八部眾 ( 八bát 部bộ 眾chúng )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（名數）有二說：一為舍利弗問經等之說，通常用之。一天眾Deva，欲界之六天，色界之四禪天，無色界之四空處天也。身具光明，故名為天，又自然之果報殊妙故名為天。二龍眾Nāga，為畜類，水屬之王也。如法華經之聽眾，列八大龍王。三夜叉Yakṣa，新云藥叉，飛行空中之鬼神也。四乾闥婆Gandharva，譯作香陰，陰者五陰之色身也，彼五陰唯嗅香臭而長養，故名香陰。帝釋天之樂神也，法華經之聽眾，列四乾闥婆。五阿修羅Asura，舊作無酒，新作非天，又作無端正，此果報雖類天，而非天部，故云非天，又容貌醜惡，故云無端正，彼之果報，有美女而無酒，故云無酒，常與帝釋戰鬥之神也。六迦樓羅Garuḍa，譯作金翅鳥，兩翅相去，有三百三十六萬里，撮龍為食。七緊那羅Kiṁnara，譯作非人，新譯作歌神，似人而頭上有角，故名人非人，為帝釋天之樂神，故云歌神，帝釋有二種之樂神，前之乾闥婆為奏俗樂者，此則為奏法樂者之天神也。八摩睺羅迦Mahoraga，譯作大蟒神，大腹行，地龍也。見名義集二。此八部總為以人眼不能見者，故謂之冥眾八部，八部中天龍之神驗殊勝，故曰天龍八部，又名龍神八部。
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 名danh 數số ） 有hữu 二nhị 說thuyết ： 一nhất 為vi 舍Xá 利Lợi 弗Phất 問vấn 經kinh 等đẳng 之chi 說thuyết ， 通thông 常thường 用dụng 之chi 。 一nhất 天thiên 眾chúng Deva ， 欲dục 界giới 之chi 六lục 天thiên ， 色sắc 界giới 之chi 四tứ 禪thiền 天thiên 無vô 色sắc 界giới 。 之chi 四tứ 空không 處xứ 天thiên 也dã 。 身thân 具cụ 光quang 明minh ， 故cố 名danh 為vi 天thiên ， 又hựu 自tự 然nhiên 之chi 果quả 報báo 殊thù 妙diệu 故cố 名danh 為vi 天thiên 。 二nhị 龍long 眾chúng Nāga ， 為vi 畜súc 類loại ， 水thủy 屬thuộc 之chi 王vương 也dã 。 如như 法Pháp 華hoa 經kinh 之chi 聽thính 眾chúng ， 列liệt 八bát 大đại 龍long 王vương 。 三tam 夜dạ 叉xoa Yak ṣ a ， 新tân 云vân 藥dược 叉xoa 飛phi 行hành 空không 中trung 。 之chi 鬼quỷ 神thần 也dã 。 四tứ 乾càn 闥thát 婆bà 。 譯dịch 作tác 香hương 陰ấm ， 陰ấm 者giả 五ngũ 陰ấm 之chi 色sắc 身thân 也dã ， 彼bỉ 五ngũ 陰ấm 唯duy 嗅khứu 香hương 臭xú 而nhi 長trưởng 養dưỡng 故cố 名danh 香hương 陰ấm 。 帝Đế 釋Thích 天Thiên 之chi 樂lạc 神thần 也dã ， 法pháp 華hoa 經kinh 之chi 聽thính 眾chúng ， 列liệt 四tứ 乾càn 闥thát 婆bà 。 五ngũ 阿a 修tu 羅la 。 舊cựu 作tác 無vô 酒tửu ， 新tân 作tác 非phi 天thiên ， 又hựu 作tác 無vô 端đoan 正chánh ， 此thử 果quả 報báo 雖tuy 類loại 天thiên ， 而nhi 非phi 天thiên 部bộ ， 故cố 云vân 非phi 天thiên ， 又hựu 容dung 貌mạo 醜xú 惡ác 。 故cố 云vân 無vô 端đoan 正chánh ， 彼bỉ 之chi 果quả 報báo ， 有hữu 美mỹ 女nữ 而nhi 無vô 酒tửu ， 故cố 云vân 無vô 酒tửu ， 常thường 與dữ 帝Đế 釋Thích 戰chiến 鬥đấu 之chi 神thần 也dã 。 六lục 迦ca 樓lâu 羅la 。 譯dịch 作tác 金kim 翅sí 鳥điểu ， 兩lưỡng 翅sí 相tướng 去khứ ， 有hữu 三tam 百bách 三tam 十thập 六lục 萬vạn 里lý 。 撮toát 龍long 為vi 食thực 。 七thất 緊khẩn 那na 羅la 。 譯dịch 作tác 非phi 人nhân ， 新tân 譯dịch 作tác 歌ca 神thần ， 似tự 人nhân 而nhi 頭đầu 上thượng 有hữu 角giác ， 故cố 名danh 人nhân 非phi 人nhân 。 為vi 帝Đế 釋Thích 天Thiên 之chi 樂lạc 神thần ， 故cố 云vân 歌ca 神thần 帝Đế 釋Thích 有hữu 二nhị 種chủng 之chi 樂lạc 神thần ， 前tiền 之chi 乾càn 闥thát 婆bà 為vi 奏tấu 俗tục 樂nhạo/nhạc/lạc 者giả ， 此thử 則tắc 為vi 奏tấu 法Pháp 樂lạc 者giả 之chi 天thiên 神thần 也dã 。 八bát 摩ma 睺hầu 羅la 迦ca Mahoraga ， 譯dịch 作tác 大đại 蟒mãng 神thần ， 大đại 腹phúc 行hành ， 地địa 龍long 也dã 。 見kiến 名danh 義nghĩa 集tập 二nhị 。 此thử 八bát 部bộ 總tổng 為vi 以dĩ 人nhân 眼nhãn 不bất 能năng 見kiến 者giả ， 故cố 謂vị 之chi 冥minh 眾chúng 八bát 部bộ ， 八bát 部bộ 中trung 天thiên 龍long 之chi 神thần 驗nghiệm 殊thù 勝thắng ， 故cố 曰viết 天thiên 龍long 八bát 部bộ 。 又hựu 名danh 龍long 神thần 八bát 部bộ 。