ba dật đề
Phật Quang Đại Từ Điển
(波逸提) Phạm: Pàyattika, Pàli: Pàcittiya hoặc Pàcittika. Là một trong những giới Cụ túc mà Tỉ-khưu và Tỉ-khưu ni phải giữ. Còn gọi là Bái-dật-đề, Ba-la-dật-ni-kha, Ba-dật- đề-già, Ba-chất-để-ca. Dịch ý là đọa (rơi), linh đọa (làm cho rơi), hay đốt nóng, phải đối trị, phải sám hối. Một trong năm thiên, một trong sáu tụ, một trong bảy tụ. Là một thứ tội nhẹ, có nghĩa là khi phạm các điều lỗi, nếu chịu sám hối thì có thể diệt được tội, nếu không sám hối thì sẽ rơi vào ngả ác. Có hai thứ là Xả đọa (Phạm: nai#sargikapràyazcittika) và Đơn đọa (Phạm:zuddhapràyazcittika), tội đọa phải bỏ của cải mà sám hối, gọi là Xả đọa; tội đọa chỉ cần đối trước người khác mà sám hối cũng có thể được thanh tịnh, gọi là Đơn đọa. Cứ theo kinh Tì Ni Mẫu quyển 7 chép, đây là tội nhỏ nhẹ, không phải là tội dứt hết gốc lành, gây ít thương tổn, nên gọi là Ba-dật- đề. Lại theo Tứ Phần luật hàm chú giới bản sớ quyển 1 phần dưới, thì người phạm tội này sẽ rơi vào địa ngục đốt nấu, cho nên gọi là đọa tội; lại phải dùng công dụng để đối trị, nên gọi là Ưng đối trị hoặc Ưng công dụng. Về việc Ba-dật-đề phối với bảy tụ thì có nhiều thuyết khác nhau, như luật Tứ Phần quyển 17, đem hợp Xả đọa và Đơn đọa làm một tụ và đặt vào hàng thứ ba. Tứ Phần Luật San Phồn Bổ Khuyết Hành Sự Sao quyển trung đoạn một, và Bát Tông Cương Yếu quyển thượng cũng hợp làm một, nhưng đặt vào hàng thứ tư. Kinh Tì Ni Mẫu quyển 3 thì chia làm hai tụ và đặt Xả đọa ở hàng thứ ba, Đơn đọa hàng thứ tư. Luật Nhị Tthập Nhị Minh Liễu Luận, Tứ phần luật sớ quyển 2 phần đầu, cũng chia làm hai tụ và đặt vào hàng thứ tư, thứ năm. Lại Tứ Phần Luật San Bổ Tùy Cơ Yết Ma sớ quyển 4 chép, phép sám hối tội Xả đọa là phải đối trước Tăng chúng, còn tội Đơn đọa thì chỉ cần đối chứng cũng có thể diệt tội. [X. kinh Đại Bát Niết Bàn (bản Bắc) Q.4, Q.7; Hữu Bộ Tì Nại Da Q.25; Mục Liên Vấn Giới Luật Trung Ngũ Bách Khinh Trọng Sự Ngũ Thiên Sự phẩm; Căn Bản Tát Bà Đa Bộ Luật Nhiếp Q.8; Tứ Phần Luật sớ Q.4 phần đầu; Tứ Phần Luật Hành Sự Sao Tư Trì Kí Q.trung đoạn 1 phần trên; Tứ Phần Luật Hàm Chú Giới Bản sớ Q.3 phần trên].