nhân 以dĩ 成thành 就tựu 六lục 根căn 。 故cố 云vân 名danh 色sắc 緣duyên 六lục 入nhập 也dã 。 六lục 入nhập 緣duyên 觸xúc 者giả 。 根căn 成thành 出xuất 胎thai 。 至chí 三tam 四tứ 歲tuế 。 根căn 與dữ 境cảnh 交giao 。 未vị 能năng 了liễu 知tri 。 但đãn 兩lưỡng 相tương 對đối 觸xúc 而nhi 已dĩ 。 有hữu 六lục 入nhập 因nhân 以dĩ 有hữu 觸xúc 。 故cố 云vân 六lục 入nhập 緣duyên 觸xúc 也dã 。 觸xúc 緣duyên 受thọ 者giả 。 領lãnh 納nạp 為vi 受thọ 。 從tùng 五ngũ 六lục 歲tuế 。 至chí 十thập 二nhị 三tam 。 因nhân 六lục 塵trần 對đối 觸xúc 六lục 根căn 。 即tức 納nạp 前tiền 境cảnh 。 雖tuy 未vị 能năng 起khởi 貪tham 愛ái 之chi 心tâm 。 然nhiên 好hảo 惡ác 等đẳng 事sự 。 粗thô 能năng 了liễu 別biệt 。 有hữu 觸xúc 因nhân 有hữu 領lãnh 納nạp 。 故cố 云vân 觸xúc 緣duyên 受thọ 。 此thử 五ngũ 者giả 屬thuộc 現hiện 在tại 之chi 果quả 也dã 。 受thọ 緣duyên 愛ái 者giả 。 從tùng 十thập 四tứ 五ngũ 。 至chí 十thập 八bát 九cửu 。 貪tham 於ư 種chủng 種chủng 勝thắng 妙diệu 資tư 具cụ 。 及cập 色sắc 欲dục 等đẳng 境cảnh 。 由do 領lãnh 納nạp 故cố 。 即tức 起khởi 貪tham 愛ái 。 故cố 云vân 受thọ 緣duyên 愛ái 也dã 。 愛ái 緣duyên 取thủ 者giả 。 從tùng 二nhị 十thập 歲tuế 後hậu 。 見kiến 一nhất 切thiết 欲dục 境cảnh 。 皆giai 生sanh 取thủ 著trước 心tâm 。 思tư 欲dục 廣quảng 徧biến 追truy 求cầu 。 由do 愛ái 生sanh 著trước 。 故cố 云vân 愛ái 緣duyên 取thủ 也dã 。 取thủ 緣duyên 有hữu 者giả 。 既ký 著trước 諸chư 境cảnh 。 惑hoặc 業nghiệp 相tương/tướng 結kết 。 善thiện 惡ác 有hữu 狀trạng 。 因nhân 果quả 不bất 亡vong 。 名danh 有hữu 。 由do 愛ái 取thủ 故cố 。 積tích 聚tụ 牽khiên 引dẫn 。 因nhân 生sanh 諸chư 有hữu 。 故cố 云vân 取thủ 緣duyên 有hữu 。 此thử 三tam 者giả 屬thuộc 現hiện 在tại 之chi 因nhân 。 又hựu 以dĩ 致trí 未vị 來lai 生sanh 死tử 之chi 果quả 也dã 。 有hữu 緣duyên 生sanh 者giả 。 謂vị 六lục 道đạo 中trung 受thọ 生sanh 也dã 。 既ký 因nhân 果quả 不bất 亡vong 。 隨tùy 善thiện 惡ác 業nghiệp 相tương/tướng 。 結kết 為vi 來lai 世thế 之chi 生sanh 。 故cố 云vân 有hữu 緣duyên 生sanh 也dã 。 生sanh 緣duyên 老lão 死tử 者giả 。 受thọ 生sanh 之chi 身thân 熟thục 壞hoại 。 名danh 老lão 死tử 。 既ký 有hữu 生sanh 終chung 歸quy 老lão 死tử 。 故cố 云vân 生sanh 緣duyên 老lão 死tử 。 此thử 二nhị 者giả 屬thuộc 未vị 來lai 世thế 之chi 果quả 也dã 。 此thử 十thập 二nhị 者giả 。 緣Duyên 覺Giác 所sở 修tu 之chi 法pháp 。 乃nãi 學học 道Đạo 之chi 要yếu 旨chỉ 。 故cố 解giải 之chi 不bất 厭yếm 其kỳ 詳tường 。

要yếu 之chi 諸chư 緣duyên 雖tuy 多đa 。 皆giai 因nhân 無vô 明minh 而nhi 起khởi 。 是thị 無vô 明minh 者giả 。 乃nãi 生sanh 死tử 之chi 根căn 。 輪luân 迴hồi 之chi 本bổn 也dã 。 欲dục 修tu 行hành 般Bát 若Nhã 者giả 。 當đương 以dĩ 滅diệt 無vô 明minh 為vi 先tiên 。 惟duy 以dĩ 般Bát 若Nhã 智trí 觀quán 。 照chiếu 見kiến 無vô 明minh 。 其kỳ 性tánh 本bổn 空không 。 非phi 實thật 有hữu 體thể 。 則tắc 智trí 性tánh 真chân 淨tịnh 。 復phục 還hoàn 妙diệu 湛trạm 。 洞đỗng 徹triệt 精tinh 了liễu 。 是thị 為vi 無vô 明minh 滅diệt 。 滅diệt 則tắc 無vô 有hữu 無vô 明minh 。 亦diệc 無vô 無vô 明minh 到đáo 淨tịnh 盡tận 處xứ 。 無vô 明minh 既ký 盡tận 。 則tắc 自tự 。 行hành 識thức 以dĩ 下hạ 。 莫mạc 不bất 皆giai 盡tận 。 盖# 本bổn 既ký 不bất 存tồn 。 末mạt 安an 所sở 附phụ 。 吾ngô 知tri 無vô 行hành 。 亦diệc 無vô 行hành 盡tận 。 無vô 識thức 。 亦diệc 無vô 識thức 。 盡tận 無vô 名danh 色sắc 。 亦diệc 無vô 名danh 色sắc 盡tận 。 無vô 六lục 入nhập 。 亦diệc 無vô 六lục 入nhập 盡tận 。 無vô 觸xúc 亦diệc 無vô 觸xúc 盡tận 。 無vô 受thọ 亦diệc 無vô 受thọ 盡tận 。 無vô 愛ái 亦diệc 無vô 愛ái 盡tận 。 無vô 取thủ 亦diệc 無vô 取thủ 盡tận 。 無vô 有hữu 亦diệc 無vô 有hữu 盡tận 。 無vô 生sanh 亦diệc 無vô 生sanh 盡tận 。 乃nãi 至chí 無vô 老lão 死tử 。 亦diệc 無vô 老lão 死tử 到đáo 淨tịnh 盡tận 處xứ 。 盖# 無vô 明minh 既ký 滅diệt 。 則tắc 諸chư 漏lậu 自tự 盡tận 。 煩phiền 惱não 自tự 斷đoạn 。 三tam 毒độc 自tự 消tiêu 。 萬vạn 劫kiếp 塵trần 沙sa 數số 罪tội 。 一nhất 時thời 頓đốn 息tức 。 生sanh 死tử 輪luân 迴hồi 根căn 本bổn 。 一nhất 時thời 頓đốn 除trừ 矣hĩ 。 此thử 空không 十Thập 二Nhị 因Nhân 緣Duyên 也dã 。 是thị 無vô 緣Duyên 覺Giác 法Pháp 。

無vô 苦Khổ 集Tập 滅Diệt 道Đạo 。

然nhiên 不bất 但đãn 空không 。 十Thập 二Nhị 因Nhân 緣Duyên 也dã 。 如như 生sanh 死tử 苦khổ 果quả 曰viết 苦khổ 。 謂vị 生sanh 老lão 病bệnh 死tử 五ngũ 陰ấm 熾sí 。 求cầu 不bất 得đắc 。 冤oan 憎tăng 會hội 。 愛ái 別biệt 離ly 。 八bát 苦khổ 現hiện 前tiền 逼bức 惱não 也dã 。 惑hoặc 業nghiệp 苦khổ 因nhân 曰viết 集tập 。 謂vị 煩phiền 惱não 結kết 業nghiệp 。 召triệu 致trí 八bát 苦khổ 。 過quá 去khứ 集tập 。 致trí 現hiện 在tại 苦khổ 。 現hiện 在tại 集tập 。 致trí 未vị 來lai 苦khổ 也dã 。 此thử 二nhị 者giả 世thế 間gian 之chi 因nhân 果quả 也dã 。 涅Niết 槃Bàn 樂nhạo/nhạc/lạc 果quả 曰viết 滅diệt 。 謂vị 結kết 業nghiệp 盡tận 。 則tắc 生sanh 死tử 八bát 苦khổ 永vĩnh 盡tận 也dã 。 道Đạo 品Phẩm 樂nhạo/nhạc/lạc 因nhân 曰viết 道đạo 。 謂vị 治trị 結kết 業nghiệp 。 須tu 修tu 三tam 十thập 七thất 道Đạo 品Phẩm 也dã 。 此thử 二nhị 者giả 出xuất 世thế 間gian 之chi 因nhân 果quả 也dã 。 三Tam 十Thập 七Thất 道Đạo 品Phẩm 。 詳tường 見kiến 卷quyển 末mạt 。 說thuyết 此thử 四Tứ 諦Đế 者giả 。 欲dục 令linh 眾chúng 生sanh 。 知tri 苦khổ 斷đoạn 集tập 。 慕mộ 滅diệt 修tu 道Đạo 。 離ly 苦khổ 得đắc 樂lạc 也dã 。 此thử 本bổn 聲Thanh 聞Văn 之chi 人nhân 。 所sở 觀quán 之chi 境cảnh 。 大Đại 乘Thừa 菩Bồ 薩Tát 。 照chiếu 了liễu 此thử 境cảnh 。 當đương 體thể 空không 寂tịch 。 不bất 但đãn 無vô 苦khổ 集tập 。 亦diệc 無vô 滅diệt 道đạo 。 此thử 空không 四Tứ 諦Đế 也dã 。 是thị 無vô 聲Thanh 聞Văn 法Pháp 。

無vô 智trí 亦diệc 無vô 得đắc 。

不bất 但đãn 空không 四Tứ 諦Đế 也dã 。 如như 能năng 觀quán 之chi 慧tuệ 為vi 智trí 。 所sở 照chiếu 之chi 理lý 為vi 得đắc 。 此thử 二nhị 者giả 菩Bồ 薩Tát 法Pháp 也dã 。 以dĩ 法Pháp 而nhi 言ngôn 。 智trí 理lý 全toàn 是thị 空không 的đích 。 不bất 容dung 別biệt 有hữu 。 有hữu 即tức 是thị 妄vọng 。 是thị 本bổn 無vô 也dã 。 以dĩ 人nhân 而nhi 言ngôn 。 則tắc 修tu 般Bát 若Nhã 人nhân 。 能năng 所sở 兩lưỡng 忘vong 。 智trí 理lý 俱câu 泯mẫn 。 是thị 能năng 無vô 也dã 。 能năng 無vô 既ký 盡tận 。 與dữ 本bổn 無vô 已dĩ 契khế 。 尚thượng 何hà 智trí 得đắc 之chi 有hữu 乎hồ 。 此thử 人nhân 法pháp 皆giai 空không 也dã 。 是thị 無vô 菩Bồ 薩Tát 法pháp 。 真chân 空không 之chi 無vô 所sở 得đắc 如như 此thử 。

此thử 段đoạn 自tự 是thị 故cố 空không 中trung 至chí 此thử 。 明minh 初Sơ 地Địa 至chí 大Đại 乘Thừa 。 皆giai 當đương 了liễu 此thử 蘊uẩn 空không 法pháp 。 以dĩ 復phục 真chân 體thể 。 詳tường 申thân 五ngũ 蘊uẩn 皆giai 空không 句cú 。 以dĩ 應ưng 自tự 在tại 意ý 。

○# 五ngũ 蘊uẩn 顯hiển 無vô 得đắc 分phần/phân

以dĩ 無vô 所sở 得đắc 故cố 。

因nhân 這giá 一nhất 無vô 所sở 得đắc 的đích 緣duyên 故cố 。

○# 此thử 句cú 雖tuy 承thừa 上thượng 起khởi 下hạ 之chi 文văn 。 然nhiên 無vô 所sở 得đắc 。 是thị 入nhập 般Bát 若Nhã 之chi 要yếu 門môn 。 而nhi 修tu 般Bát 若Nhã 之chi 大đại 途đồ 。 故cố 特đặc 立lập 標tiêu 顯hiển 無vô 得đắc 為vi 一nhất 科khoa 。 學học 者giả 宜nghi 知tri 所sở 鏡kính 也dã 。

○# 六lục 明minh 菩Bồ 薩Tát 依y 分phần/phân

菩Bồ 提Đề 薩Tát 埵Đóa 。

梵Phạn 語ngữ 也dã 。 略lược 云vân 菩Bồ 薩Tát 。 華hoa 言ngôn 覺giác 有hữu 情tình 。 埵đóa 音âm 垛# 。

故cố 菩Bồ 薩Tát 起khởi 初sơ 。

依y 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 多Đa 。

遵tuân 依y 。 著trước 以dĩ 智trí 慧tuệ 到đáo 彼bỉ 岸ngạn 。 的đích 法Pháp 門môn 修tu 學học 。 洞đỗng 見kiến 自tự 性tánh 清thanh 淨tịnh 。 證chứng 入nhập 真chân 空không 。

故cố 。

因nhân 這giá 緣duyên 故cố 。

心tâm 無vô 罣quái (# 音âm 卦# )# 礙ngại 。

所sở 以dĩ 不bất 為vi 蘊uẩn 等đẳng 諸chư 法pháp 所sở 牽khiên 罣quái 。 不bất 為vi 生sanh 滅diệt 等đẳng 諸chư 相tướng 所sở 窒# 礙ngại 。 清thanh 淨tịnh 本bổn 然nhiên 。 周chu 徧biến 自tự 在tại 。

無vô 罣quái 礙ngại 故cố 。

因nhân 這giá 心tâm 無vô 牽khiên 卦# 。 無vô 窒# 礙ngại 的đích 緣duyên 故cố 。

無vô 有hữu 恐khủng 怖bố 。

怖bố 音âm 布bố 。 畏úy 也dã 。

世thế 間gian 眾chúng 生sanh 。 由do 貪tham 戀luyến 迷mê 惑hoặc 為vi 罣quái 礙ngại 。 故cố 恐khủng 生sanh 死tử 之chi 尋tầm 。 怖bố 煩phiền 惱não 之chi 障chướng 。 雖tuy 修tu 出xuất 世thế 法Pháp 者giả 。 由do 虗hư 妄vọng 希hy 求cầu 為vi 罣quái 礙ngại 。 於ư 本bổn 幻huyễn 之chi 生sanh 死tử 而nhi 生sanh 恐khủng 。 於ư 非phi 真chân 之chi 果quả 報báo 而nhi 生sanh 怖bố 。 情tình 存tồn 勝thắng 見kiến 。 心tâm 希hy 妙diệu 境cảnh 。 天thiên 魔ma 伺tứ 便tiện 。 為vi 作tác 侵xâm 擾nhiễu 。 令linh 人nhân 俱câu 畏úy 。 既ký 無vô 罣quái 礙ngại 。 則tắc 心tâm 無vô 業nghiệp 縛phược 。 如như 太thái 虗hư 空không 。 更cánh 有hữu 甚thậm 麼ma 可khả 怕phạ 。 有hữu 甚thậm 麼ma 可khả 畏úy 。

遠viễn 離ly 顛điên 倒đảo 夢mộng 想tưởng 。

迷mê 真chân 曰viết 顛điên 。 逐trục 妄vọng 曰viết 倒đảo 。 夢mộng 者giả 神thần 遊du 妄vọng 境cảnh 。 夙túc 習tập 未vị 亡vong 也dã 。 想tưởng 者giả 攀phàn 緣duyên 亂loạn 想tưởng 。 識thức 性tánh 妄vọng 行hành 也dã 。 皆giai 是thị 妄vọng 為vi 五ngũ 蘊uẩn 所sở 纏triền 。 凡phàm 夫phu 之chi 倒đảo 想tưởng 也dã 。 二Nhị 乘Thừa 所sở 修tu 諦đế 緣duyên 之chi 法pháp 。 亦diệc 同đồng 顛điên 倒đảo 。 期kỳ 虗hư 幻huyễn 之chi 果quả 。 亦diệc 同đồng 夢mộng 想tưởng 。 總tổng 由do 不bất 能năng 無vô 罣quái 礙ngại 之chi 心tâm 耳nhĩ 。 遠viễn 離ly 者giả 。 諸chư 障chướng 本bổn 從tùng 罣quái 礙ngại 而nhi 生sanh 。 罣quái 礙ngại 既ký 空không 。 則tắc 顛điên 倒đảo 夢mộng 想tưởng 諸chư 障chướng 。 自tự 遠viễn 遠viễn 離ly 去khứ 矣hĩ 。

究Cứu 竟Cánh 涅Niết 槃Bàn 。

到đáo 底để 得đắc 箇cá 大đại 滅diệt 度độ 。 大đại 清thanh 淨tịnh 而nhi 直trực 登đăng 諸chư 佛Phật 彼bỉ 岸ngạn 矣hĩ 。

○# 涅Niết 槃Bàn 。 云vân 大đại 滅diệt 度độ 。 乃nãi 大đại 清thanh 淨tịnh 處xứ 。 無vô 生sanh 無vô 滅diệt 之chi 地địa 。

○# 七thất 明minh 諸chư 佛Phật 依y 分phần/phân

三tam 世thế 諸chư 佛Phật 。

不bất 但đãn 菩Bồ 薩Tát 如như 此thử 修tu 證chứng 。 即tức 過quá 去khứ 。 現hiện 在tại 。 未vị 來lai 。 這giá 三tam 世thế 的đích 諸chư 佛Phật 。

依y 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 多Đa 故cố 。

起khởi 初sơ 。 亦diệc 皆giai 依y 著trước 這giá 以dĩ 智trí 慧tuệ 而nhi 到đáo 彼bỉ 岸ngạn 的đích 法Pháp 門môn 修tu 行hành 因nhân 證chứng 真chân 空không 故cố 。

得đắc 阿A 耨Nậu 多Đa 羅La 三Tam 藐Miệu 三Tam 菩Bồ 提Đề 。

所sở 以dĩ 得đắc 成thành 這giá 無Vô 上Thượng 正Chánh 等Đẳng 正Chánh 覺Giác 的đích 果quả 位vị 。

○# 梵Phạn 語ngữ 阿a 耨nậu 多đa 羅la 。 華hoa 云vân 無vô 上thượng 。 梵Phạn 語ngữ 語ngữ 三tam 藐miệu 。 華hoa 云vân 正chánh 等đẳng 。 梵Phạn 語ngữ 三tam 菩bồ 。 提đề 。 華hoa 云vân 正chánh 覺giác 。

○# 菩Bồ 薩Tát 依y 般Bát 若Nhã 。 而nhi 得đắc 涅Niết 槃Bàn 。 諸chư 佛Phật 依y 般Bát 若Nhã 。 而nhi 得đắc 菩Bồ 提Đề 。 為vi 佛Phật 佛Phật 大đại 同đồng 之chi 道đạo 。 萬vạn 法pháp 流lưu 出xuất 之chi 宗tông 者giả 。 惟duy 般Bát 若Nhã 之chi 法pháp 哉tai 。

△# 密mật 分phần/phân 自tự 故cố 知tri 至chí 末mạt 為vi 密mật 說thuyết 密mật 中trung 分phần/phân 三tam 。

○# 初Sơ 咒Chú 義Nghĩa 結Kết 經Kinh 分Phần/phân

故cố 知tri 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 多Đa 。

因nhân 這giá 緣duyên 故cố 。 乃nãi 知tri 以dĩ 智trí 慧tuệ 而nhi 到đáo 彼bỉ 岸ngạn 的đích 法Pháp 門môn 。 秘bí 密mật 神thần 妙diệu 。 有hữu 咒chú 義nghĩa 焉yên 。

是thị 大đại 神thần 咒chú 。

眾chúng 生sanh 自tự 無vô 始thỉ 以dĩ 來lai 。 妄vọng 結kết 五ngũ 蘊uẩn 根căn 塵trần 等đẳng 法pháp 。 迷mê 強cường/cưỡng 難nạn/nan 破phá 。 一nhất 時thời 空không 於ư 觀quán 照chiếu 之chi 智trí 。 則tắc 般Bát 若Nhã 功công 用dụng 。 如như 勇dũng 猛mãnh 之chi 神thần 兵binh 。 能năng 破phá 眾chúng 魔ma 。 是thị 大đại 神thần 之chi 密mật 咒chú 也dã 。

是thị 大đại 明minh 咒chú 。

靈linh 鑒giám 全toàn 彰chương 。 真chân 理lý 洞đỗng 徹triệt 。 諦đế 緣duyên 俱câu 遣khiển 。 智trí 得đắc 雙song 亡vong 。 則tắc 般Bát 若Nhã 功công 用dụng 。 如như 長trường 夜dạ 之chi 明minh 燈đăng 。 能năng 破phá 幽u 暗ám 。 是thị 大đại 明minh 之chi 密mật 咒chú 也dã 。

是thị 無vô 上thượng 咒chú 。

菩Bồ 薩Tát 依y 之chi 而nhi 。 究Cứu 竟Cánh 涅Niết 槃Bàn 。 則tắc 般Bát 若Nhã 功công 用dụng 。 既ký 神thần 且thả 明minh 。 能năng 臻trăn 至chí 詣nghệ 。 是thị 無vô 以dĩ 加gia 上thượng 之chi 密mật 咒chú 也dã 。

是thị 無vô 等đẳng 等đẳng 咒chú 。

諸chư 佛Phật 依y 之chi 。 而nhi 得đắc 菩Bồ 提Đề 。 則tắc 般Bát 若Nhã 神thần 功công 。 無vô 與dữ 同đồng 者giả 。 非phi 特đặc 無vô 上thượng 。 是thị 並tịnh 無vô 與dữ 之chi 齊tề 等đẳng 的đích 密mật 咒chú 也dã 。

○# 二nhị 先tiên 出xuất 咒chú 益ích 分phần/phân

能năng 除trừ 一nhất 切thiết 苦khổ 。

般Bát 若Nhã 咒chú 之chi 功công 用dụng 廣quảng 大đại 如như 此thử 。 自tự 能năng 消tiêu 除trừ 世thế 間gian 一nhất 切thiết 苦khổ 厄ách 。 令linh 眾chúng 生sanh 得đắc 大đại 快khoái 樂lạc 。

真chân 實thật 不bất 虗hư 。

我ngã 所sở 說thuyết 的đích 。 都đô 是thị 真chân 實thật 話thoại 。 不bất 比tỉ 虗hư 妄vọng 。 眾chúng 生sanh 所sở 當đương 。 歡hoan 喜hỷ 信tín 受thọ 。 而nhi 奉phụng 以dĩ 為vi 脫thoát 苦khổ 之chi 良lương 方phương 者giả 也dã 。 而nhi 要yếu 非phi 證chứng 真chân 空không 者giả 不bất 能năng 。

自tự 以dĩ 無vô 所sở 得đắc 至chí 此thử 段đoạn 。 詳tường 申thân 度độ 一nhất 切thiết 苦khổ 厄ách 。 以dĩ 應ưng 菩Bồ 薩Tát 意ý 。

○# 三tam 標tiêu 名danh 說thuyết 咒chú 分phần/phân

十thập 分phần/phân 畢tất 。

故cố 說thuyết 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 多đa 咒chú 。

般Bát 若Nhã 咒chú 之chi 能năng 除trừ 苦khổ 如như 此thử 。 所sở 以dĩ 要yếu 把bả 這giá 咒chú 。 明minh 白bạch 說thuyết 出xuất 。 令linh 大đại 眾chúng 得đắc 知tri 。 以dĩ 便tiện 持trì 誦tụng 。

○# 咒chú 以dĩ 秘bí 密mật 為vi 體thể 。 以dĩ 神thần 妙diệu 為vi 用dụng 。 以dĩ 感cảm 應ứng 不bất 可khả 思tư 議nghị 為vi 相tương/tướng 。 但đãn 令linh 人nhân 受thọ 利lợi 受thọ 樂lạc 。 不bất 令linh 人nhân 生sanh 知tri 生sanh 見kiến 。 此thử 咒chú 義nghĩa 也dã 。

即tức 說thuyết 咒chú 曰viết 。

即tức 便tiện 說thuyết 咒chú 。 與dữ 眾chúng 生sanh 共cộng 聽thính 曰viết 。

揭yết 諦đế 。 揭yết 諦đế 。 波ba 羅la 揭yết 諦đế 。 波ba 羅la 僧tăng 揭yết 諦đế 。 菩bồ 提đề 。 薩tát 婆bà 訶ha 。

此thử 咒chú 語ngữ 也dã 。 咒chú 語ngữ 古cổ 皆giai 不bất 翻phiên 。 略lược 有hữu 五ngũ 義nghĩa 。 一nhất 是thị 諸chư 佛Phật 密mật 語ngữ 。 惟duy 佛Phật 與dữ 佛Phật 。 能năng 相tương/tướng 解giải 了liễu 。 非phi 下hạ 凡phàm 所sở 知tri 。 二nhị 是thị 總tổng 持trì 。 一nhất 一nhất 字tự 句cú 。 含hàm 藏tạng 多đa 義nghĩa 。 三tam 或hoặc 是thị 鬼quỷ 神thần 王vương 名danh 。 呼hô 之chi 勅sắc 以dĩ 守thủ 護hộ 行hành 人nhân 。 四tứ 是thị 諸chư 佛Phật 密mật 印ấn 。 如như 王vương 印ấn 信tín 。 無vô 往vãng 不bất 通thông 。 五ngũ 不bất 思tư 議nghị 力lực 所sở 加gia 持trì 。 但đãn 能năng 密mật 誦tụng 。 即tức 獲hoạch 密mật 益ích 。 故cố 皆giai 不bất 翻phiên 。 註chú 者giả 亦diệc 都đô 不bất 加gia 解giải 釋thích 。 恐khủng 其kỳ 獲hoạch 罪tội 故cố 也dã 。

寬khoan 大đại 師sư 曰viết 。 近cận 有hữu 將tương 楞lăng 嚴nghiêm 大đại 悲bi 等đẳng 咒chú 。 杜đỗ 譯dịch 謬mậu 解giải 者giả 。 破phá 壞hoại 佛Phật 法Pháp 。 可khả 笑tiếu 可khả 嘆thán 。 彼bỉ 自tự 詡# 能năng 闡xiển 秘bí 密mật 。 不bất 知tri 正chánh 是thị 謗báng 毀hủy 如Như 來Lai 。 正Chánh 法Pháp 輪luân 也dã 。 抑ức 聞văn 之chi 賢hiền 首thủ 曰viết 。 梵Phạn 語ngữ 揭yết 諦đế 。 此thử 云vân 度độ 。 又hựu 言ngôn 揭yết 諦đế 者giả 。 自tự 度độ 度độ 他tha 也dã 。 梵Phạn 語ngữ 波ba 羅la 。 此thử 云vân 彼bỉ 岸ngạn 。 言ngôn 彼bỉ 岸ngạn 可khả 度độ 而nhi 到đáo 也dã 。 梵Phạn 語ngữ 僧Tăng 。 此thử 云vân 眾chúng 也dã 。 普phổ 也dã 。 言ngôn 自tự 他tha 普phổ 度độ 。 總tổng 到đáo 彼bỉ 岸ngạn 也dã 。 菩Bồ 提Đề 者giả 。 到đáo 何hà 等đẳng 彼bỉ 岸ngạn 。 謂vị 大đại 菩Bồ 薩Tát 處xứ 也dã 。 梵Phạn 語ngữ 薩tát 婆bà 訶ha 。 此thử 云vân 疾tật 速tốc 也dã 。 言ngôn 願nguyện 令linh 所sở 作tác 。 疾tật 速tốc 成thành 就tựu 也dã 。 或hoặc 又hựu 曰viết 。 揭yết 諦đế 揭yết 諦đế 者giả 。 即tức 大đại 神thần 之chi 意ý 也dã 。 波ba 羅la 揭yết 諦đế 者giả 。 即tức 大đại 明minh 之chi 意ý 也dã 。 波ba 羅la 僧tăng 揭yết 諦đế 者giả 。 即tức 無vô 上thượng 之chi 意ý 也dã 。 菩Bồ 提Đề 薩tát 婆bà 訶ha 者giả 。 即tức 無vô 等đẳng 等đẳng 之chi 意ý 也dã 。 此thử 二nhị 說thuyết 似tự 可khả 從tùng 。 姑cô 存tồn 以dĩ 饜yếm 求cầu 解giải 者giả 之chi 心tâm 。 然nhiên 違vi 不bất 翻phiên 之chi 例lệ 。 故cố 不bất 敢cảm 編biên 入nhập 正chánh 註chú 也dã 。 要yếu 之chi 咒chú 語ngữ 不bất 翻phiên 者giả 。 一nhất 明minh 言ngôn 說thuyết 相tương/tướng 空không 。 一nhất 明minh 心tâm 緣duyên 相tương/tướng 空không 欲dục 令linh 人nhân 斷đoạn 言ngôn 語ngữ 之chi 道đạo 。 息tức 思tư 想tưởng 之chi 心tâm 。 萬vạn 法pháp 歸quy 一nhất 故cố 也dã 。 又hựu 咒chú 者giả 。 將tương 全toàn 經kinh 大đại 意ý 。 總tổng 括quát 於ư 幾kỷ 句cú 密mật 語ngữ 之chi 中trung 。 經kinh 即tức 是thị 顯hiển 說thuyết 的đích 咒chú 。 咒chú 即tức 是thị 密mật 說thuyết 的đích 經kinh 。 兼kiêm 持trì 則tắc 雙song 美mỹ 俻# 具cụ 。 單đơn 誦tụng 亦diệc 交giao 攝nhiếp 不bất 遺di 。 持trì 咒chú 即tức 持trì 經Kinh 。 知tri 經kinh 即tức 知tri 咒chú 。 固cố 不bất 必tất 強cưỡng 求cầu 解giải 說thuyết 也dã 。

末mạt 段đoạn 咒chú 語ngữ 。 總tổng 收thu 全toàn 文văn 。

○# 補bổ 遺di

三Tam 十Thập 七Thất 道Đạo 品Phẩm 。 謂vị 四Tứ 念Niệm 處Xứ 。 四tứ 正chánh 勤cần 。 四Tứ 神Thần 足Túc 。 五Ngũ 根Căn 五Ngũ 力Lực 。 七thất 覺giác 支chi 八bát 正Chánh 道Đạo 也dã 。 四Tứ 念Niệm 處Xứ 者giả 。 身thân 也dã 受thọ 也dã 。 心tâm 也dã 法pháp 也dã 。 盖# 佛Phật 示thị 權quyền 機cơ 入nhập 觀quán 之chi 智trí 。 當đương 須tu 觀quán 身thân 不bất 淨tịnh 。 觀quán 受thọ 是thị 苦khổ 。 觀quán 心tâm 無vô 常thường 。 觀quán 法pháp 無vô 我ngã 。 此thử 乃nãi 從tùng 凡phàm 入nhập 聖thánh 最tối 初sơ 一nhất 步bộ 下hạ 手thủ 工công 夫phu 。 念niệm 念niệm 無vô 間gian 。 故cố 云vân 念niệm 處xứ 也dã 。 四Tứ 正Chánh 勤Cần 者giả 。 已dĩ 作tác 之chi 惡ác 。 勤cần 令linh 不bất 增tăng 。 未vị 作tác 之chi 惡ác 。 勤cần 令linh 不bất 起khởi 。 已dĩ 作tác 之chi 善thiện 。 勤cần 令linh 增tăng 長trưởng 。 未vị 作tác 之chi 善thiện 。 勤cần 令linh 得đắc 生sanh 也dã 。 四Tứ 神Thần 足Túc 者giả 。 集tập 也dã 。 心tâm 也dã 。 進tiến 也dã 。 我ngã 也dã 。 集tập 即tức 煩phiền 惱não 定định 斷đoạn 。 心tâm 即tức 如như 常thường 在tại 念niệm 。 進tiến 即tức 一nhất 刻khắc 無vô 間gian 。 我ngã 即tức 打đả 成thành 一nhất 片phiến 也dã 。 五ngũ 根căn 者giả 。 信tín 根căn 。 進tiến 根căn 。 念niệm 根căn 。 定định 根căn 。 慧tuệ 根căn 也dã 。 謂vị 信tín 而nhi 不bất 疑nghi 。 進tiến 而nhi 不bất 退thoái 。 念niệm 而nhi 不bất 息tức 。 定định 而nhi 不bất 散tán 。 慧tuệ 而nhi 不bất 沉trầm 也dã 。 五Ngũ 力Lực 者giả 。 即tức 信tín 力lực 。 進tiến 力lực 。 念niệm 力lực 。 定định 力lực 。 慧tuệ 力lực 也dã 。 七thất 覺giác 支chi 者giả 。 念niệm 擇trạch 進tiến 喜hỷ 輕khinh 定định 捨xả 也dã 。 念niệm 謂vị 心tâm 心tâm 不bất 住trụ 。 一nhất 刻khắc 不bất 停đình 也dã 。 擇trạch 者giả 揀giản 擇trạch 真chân 偽ngụy 。 能năng 辨biện 緇# 朱chu 也dã 。 進tiến 者giả 直trực 而nhi 不bất 枉uổng 。 勇dũng 猛mãnh 無vô 曲khúc 也dã 。 喜hỷ 者giả 得đắc 乎hồ 禪thiền 悅duyệt 。 通thông 身thân 踴dũng 躍dược 也dã 。 輕khinh 者giả 頓đốn 歇hiết 塵trần 勞lao 。 心tâm 得đắc 自tự 在tại 也dã 。 定định 者giả 埋mai 根căn 千thiên 尺xích 。 八bát 風phong 不bất 動động 也dã 。 舍xá 者giả 根căn 塵trần 解giải 脫thoát 。 不bất 復phục 緒tự 生sanh 也dã 。 八Bát 正Chánh 道Đạo 者giả 。 見kiến 思tư 語ngữ 業nghiệp 命mạng 進tiến 念niệm 定định 也dã 。 正chánh 見kiến 者giả 。 無vô 一nhất 異dị 有hữu 無vô 斷đoạn 常thường 等đẳng 見kiến 也dã 。 正chánh 思tư 者giả 。 六lục 識thức 空không 空không 。 意ý 清thanh 淨tịnh 也dã 。 正chánh 語ngữ 者giả 。 歌ca 佛Phật 法Pháp 僧Tăng 。 口khẩu 清thanh 淨tịnh 也dã 。 正chánh 業nghiệp 者giả 。 無vô 殺sát 盜đạo 婬dâm 。 身thân 清thanh 淨tịnh 也dã 。 正chánh 命mạng 者giả 。 緒tự 佛Phật 之chi 慧tuệ 。 入nhập 乎hồ 聖thánh 流lưu 也dã 。 正chánh 進tiến 者giả 。 精tinh 而nhi 無vô 雜tạp 。 不bất 憚đạn 疲bì 倦quyện 也dã 。 正chánh 念niệm 者giả 。 一nhất 心tâm 不bất 亂loạn 。 切thiết 之chi 又hựu 切thiết 也dã 。 正chánh 定định 者giả 。 超siêu 乎hồ 四tứ 禪thiền 四tứ 空không 一nhất 切thiết 諸chư 有hữu 也dã 。