KINH ĐẠI BÁT NHÃ BA LA MẬT ĐA
Hán dịch: Pháp Sư Huyền Trang
Việt dịch: Hòa Thượng Trí Nghiêm
HỘI THỨ TƯ
XVIII. PHẨM TƯỚNG KHÔNG
(Từ giữa quyển 549 đến đầu quyển 550)
Bấy giờ, cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật:
– Bạch Thế Tôn! Đại Bồ-tát Bất thối chuyển thành tựu công đức rộng lớn thật hi hữu.
Bạch Thế Tôn! Các tướng trạng của Đại Bồ-tát Bất thối chuyển giảng nói nhiều hằng hà sa số kiếp, do đức Phật đã nói về các tướng trạng, chỉ rõ sự thành tựu vô lượng công đức thù thắng của Đại Bồ-tát Bất thối chuyển. Cúi xin đức Như Lai Ứng Chánh Ðẳng Giác giảng lại nghĩa xứ tương ưng Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa, để các Bồ-tát được an trụ trong ấy và tu các công đức mau chóng được viên mãn.
Phật dạy:
– Này Thiện Hiện! Hay thay! Hay thay! Nay ông mới có thể vì các chúng Đại Bồ-tát thỉnh hỏi đức Như Lai Ứng Chánh Ðẳng Giác nghĩa xứ tương ưng Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa, để các Bồ-tát được an trụ trong ấy và tu các công đức mau chóng được viên mãn.
Thiện Hiện nên biết: Nghĩa xứ tương ưng Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa đó là không, vô tướng, vô nguyện, vô tác, vô sanh, vô diệt, không có, vắng lặng, lìa nhiễm, Niết-bàn.
Cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật:
– Bạch Thế Tôn! Chỉ có pháp này được gọi là nghĩa xứ tương ưng Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa, hay tất cả pháp đều được gọi là nghĩa xứ tương ưng Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa?
Phật dạy:
– Này Thiện Hiện! Tất cả các pháp cũng được gọi là nghĩa xứ tương ưng Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa. Vì sao? Vì tất cả sắc, thọ, tưởng, hành, thức cũng được gọi là nghĩa xứ tương ưng Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa.
Thiện Hiện! Vì sao nói tất cả sắc, thọ, tưởng, hành, thức cũng được gọi là nghĩa xứ tương ưng Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa?
Thiện Hiện nên biết: Như chơn như sâu xa nên sắc sâu xa; như chơn như sâu xa nên thọ, tưởng, hành, thức cũng sâu xa. Thế nên tất cả sắc, thọ, tưởng, hành, thức được gọi là nghĩa xứ tương ưng Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa.
Này Thiện Hiện! Như chơn như của sắc sâu xa nên sắc cũng sâu xa; như chơn như thọ, tưởng, hành, thức sâu xa nên thọ, tưởng, hành, thức cũng sâu xa. Thế nên tất cả sắc, thọ, tưởng, hành, thức cũng được gọi là nghĩa xứ tương ưng Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa.
Này Thiện Hiện! Nếu xứ không có sắc, gọi là sắc sâu xa. Nếu xứ không có thọ, tưởng, hành, thức, gọi là thọ, tưởng, hành, thức sâu xa. Thế nên tất cả sắc, thọ, tưởng, hành, thức cũng được gọi là nghĩa xứ tương ưng Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa.
Khi ấy, Thiện Hiện bạch Phật:
– Bạch Thế Tôn! Phương tiện sâu xa vi diệu đem các ví dụ khác về các sắc để hiển thị Niết-bàn; đem các ví dụ khác về các thọ, tưởng, hành, thức để hiển thị Niết-bàn?
Phật dạy:
– Này Thiện Hiện! Đúng vậy! Đúng vậy! Đúng như lời ông nói.
Thiện Hiện nên biết: Các Đại Bồ-tát nên đối với nghĩa xứ tương ưng Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa này suy tư chắc chắn, kỹ càng và nghĩ: Nay ta nên như Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa đã dạy mà trụ. Nay ta nên như Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa đã dạy mà học.
Thiện Hiện nên biết: Đại Bồ-tát nào có thể đối với nghĩa xứ tương ưng Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa này suy tư chắc chắn, kỹ càng, như Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa đã dạy mà trụ, như Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa đã dạy mà học. Đại Bồ-tát này do nương vào Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa này suy tư chắc chắn, kỹ càng, tinh tấn tu học cho đến chỉ một ngày, phước đức đạt được cũng vô lượng, vô biên.
Như người tham dục lại nhiều tìm tòi, hẹn hò cùng cô gái đẹp khác. Cô gái ấy bị trở ngại không đến chỗ hẹn được, thì người này dục tâm bùng cháy tuôn chảy. Thiện Hiện! Ý ông nghĩ sao? Dục tâm của người ấy hướng về chỗ nào?
– Bạch Thế Tôn! Dục tâm của người ấy hướng về người nữ. Người ấy nghĩ: Làm thế nào để cô gái đến đây gặp ta, vui chơi khoái lạc.
– Thiện Hiện! Ý ông nghĩ sao? Người ấy ngày đêm sanh niệm dục mấy lần?
– Bạch Thế Tôn! Người ấy ngày đêm luôn nghĩ đến dục rất nhiều.
Phật dạy:
– Này Thiện Hiện! Đại Bồ-tát nào nương vào Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa, suy tư chắc chắn, kỹ càng, tinh tấn tu học, cho đến một ngày, vượt khỏi kiếp số trôi lăn trong vòng sanh tử, cùng người tham dục trải qua một ngày đêm phát khởi nghĩ dục số lượng ngang nhau.
Thiện Hiện nên biết: Đại Bồ-tát này tùy sự nương vào Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa, suy tư chắc chắn, kỹ càng, tinh tấn tu học, tùy theo đó có thể giải thoát được bao nhiêu tội lỗi làm chướng ngại đạo quả Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề. Vì vậy, Đại Bồ-tát nương vào Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa, suy tư chắc chắn, kỹ càng, tinh tấn tu học, chóng chứng đạo quả Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề.
Thiện Hiện nên biết: Nếu Đại Bồ-tát nương vào Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa, suy tư chắc chắn, kỹ càng, tinh tấn tu học trải qua một ngày đêm, công đức đạt được vượt hơn các Bồ-tát xa lìa Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa trải qua hằng hà sa số đại kiếp, công đức bố thí vô lượng, vô biên.
Này Thiện Hiện! Nếu Đại Bồ-tát nương vào Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa, suy tư chắc chắn, kỹ càng, tinh tấn tu học trải qua một ngày đêm, công đức đạt được vuợt hơn các Bồ-tát xa lìa Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa, trải qua hằng hà sa số đại kiếp đem các vật cúng dường các bậc Dự lưu, Nhất lai, Bất hoàn, A-la-hán, Ðộc giác, Bồ-tát, Như Lai, công đức bố thí vô lượng, vô biên.
Này Thiện Hiện! Nếu Đại Bồ-tát nương vào Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa đã dạy mà trụ, trải qua một ngày đêm tinh tấn tu học bố thí, tịnh giới, an nhẫn, tinh tấn, tịnh lự, Bát-nhã, công đức đạt được vượt hơn các Bồ-tát xa lìa Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa trải qua hằng hà sa số đại kiếp tinh tấn tu học bố thí, tịnh giới, an nhẫn, tinh tấn, tịnh lự, Bát-nhã, công đức đạt được vô lượng, vô biên.
Này Thiện Hiện! Nếu Đại Bồ-tát nương vào Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa đã dạy mà trụ, trải qua một ngày đêm, đem pháp vi diệu bố thí cho các hữu tình, công đức đạt được vượt hơn các Bồ-tát xa lìa Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa trải qua hằng hà sa số đại kiếp đem pháp vi diệu bố thí cho các hữu tình, công đức đạt được vô lượng, vô biên.
Này Thiện Hiện! Nếu Đại Bồ-tát nương vào Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa đã dạy mà trụ, trải qua một ngày đêm tu ba mươi bảy pháp phần Bồ-đề và các căn lành khác, công đức đạt được hơn các Bồ-tát xa lìa Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa trải qua hằng hà sa số đại kiếp tu ba mươi bảy pháp phần Bồ-đề và các căn lành khác, công đức đạt được vô lượng, vô biên.
Này Thiện Hiện! Nếu Đại Bồ-tát nương vào Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa đã dạy mà trụ, trải qua một ngày đêm tu hành các thứ tài thí và pháp thí, ở chỗ vắng vẻ, chánh niệm tư duy, trước đã tu các loại phước đức nghiệp, cho các hữu tình một cách bình đẳng và cùng nhau hồi hướng quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề, công đức đạt được vượt hơn các Bồ-tát xa lìa Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa trải qua hằng hà sa số đại kiếp tu hành các thứ tài thí và pháp thí, ở chỗ vắng vẻ, chánh niệm tư duy, trước đã tu hành các loại phước đức nghiệp, cho các hữu tình một cách bình đẳng và cùng nhau hồi hướng quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề, công đức đạt được vô lượng, vô biên.
Này Thiện Hiện! Nếu Đại Bồ-tát nương vào Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa đã dạy mà trụ, trải qua một ngày đêm duyên khắp công đức căn lành của chư Phật Thế Tôn và các đệ tử ba đời, hòa hợp tương xứng, hiện tiền tùy hỷ, cho các hữu tình một cách bình đẳng, cùng nhau hồi hướng quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề, công đức đạt được vượt hơn các Bồ-tát xa lìa Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa trải qua hằng hà sa số đại kiếp duyên khắp công đức căn lành của chư Phật Thế Tôn và các đệ tử ba đời, hòa hợp tương xứng, hiện tiền tùy hỷ, cho các hữu tình một cách bình đẳng, cùng nhau hồi hướng quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề, công đức đạt được vô lượng, vô biên.
Bấy giờ, Thiện Hiện bạch Phật:
– Như Thế Tôn dạy: Các hành đều do phân biệt tạo ra, sanh từ vọng tưởng nên hoàn toàn chẳng thật có. Do nhân duyên nào mà các Bồ-tát đó đạt được công đức vô lượng, vô biên như vậy?
Phật dạy:
– Này Thiện Hiện! Đúng vậy! Đúng vậy! Đúng như lời ông nói. Nhưng các Bồ-tát hành Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa cũng nói các hành đều do phân biệt tạo ra, Không vô sở hữu, hư vọng không thật. Vì sao?
Vì các Đại Bồ-tát này đã khéo học pháp nội Không cho đến pháp vô tính tự tính Không, đã quán sát các hành đều do phân biệt tạo ra, Không vô sở hữu, hư vọng không thật. Đại Bồ-tát này tự quán sát các hành đều do phân biệt tạo ra, Không vô sở hữu, hư vọng không thật. Như vậy như vậy nên không lìa Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa; như như không lìa Bát-nhã ba-la-mật-đa sâu xa. Như vậy như vậy đã đạt được công đức vô lượng, vô biên.
Cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật:
– Bạch Thế Tôn! Vô lượng, vô biên có gì sai khác?
Phật dạy:
– Này Thiện Hiện! Nói vô lượng nghĩa là đối với xứ này, lượng nó dứt hẳn. Nói vô biên nghĩa là ở trong số này không thể cùng tận.
Cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật:
– Bạch Thế Tôn! Phải chăng có nhân duyên, sắc cũng thể nói vô lượng, vô biên; thọ, tưởng, hành, thức cũng thể nói vô lượng, vô biên?
Phật dạy:
– Này Thiện Hiện! Vì có nhân duyên nên sắc cũng nói vô lượng, vô biên; thọ, tưởng, hành, thức cũng nói vô lượng, vô biên.
Cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật:
– Bạch Thế Tôn! Nhân duyên nào mà sắc cũng nói vô lượng, vô biên; thọ, tưởng, hành, thức cũng nói vô lượng, vô biên?
Phật dạy:
– Này Thiện Hiện! Sắc là tánh Không, nên cũng nói là vô lượng, vô biên. Thọ, tưởng, hành, thức là tánh Không, nên cũng nói là vô lượng, vô biên.
Cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật:
– Bạch Thế Tôn! Chỉ có sắc, thọ, tưởng, hành, thức là Không, hay tất cả pháp cũng đều Không?
Phật dạy:
– Này Thiện Hiện! Trước đây Ta đã chẳng từng nói tất cả pháp đều không đó sao?
Thiện Hiện bạch Phật:
– Tuy Phật thường nói các pháp đều Không, nhưng các hữu tình không có kiến thức hiểu biết, nên nay con hỏi lại như vậy.
Phật dạy:
– Này Thiện Hiện! Không phải chỉ có sắc, thọ, tưởng, hành, thức là Không, mà ta nói các pháp đều Không.
Cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật:
– Bạch Thế Tôn! Vô lượng, vô biên là khái niệm gì?
Phật dạy:
– Này Thiện Hiện! Vô lượng, vô biên là khái niệm của không, vô tướng, vô nguyện.
Cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật:
– Bạch Thế Tôn! Vô lượng, vô biên chỉ là không, vô tướng, vô nguyện. Ngoài ra còn có nghĩa nào khác?
Phật dạy:
– Này Thiện Hiện! Ý ông nghĩ sao? Ta đâu chẳng nói tất cả pháp môn đều Không đó sao?
Thiện Hiện bạch Phật:
– Đức Như Lai thường dạy tất cả pháp môn đều Không.
Phật dạy:
– Này Thiện Hiện! Không tức là vô tận, không tức là vô lượng, không tức là vô biên, không tức là các nghĩa khác.
Thế nên, này Thiện Hiện! Tất cả pháp môn tuy có nhiều cách nói khác nhau nhưng nghĩa không khác.
Thiện Hiện nên biết: Các pháp Không, lý đều không thể nói, Như Lai phương tiện nói là vô tận, hoặc nói vô lượng, nói vô biên, nói là không, nói vô tướng, nói vô nguyện, nói vô tác, nói vô sanh, nói vô diệt, nói phi hữu, nói vắng lặng, nói lìa nhiễm, nói Niết-bàn v.v…
Thật nghĩa vô lượng pháp môn của các pháp như thế không khác, đều do Như Lai Ứng Chánh Ðẳng Giác vì các hữu tình phương tiện giảng nói.
Khi ấy, Thiện Hiện bạch Phật:
– Bạch Thế Tôn! Hi hữu thay! Ngài đã dùng phương tiện thiện xảo, thật tánh các pháp vốn không thể giảng nói nhưng vì hữu tình nên phương tiện chỉ rõ. Như con hiểu nghĩa Phật đã nói, thật tánh các pháp đều không thể nói.
Phật dạy:
– Này Thiện Hiện! Đúng vậy! Đúng vậy! Thật tánh các pháp đều không thể nói. Vì sao? Vì tánh tất cả pháp rốt ráo đều Không, không có người có thể giảng nói rốt ráo Không đó được.
Cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật:
– Bạch Thế Tôn! Nghĩa không thể nói có thêm bớt chăng?
Phật dạy:
– Này Thiện Hiện! Nghĩa không thể nói không có thêm bớt.
Cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật:
– Bạch Thế Tôn! Nếu nghĩa không thể nói không thêm bớt thì bố thí cho đến Bát-nhã ba-la-mật-đa cũng sẽ không thêm bớt. Nếu sáu pháp Ba-la-mật-đa này cũng không thêm bớt, thì phải sáu pháp Ba-la-mật-đa đều không sở hữu. Nếu sáu pháp Ba-la-mật-đa đều không sở hữu, thì tại sao Đại Bồ-tát tu hành bố thí cho đến Bát-nhã ba-la-mật-đa, cầu chứng quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề, có thể thân cận quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề?
Phật dạy:
– Này Thiện Hiện! Đúng vậy! Đúng vậy! Bố thí v.v… sáu pháp Ba-la-mật-đa đều không thêm bớt, cũng không sở hữu. Nhưng khi các Đại Bồ-tát tu hành Bát-nhã ba-la-mật-đa phương tiện thiện xảo không nghĩ như vầy: Như vậy, bố thí cho đến Bát-nhã ba-la-mật-đa có thêm, có bớt. Chỉ nên nghĩ: Chỉ có danh tướng gọi là bố thí cho đến Bát-nhã ba-la-mật-đa.
Khi Đại Bồ-tát đó tu hành bố thí cho đến Bát-nhã ba-la-mật-đa, đem bố thí này cho đến Bát-nhã ba-la-mật-đa câu hữu tác ý, và nương nơi thiện căn cùng phát khởi tâm này, cho các hữu tình một cách bình đẳng, cùng nhau hồi hướng quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề. Phát khởi hồi hướng như quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề của chư Phật sâu xa vi diệu. Do thế lực tăng thượng của hồi hướng bằng phương tiện thiện xảo này nên chứng đắc quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề.
Cụ thọ Thiện Hiện bạch Phật:
– Bạch Thế Tôn! Thế nào gọi là quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề?
Phật dạy:
– Này Thiện Hiện! Chơn như của các pháp gọi là quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề.
Thiện Hiện nên biết: Vì chơn như của các pháp không có thêm bớt nên quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề của chư Phật cũng không thêm bớt. Nếu Đại Bồ-tát thường an trụ tác ý tương ưng với chơn như như vậy, thì liền gần quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề.
Thế nên, này Thiện Hiện! Nghĩa không thể nói, tuy không thêm bớt nhưng không thối chuyển tác ý chơn như. Ba-la-mật-đa tuy không thêm bớt nhưng không thối lui sự mong cầu quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề. Đại Bồ-tát nào an trụ tác ý chơn như như vậy mà tu hành bố thí cho đến Bát-nhã ba-la-mật-đa, liền gần quả vị Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề.
