百論 ( 百bách 論luận )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（書名）二卷。提婆菩薩造，天親菩薩釋，鳩摩羅什譯，三論之一。依提婆之梵本，原有二十三品，每一品有五偈（三十二字為一偈），合有百偈。故稱百論。然譯者略後十品，現本只存前十品。且依天親之註解，羅什之翻譯，句數稍為增減。現品之偈數無定矣。百論僧肇序曰：「論凡二十品，品各五偈。後十品，其人以為無益此土，故闕不傳。」百論嘉祥疏一曰：「依提婆梵本，品皆五偈，無多少也。而有多少者三義：一註人釋有廣略，二翻論人復重增減，三方言不同。故多少者不定也。」
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 書thư 名danh ） 二nhị 卷quyển 。 提đề 婆bà 菩Bồ 薩Tát 造tạo ， 天thiên 親thân 菩Bồ 薩Tát 釋thích 鳩Cưu 摩Ma 羅La 什Thập 。 譯dịch ， 三tam 論luận 之chi 一nhất 。 依y 提đề 婆bà 之chi 梵Phạm 本bổn ， 原nguyên 有hữu 二nhị 十thập 三tam 品phẩm ， 每mỗi 一nhất 品phẩm 有hữu 五ngũ 偈kệ （ 三tam 十thập 二nhị 字tự 為vi 一nhất 偈kệ ） ， 合hợp 有hữu 百bách 偈kệ 。 故cố 稱xưng 百bách 論luận 。 然nhiên 譯dịch 者giả 略lược 後hậu 十thập 品phẩm ， 現hiện 本bổn 只chỉ 存tồn 前tiền 十thập 品phẩm 。 且thả 依y 天thiên 親thân 之chi 註chú 解giải ， 羅la 什thập 之chi 翻phiên 譯dịch ， 句cú 數số 稍sảo 為vi 增tăng 減giảm 。 現hiện 品phẩm 之chi 偈kệ 數số 無vô 定định 矣hĩ 。 百bách 論luận 僧Tăng 肇triệu 序tự 曰viết ： 「 論luận 凡phàm 二nhị 十thập 品phẩm ， 品phẩm 各các 五ngũ 偈kệ 。 後hậu 十thập 品phẩm ， 其kỳ 人nhân 以dĩ 為vi 無vô 益ích 此thử 土thổ ， 故cố 闕khuyết 不bất 傳truyền 。 」 百bách 論luận 嘉gia 祥tường 疏sớ 一nhất 曰viết ： 「 依y 提đề 婆bà 梵Phạm 本bổn ， 品phẩm 皆giai 五ngũ 偈kệ ， 無vô 多đa 少thiểu 也dã 。 而nhi 有hữu 多đa 少thiểu 者giả 三tam 義nghĩa ： 一nhất 註chú 人nhân 釋thích 有hữu 廣quảng 略lược ， 二nhị 翻phiên 論luận 人nhân 復phục 重trùng 增tăng 減giảm ， 三tam 方phương 言ngôn 不bất 同đồng 。 故cố 多đa 少thiểu 者giả 不bất 定định 也dã 。 」 。