Phật Quang Đại Từ Điển

A DI ĐÀ NGŨ PHẬT

Cũng gọi A di đà ngũ tôn mạn đồ la. Chỉ đức Phật A di đà và bốn vị bồ tát Quan âm, Thế chí, Địa tạng, Long thụ đứng hầu hai bên; hoặc chỉ bức tranh vẽ lấy Phật A di đà làm vị tôn ngồi ở giữa và đặt bốn vị Bồ tát nói ở trên đứng hầu hai bên. Trong kinh điển chưa thấy xuất xứ của bức tranh này. Cứ theo A di đà quyển trong Giác thiền sao do vị tăng Nhật bản là Giác thiền soạn, thì người ở vùng Tinh châu đời Đường đều niệm Phật A di đà, đến lúc sắp chết, năm vị Thánh này sẽ hiện ở trước mặt để tiếp dẫn. Tuy nhiên, thuyết này cũng không biết chắc đã căn cứ vào đâu. Lại theoTham thiên thai Ngũ đài sơn kíquyển 1 của vị tăng Nhật bản khác là Thành tầm (1011- 1081) ghi chép, thì trong Kim đường (nhà vàng) của Thiền viện Hộ thánh do vua ban hiệu ở núi Thiên thai, có tượng Phật A di đà cao một trượng sáu thước và tượng bốn vị Bồ tát đứng hầu hai bên. Hiện nay còn tượng A di đà ngũ tôn bằng đá có khắc dòng chữ: Đường Nghi phụng tam niên (Năm Nghi phụng thứ 3 đời Đường) và tượng A di đà ngũ tôn bằng đồng lá. Trong hai tượng này, hai vị tỉ khưu và hai vị Bồ tát đều đứng hầu hai bên. Vị tỉ khưu bên trái dáng mặt già nua xấu xí, vị tỉ khưu bên phải dáng mặt trẻ trung đẹp đẽ. Cứ đó mà suy, thì tượng hai vị tỉ khưu này đã được làm phỏng theo tượng Tam tôn thời Đông Ngụy năm Thiên bình thứ 4 (537) và niên hiệu Vũ định năm đầu (543). Phổ thông cho rằng, tượng hai vị tỉ khưu này là do ngài Xá lợi phất và A nan chuyển hóa mà thành.