SỐNG ĐẠO GIỮA ĐỜI THƯỜNG
Hòa thượng Thích Thánh Nghiêm
Việt dịch: Thích Nữ Viên Thắng
17. Nhân duyên và chỉ theo ý mình
Chúng ta đã tiếp xúc tất cả sự vật đều ở trong nhân duyên, bất cứ sự việc nào chỉ cần nhân duyên thành thục thì được hoàn thành. Nếu như mọi việc đều đầy đủ chỉ thiếu gió Đông thì nhân duyên không thành thục.
Mấy năm gần đây, lực ảnh hưởng của tôn giáo đối với xã hội và trong nước ngày càng mở rộng; trong cuộc sống, việc làm thường có người nói đến ‘quán nhân duyên’ để đối diện tất cả chung quanh; hoặc dùng ‘quán nhân duyên’ để giải thích quan điểm của cá nhân, hoặc khởi tâm động niệm. Nhưng có rất nhiều người hỏi: “Quán nhân duyên đến cùng và chỉ theo ý mình có gì khác nhau?”
Muốn hiểu ‘nhân duyên,’ thực ra rất đơn giản, chúng ta đã tiếp xúc tất cả sự vật đều ở trong nhân duyên, bất cứ sự việc nào chỉ cần nhân duyên thành thục thì được hoàn thành. Nếu như mọi việc đều đầy đủ chỉ thiếu gió Đông thì nhân duyên đó chưa thành thục. Chỉ cần nhân duyên có một chút sai lầm, hoặc biến hóa thì kết quả lập tức thay đổi. Cho nên, con người hoàn toàn không có biện pháp điều khiển vận mệnh của mình; cũng không có cách nào điều khiển hoàn cảnh của mình. Bất luận hiện tượng nào đều không ngừng sự biến hóa của nhân duyên mà thay đổi. Tình hình ngày nay là như thế, nhưng ngày mai không nhất định sẽ giống nhau. Nhưng có những nhân duyên ở trong phạm vi dự đoán của chúng ta. Ví dụ chúng ta sản xuất dệt vải, thông thường là sau khi lên kế hoạch thực tiễn rồi mới thực hiện. Nhưng nếu gặp hoàn cảnh chuyển biến lớn mà mục tiêu cá nhân nhỏ thì vẫn phải thay đổi.
Còn chỉ theo ý mình là rất ngây thơ, tự mình cho là đúng, hoàn toàn dựa vào tưởng tượng vô căn cứ. Điều này khác với hi vọng vẽ tranh, kế hoạch vẽ trải qua rất tỉ mỉ; kế hoạch vẽ cần phải dựa vào một số sự thật. Nhưng tiến trình sự vật theo kế hoạch vẽ, cũng không nhất định đáng tin cậy hoàn toàn, cũng sẽ xảy ra tình huống ngoài dự đoán. Lúc này thì chúng ta phải chấp nhận nó; sau đó tìm cách xử lí nó. Bởi vì nhân duyên là như thế.
Vì thế, nếu như chúng ta mong đợi việc kế hoạch vẽ đẹp, trong quá trình vẽ xảy ra vấn đề ngoài ý muốn thì không cần phải đau lòng, cũng không cần thất vọng mà phải tiếp tục nỗ lực, thúc đẩy nhân duyên, vẫn còn có cơ hội thành công. Nếu như tiến trình cân nhắc kĩ càng, nhận xét nhân duyên không thể xúc tiến thì chúng ta cũng đành bỏ nó. Việc này hoàn toàn khác với chưa trải qua nỗ lực mà bỏ đi.